Ekstere en malvarmo
, pentra?o de
Leon Perrault
.
Temperaturo de
gaso
rilatas al la avera?a
kineta energio
de ?iaj movi?antaj
molekuloj
.
Temperaturo
estas fizika eco de
materio
, la bazo de la komunaj nocioj "varma" kaj "malvarma". A?o kun alta temperaturo senti?as varma, a?o kun malalta temperaturo senti?as malvarma.
Temperaturo difini?as plurmaniere kiel la nivelo de termika agitado (
kineta teorio
de
gasoj
), a? la? la ekvilibro de termikaj transferoj inter pluraj sistemoj, a? ankora? per la
entropio
en
termodinamiko
.
La temperaturo estas la fizika eco, kiu rilatas al komunaj konceptoj de varmo a? foresto de varmo, tamen ?ia formala signifo en
termodinamiko
estas pli kompleksa. Termodinamike oni parolas pri la avera?a rapido a? la kinetika energio (movo) de la partikloj de la molekuloj, kaj tiel je altaj temperaturoj la rapido de la partikloj estas alta, kaj en la absoluta
nulo
[1]
la partikloj ne movi?as. Ofte la varmo a? la malvarmo sentita de la personoj havas pli da rilato kun la termika sento ol kun la reala temperaturo. Fundamente, la temperaturo estas propra?o kiun posedas la fizikaj sistemoj je nivelo makroskopia, kiu siavice havas ka?zon je nivelo mikroskopia, kiu estas la avera?a energio de la partiklo. Kaj fakte, male al aliaj termodinamikaj kvantoj kiel la
varmo
a? la
entropio
,
[2]
kies mikroskopiaj difinoj estas validaj tre malproksime de la termika ekvilibro, la temperaturo estas mezurebla nur en la
ekvilibro
,
[3]
precize ?ar ?i estas difinita kiel
avera?o
.
La temperaturo estas intime rilata kun la
interna energio
kaj kun la
entalpio
de iu sistemo: ju pli da temperaturo des pli da interna energio kaj de entalpio de la sistemo. La temperaturo estas intensiva eco, tio estas, ke ?i ne dependas de la grando de la sistemo, sed estas eco, kiu estas esenca kaj dependas nek de la kvanto de substanco, nek de la materialo, el kiu ?i estas komponita.
Termometro
mezuranta la temperaturon dum malvarmo.
Temperatur-konvertaj formuloj
| Konverti el la sistemo
|
al la sistemo
|
Formulo
|
| kelvina
|
celsia
|
°C
= K ? 273,15
|
| farenhejto
|
celsia
|
°C
= (
℉
? 32) × 5/9
|
| kelvina
|
farenhejto
|
℉
= (K × 9/5) ? 459,67
|
| celsia
|
farenhejto
|
℉
= (
°C
× 9/5) + 32
|
| celsia
|
kelvina
|
K =
°C
+ 273,15
|
| farenhejto
|
kelvina
|
K = (
℉
+ 459,67) × 5/9
|
| rankina
|
kelvina
|
K = °Ra / 1,8
|
| reomira
|
kelvina
|
K = °Re × 1,25 + 273,15
|
| kelvina
|
rankina
|
°Ra = K × 1,8
|
| kelvina
|
reomira
|
°Re = (K - 273,15) × 0,8
|
La? la
internacia mezurunuaro
, la oficiala unuo de temperaturo estas la
kelvino
(
K
).
Estas almena? du kromaj komunuzaj skaloj por mezuri temperaturon, krom la kelvina (a? "absoluta"): la skaloj
Celsia
(a? "centgrada") kaj
Farenhejta
. Malpli ofte uzataj estas la skaloj
Rankina
kaj
Reomira
. Vidu
Kelvino
por tabelo pri kiel konverti la unuojn de la diversaj sistemoj. ?i tie listi?as la difinoj de la unuoj:
* FAHRENHEIT uzis la plej malaltan temperaturon de la vintro 1708/1709 en Gdansko (
?17,8
°C
) kaj sian propran korptemperaturon (
37,8
°C
).
Kroma mezurunuo estas la
temperaturo de Planck
.
Termometro
medicina, kontakta mezurilo.
?efe estas du grupoj de iloj por mezurado de temperaturo: nome
kontaktaj
kaj
senkontaktaj
.
En la grupo de
kontaktaj
trovi?as:
?i uzas la efikon de
Seebeck
. ?i tiu efekto aperas, se du
kondukta?oj
spertas temperaturan gradienton preter iliaj longoj.
Rezista Temperatura Detektilo (RTD)
[
redakti
|
redakti fonton
]
?i uzas la fizikan principon de la temperatura koeficiento de elektrika rezisto de metaloj. La ilo bezonas elektran kurenton por produkti
tension
trans la sensilo, kiun oni povas mezuri.
Vitra tubo unuflanke kun ujo estas parte plenigita kun likvo. Kiam la temperaturo alti?as, la likvo dilati?as. La longo de la fluido en la tubo estas mezuro por la temperaturo.
?i uzas la fakton ke diversaj metaloj havas diversajn koeficientojn de
dilati?o
. Ligado de du metaloj donas metodon por ekzemple ?alti elektran kontakton.
Termoskopo
estas historia aparato kiu montras ?an?ojn en temperaturo. Tipa desegno estas tubo en kiu likvo supreniras kaj malsupreniras kiam la temperaturo ?an?i?as. La moderna
termometro
la?grade evoluis el ?i per la aldono de skalo komence de la 17a jarcento kaj per normigo la?longe de la 17a kaj 18a jarcentoj.
Dum intensa ne?ofalo la
vento
povas plialtigi la senton de malvarmo; Pershing Square,
Manhatano
,
Novjorko
,
Usono
, januaro 2016.
Gravas reliefigi, ke la
sentotemperaturo
estas iom diferenca de la temperaturo tia, kia estas difinita en termodinamiko. La sentotemperaturo estas la rezulto de la maniero, la? kiu la
ha?to
sentas la temperaturon de la objektoj a? de la medio, kiu ne necese kongruas fidele kun la reala temperaturo de tiuj objektoj a? de la medio. La sentotemperaturo estas iom komplike mezurebla pro diversaj tialoj, ekzemple nome la jenaj:
- La
homa korpo
regulas sian temperaturon por pluteni ?in proksimume konstanta (?irka?
36,5
°C
).
- La homa korpo konstante produktas varmon, kiu estas produkto de la
digesto
de la englutitaj nutra?oj. Tiu varmo utilas por pluteni la menciitan temperaturon, kaj por tio ?i devas disigi la ekstran energion al la medio.
- Se la medikondi?oj igas la perdojn egalaj al la produktado, la korpo sentas temperaturan
bonfarton
.
- Se la medikondi?oj faras, ke la perdoj de varmo superas la produktadon, la korpo sentas malvarmon.
- Se la medikondi?oj malhelpas la disigon de la ekstra varmo, la korpo sentas varmon.
- La perdoj a? gajnoj dependas de variaj faktoroj, ne nur de la temperaturo de la media aero.
- Okazas inter?an?o per
konvekcio
. La aero en kontakto kun la ha?to, varmi?as kaj ascendas, pro kio estas anstata?ata per aero pli malvarma, kiu siavice varmi?as. Se la aero estas pli varma, okazas la malo.
- Per transdono. La ha?to en kontakto kun pli malvarmaj korpoj, transdonas varmon. Se ili estas pli varmaj, ?i ricevas varmon.
- Per radiado. La ha?to inter?an?as varmon per radiado kun la medio: se la radia avera?a temperaturo de la medio estas pli malvarma ol tiu de la ha?to, la ha?to malvarmi?as; se estas mala okazo, ?i varmi?as.
- Per vaporiga transpirado. Kiam vapori?as la ?vito a? la humideco de la ha?to a? de la
mukozoj
, okazas perdo de varmo ?iam, pro la latenta varmo de vaporigo de akvo.
Pro tio ?io, la sento de komforto dependas de la kombinita okazaro de la faktoroj kiujn determinas la jenaj kvar tipoj de inter?an?o: nome seka temperaturo, radia temperaturo, malseka temperaturo (kiu indikas la kapablon de la aero akcepti a? malakcepti la vaporigo de la
?vito
) kaj la rapideco de la
vento
(kiu influas super la konvekcio kaj la vaporigo de la svito). La influo en la perdo de la transigo estas malgranda, escepte se la ha?to, a? ties parto, estas en kontakto kun malvarmaj objektoj (sen?uaj piedoj, malvarma sidilo, malmulta ?irmovestaro...).
- ↑
Resnik Halliday Krane (2002). Fisica Volumen 1. Cecsa. ISBN 970-24-02-0257-3.
- ↑
Bioquimica de los procesos metabolicos. Virginia Melo, Virginia Melo Ruiz, Oscar Cuamatzi. p. 11. (books.google.es).
- ↑
Quimica general: introduccion a la quimica teorica. Cristobal Valenzuela Calahorro. p, 360. (books.google.es).