| {{{kunpu?i?o}}}
|
| milito
|
| Da?ro:
|
{{{da?ro}}}
|
| Loko:
|
{{{loko}}}
|
| Rezulto:
|
{{{rezulto}}}
|
|
|
La
Chaco-milito
[?ako-milito] (
1932
?
35
) estis grava armila konflikto inter
Bolivio
kaj
Paragvajo
. La konfliktoj komenci?is jam en
1928
en la nekultivita regiono
Norda ?ako
(
Chaco Boreal
), apartenanta al la regiono
Granda ?ako
kaj situanta norde de rivero
Pilkomajo
kaj okcidente de
Paragvaja Rivero
. La konflikto reiras al la ?salpetra milito” (1879?84), kiam ?ilio venkis Bolivion kaj alproprigis ties marbordan parton. Bolivio poste klopodis atingi la
Atlantikon
tra la akvosistemo de
Rio de la Plata
. Tiu itinero trairis Grandan ?akon, kiu estis ri?a, interalie je nafto, la? opinio de la bolivianoj.
Regiono de ?ako ?is tiam estis disputa tereno, tamen ?efe lo?igita de paragvajanoj.
?ajnis, ke Bolivio havas grandan fortosuperecon kompare al Paragvajo. Bolivio havis pli ol trioblan lo?antaron, armilojn per usona kredito, la armeon komandis
Hans von Kundt
, eksa germana generalo. La batalemo de la rekrutitaj indianaj soldatoj estis tre malforta, dum la paragvajaj soldatoj estis pli bone preparitaj por la mar?a kaj ?angala batalado. Multaj boliviaj soldatoj mortis pro diversaj malsanoj, pro serpentomordo kaj en bataloj.
Ekde la
5-a de decembro
1928
, Paragvajo iniciatis sennombrajn militistajn konfliktojn kaj tio kondukis al milito, spite al packlopodoj de
Usono
. La milito komenci?is en junio 1932, kiam la bolivianoj okupis paragvajajn poziciojn en nordo de ?ako kaj sukcese atakis
Fortin Boqueron
. En a?gusto Paragvajo ordonis rekrutigojn kaj ekmilitis kun gvido de generalo
Jose Estigarribia
. Fine de septembro, ili reokupis Fortin Boqueron, Kundt estis retirita al Bolivio. La germana generalo poste centrigis la fortojn sude kaj atakis al Fortin Nanawa, kie okazis dum monatoj akraj bataloj.
Paragvajo oficiale militproklamis la
10-an de majo
1933
. Fine de oktobro, Estigarribia per da?ra atako atingis tiajn sukcesojn, ke la bolivia prezidento
Daniel Salamanca
anstata?igis per generalo
Enrique Penaranda
la germanon Kundt. Post trisemajna batalhalto Estagarribia denove ekatakis (
9-an de januaro
1934
) kontra? la bolivia Ballivian-fortika?o. Tie okazis la plej akraj bataloj, inter marto kaj julio. Ballivian batale mortis la
17-an de novembro
, pro tio oni abdikigis Salamanca. En januaro de 1935 la paragvajanoj jam batalis sur teritorio de Bolivio.
Post kiam la boliviaj kontra?atakoj devigis la paragvajajn fortojn je sindefendo, la interbatalantoj sukcesis armistici la
12-an de junio
1935
.
La packonferencon pri armistico partoprenis Argentinio, Brazilio, ?ilio, Usono, Peruo kaj Urugvajo, kaj estis prezidita de argentina ministro
Carlos Saavedra Lamas
. La traktado estis subskribita la
21-an de julio
1938
, en
Buenos Aires
.
Plimulto de la diskutitaj areoj estis alju?ita al Paragvajo, sed Bolivio ricevis koridoron al la rivero Paragvajo kaj haveno
Puerto Casado
. La ekonomio de Bolivio kolapsis, la senposeduloj postulis reformojn. La merito pri la aran?ado estis rigardata al Argentinio, la avanta?ojn pri la paragvaja teritoria grandi?o eluzis argentinaj inventistoj. En la milito mortis 100.000 homoj (la? aliaj taksoj ?is 250.000), kio estis grandega perdo por la landoj, kies komuna lo?antaro tiam estis ?irka? 4,5 mln homoj.
Nafto ne estis trovita en ?ako.
Multaj oficiroj de amba? militantaj armeoj estis novaj enmigrintoj, venintaj en Sud-Amerikon post la
Unua mondmilito
. De la bolivia flanko batalis ?. 200 germanaj oficiroj, de la paragvaja flanko estis kelkdek oficiroj de la
rusia imperia
armeo, devigitaj forlasi sian landon post venko de
bol?evismo
. Interalie rusa generalo Belajev estis dum parto de la milito ?efo de la paragvaja ?ef-stabejo.
La fina interkonsento pri la limoj inter Bolivio kaj Paragvajo estis atingita nur la
27-an de aprilo
2009
en
Bonaero
. Amba? flankoj subskribis dokumenton pri plena konsento pri la nuna limo.