한국   대만   중국   일본 
Pianura Padana - Wikipedia Vai al contenuto

Pianura Padana

Da Wikipedia.

C'l articul che 'l e scrit in Arzan Emiliàn

Foto dal satelit ed l'Italia setentrionela: la Pianura Padana l’e la zona gri?a deinter al seirc ros


La grande piana a nord dell’Italia, compresa fra le alpi … gli appennini … e l’adriatico … esse costituiscono una delle piu fertili, grandi e ricche piane del mondo, coperta di citta opulenti ed una popolazione di 8 o 10,000,000. Questa immensa piana comprende Piemonte, Lombardia, Parma, Piacenza, Modena, Bologna, Ferrara, Romagna e le terre venete.≫
( Napoleone Buonaparte in Emmanuel de Las Cases , Memorial de Ste Helene , Volume 1, Londra, 1823.)


Al nom Pianura Padana (Pianura Padana in italian ) al segna daboun ‘na regioun geografica ed ‘l Italia setentionela ch ‘la cumbina cun al bacin in d?ve toti al j acvi a van a finir int al Po e l’e divi?a tra la regioun Piemunt , Lumbardia , Emelia-Rumagna , Venet e un coun dal Cantoun Ticin . Dal volti la vin ciameda anca Val Padana.

Al d?lta dal Po tot j an al cuntenva ad ander vers al Mer Adriatich , anca se ste proces al vin cuntgnu dimondi da la pre?einsa ed ciu?i che frenen la purteda solida di fiom. Un teimp l’era quaceda da foresti ind la pert pio omida (basa pianura) e da pianasi in cola pio seca (elta pianura). L’e tot ona cun: tra mezanot e mateina la Pianura Veneta ciameda “Pianura Padana ? veneta”, d’uregin aluvionela; tra mezde e mateina la ceca Pianura rumagn?la, anca le d’uregin aluvionela, per colpa di c?rs d’acva che a’s boten int al mer Adriatich a partir dal fiom Muntoun e andand vers mateina.

L’uregin ed la Pianura Padana

La Pianura Padana la ciapa bouna pert ed l’Italia stentrionela, dal j Elpi vers sira al Mer Adriatich, la gh’a presapoch la f?rma ‘d un teriangol. Que?i al ceinter a gh’e al fiom Po. La ciapa al nom dal fiom ch’ al la traversa da sira a mateina, al Po, Padus in latein da d?ve de?vin l’agetiv “padan.” L’e propria ste al Po, insem a chieter fiom e tureint che agh van a der deinter, a der uregin a la pianura. I c?rs d’acva ind al gnir zo dal muntagni, a’s tireven a dre dimondi quantite ed frantom. Cuische e s’in puge e muce insema al fond dal mer, fin a impir col che, sinch milioun d’an fa, l’era un gran g?lf dal Mer Adriatich. Al proces ed meter zo tera, leint mo seinsa fermeres, l’e dure milioun d’an e al cuntenva anch adesa.

L’elta e la basa pianura

La Pianura Padana la gh’a d? zoni cun difereinti caraterestichi: l’elta a la basa pianura.

A gh’e ‘na cera distinsioun tr’ al d? fasi, difereinti mia s?l per l’altesa, mo anca per la natura di trein, al regem dal j acvi, dal j erbi e dal pianti. L’”elta pianura”, ciameda anca pianura seca, la se ?lerga ai p? dal Preelpi e a i p? d’ j Apenein ; l’e un trein ch’al bev, l’e ‘na ?merciansa ed sabi e geri, e an gh’l’a cheva mia tratgnir l’acva piuvana.

Per quendi costa la va zo per dal vinteini ed meter sota la grosta fin a incuntrer ‘na sengia ed materiel ch’ al tin l’acva. Insema al roci che a tinen l’acva costa la cor fin al punt d?ve la gh’a la pusibilite ed gnir for da la veina , e la da uregin a i funtanil o funtanas. Ste surzei, grasia a al gred ed cal?r stabil (tra i 9° e i 12° C.) dal so acvi, an permes al ?parpagneres, ind al zoni intresedi, ed particuleri colturi a pr? ciamedi marsidi. Atach a la lenia dal surzei cumincia la “ basa pianura”, ciameda anca pianura daquad?ra. Costa inveci la gh’a i trein fat ed materiel pio fin, tera cr?ta ed solit, che pio o m?no a tinen, al j acvi a’s fermen e a’s fa al padol o al pantan.

Teimp e Ambi?nt

Senari estiv ed la basa Pianura Padana

Al teimp l’e sgne da un leregh ?bels dal cal?r cun temperaduri basi in inveren (0-5 °C) e elti in iste (25-30° C) ) [1] . La piuvo?ite l’e in mod principel ind i mei? primaveril e avtunel, mo ind al j iste cheldi e omdi a gh’in despes i temporel; la f?rma a “counca” ed la Pianura Padana la fa che sia in inveren che in iste an tira mia aria, cun di efet divers ind al d? stagioun. In inveren difati, quand a’s mocia dal fred e an gh’e mia ed veint, as forma un cusinet fred ch’ al p?l durer anca divers de, speci int al giurnedi omdi e nebi??i, al fa gnir dal giurnedi dimondi fredi cun dal forti zledi Pero in cla stagioun che a gh’in anca diversi giurnedi pio sechi mo in toti al man?ri seimper dimondi fredi, post che a vin deinter, diretameint insema a la Pianura, di veint fred da la Porta ed la bora e da la Val dal Roden; e l’e propria la bora ch’la porta buraschi fredi che de?vinen dal zoni poleri che p?len purter al brot teimp, temperaduri dimondi basi e neiva. In soquanti ucasioun a sopia anca al Burian , veint ch’al de?vin dal pianuri rosi e ch’a gh’la cheva ariver ind la Pianura Padana e frusterla cun dal forti vintedi zledi. In iste inveci l’efet cusinet ed la Pianura Padana al fa di efet divers, ind al favurir al ferom ed l’aria chelda e omda a’s prudu? temperaduri dimondi elti coleghedi a dimondi umdite a ca?ven dal giurnedi dimondi cheldi e pei?i, in mod particuler in pre?einsa ed anticicloun african. La Pianura Padana la gh’a a mezanot e a sira al j Elpi , a mezde j Apenein e a mateina al mer Adriatich. La particulera pusisioun, sareda tr’al cadeini di munt e lebra s?l da ‘na pert a mateina, la frena, anca se s?l in pert, la circolasioun di veint acse a vin favuri al muceres ed l’umdite ind l’aria ch’ l’e ca?va dal cgusu fenomen ed la nebia. Al site cun pio nebia in Italia in mucedi int?ren al Po prema ed tot vers la zona dal d?lta.

A ca?va dal dimondi indostri e dal moc ed ginta (in mod particuler in Lumbardia mo ?parpagneda in tot al teritori ed la pianura) da j an’60 l’e chersu dimondi al problema ed l’intu?gameint ed l’aria in gener, intu?gameint che an ciampa mia s?l al site grandi o al zoni industrieli mo al se ?parpagna e al quacia tota la grosa regioun. Al fotografei dal setelite fan veder cme l’intu?gameint ed l’aria ind la Pianura Padana l’e al pio grev in Europa (quert int al mond) cumpagn a col ch’ la ved tireda deinter la zona dal Benelux insem a la regioun ed la Ruhr . [2]

Cunumeia

Ind al Pianura Padana a gh’e al magi?ri zoni agrecoli e industrieli d’Italia.

Note

  1. ISTAT - statestichi meteorologichi
  2. ESA (European Space Agency) - Observing the Earth, Air pollution map

V?? coreledi

Colegameint d’ed fora