한국   대만   중국   일본 
Objet trouve - Βικιπα?δεια Μετ?βαση στο περιεχ?μενο

Objet trouve

Απ? τη Βικιπα?δεια, την ελε?θερη εγκυκλοπα?δεια
Μαρσ?λ Ντυσ?ν , Κρ?νη , 1917. Φωτογραφ?α του ?λφρεντ Στ?γκλιτ?

?να objet trouve (αντικ?μενο διαλεγμ?νο στην τ?χη) [1] [2] [3] [4] ε?ναι τ?χνη που δημιουργε?ται απ? αντικε?μενα ? προ??ντα που συν?θω? δεν θεωρο?νται υλικ? απ? τα οπο?α κατασκευ?ζεται τ?χνη, συχν? επειδ? ?χουν ?δη μια μη καλλιτεχνικ? λειτουργ?α. [5] Ο Π?μπλο Πικ?σο χρησιμοπο?ησε για πρ?τη φορ? δημοσ?ω? την ιδ?α αυτ?, ?ταν επικ?λλησε μια τυπωμ?νη εικ?να απ? καρεκλ?κι απ? μπαμπο? π?νω στον π?νακ? του με τ?τλο Νεκρ? φ?ση με καρ?κλα απ? μπαμπο? (1912). Ο Μαρσ?λ Ντυσ?ν πιστε?εται ?τι τελειοπο?ησε την ιδ?α αρκετ? χρ?νια αργ?τερα, ?ταν δημιο?ργησε μια σειρ? απ? ready-mades , που αποτελο?νταν απ? εντελ?? αναλλο?ωτα καθημεριν? αντικε?μενα που επ?λεξε ο Ντυσ?ν και χαρακτ?ρισε ω? τ?χνη. [6] Το πιο δι?σημο παρ?δειγμα ε?ναι η Κρ?νη ( Fountain , 1917), ?να συνηθισμ?νο ουρητ?ριο που αγορ?στηκε απ? ?να κατ?στημα σιδηρικ?ν και εκτ?θεται σε ?να β?θρο, ακουμπισμ?νο στο πλ?ι. Με την αυστηρ?τερη ?ννοια ο ?ρο? "ready-made" εφαρμ?ζεται αποκλειστικ? σε ?ργα που παρ?γαγε ο Μαρσ?λ Ντυσ?ν, [7] ο οπο?ο? δανε?στηκε τον ?ρο απ? τη βιομηχαν?α ?νδυση? ( γαλλικ? : pret-a-porter, δηλ. ≪?τοιμο ?νδυμα≫) ?ταν ζο?σε στη Ν?α Υ?ρκη , και ειδικ?τερα σε ?ργα που χρονολογο?νται απ? το 1913 ?ω? το 1921.

Τα objet trouve αντλο?ν την ταυτ?τητ? του? ω? τ?χνη απ? τον προσδιορισμ? που του? ?χει δ?σει ο καλλιτ?χνη? και απ? την κοινωνικ? ιστορ?α που συνοδε?ει το αντικε?μενο. Αυτ? μπορε? να υποδηλ?νεται ε?τε απ? την αν?νυμη φθορ? του (?πω? στα κολ?ζ του Κουρτ Σβ?ττερ? ) ε?τε απ? την αναγνωρισιμ?τητ? του ω? καταναλωτικ? σ?μβολο (?πω? στα γλυπτ? του Χ?ιμ Στ?ινμπαχ ). Το πλα?σιο στο οπο?ο τοποθετε?ται ε?ναι επ?ση? ?να? εξαιρετικ? σημαντικ?? παρ?γοντα?. Η ιδ?α τη? αξιοπο?ηση? συνηθισμ?νων αντικειμ?νων με αυτ?ν τον τρ?πο αποτελο?σε αρχικ? μια συγκλονιστικ? πρ?κληση για την αποδεκτ? δι?κριση μεταξ? του τι θεωρο?νταν τ?χνη σε αντ?θεση με το τι δεν θεωρο?νταν τ?χνη. Παρ?λο που μπορε? πλ?ον να ε?ναι αποδεκτ? στον κ?σμο τη? τ?χνη? ω? μια βι?σιμη πρακτικ?, εξακολουθε? να προκαλε? ερωτ?ματα, ?πω? με την ?κθεση τη? Τρ?ισι ?μιν με το βραβε?ο Τ?ρνερ τη? γκαλερ? Τ?ιτ για το ?ργο τη? Το κρεβ?τι μου , το οπο?ο κυριολεκτικ? ?ταν η μεταφορ? του ?στρωτου και ατημ?λητου κρεβατιο? τη?, περιτριγυρισμ?νου απ? πεταμ?να ρο?χα και ?λλα σκουπ?δια τη? κρεβατοκ?μαρ?? τη?, απευθε?α? απ? την κρεβατοκ?μαρ? τη? στην Τ?ιτ. Με αυτ? την ?ννοια, η καλλιτ?χνη? δ?νει στο κοιν? χρ?νο και μια σκην? για να μελετ?σει ?να αντικε?μενο. Ω? εκ το?του, τα objet trouve μπορο?ν να προκαλ?σουν φιλοσοφικ? προβληματισμ? στον παρατηρητ? που κυμα?νεται απ? την αηδ?α ?ω? την αδιαφορ?α, τη νοσταλγ?α και την ενσυνα?σθηση.

Ω? μορφ? τ?χνη?, τα objet trouve τε?νουν να περιλαμβ?νουν την απ?δοση του καλλιτ?χνη -τουλ?χιστον μια ιδ?α γι' αυτ?ν, δηλαδ? τον προσδιορισμ? του αντικειμ?νου ω? τ?χνη απ? τον καλλιτ?χνη- η οπο?α σχεδ?ν π?ντα ενισχ?εται με ?ναν τ?τλο. Συν?θω? υπ?ρχει κ?ποιο? βαθμ?? τροποπο?ηση? του objet trouve, αν και ?χι π?ντα σε βαθμ? που να μην μπορε? να αναγνωριστε?, ?πω? συμβα?νει με τα ready-mades. Η πρ?σφατη κριτικ? θεωρ?α, ωστ?σο, θα υποστ?ριζε ?τι ο απλ?? προσδιορισμ?? και η μετεγκατ?σταση οποιουδ?ποτε αντικειμ?νου, συμπεριλαμβανομ?νων των ready-mades, συνιστ? τροποπο?ηση του αντικειμ?νου επειδ? αλλ?ζει την αντ?ληψ? μα? για τη χρησιμ?τητ? του, τη δι?ρκεια ζω?? του ? την κατ?στασ? του.

Προ?λευση: Ντυσ?ν [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο Μαρσ?λ Ντυσ?ν επιν?ησε τον ?ρο ready-made το 1915 για να περιγρ?ψει ?να συνηθισμ?νο αντικε?μενο που ε?χε επιλεγε? και δεν ε?χε τροποποιηθε? υλικ? με οποιονδ?ποτε τρ?πο. Ο Ντυσ?ν συναρμολ?γησε τον Τροχ? Ποδηλ?του το 1913 συνδ?οντα? μια συνηθισμ?νη μπροστιν? ρ?δα και ?να πιρο?νι στο κ?θισμα εν?? συνηθισμ?νου σκαμπ?. Αυτ? συν?βη λ?γο καιρ? αφ?του το ?ργο του Γυμν? που κατεβα?νει μια σκ?λα ε?χε προσελκ?σει την προσοχ? των κριτικ?ν στη Διεθν? ?κθεση Μοντ?ρνα? Τ?χνη? . Το 1917, η Κρ?νη , ?να ουρητ?ριο υπογεγραμμ?νο με το ψευδ?νυμο "R. Mutt" και γενικ? αποδιδ?μενο στον Ντυσ?ν, μπ?ρδεψε τον κ?σμο τη? τ?χνη?. Την ?δια χρονι?, ο Ντυσ?ν αν?φερε σε μια επιστολ? προ? την αδελφ? του, Σουζ?ν Ντυσ?ν, ?τι μια φ?λη του ε?χε κα?ρια συμμετοχ? στη σ?λληψη αυτο? του ?ργου. ?πω? γρ?φει: ≪Μια απ? τι? φ?λε? μου που ε?χε υιοθετ?σει το ψευδ?νυμο Richard Mutt μου ?στειλε ?να πορσελ?νινο ουρητ?ριο ω? γλυπτ?≫. [8] Η Ιρ?ν Γκαμ?λ υποστηρ?ζει ?τι το ?ργο ταιρι?ζει περισσ?τερο με τη σκατολογικ? αισθητικ? τη? φ?λη? του Ντυσ?ν, τη? βαρ?νη? ?λσα φον Φρ?ιταγκ-Λ?ρινγκχοβεν , παρ? του Ντυσ?ν. [9] Η ?λλη πιθαν?, και πιο πιθαν?, ≪γυνα?κα φ?λη≫ ε?ναι η Λου?ζ Ν?ρτον (μετ?πειτα Βαρ?ζ), η οπο?α συνεισ?φερε ?να δοκ?μιο στο The Blind Man που πραγματε?εται την Κρ?νη . [10] Η Ν?ρτον, η οπο?α ε?χε πρ?σφατα χωρ?σει απ? τον σ?ζυγ? τη?, ζο?σε εκε?νη την εποχ? σε ?να διαμ?ρισμα που αν?κε στου? γονε?? τη? στη διε?θυνση 110 West 88th Street στη Ν?α Υ?ρκη, και αυτ? η διε?θυνση διακρ?νεται εν μ?ρει (μαζ? με το "Richard Mutt") στο χ?ρτινο δελτ?ο καταχ?ρηση? που ?ταν προσαρτημ?νο στο αντικε?μενο, ?πω? φα?νεται στη φωτογραφ?α του Στ?γκλιτ?. [11]

Η ?ρευνα τη? Ρ?ντα Ρ?λαντ Σ?ρερ δε?χνει ?τι ο Ντυσ?ν μπορε? να κατασκε?αζε τα αντικε?μενα που ?βρισκε. Η εξαντλητικ? ?ρευνα καθημεριν?ν αντικειμ?νων, ?πω? φτυ?ρια χιονιο? και ρ?φια για μπουκ?λια που χρησιμοποιο?νταν εκε?νη την εποχ?, απ?τυχε να αποκαλ?ψει πανομοι?τυπε? αντιστοιχ?ε?. Το ουρητ?ριο, μετ? απ? προσεκτικ? εξ?ταση, ε?ναι μη λειτουργικ?. Ωστ?σο, υπ?ρχουν μαρτυρ?ε? ?τι ο Γου?λτερ ?ρενσμπεργκ και ο Τζ?ζεφ Στ?λλα ?ταν μαζ? με τον Ντυσ?ν ?ταν αγ?ρασε το ουρητ?ριο στο J. L. Mott Iron Works. [12]

Εξ?λιξη [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Μια βελανιδι? του Μ?ικλ Κραιγκ Μ?ρτιν , 1973

Η χρ?ση objet trouve υιοθετ?θηκε γρ?γορα απ? το κ?νημα Νταντ? και χρησιμοποι?θηκε απ? τον Μαν Ρα?η και τον Φρ?νσι? Πικαμπι? , ο οπο?ο? τη συνδ?ασε με την παραδοσιακ? τ?χνη, κολλ?ντα? χτ?νε? σε ?ναν π?νακα για να αναπαραστ?σει τα μαλλι?. [13] ?να πολ? γνωστ? ?ργο του Μαν Ρ?ι ε?ναι το Δ?ρο ( Gift , 1921), [14] το οπο?ο ε?ναι ?να σ?δερο με καρφι? που προεξ?χουν απ? την επ?πεδη κ?τω πλευρ? του, καθιστ?ντα? το ?τσι ?χρηστο. Ο Χοσ? ντε Κρεφτ ?ρχισε να κατασκευ?ζει στο Παρ?σι συναρμολογ?ματα μεγ?λη? κλ?μακα?, ?πω? το Picador (1925), φτιαγμ?νο απ? παλιοσ?δερα, καουτσο?κ και ?λλα υλικ?.

Ο συνδυασμ?? διαφ?ρων objet trouve ε?ναι ?να ε?δο? ?τοιμου ?ργου, που μερικ?? φορ?? ε?ναι γνωστ? ω? assemblage . ?να ?λλο τ?τοιο παρ?δειγμα ε?ναι το Why Not Sneeze, Rose Selavy? του Μαρσ?λ Ντυσ?ν, το οπο?ο αποτελε?ται απ? ?να μικρ? κλουβ? πουλιο? που περι?χει ?να θερμ?μετρο, ?να κ?κκαλο και 151 κ?βου? μαρμ?ρου που μοι?ζουν με κ?βου? ζ?χαρη?.

Μ?χρι τη στιγμ? τη? Σουρεαλιστικ?? ?κθεση? Αντικειμ?νων το 1936 ε?χε δημιουργηθε? μια ολ?κληρη σειρ? απ? υποκατηγορ?ε?, ?πω? τα objet trouve, τα ready-made αντικε?μενα, τα διαταραγμ?να αντικε?μενα, τα μαθηματικ? αντικε?μενα, τα φυσικ? αντικε?μενα, τα ερμηνευμ?να φυσικ? αντικε?μενα, τα ενσωματωμ?να φυσικ? αντικε?μενα, τα ωκε?νια αντικε?μενα, τα αμερικανικ? αντικε?μενα και τα σουρεαλιστικ? αντικε?μενα. Εκε?νη την εποχ? ο ηγ?τη? των Σουρεαλιστ?ν, Αντρ? Μπρετ?ν , ?ριζε τα ?τοιμα αντικε?μενα ω? ≪κατασκευασμ?να αντικε?μενα που ανυψ?νονται στην αξιοπρ?πεια των ?ργων τ?χνη? μ?σω τη? επιλογ?? του καλλιτ?χνη≫.

Τη δεκαετ?α του 1960 τα objet trouve ?ταν παρ?ντα τ?σο στο κ?νημα Fluxus ?σο και στην ποπ αρτ . Ο Γι?ζεφ Μπ?ι? εξ?θεσε τροποποιημ?να objet trouve, ?πω? π?τρε? με τρ?πα μ?σα του? γεμισμ?νε? με γο?να και λ?πο?, ?να φορτηγ? με ?λκηθρα που το ακολουθο?σαν και μια σκουριασμ?νη δοκ?.

Το 1973, ο Μ?ικλ Κραιγκ-Μ?ρτιν υποστ?ριξε για το ?ργο του Μια βελανιδι? ( An Oak Tree ): ≪Δεν ε?ναι σ?μβολο. ?λλαξα τη φυσικ? ουσ?α του ποτηριο? με το νερ? σε εκε?νη μια? βελανιδι??. Δεν ?λλαξα την εμφ?νισ? του. Η πραγματικ? βελανιδι? ε?ναι φυσικ? παρο?σα, αλλ? με τη μορφ? εν?? ποτηριο? νερο?≫. [15]

Εμπορικ? γλυπτ? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Στη δεκαετ?α του 1980, εμφαν?στηκε μια παραλλαγ? των objet trouve, τα λεγ?μενα εμπορικ? γλυπτ? (commodity sculpture), ?που εμπορικ? αντικε?μενα μαζικ?? παραγωγ?? τοποθετο?νταν στην γκαλερ? ω? γλυπτ?. Το επ?κεντρο αυτο? του ε?δου? γλυπτικ?? ?ταν η εμπορ?α, η προβολ? των προ??ντων. Στου? καλλιτ?χνε? αυτο?? περιλαμβ?νονταν οι Τζεφ Κουν? , Χ?ιμ Στ?ινμπαχ και ?σλε? Μπ?κερτον (ο οπο?ο? αργ?τερα προχ?ρησε σε ?λλα ε?δη ?ργων). [16]

Τ?χνη σκουπιδι?ν [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Τ?χνη απ? σκουπ?δια που βρ?θηκαν στου? δρ?μου? τη? Ν?α? Υ?ρκη? απ? τον καλλιτ?χνη Μπ?μπι Πο?λιο (2021)

?να συγκεκριμ?νο υποε?δο? των objet trouve ε?ναι γνωστ? ω? τ?χνη σκουπιδι?ν ? τ?χνη απορριμμ?των. [17] Τα ?ργα αυτ? αποτελο?νται κυρ?ω? απ? στοιχε?α που ?χουν απορριφθε?. Συχν? προ?ρχονται κυριολεκτικ? απ? τα σκουπ?δια. ?να παρ?δειγμα τη? τ?χνη? σκουπιδι?ν ε?ναι το trashion , η μ?δα απ? σκουπ?δια. Η Marina DeBris πα?ρνει σκουπ?δια απ? την παραλ?α και δημιουργε? φορ?ματα, γιλ?κα και ?λλα ρο?χα. Πολλ?? οργαν?σει? χρηματοδοτο?ν διαγωνισμο?? τ?χνη? σκουπιδι?ν. Η τ?χνη των σκουπιδι?ν μπορε? επ?ση? να ?χει ?ναν κοινωνικ? σκοπ?, την ευαισθητοπο?ηση για τα σκουπ?δια. [18]

Η δημιουργ?α και η χρ?ση τη? τ?χνη? των σκουπιδι?ν μπορε? να εκθ?σει του? ανθρ?που? σε επικ?νδυνε? ουσ?ε?. Για παρ?δειγμα, τα παλαι?τερα εξαρτ?ματα ηλεκτρονικ?ν υπολογιστ?ν και ηλεκτρονικ?ν συσκευ?ν μπορε? να περι?χουν μ?λυβδο (στη συγκ?λληση και τη μ?νωση). Τα κοσμ?ματα που κατασκευ?ζονται απ? αυτ? τα αντικε?μενα μπορε? να απαιτο?ν προσεκτικ? χειρισμ?. Στη Γαλλ?α, η τ?χνη των σκουπιδι?ν ?γινε γνωστ? ω? "Poubellisme", τ?χνη φτιαγμ?νη απ? τα περιεχ?μενα των "poubelles" (κ?δων απορριμμ?των). Ο Ισπαν?? καλλιτ?χνη? Φρανσ?σκο ντε Παχ?ρο ("Art is trash" ? "Arte es basura") [19] που ε?ναι εγκατεστημ?νο? στο Λονδ?νο συναρμολογε? τ?χνη του δρ?μου χρησιμοποι?ντα? σκουπ?δια.

?να μ?νιμο αλλ? εξελισσ?μενο παρ?δειγμα τ?χνη? σκουπιδι?ν στον αυτοκινητ?δρομο 66 κοντ? στο ?μποι τη? Καλιφ?ρνια

Μουσικ? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Τα objet trouve μπορο?ν επ?ση? να χρησιμοποιηθο?ν ω? μουσικ? ?ργανα. [20] Πρ?κειται για ?να σημαντικ? μ?ρο? του ε?δου? musique concrete .

Κριτικ? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το objet trouve στην τ?χνη αποτ?λεσε αντικε?μενο ?ντονη? αντιπαρ?θεση? στη Βρεταν?α κατ? τη δεκαετ?α του 1990 λ?γω τη? χρ?ση? του απ? του? Young British Artists . ?χει απορριφθε? απ? το ευρ? κοιν? και του? δημοσιογρ?φου? και ?χει υποστηριχθε? απ? τα δημ?σια μουσε?α και του? κριτικο?? τ?χνη?. Στη δι?λεξ? του το 2000, με τ?τλο ≪Ποιο? φοβ?ται τη σ?γχρονη τ?χνη≫, ο Σερ Ν?κολα? Σερ?τα υποστ?ριξε τ?τοιου ε?δου? ≪δ?σκολη≫ τ?χνη, εν? αν?φερε αντιδρ?σει? ?πω? ο τ?τλο? τη? Daily Mail : ≪Για 1.000 χρ?νια η τ?χνη υπ?ρξε μια απ? τι? μεγ?λε? πολιτιστικ?? μα? δυν?μει?. Σ?μερα, τα τουρσ? πρ?βατα και τα λερωμ?να κρεβ?τια απειλο?ν να μα? κ?νουν ?λου? β?ρβαρου?≫. Μια πιο απροσδ?κητη απ?ρριψη το 1999 προ?λθε απ? καλλιτ?χνε? -μερικο? απ? του? οπο?ου? ε?χαν προηγουμ?νω? εργαστε? με αντικε?μενα που ε?χαν βρεθε?- οι οπο?οι ?δρυσαν την ομ?δα Stuckists και εξ?δωσαν ?να μανιφ?στο με το οπο?ο καταδ?καζαν τ?τοια ?ργα υπ?ρ τη? επιστροφ?? στη ζωγραφικ? με τη δ?λωση ≪Η τ?χνη των ready mades ε?ναι μια πολεμικ? του υλισμο?≫. [21]

Παραπομπ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

  1. ≪Objet trouve≫ . Λεξικ? Καλλιτεχνικ?ν ?ρων . Ανακτ?θηκε στι? 15 Αυγο?στου 2022 .  
  2. Stribling, Mary Lou (1970). Art from Found Materials, Discarded and Natural . New York: Crown Publishing Group. σελ. 2. ISBN   0-517-54307-9 . Found Art is a term coined to describe works which are composed in part or entirety of natural or salvaged objects.  
  3. Dayton, Eric (1999). Art and Interpretation: An Anthology of Readings in Aesthetics and the Philosophy of Art . Peterborough: Broadview Press. σελ. 259. ISBN   1-551-11190-X . On the surface, anyway, there is no mystery about the making of the great bulk of works of artifactual art; they are crafted in various traditional ways?painted, sculpted, and the like. (Later, I will attempt to go below the surface a bit.) There is, however, a puzzle about the artifactuality of some relatively recent works of art: Duchamp's readymades, found art, and the like. Some deny that such things are art because, they claim, they are not artifacts made by artists. It can, I think, be shown that they are the artifacts of artists. (In Art and the Aesthetic I claimed, I now think mistakenly, that artifactuality is conferred on things such as Duchamp's Fountain and found art, but I will not discuss this here.)  
  4. Tankersley, Leeana (2009). Found Art: Discovering Beauty in Foreign Places . Michigan: Zondervan. σελ. 2. ISBN   978-0-310-56182-8 . ... That is what we call found art ?a genre of art that started umpteen years ago with a guy in New York who took a urinal and cleverly refashioned it into a fountain. Found art is created when odd, disparate, unlikely, even long-abandoned castoffs are put together with other similarly unexpected remnants to create something new and, if all goes as planned, lovely.  
  5. ≪Objet trouve≫ . moma.org . Αρχειοθετ?θηκε απ? το πρωτ?τυπο στι? 20 Ιουν?ου 2010 . Ανακτ?θηκε στι? 15 Αυγο?στου 2022 .  
  6. Chilvers, Ian & Glaves-Smith, John επιμ., Dictionary of Modern and Contemporary Art , Oxford: Oxford University Press, 2009. σσ. 587?588
  7. ≪Marcel Duchamp and the Readymade≫ . www.moma.org . Ανακτ?θηκε στι? 15 Αυγο?στου 2022 .  
  8. Gammel, Irene. Baroness Elsa: Gender, Dada and Everyday Modernity . Cambridge, Massachusetts: MIT Press, 2002, 224.
  9. Gammel, Baroness Elsa , 224?225.
  10. "Buddha of the Bathroom" , The Blind Man , τχ. 2, Μ?ιο? 1917, σσ. 5-6.
  11. Francis M. Naumann, New York Dada, 1915-23 (New York: Harry N. Abrams, 1994), σελ. 239, σημ. 17.
  12. Shearer, Rhonda Roland: "Marcel Duchamp's Impossible Bed and Other 'Not' Readymade Objects: A Possible Route of Influence From Art To Science" , 1997.
  13. Ormsby, Annette King, Joyce H. Townsend and Bronwyn. ≪The Handsome Pork-Butcher c.1924?6, c.1929?35 by Francis Picabia ? Tate Papers≫ . Tate (στα Αγγλικ?) . Ανακτ?θηκε στι? 15 Αυγο?στου 2022 .  
  14. ≪manray-photo.com, Man Ray phototheque officielle≫ . www.manray-photo.com . Ανακτ?θηκε στι? 15 Αυγο?στου 2022 .  
  15. ≪There's no need to be afraid of the present≫ . 2000-11-23. Αρχειοθετ?θηκε απ? το πρωτ?τυπο στι? 2009-03-01 . https://web.archive.org/web/20090301093722/http://www.independent.co.uk/opinion/commentators/theres-no-need-to-be-afraid-of-the-present-625001.html . Ανακτ?θηκε στι? 2022-08-15 .  
  16. Foster, Hal (1996). The Return of the Real: Art and Theory at the End of the Century . Cambridge: MIT Press. σελ. 107. ISBN   978-0-262-56107-5 .  
  17. ≪Marshall Raeburn Found Object Art≫ . marshallraeburn.com . Ανακτ?θηκε στι? 15 Αυγο?στου 2022 .  
  18. ≪Styrofoam Cups: From Trash to Fashion≫ . Heal the Bay (στα Αγγλικ?). 10 Αυγο?στου 2011 . Ανακτ?θηκε στι? 15 Αυγο?στου 2022 .  
  19. ≪ABOUT≫ . franciscodepajaro (στα Ισπανικ?) . Ανακτ?θηκε στι? 15 Αυγο?στου 2022 .  
  20. βλ. The Music of Man , Y. Menuhin και C. W. Davis, Methuen, Toronto, 1979
  21. Guru, Ella. ≪The Stuckists manifesto≫ . www.stuckism.com .