Ψυχ?
(
γαλλικ??
τ?τλο?:
Psyche
) ε?ναι πεντ?πρακτο θεατρικ? ?ργο με μπαλ?το δι?ρκεια? π?ντε ωρ?ν, γραμμ?νο απ? τον
Μολι?ρο
σε συνεργασ?α με τον
Πι?ρ Κορν?ιγ
και τον Φιλ?π Κιν? με συμμετοχ?? μπαλ?του και μουσικ? ιντερμ?δια που συν?θεσε ο
Ζαν-Μπατ?στ Λυλ?
, θεαματικ? σκηνικ? και ειδικ? εφ?. Παρουσι?στηκε, κατ?πιν παραγγελ?α? του βασιλι?
Λουδοβ?κου ΙΔ?
, στο θ?ατρο του
ανακτ?ρου του Κεραμεικο?
κατ? τη δι?ρκεια του καρναβαλιο? του ?του? 1671 και γν?ρισε αμ?σω? τερ?στια επιτυχ?α.
[1]
Η πλοκ? βασ?ζεται στην ιστορ?α του
?ρωτα και τη? Ψυχ??
που περιλαμβ?νεται στο βιβλ?ο του
Απουλ?ιου
Μεταμορφ?σει?
(2ο? αι?να? μ.Χ.).
[2]
Για να μπορ?σει να ανεβ?σει τη μεγαλοπρεπ? παρ?σταση στο θ?ατρο του
Παλα? Ρουαγι?λ
, ο θ?ασο? του Μολι?ρου πραγματοπο?ησε σημαντικ?? εργασ?ε? ανακα?νιση? και το ?ργο παρουσι?σθηκε στο παριζι?νικο κοιν? απ? τον Ιο?λιο 1671 ?ω? τον Ιανου?ριο 1672. ?ταν αν?βηκε στην
Κομεντ? Φρανσα?ζ
απ? τον Οκτ?βριο ?ω? το τ?λο? του 1684, η μουσικ? ?ταν του
Μαρκ-Αντου?ν Σαρπαντι?
(χαμ?νη).
Το ?ργο του Μολι?ρου ?ταν ?να απ? τα πολλ? πολυτελ? θε?ματα που παρουσι?σθηκαν στο
Παρ?σι
για τον εορτασμ? τη?
συνθ?κη? του ?αχεν
. Η συνθ?κη υπογρ?φηκε το 1668, αλλ? οι εορτασμο? συνεχ?στηκαν μ?χρι το 1671.
Ο Μολι?ρο? δεν ε?χε χρ?νο να ολοκληρ?σει το ?ργο, ?τσι συνεργ?στηκε με τον Φιλ?π Κιν? και τον
Πι?ρ Κορν?ιγ
, ο οπο?ο? ποτ? δεν το συμπερι?λαβε στα ?ργα του.
Η υπ?θεση βασ?ζεται στην ιστορ?α του
?ρωτα και τη? Ψυχ??
που περιλαμβ?νεται στο μυθιστ?ρημα του
Απουλ?ιου
Μεταμορφ?σει?
(2ο? αι?να? μ.Χ.), αν και οι συγγραφε?? ?χουν κ?νει αρκετ?? τροποποι?σει?, μεταξ? των οπο?ων η εισαγωγ? των δ?ο μνηστ?ρων τη? Ψυχ??, η αφα?ρεση τη? σκην?? με τη λ?μπα ?που η κοπ?λα ανακαλ?πτει το πρ?σωπο του ?ρωτα και τον τραυματ?ζει και η με?ωση των τεσσ?ρων ?θλων που επιβλ?θηκαν απ? την
Αφροδ?τη
μ?νο σε ?να, την κ?θοδο στον
Κ?τω Κ?σμο
.
[2]
Στον πρ?λογο, μια χορωδ?α θε?ν προσκαλε? την
Αφροδ?τη
να κατ?βει στη γη (για τον εορτασμ? τη?
ειρ?νη?
που ?φερε στον κ?σμο ο Λουδοβ?κο? ΙΔ') αλλ? η θε? υποφ?ρει γιατ? επισκι?ζεται απ? τη νεαρ?
Ψυχ?
, μια απλ? θνητ?, πλανε?τρα των καρδι?ν. Για να την εκδικηθε?, η θε? τη? Ομορφι?? απαιτε? απ? τον γιο τη? τον
?ρωτα
, να κ?νει την Ψυχ? να τον αγαπ?σει χωρ?? αυτ?? να ανταποκρ?νεται. Χαμ?νο? κ?πο?.
Η Ψυχ? δε?χνει στι? αδελφ?? τη? τα δ?ρα του ?ρωτα
Ζαν Ονορ? Φραγκον?ρ
(1753)
Πρ?ξη πρ?τη
: Οι αδερφ?? τη? Ψυχ?? ζηλε?ουν τη μικρ? αδελφ? του? και προσπαθο?ν να γοητε?σουν του? δ?ο τελευτα?ου? υποψ?φιου? μνηστ?ρε? τη?, χωρ?? επιτυχ?α. Η Ψυχ? αρνε?ται και του? δ?ο μνηστ?ρε?. Στη συν?χεια, ο αγγελιοφ?ρο? ενημερ?νει τι? αδερφ?? τη? ?τι η Ψυχ? πρ?πει να θυσιαστε? στην κορυφ? του βουνο? και να καταβροχθιστε? απ? ?να τ?ρα?. Οι αδερφ?? δεν κρ?βουν τη χαρ? του?. Για το πρ?το ιντερμ?διο, μια χορωδ?α εμφαν?ζεται στη σκην? και θρηνε?.
Πρ?ξη δε?τερη
: Ο βασιλι?? πατ?ρα? τη? ενημερ?νει την Ψυχ? για τη μο?ρα τη?. Αυτ? την αποδ?χεται αδιαμαρτ?ρητα, αν και ο πατ?ρα? τη? θα προτιμο?σε να αψηφ?σει του? θεο??. Αφο? την αποχαιρετ?, οι αδερφ?? τη? φτ?νουν και δε?χνουν απρ?θυμε? να την αφ?σουν μ?νη. Η Ψυχ? τι? δι?χνει για να σωθο?ν, αλλ? τη? απαντο?ν ?τι οι χρησμο? ε?ναι π?ντα μυστηρι?δει? και ?σω? η μο?ρα τη? να μην ε?ναι τ?σο μα?ρη. Τελικ? φε?γουν και η Ψυχ? πιστε?ει ?τι ε?ναι πια μ?νη για να αντιμετωπ?σει την καταδ?κη τη? ?ταν οι μνηστ?ρε? τη? εμφαν?ζονται για να την υπερασπισθο?ν. Η κοπ?λα καταδικ?ζει την ασ?βει? του?. Η προσπ?θει? του? να την υπερασπιστο?ν ε?ναι σε κ?θε περ?πτωση μ?ταιη, καθ?? η Ψυχ? παρασ?ρεται απ? τον
Ζ?φυρο
.
Το σκηνικ? αλλ?ζει για την τρ?τη πρ?ξη, παρουσι?ζεται ?να υπ?ροχο παλ?τι. Ο
?φαιστο?
τραγουδ? το δε?τερο ενδι?μεσο, ενθαρρ?νοντα? του? εργ?τε? του Κ?κλωπε? να ολοκληρ?σουν την κατασκευ? του παλατιο?.
[3]
Πρ?ξη τρ?τη
: Ο Ζ?φυρο? ενημερ?νει τον ?ρωτα ?τι ?φερε την Ψυχ? στο καινο?ργιο παλ?τι και εκφρ?ζει την ?κπληξ? του για τη ν?α, εν?λικη εμφ?νιση του ?ρωτα. Η Ψυχ? ξυπν? και απορε? για το υπ?ροχο περιβ?λλον. Αντ? να δεχθε? επ?θεση απ? ?να τ?ρα?, βλ?πει τον παν?μορφο ?ρωτα που τη? εκφρ?ζει την αγ?πη του. Μετ? απ? μια ερωτικ? σκην?, η Ψυχ? λ?ει στον ?ρωτα (την ταυτ?τητα του οπο?ου δεν γνωρ?ζει ακ?μη) ?τι πρ?πει να μοιραστε? την ευτυχισμ?νη μο?ρα τη? με τι? αδερφ?? και τον πατ?ρα τη?. Ο ?ρω? αντιστ?κεται, αλλ? τελικ? το δ?χεται και στ?λνει τον Ζ?φυρο να φ?ρει τι? αδερφ?? τη? Ψυχ??. Για το τρ?το ιντερμ?διο, ο ?ρω? προσκαλε? ?ναν ?ρωτα και ?ναν Ζ?φυρο να τραγουδ?σουν προ? τιμ?ν του ?ρωτα.
?ρω? και Ψυχ?
,
Ουιλι?μ-Αντ?λφ Μπουγκερ?
(1889)
Πρ?ξη τ?ταρτη:
Οι αδερφ?? τη? Ψυχ??, ?χοντα? δει το ν?ο σπ?τι τη? αδελφ?? του?, ζηλε?ουν και προσπαθο?ν να βρουν ?ναν τρ?πο να τη? καταστρ?ψουν την ευτυχ?α. Τη? τρ?φουν την περι?ργεια σχετικ? με την ταυτ?τητα του εραστ? τη? και την κ?νουν να φοβ?ται, λ?γοντα? ?τι ?λο το παλ?τι μπορε? να ε?ναι μ?νο ?να ψ?μα. Ο Ζ?φυρο? τι? πα?ρνει μακρι?. Η Ψυχ? ζητ?ει να μ?θει την ταυτ?τητα του εραστ? τη?. Ο ?ρωτα? αντιστ?κεται, λ?γοντ?? τη? ?τι αν μ?θει ποιο? ε?ναι σημα?νει ?τι θα τον χ?σει για π?ντα. Εκε?νη επιμ?νει και ο ?ρωτα? ομολογε? την ταυτ?τητ? του και μετ? εξαφαν?ζεται πα?ρνοντα? μαζ? του το παλ?τι. Μ?νη σε ?να θλιβερ? σκηνικ?, η Ψυχ? θρηνε? για τη μο?ρα τη? και αποφασ?ζει να πνιγε? στο ποτ?μι. Ο ποταμ?? Θε?? τη? το απαγορε?ει, λ?γοντα? ?τι οι ουρανο? μπορε? να τη? επιφυλ?σσουν μια καλ?τερη μο?ρα. Αλλ? στο μεταξ?, η Αφροδ?τη φτ?νει για να τιμωρ?σει την Ψυχ?. Στο τ?ταρτο ιντερμ?διο η Ψυχ? κατεβα?νει στον
Κ?τω Κ?σμο
, ?που οκτ?
Εριν?ε?
χορε?ουν σε μπαλ?το για την οργ? που ?χουν προκαλ?σει σε μια τ?σο γλυκι? θε? ?πω? η Αφροδ?τη. Η Ψυχ? περν?ει στη β?ρκα του
Χ?ροντα
με το κουτ? που η Αφροδ?τη την δι?ταξε να π?ρει απ? την
Προσερπ?να
.
Πρ?ξη π?μπτη
: Η Ψυχ? βρ?σκεται στο βασ?λειο του
?δη
και συναντ? του? δ?ο υποψ?φιου? μνηστ?ρε? τη?. Τη? αφηγο?νται ?τι ?πεσαν απ? τον βρ?χο στον οπο?ο θυσι?στηκε η Ψυχ?, αφο? δεν μπ?ρεσαν να αποτρ?ψουν το θ?νατ? τη?. Αφηγο?νται επ?ση? τον θ?νατο των αδελφ?ν τη?, οι οπο?ε? ?πεσαν απ? ?ναν γκρεμ?, πιστε?οντα? ?τι ο
Ζ?φυρο?
θα τι? μετ?φερε π?σω στο παλ?τι του ?ρωτα. Η Ψυχ?, αποφασισμ?νη να ξανακερδ?σει την αγ?πη του ?ρωτα, ανο?γει το κουτ? τη?
Προσερπ?να?
, ελπ?ζοντα? να ενισχ?σει την ομορφι? τη?. ?μω? ?να? δηλητηρι?δη? ατμ?? βγα?νει απ? το κουτ? και τη σκοτ?νει. Ο ?ρωτα? κατεβα?νει για να θρην?σει τον θ?νατ? τη? και τη συγχωρε?. Η Αφροδ?τη κατεβα?νει για να τιμωρ?σει τον γιο τη? για την εξ?γερσ? του αλλ? αυτ?? την κατηγορε? για τη σκληρ?τητ? τη? απ?ναντι στην αγαπημ?νη του. Καλε? τον
Δ?α
για βο?θεια, ο οπο?ο? πα?ρνει το μ?ρο? του και δ?νει στην Ψυχ? αθανασ?α. Η σκην? αλλ?ζει απ? τον Κ?τω κ?σμο στον Ουραν? και ?να μπαλ?το απ? ακ?λουθου? του
Απ?λλωνα,
του
Δι?νυσου
, του
Μ?μου
και του
?ρη
χορε?ει για να γιορτ?σουν την ?νωση του ?ρωτα και τη? Ψυχ??.
[4]
≪Η γοητε?α του μ?θου, η εκπληκτικ? ευρηματικ?τητα των σκηνικ?ν και των μηχανικ?ν κατασκευ?ν, ο πλο?το? των κοστουμι?ν, η γοητε?α τη? μουσικ??, η τελει?τητα μια? ορχ?στρα? 300 μουσικ?ν και εν?? μπαλ?του 70 χορευτ?ν, ?λα αυτ? ?καναν την
Ψυχ?
την πιο εξαιρετικ? απ? τι? παραστ?σει? που αν?βηκαν μ?χρι τ?τε και το μεγ?λο θ?μα συζ?τηση? στα σαλ?νια του Παρισιο? και στι? βασιλικ?? αυλ?? τη? Ευρ?πη?. ≫
[5]
Ο Μολι?ρο? συν?χισε να παρουσι?ζει το ?ργο στον συνηθισμ?νο χ?ρο του, το θ?ατρο του
Παλα? Ρουαγι?λ
. Χρει?στηκε ωστ?σο να ανακαιν?σει το θ?ατρ? του για να ανεβ?σει το ?ργο. Αυτ?? οι ανακαιν?σει?, που αποτελο?νταν κυρ?ω? σε μηχαν?ματα σκην??, στο?χισαν στον θ?ασο π?νω απ? 4000 λ?ιβρ? (περ?που 50.000 ευρ? σ?μερα), χωρ?? να περιλαμβ?νεται το κ?στο? των επιπλ?ον μουσικ?ν, τραγουδιστ?ν και χορευτ?ν. Η επ?νδυση ?μω? αποδε?χθηκε αξι?λογη, αφο? η επιτυχ?α του ?ργου ?ταν θεαματικ?. Κατ? τη δι?ρκεια τη? ζω?? του Μολι?ρου (δηλαδ? κατ? τη δι?ρκεια των επ?μενων δ?ο ετ?ν), το ?ργο αν?βηκε 82 φορ?? (χωρ?? τι? αρχικ?? παραστ?σει? στο
παλ?τι του Κεραμεικο?
) με συνολικ? ε?σπραξη 79.128 λιβρ?ν.
[6]