Χαρτον?μισμα

Το χαρτολεφτ? ( αγγλικ? : banknote ) ε?ναι ?να ε?δο? αξι?γραφου , γραμμ?τιου , ? υποσχετικ?? στην οπο?α ο εκδ?τη? αναγρ?φει το ποσ?ν και το ε?δο? του νομ?σματο? το οπο?ο θα καταβ?λει στον κομιστ?. Εκδ?δεται συν?θω? απ? πιστωτικ? ιδρ?ματα ?πω? ε?ναι οι τρ?πεζε? και γι` αυτ? ε?ναι ευρ?ω? γνωστ? και ω? τραπεζογραμμ?τιο . Σπανι?τερα, και αν?λογα με τη νομοθεσ?α τη? κ?θε χ?ρα? ? τι? ειδικ?? συνθ?κε? που επικρατο?ν, μπορε? να εκδοθε? και απ? ?λλου? ?πω? απ? το ?διο το κρ?το? , τον στρατ? , επιχειρ?σει? ? και ιδι?τε?. Χρησιμοποιε?ται στι? συναλλαγ?? ω? χρ?μα αξ?α? ?ση? με την ονομαστικ? του αξ?α. Σ?μερα, στι? περισσ?τερε? χ?ρε? τα τραπεζογραμμ?τια εκδ?δονται απ? τι? κεντρικ?? τρ?πεζε? των χωρ?ν.

Η πρ?τη καταγεγραμμ?νη χρ?ση χαρτονομισμ?των ?γινε στην Κ?να τον 7ο αι?να μ.Χ. Ωστ?σο στην Ευρ?πη η χρ?ση του? ?ρχισε να διαδ?δεται τον 17ο αι?να , 10 αι?νε? αργ?τερα.

Οι πρ?τε? εκδ?σει? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Για αι?νε? τα νομ?σματα , παρ' ?λε? τι? δι?φορε? μορφ?? που ε?χαν λ?βει κατ? καιρο??, ε?χαν πολ? καλ? εμπεδωθε? στην αντ?ληψη των ανθρ?πων ω? κομμ?τια μετ?λλου τα οπο?α ε?χαν την αξ?α που του ε?χε προσδ?σει η αγορ? . Μ?α δραχμ? δηλαδ? αποτελο?νταν απ? μ?ταλλο αξ?α? μια? δραχμ??, και ?να? οβολ?? ε?χε μ?ταλλο αξ?α? εν?? οβολο? κτλ.

Η αρχικ? χρ?ση του χαρτονομ?σματο? δεν γιν?ταν με τον ?διο τρ?πο που γ?νονταν οι συναλλαγ?? με τα μεταλλικ? νομ?σματα . Ουσιαστικ? τα πρ?τα χαρτονομ?σματα ?ταν ≪υποσχετικ??≫. ?να κε?μενο δηλαδ? που αυτ?? που το συν?τασσε, ο εκδ?τη?, υποσχ?ταν ?τι θα καταβ?λει το αναγραφ?μενο ποσ? στο πρ?σωπο με το οπο?ο ?κανε τη συναλλαγ?.
Η συναλλαγ? για την αγορ? εν?? αγαθο? δηλαδ? με τη χρ?ση αυτο? που σ?μερα ονομ?ζουμε χαρτον?μισμα γ?νονταν ω? εξ??: ο αγοραστ?? ?γραφε ?να κε?μενο στο οπο?ο υποσχ?ταν να καταβ?λει στον πωλητ? το συμφωνημ?νο ποσ?. Ο πωλητ?? επ?στρεφε το κε?μενο αυτ? στον αγοραστ? ?ταν ο τελευτα?ο? του κατ?βαλε το ποσ?.

Καθ?? η διαδικασ?α αυτ? εξελ?χθηκε, ?παψαν να αναγρ?φονται τα στοιχε?α του δικαιο?χου (αυτ?? για τον οπο?ον ε?χε εκδοθε? η ”υποσχετικ?”) στο κε?μενο και τελικ? δικαιο?χο? ?ταν οποιοσδ?ποτε ε?χε στα χ?ρια του το κε?μενο αυτ? δηλαδ? ο κομιστ??, κ?τι το οπο?ο ισχ?ει μ?χρι και σ?μερα.

Η χρ?ση τη? πρακτικ?? αυτ?? γιν?ταν κυρ?ω? σε συναλλαγ?? μεγ?λη? αξ?α? λ?γω τη? ευκολ?α? και τη? ασφ?λεια? που προσ?διδε στι? συναλλαγ??, αφο? αντ? να μεταφ?ρει κ?ποιο? 1.000 τεμ?χια εν?? νομ?σματο? απλ? μετ?φερε ? συν?τασσε ?να κε?μενο γραμμ?νο συν?θω? σε ?να κομμ?τι χαρτ?. Ακ?μη και σ?μερα στι? περισσ?τερε? χ?ρε? τα χαρτονομ?σματα ?χουν μεγαλ?τερη ονομαστικ? αξ?α απ? τα μεταλλικ? νομ?σματα (κ?ρματα).

Με την π?ροδο του χρ?νου και την εξ?λιξη των συναλλαγ?ν , αυτ?? για τον οπο?ον ε?χε αρχικ? εκδοθε? η ”υποσχετικ?” αντ? να εισπρ?ξει ο ?διο? απ? τον εκδ?τη το ποσ?ν που αναγραφ?ταν, τη μεταβ?βαζε σε κ?ποιον ?λλον. ?σο πιο επ?νυμο? και αξι?πιστο? ?ταν ο εκδ?τη? τη? ”υποσχετικ??”, τ?σο πιο ε?κολα ο τρ?το? τη δεχ?ταν. Τον ρ?λο του εκδ?τη του οπο?ου η φερεγγυ?τητα και αξιοπιστ?α ?ταν απαρα?τητη για να ε?ναι ευρ?ω? αποδεκτ?? αυτ?? οι υποσχετικ??, την αν?λαβαν οργανισμο? που τελικ? εξελ?χθηκαν στι? τρ?πεζε? . Οι υποσχετικ?? αυτ?? επικρ?τησε να ονομ?ζονται τραπεζογραμμ?τια.

Ασφ?λεια [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Οι εκδ?τε? των χαρτονομισμ?των σε ?λη τη δι?ρκεια τη? ιστορ?α? του? μ?χρι και σ?μερα ?πρεπε να ισορροπο?ν αν?μεσα σε δ?ο πολ? λεπτ?? καταστ?σει?. Να διατηρο?ν αλ?βητη την αξιοπιστ?α του? ?στε τα χαρτονομ?σματα που εκδ?δουν να ε?ναι ευρ?ω? αποδεκτ? αλλ? ταυτ?χρονα να διασφαλ?ζουν ?τι τα χαρτονομ?σματα που κυκλοφορο?ν στην αγορ? δεν ε?ναι προ??ντα παραχ?ραξη?. Γι' αυτ? σε ?λη τη δι?ρκεια τη? χρ?ση? χαρτονομισμ?των οι εκδ?τε? εφε?ρισκαν τρ?που? ?στε να διασφαλ?ζεται η αυθεντικ?τητα του? οι οπο?οι εξελ?χθηκαν στι? σημεριν?? πολ?πλοκε? τεχνικ?? που εξελ?σσονται και αυτ?? σχεδ?ν ταυτ?χρονα με την πρ?οδο τη? τεχνολογ?α? . ?τσι για την εκτ?πωση των χαρτονομισμ?των χρησιμοποι?θηκαν κατ? καιρο?? μελ?νια ειδικ?ν προδιαγραφ?ν, ειδικ? χαρτι? με ?νε? ρυζιο? , μεταξιο? , ? ?νε? που φωσφορ?ζουν κ?τω απ? ειδικ?? συνθ?κε? κλπ. Τα σχ?δια φτι?χνονταν απ? ειδικο?? χαρ?κτε?, και χρησιμοποιο?νται υδατογραφ?ματα , πολ?πλοκα σχ?δια, ολογρ?μματα και δι?φορε? ?λλε? τεχνικ??, προ? αποφυγ?ν παραχ?ραξη? . Μερικ?? χ?ρε?, ?πω? η Αυστραλ?α , αντ? για χαρτ? χρησιμοπο?ησαν πλαστικ? τραπεζογραμμ?τια, τα οπο?α ε?ναι πολ? πιο οικονομικ? και δεν σχ?ζονται ε?κολα. Ταυτ?χρονα θεσπ?σθηκαν ν?μοι που αφορο?σαν αρχικ? τα κ?ρματα αλλ? αργ?τερα και τα χαρτονομ?σματα με του? οπο?ου? προβλ?πονται αυστηρ?? ποιν?? σε ?σου? παρ?γουν ? προωθο?ν στην αγορ? χαρτονομ?σματα τα οπο?α ε?ναι προ??ντα παραχ?ραξη? και δημιουργ?θηκαν ειδικ?? κρατικ?? υπηρεσ?ε? οι οπο?ε? προσπ?θησαν να περιορ?σουν και να αποθαρρ?νουν το φαιν?μενο.

Φθορ? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Παρ?λληλα με την προσπ?θεια αποθ?ρρυνση? τη? παραχ?ραξη?, η αντιμετ?πιση τη? φθορ?? των τραπεζογραμματ?ων, απ? την καθημεριν? χρ?ση του? απ? του? συναλλασσ?μενου?, ?ταν και ε?ναι μ?α πρ?κληση που καλε?ται και π?λι να αντιμετωπ?σει η τεχνολογ?α .

?τσι τα τραπεζογραμμ?τια πρ?πει να ε?ναι ανθεκτικ? στην τριβ? και στα επανειλημμ?να τσακ?σματα, αλλ? ταυτ?χρονα να μην σχ?ζονται ε?κολα, να μην συσσωρε?ουν ρ?που? και να μην αλλοι?νονται τα χρ?ματα του?, να ε?ναι ανθεκτικ? σε ?σο το δυνατ?ν περισσ?τερα χημικ? και να μην καταστρ?φονται ε?ν εκτεθο?ν για μεγ?λο δι?στημα στο νερ? , την υγρασ?α ? στην ηλιακ? ακτινοβολ?α κ.τ.λ.

Οι προκλ?σει? ε?ναι πολλ?? και ακ?μα περισσ?τερε? οι λ?σει? που χρησιμοποι?θηκαν για την αντιμετ?πισ? του?, τ?σο στο παρελθ?ν, ?σο και στη σ?γχρονη εποχ?. Τελικ? και αν?λογα με τι? πολιτικ?? του κ?θε εκδ?τη επιλ?γονται εκε?νε? που αντιμετωπ?ζουν τα προβλ?ματα αυτ? σε ?σο το δυνατ?ν μεγαλ?τερο βαθμ?, χωρ?? ?μω? να εκτοξε?ουν το κ?στο? εκτ?πωση? σε ?ψη που να τι? καθιστ? ασ?μφορε?.

Τι? τελευτα?ε? δεκαετ?ε? η αυξαν?μενη χρ?ση πιστωτικ?ν καρτ?ν και οι μεταφορ?? κεφαλα?ων με ηλεκτρονικ? τρ?πο μ?σω του Διαδικτ?ου , των αυτ?ματων ταμιακ?ν μηχαν?ν ? ?λλων τραπεζικ?ν υπηρεσι?ν ?πω? η αυτ?ματη εξ?φληση λογαριασμ?ν, περιορ?ζουν τη χρ?ση χαρτονομισμ?των τα οπο?α δεν περνο?ν τ?σο τακτικ? απ? χ?ρι σε χ?ρι ?στε να φθε?ρονται. Β?βαια οι ηλεκτρονικ?? συναλλαγ?? και το πλαστικ? χρ?μα δεν επινο?θηκαν για να περιορ?σουν τη φθορ? των χαρτονομισμ?των, αλλ? και αυτ?? ε?ναι ?να? ?μμεσο? τρ?πο? που αυξ?νει τον μ?σο ?ρο ζω?? του?.

?λλη χρ?ση των χαρτονομισμ?των [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Εκτ?? απ? τη χρηστικ? πλευρ? του?, τα χαρτονομ?σματα χρησιμοποι?θηκαν και χρησιμοποιο?νται και για λ?γου? διαφορετικο?? απ? αυτο?? για του? οπο?ου? δημιουργ?θηκαν.

Κυβερν?σει?, απολυταρχικ? ? δημοκρατικ? καθεστ?τα, μον?ρχε? , ακ?μα και στρατιωτικ?? κατοχικ?? δυν?μει? χρησιμοπο?ησαν τα χαρτονομ?σματα κατ? καιρο?? για προπαγανδισμ? .

Μ?σα απ? αυτ? τα ?ντυπα μικρ?ν σχετικ? διαστ?σεων, τιμ?θηκαν πρ?σωπα ?χι μ?νο απ? τον πολιτικ?, στρατιωτικ? χ?ρο, αλλ? και απ? την επιστ?μη την τ?χνη , τον αθλητισμ? κτλ. ?να παρ?δειγμα απ? την ελληνικ? πραγματικ?τητα ε?ναι η αποτ?πωση του Κολοκοτρ?νη του Καποδ?στρια , αλλ? και του Παπανικολ?ου σε ελληνικ? χαρτονομ?σματα.

Αποτυπ?θηκαν δι?φορα γεγον?τα εμπνευσμ?να απ? την ιστορ?α του κ?θε κρ?του? . Νικηφ?ρε? μ?χε? οι οπο?ε? ?λλαξαν τον ρου τη? ιστορ?α? εν?? ?θνου? ε?ναι ?να πολ? συχν? θ?μα.

Βασιλι?δε? εδρα?ωσαν τη μοναρχ?α ? τη δυναστε?α του? ?πω? γ?νεται ακ?μα και σ?μερα ?που στα χαρτονομ?σματα πολλ?ν χωρ?ν ?πω? η Μεγ?λη Βρεταν?α απεικον?ζεται ο εκ?στοτε μον?ρχη? ? πριν την ?λευση του ευρ? στα χαρτονομ?σματα του Βελγ?ου , τη? Ολλανδ?α? , τη? Σουηδ?α? , κτλ. Ηγεμ?νε? και δικτ?τορε? προσπ?θησαν να παγι?σουν την απολυταρχ?α του? ?πω? πολ? συχν? γ?νεται και σ?μερα σε πολλ? αφρικανικ? και ?χι πολ? παλι? σε νοτιο-αμερικανικ? καθεστ?τα. Στρατιωτικ?? δυν?μει? κατοχ?? επιχε?ρησαν να ενδυναμ?σουν την κυριαρχ?α του? και να διασπε?ρουν την προπαγ?νδα του? ?πω? ?καναν κατ? τη δι?ρκεια του Β? Παγκοσμ?ου πολ?μου οι γερμανικ?? , ιταλικ?? και ιαπωνικ?? δυν?μει? κατοχ??. Κυβερν?σει? προσπ?θησαν να περ?σουν τι? πολιτικ?? του? ?πω? ?κανε η Κ?να κατ? διαδικασ?α τη? εκβιομηχ?νιση? τη?, ? κ?ποιε? ?λλε? κυβερν?σει? ?ταν προωθο?σαν τη γεωργ?α, την αλιε?α κτλ. στι? χ?ρε? του?.

Η θεματολογ?α που αποτυπ?νεται στα χαρτονομ?σματα ε?ναι αστε?ρευτη. Απ? ?που και αν πηγ?ζει ?μω?, η καλλιτεχνικ? αποτ?πωσ? τη? αποτελε? ?να ξεχωριστ? ε?δο? καλλιτεχνικ?? ?κφραση?. Πολλ? απ? τα χαρτονομ?σματα που κυκλοφορ?σαν κατ? καιρο?? αν? τον κ?σμο, διακρ?νονται για την υψηλ? αισθητικ? του?, που αν και τι? περισσ?τερε? φορ?? περνο?ν απαρατ?ρητα απ? του? καθημερινο?? χρ?στε?-συναλλασσ?μενου? δεν ε?ναι λ?γοι εκε?νοι οι οπο?οι την εκτιμο?ν και τη θαυμ?ζουν.

Συλλεκτικ? χαρτονομ?σματα [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Χαρτον?μισμα τη? πρ?ην Ανατολικ?? Γερμαν?α? . Μετ? την επαν?νωση τη? Γερμαν?α? το 1990 με τη δυτικ? και τη δημιουργ?α τη? ενια?α? Γερμαν?α? καταργ?θηκε. Η αξ?α του ε?ναι πλ?ον μ?νο συλλεκτικ?.

Στη συντριπτικ? πλειοψηφ?α των περιπτ?σεων η αξ?α των χαρτονομισμ?των ε?ναι ?ση με την αναγραφ?μενη σε αυτ? ( ονομαστικ? αξ?α ). Εξα?ρεση αποτελο?ν οι περιπτ?σει? των συλλεκτικ?ν χαρτονομισμ?των, των ειδικ?ν εκδ?σεων, ? των χαρτονομισμ?των εκε?νων που για κ?ποιο λ?γο, τυχα?ο ? ?χι, ?χουν κ?ποιο ιδια?τερο χαρακτηριστικ?. Σε αυτ?? τι? περιπτ?σει? η αγορ? προσδιορ?σει μια ?λλη αξ?α ( εμπορικ? ) η οπο?α μπορε? να ε?ναι χαμηλ?τερη ? υψηλ?τερη απ? την ονομαστικ? αν?λογα με τη σπανι?τητ? του? ? ?χι. Οι παρ?γοντε? που προσδιορ?ζουν τη σπανι?τητα και κατ’ επ?κταση και την εμπορικ? του? αξ?α ε?ναι πολλο? ?πω? παλαι?τητα, η ακεραι?τητα, η φ?μη, η καλλιτεχνικ? αρτι?τητα και πρωτ?στω? η προσφορ? και η ζ?τηση.

Διαφορετικ? συν?θω? εμπορικ? αξ?α απ? την ονομαστικ? ?χουν επ?ση? τα χαρτονομ?σματα τα οπο?α ?χουν αποσυρθε? απ? την αγορ?. Αν? του? αι?νε? π?ντα υπ?ρχαν συλλ?κτε? μεταλλικ?ν νομισμ?των και πολ? αργ?τερα χαρτονομισμ?των που διαμ?ρφωσαν μια ιδια?τερη πολ? μεγ?λη κοιν?τητα και την αντ?στοιχη αγορ? η οπο?α διαμ?ρφωνε και τι? τιμ??.

Ελληνικ? χαρτονομ?σματα [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η **δραχμ?** ε?ναι νομισματικ? μον?δα, η οπο?α χρησιμοποι?θηκε απ? τον αρχα?ο ελληνικ? κ?σμο, αλλ? και απ? το σ?γχρονο ελληνικ? κρ?το? ?ω? το 2002, πριν απ? την ?ναρξη χρησιμοπο?ηση? του ευρ? στην Ελλ?δα .

Στην Ελλ?δα η εισαγωγ? του χαρτονομ?σματο? ?γινε για πρ?τη φορ? το 1841 με εκδ?σει? τη? Εθνικ?? Τρ?πεζα? . Αργ?τερα, εξ?δωσαν χαρτονομ?σματα η Ιονικ? τρ?πεζα , η Τρ?πεζα Κρ?τη? , η Τρ?πεζα Ηπειροθεσσαλ?α? και η Τρ?πεζα τη? Ελλ?δο? , εν? σε ?κτακτε? περιπτ?σει? εξ?δωσε χαρτονομ?σματα (τα λεγ?μενα κερματικ? γραμμ?τια ) και το ?διο το ελληνικ? κρ?το?.

Απ? την 1η Ιανουαρ?ου 2002 και μετ? ?πω? και σε ?λλε? χ?ρε? τη? Ευρωζ?νη? χρησιμοποιο?νται τραπεζογραμμ?τια του ευρ? . ?χουν εκδοθε? χαρτονομ?σματα των 5, 10, 20, 50, 100, 200 και 500 Ευρ? με το χαρακτηριστικ? γρ?μμα εμπρ?? απ? τον αριθμ? κυκλοφορ?α? και με ειδικ? κωδικ? αριθμ? στην κ?ρια πλευρ? του κ?θε χαρτονομ?σματο?. Το ≪Υ≫ ε?ναι το χαρακτηριστικ? των χαρτονομισμ?των που ?χουν εκδοθε? στην Ελλ?δα, ?πω? π.χ. το ≪Χ≫ ε?ναι το χαρακτηριστικ? γρ?μμα τη? Γερμαν?α? και το ≪Τ≫ τη? Ιρλανδ?α? .