Φωσφ?ρο?
Πυρ?τιο ← Φωσφ?ρο? → Θε?ο N ↑ P ↓ As Περιοδικ?? Π?νακα?
Κατανομ? ηλεκτρον?ων αν? στιβ?δα στον Φωσφ?ρο
Μορφ?? του φωσφ?ρου
Ιστορ?α
Ταυτ?τητα του στοιχε?ου
?νομα, σ?μβολο	Φωσφ?ρο? (P)
Ατομικ?? αριθμ?? (Ζ)	15
Κατηγορ?α	Αμ?ταλλα
ομ?δα, περ?οδο?, τομ?α?	15 ,3, p
Σχετικ? ατομικ? μ?ζα ( A r )	30.973762(2)?amu
Ηλεκτρονικ? διαμ?ρφωση	[ Ne ] 3s 2 3p 3
Ατομικ?? ιδι?τητε?
Ατομικ? ακτ?να	128 pm
Ηλεκτραρνητικ?τητα	2,19 (κλ?μακα Pauling)
Κυρι?τεροι αριθμο? οξε?δωση?	0, ±3, +5
Εν?ργειε? ιονισμο?	1011,8 kJ/mole (P → P+ + e-) 1.907 kJ/mole (P+ → P2+ + e-) 2.914,1 kJ/mole (P2+ → P3+ + e-)
Φυσικ? χαρακτηριστικ?
Σημε?ο τ?ξη?	44,2 °C (λευκ??) 610 °C (μεταλλικ??)
Σημε?ο βρασμο?	280,5 °C (λευκ??)
Πυκν?τητα	1.823 kg/m3 (λευκ??) 2.200 ? 2.340 kg/m3 (ερυθρ??) 2.360 kg/m3 (πορφυρ??) 2.690 (μεταλλικ??)
Η κατ?σταση αναφορ?? ε?ναι η πρ?τυπη κατ?σταση (25°C, 1 Atm) εκτ?? αν σημει?νεται διαφορετικ?

Ο φωσφ?ρο? ^[1] ? φ?σφορο? ( αγγλικ? : phosphorus ) ε?ναι το αμ?ταλλο χημικ? στοιχε?ο με χημικ? σ?μβολο P , ατομικ? αριθμ? 15 και ατομικ? β?ρο? 30,97376 amu . Ε?ναι χημικ? στοιχε?ο που βρ?σκεται σε δυο κ?ριε? αλλομορφ?? , το λευκ? φωσφ?ρο και τον ερυθρ? φωσφ?ρο, αλλ? εξαιτ?α? τη? μεγ?λη? του δραστικ?τητα?, ο φωσφ?ρο? δεν ?χει βρεθε? ποτ? ω? ελε?θερο χημικ? στοιχε?ο στη Γη . Αντ?θετα, ο φωσφ?ρο? περι?χεται σε ορυκτ? και σχεδ?ν π?ντα βρ?σκεται στην αν?τερη οξειδωτικ? βαθμ?δα του, δηλαδ? στην +5, σε αν?ργανα φωσφορικ? πετρ?ματα .

?ταν παρ?γεται στη στοιχειακ? αλλομορφ? του λευκο? φωσφ?ρου εκπ?μπει μια αχν? αντα?γεια κατ? την ?κθεσ? του στο οξυγ?νο , απ? ?που προ?ρχεται και η ονομασ?α του, που προ?λθε απ? την ελληνικ? μυθολογ?α . Στα ελληνικ? ≪φωσφ?ρο?≫ σημα?νει ≪αυτ?? που φ?ρει φω? ≫, και αναφ?ρεται στον αυγεριν?, δηλαδ? στον πλαν?τη Αφροδ?τη (κατ' ?λλου? στον Ερμ? ). Απ? τη λ?ξη φωσφ?ρο? προ?ρχεται και ο ?ρο? ≪ φωσφορισμ?? ≫, που σημα?νει την εκπομπ? φωτ?? απ? ?να σ?μα, μετ? απ? το φωτισμ? του για ?να χρονικ? δι?στημα, παρ?λο που εν?οτε η λ?ξη αυτ? αναφ?ρεται και σε περιπτ?σει? τη? αυτοτελο?? παραγωγ?? λ?μψη?. Ο φωσφορισμ?? απ? τον ?διο το φωσφ?ρο συμβα?νει κατ? την οξε?δωση του λευκο? φωσφ?ρου (αλλ? ?χι και του ερυθρο?), μια διεργασ?α που ?χει τον ?ρο ≪ χημειοφωτισμ?? ≫. Μαζ? με το ?ζωτο (Ν), το αρσενικ? (As), το αντιμ?νιο (Sb) και το βισμο?θιο (Bi), ο φωσφ?ρο? αν?κει στην ομ?δα του αζ?του η ≪πνικτογ?να≫, δηλαδ? στην ομ?δα 15 (πρ?ην V _A ) του περιοδικο? συστ?ματο? .

Ο φωσφ?ρο? ε?ναι απαρα?τητο χημικ? στοιχε?ο για τη ζω? . Η φωσφορικ? ομ?δα ε?ναι συστατικ? του DNA , του RNA και του ATP , και επ?ση? των φωσφολιπιδ?ων , απ? τα οπο?α σχηματ?ζονται οι κυτταρικ?? μεμβρ?νε? . Δε?χνοντα? π?σο στεν? συνδεδεμ?νο? ε?ναι ο φωσφ?ρο? με τη ζω?, αυτ? το χημικ? στοιχε?ο απομον?θηκε για πρ?τη φορ? ανθρωπογεν?? ω? ελε?θερο χημικ? στοιχε?ο απ? τα ανθρ?πινα ο?ρα και η στ?χτη οστ?ν ?ταν μια πρ?ιμη σημαντικ? πηγ? φωσφ?ρου. Η χαμηλ? συγκ?ντρωση φωσφορικ?ν αποτελε? σημαντικ? περιορισμ? αν?πτυξη? για κ?ποια υδ?τινα οικοσυστ?ματα . Σε οικονομικ? κλ?μακα η μεγ?λη πλειοψηφ?α των φωσφορο?χων εν?σεων καταναλ?νονται ω? λιπ?σματα . Τα φωσφορο?χα λιπ?σματα χρει?ζονται για να αναπληρ?σουν το φωσφ?ρο που τα φυτ? αφαιρο?ν απ? το ?δαφο? . Η ετ?σια ζ?τησ? του? αυξ?νει με διπλ?σιο ρυθμ? απ? την αντ?στοιχη α?ξηση του ανθρ?πινου πληθυσμο? ^[2] . ?λλε? εφαρμογ?? περιλαμβ?νουν το ρ?λο κ?ποιων οργανοφωσφορικ?ν εν?σεων ω? απορρυπαντικ? , εντομοκτ?να και α?ρια νε?ρων ^[3] .

Ετυμολογ?α και συγγενε?? ?ροι [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το ?νομα ≪φωσφ?ρο?≫ στην Αρχα?α Ελλ?δα ε?χε δοθε? στον πλαν?τη Αφροδ?τη και προ?ρχεται απ? τι? ελληνικ?? λ?ξει? ≪ φ?? ≫ και ≪ φ?ρω ≫, που στα νε?τερα ελληνικ? μεταφρ?ζεται περιφραστικ? ≪αυτ?? που φ?ρει φω?≫, δηλαδ? ≪(μετα)φορ?α? φωτ??≫ ^[4] . Στην αρχα?α εποχ? δε γ?νονταν δι?κριση στον τονισμ? και χρησιμοποιο?νταν με ?μοια σημασ?α και η λ?ξη ≪φ?σφορο?≫ ^[5] . Στην Ελληνικ? Μυθολογ?α και παρ?δοση ο Αυγεριν?? ε?ναι το ≪?στρο τη? αυγ??≫ και ο ?σπερο? ? Εσπεριν?? ? Αποσπερ?τη? ? Εωσφ?ρο? ε?ναι το ≪?στρο του δειλινο?≫, αν και η τελευτα?α λ?ξη σταμ?τησε να χρησιμοποιε?ται με αυτ?ν τη σημασ?α μετ? την ?λευση του Χριστιανισμο? , επειδ? ταυτ?στηκε με τον δι?βολο .

Σ?μφωνα με το Oxford English Dictionary η σωστ? ονομασ?α για το χημικ? στοιχε?ο ε?ναι η λατινικ? λ?ξη phosphorus .

Ο ?ρο? ≪φωσφορ?δε?≫ αναφ?ρεται στην οξειδωτικ? βαθμ?δα +3 του φωσφ?ρου, κατ' αναλογ?α με τον ?ρο ≪θει?δε?≫ του θε?ου (S), και ο ?ρο? ≪φωσφορικ?≫ αναφ?ρεται στην οξειδωτικ? βαθμ?δα +5 του φωσφ?ρου, κατ' αναλογ?α με τον ?ρο ≪θειικ?≫. Ο ?ρο? ≪ φωσφ?νη ≫ αναφ?ρεται στην οξειδωτικ? βαθμ?δα -3 του φωσφ?ρου.

Ιστορικ? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ανακαλ?φθηκε το 1669 απ? τον αλχημιστ? Μπραντ που αναζητ?ντα? την φιλοσοφικ? λ?θο ?λαβε δια ξηρ?? απ?σταξη? απ? υπολε?μματα ο?ρων, μια ουσ?α η οπο?α παρουσ?αζε την περ?εργη ιδι?τητα να εκπ?μπει φω? στο σκοτ?δι. Εξ αυτ?? ακριβ?? τη? ιδι?τητα? την ον?μασε (φω?+φ?ρον) φωσφ?ρο .
Αυτ?ν τον πρωτογεν? τρ?πο παρασκευ?? προσπ?θησε να κρατ?σει επτασφρ?γιστο μυστικ? μ?χρι που δεν ?ντεξε και ο ?διο? ο Μπραντ το εκμυστηρε?θηκε στον Κραφτ ?που και εκε?νο? με την σειρ? του τελικ? επ?δειξε το "περ?εργο" αυτ? στοιχε?ο στην Αυλ? του Βασιλ?ω? τη? Αγγλ?α? Κ?ρολου τον Β? το 1677 .
Παρ?λληλα ?μω? και ο Κο?νκελ εργαζ?μενο? ανεξ?ρτητα παρ?γαγε ?δια ουσ?α το 1676, εν? ο ?γγλο? φυσικ?? και χημικ?? Ρ?μπερτ Μπ?ιλ μελ?τησε τη ν?α αυτ? φωτοβ?λο ουσ?α την οπο?α και ον?μασε noctiluca . ?τσι το σ?νηθε? πλ?ον ?νομα που καθιερ?θηκε τ?τε για το στοιχε?ο αυτ? ?ταν ο αγγλικ?? φωσφ?ρο? ? φωσφ?ρο? του Μπ?ιλ σε δι?κριση απ? τον φωσφ?ρο τη? Μπολ?νια? ? Βολων?α? που ?ταν θειο?χο β?ριο με κ?ποιε? ?λλε? προσμ?ξει? που εξ?πεμπε ?μω? φω? μ?νο μετ? απ? ?κθεση στον ?λιο.
?να αι?να αργ?τερα το 1770 ο Γκαν (Johan Gottlieb Gahn) ανακ?λυψε ?τι το κυρι?τερο στοιχε?ο των οστ?ν ε?ναι το φωσφορικ? ασβ?στιο και ο Σ?ελε (Carl Wilhelm Scheele) εξ αυτο? καταφ?ρνει το 1777 να κατασκευ?σει φωσφ?ρο απ? την τ?φρα οστ?ν. Το ?διο δε ?το? ο Λαβουαζι? διαπιστ?νει και την πραγματικ? φ?ση του φωσφ?ρου ω? χημικ? στοιχε?ο ?που και μελ?τησε τι? ιδι?τητ?? του.

Προ?λευση [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο φωσφ?ρο? δεν απαντ?ται ελε?θερο? στη φ?ση αλλ? μ?νο ενωμ?νο? με ?λλα στοιχε?α. Το κυρι?τερο ορυκτ? του ε?ναι ο απατ?τη? που αποτελε?ται απ? φωσφορικ? ασβ?στιο συγκρυσταλλωμ?νο με φθοριο?χο ? χλωριο?χο ασβ?στιο επονομαζ?μενο? χλωραπατ?τη?. Ο λεγ?μενο? φωσφορ?τη? ε?ναι στην πραγματικ?τητα προ??ν αποσ?θρωση? του απατ?τη (φωσφορικ? ασβ?στιο). ?λλα ορυκτ? του φωσφ?ρου ε?ναι: ο μοναζ?τη? (πρ?κειται για φωσφορικ? ?λα? μετ?λλων σπαν?ων γαι?ν ), ο βιβιαν?τη? (φωσφορικ?? δισθεν?? σ?δηρο?) κ.?. Ειδικ?τερα ?μω? ο φ?σφορο? αποτελε? βασικ? συστατικ? των φυτικ?ν και ζωικ?ν κυττ?ρων. Απαντ?ται ιδ?ω? στα οστ?, τα ο?ρα, τα νε?ρα, στου? μυ?, στον εγκ?φαλο, στο νωτια?ο μυελ?, στα αυγ?, στου? σπ?ρου? κ.λπ. Η συν?θη? μορφ? με την οπο?α βρ?σκεται στον οργανισμ? ε?ναι η λεκιθ?νη (?να? μικτ?? οργανικ?? εστ?ρα? γλυκερ?νη? με φωσφορικ? οξ?). Κατ? την πορε?α του μεταβολισμο? οι λεκιθ?νε? διασπ?νται και το φωσφορικ? οξ? αποβ?λλεται δια των νεφρ?ν μαζ? με τα ο?ρα. Επειδ? δε το στοιχε?ο αυτ? θεωρε?ται απαρα?τητο στην αν?πτυξη του οργανισμο?, θα πρ?πει οι απ?λει?? του να αναπληρ?νονται με λ?ψη φωσφορο?χων τροφ?ν. Τα φυτ? λαμβ?νουν το στοιχε?ο αυτ? απ? το ?δαφο? (φωσφορικ? ασβ?στιο) που ε?ναι διαλυτ? στο νερ? περι?χοντα? ανθρακικ? οξ?. Στα οστ? ο φ?σφορο? βρ?σκεται σε αναλογ?α 12% ω? φωσφορικ? ασβ?στιο και γι' αυτ? αποτελο?σαν παλαι?τερα την μοναδικ? πηγ? παρασκευ?? του.

Παρασκευ? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Πρ?τη παρασκευ? φωσφ?ρου ?ταν η αποτ?φρωση οστ?ν. Ο λαμβαν?μενο? οστε?νθρακα? χρησιμοποιε?το ω? αποχρωστικ? μ?σο στη βιομηχαν?α σακχ?ρεω?. Η τ?φρα αυτ? των οστ?ν που περιε?χε 80% φωσφορικ? ασβ?στιο και μικρ?τερα ποσ? ανθρακικο? και φθοριο?χου ασβεστ?ου, προσβαλλ?ταν απ? πυκν? και θερμ? θειικ? οξ? και το δε ελευθερο?μενο φωσφορικ? οξ? θερμαιν?ταν σε κλειστ? αποστακτικ? κερ?τια σε αν?μιξη με κωκ οπ?τε και σχηματιζ?ταν φ?σφορο?, ο οπο?ο? και αποσταζ?ταν.
Σ?μερα ?μω? ο φ?σφορο? παρασκευ?ζεται κατ? μ?θοδο που ανακαλ?φθηκε το 1829 απ? τον Φρ?ντριχ Β?λερ ( Friedrich Wohler ) με ?μεση αναγωγ? του φωσφορικο? ασβεστ?ου υπ? ?νθρακα με την παρουσ?α και διοξειδ?ου του πυριτ?ου, με την επ?δραση του οπο?ου ελευθερ?νεται πεντοξε?διο του φωσφ?ρου το οπο?ο στη συν?χεια αν?γεται υπ? ?νθρακα σε φωσφ?ρο.

Ca ₃ (PO ₄ ) ₂ + 3SiO ₂ = 3CaSiO ₃ + P ₂ O ₅

P ₂ O ₅ +5C = 2P + 5CO

Η μ?θοδο? αυτ? απαιτε? υψηλ? θερμοκρασ?α γι' αυτ? και κατ?στη δυνατ? η εφαρμογ? τη? μετ? την εμφ?νιση των ηλεκτρικ?ν καμ?νων που σ?μερα λειτουργο?ν με βολτα?κ? τ?ξο κονιοποιουμ?νου μ?γματο? φωσφορικο? ασβεστ?ου (φωσφορ?τη ? απατ?τη) μαζ? με κωκ σε θερμοκρασ?α περ?που 1500 βαθμο?? Κελσ?ου. Το σχηματιζ?μενο ?τσι πυριτικ? ασβ?στιο σχηματ?ζει σε τ?τοια θερμοκρασ?α τ?γμα που απομακρ?νεται απ? υφιστ?μενη ?ξοδο στη β?ση τη? καμ?νου. Η δε καταν?λωση ρε?ματο? φθ?νει τι? 5Wh αν? kgr παραγ?μενου φωσφ?ρου. Η μ?θοδο? αυτ? ονομ?ζεται μ?θοδο? Β?λερ.

Ιδι?τητε? - Ε?δη [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο φωσφ?ρο? εμφαν?ζεται με πολλ?? αλλοτροπικ?? μορφ?? των οπο?ων βασικ?τερε? ε?ναι ο λευκ?? φωσφ?ρο? , ο ερυθρ?? φωσφ?ρο? , ο πορφυρο?? φωσφ?ρο? και ο μεταλλικ?? φωσφ?ρο? . Οι τ?σσερι? αυτ?? μορφ?? παρουσι?ζουν μεγ?λε? διαφορ?? τ?σο στι? φυσικ?? ?σο και στι? χημικ?? ιδι?τητε?. ?λε? δε οι ?λλε? μορφ?? του, αποτελο?ν (θεωρο?νται) παραλλαγ?? των τεσσ?ρων βασικ?ν μορφ?ν.

• Πολλο? θεωρο?ν τον πορφυρο?ν παραλλαγ? του ερυθρο? θεωρ?ντα? ?τσι τρει? βασικ?? μορφ??.

Λευκ?? φωσφ?ρο? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο λευκ?? φ?σφορο? ε?ναι σ?μα λευκ? που μοι?ζει με το κερ?. Εκτεθειμ?νο? στον ?λιο καθ?σταται κ?τρινο?. Λαμβ?νεται κατ? τη συν?θη παρασκευ? του φωσφ?ρου. Διακρ?νεται σε δ?ο τ?που?: α και β .

1. Λευκ?? φ?σφορο? α : Ειδικ? β?ρο? : 1,83 Σημε?ο τ?ξη? : 44,1, Σημε?ο ζ?σεω? : 287° C περ?που (σε απουσ?α α?ρο? ? οξυγ?νου). Ε?ναι σ?μα μαλακ? που μπορε? ε?κολα να κοπε? με μαχα?ρι. Σε θερμοκρασ?ε? κατ?τερε? των 5° C γ?νεται στιλπν?? και κρυσταλλικ??. Διαλ?εται ελ?χιστα στο νερ? (ενα προ? 300.000 μ?ρη νερο?), πολ? ?μω? ε?κολα σε οργανικο?? διαλ?τε? και ιδ?ω? σε διθει?νθρακα σε αναλογ?α 9:1, μ?χρι ακ?μη και σε ελαι?λαδο. Απ? την εξ?τμιση των διθειανθρακικ?ν διαλυμ?των του "φωσφ?ρου α" λαμβ?νεται αυτ?? σε κρυσταλλικ? μορφ? (ρομβικ? δεκ?εδρα).

2. Λευκ?? φ?σφορο? β : Ο τ?που β λαμβ?νεται δια ψ?ξεω? του α τ?που στου? -77° C ? με ?σκηση επ?αυτο? π?εση? 12.000 atm ?που και κρυσταλλοποιε?ται στο εξαγωγικ? σ?στημα.

Ερυθρ?? φωσφ?ρο? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο ερυθρ?? φωσφ?ρο? ε?ναι ?να ερυθρο??δε? μικροκρυσταλλικ? στερε? με Ειδικ? β?ρο?: 2,1, Σημε?ο τ?ξεω? 500-600° C. Λαμβ?νεται με π?ρωση του λευκο? για λ?γε? ?ρε? στου? 240° C σε αδραν? ατμ?σφαιρα (αζ?του). Το σημε?ο μετατροπ?? του ε?ναι μεταξ? 230-250° C εν? σε μεγαλ?τερη θερμοκρασ?α το φαιν?μενο αυτ? γ?νεται αντιστρεπτ?. Ατμο? ερυθρο? φωσφ?ρου αν ψυχθο?ν αποθ?τουν λευκ? φ?σφορο. Η αντ?δραση μετατροπ?? του λευκο? σε ερυθρ? ε?ναι εξ?θερμη παρουσι?ζοντα? ?κλυση 3,7 χιλιοθερμ?δε? αν? γραμμομ?ριο .

Πορφυρ?? φωσφ?ρο? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο πορφυρ?? φωσφ?ρο? λαμβ?νεται υπ? μορφ? ?μορφη? πορφυρ?? σκ?νη? με Ειδικ? β?ρο?: 1,87, δια βρασμο? διαλ?ματο? 10% λευκο? φωσφ?ρου σε τριβρωμ?διο του φωσφ?ρου επ? 10 ?ρε? περ?που, ? δι? θερμ?νσεω? του τριβρωμιδ?ου με υδρ?ργυρο στου? 240° C. Ε?ναι περισσ?τερο? δραστικ?? απ? τον ερυθρ?, διαφ?ρει δε απ? το λευκ? στο ?τι οξειδ?νεται βραδ?τερα στον α?ρα και δεν παρουσι?ζει τοξικ?? ιδι?τητε?. Διαλ?εται στα αλκ?λια με ?κλυση φωσφ?νη? . Στο μ?ριο του πορφυρο? φωσφ?ρου αποδ?δεται ο τ?πο? Ρ ₂ .

Μεταλλικ?? φωσφ?ρο? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο Μεταλλικ?? φωσφ?ρο? ? μ?λα? φωσφ?ρο? ε?ναι η τ?ταρτη αλλοτροπικ? μορφ? του φωσφ?ρου που ?πω? ο λευκ?? ?τσι και ο μεταλλικ?? εμφαν?ζεται υπ? δ?ο μορφ?? α και β μεταλλικ?? φωσφ?ρο?.

1. Μεταλλικ?? φωσφ?ρο? α : Ο τ?που α μεταλλικ?? λαμβ?νεται με θ?ρμανση του ερυθρο? στου? 530° C ? με δι?λυση λευκο? φωσφ?ρου σε μ?λυβδο στου? 400° C μ?σα σε κλειστ? σωλ?να και μετ? την κρυστ?λλωση του μ?γματο? δι?λυση? του μολ?βδου σε αραι? νιτρικ? οξ?. Ε?ναι σ?μα κρυσταλλικ? σε μονοκλινικο?? ? ρομβοεδρικο?? κρυστ?λλου? με Ειδικ? β?ρο?: 2,32. Κατ? την εξ?χνωσ? του δεν οξειδ?νεται. Ε?ναι ηλεκτρομονωτικ?.

2. Μεταλλικ?? φωσφ?ρο? β : Ο τ?που β μεταλλικ?? λαμβ?νεται απ? τον λευκ? φωσφ?ρο με θ?ρμανση στου? 200° C και υπ? π?εση 12.000 atm. Ε?ναι σ?μα κρυσταλλικ? με Ειδικ? β?ρο?: 2,7 και Σημε?ο τ?ξεω? 587,5° C. Παρουσι?ζει λ?αν σταθερ? μορφ? και δεν αναφλ?γεται στον α?ρα ακ?μη και αν θερμανθε? στου? 400° C. Ε?ναι καλ?? αγωγ?? του ηλεκτρισμο?.

Εφαρμογ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο φωσφ?ρο? χρησιμοποιε?ται κυρ?ω? στη βιομηχαν?α πυρε?ων (σπ?ρτων), στη μεταλλουργ?α για την παρασκευ? φωσφορο?χων ορειχ?λκων, στη βιομηχαν?α χημικ?ν προ??ντων για την παρασκευ? πεντοξειδ?ου, πεντοχλωριδ?ου και τριχλωριδ?ου του φωσφ?ρου κυρ?ω? ω? μυοκτ?νο, στη βιομηχαν?α ?πλων για την κατασκευ? εμπρηστικ?ν βομβ?ν αλλ? και στη βιομηχαν?α χρωμ?των. Ο φωσφ?ρο? εν?νεται ?μεσα ? ?μμεσα με μεγ?λο αριθμ? χημικ?ν στοιχε?ων (με μ?ταλλα ? αμ?ταλλα ).

Παρ?γωγα [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Σπουδαι?τερε? χημικ?? εν?σει? του Φωσφ?ρου ε?ναι:

1. Τα αλογον?δια του φωσφ?ρου (PX ₃ και PX ₅ , ?που X αλογ?νο).
2. Οι φωσφ?νε? (PR ₃ , ?που R μονοσθεν?? οργανικ? ρ?ζα ? υδρογ?νο).
3. Τα φωσφορ?νια (PR ₅ , ?που R μονοσθεν?? οργανικ? ρ?ζα ? υδρογ?νο).
4. Τα οξε?δια του φωσφ?ρου (P _x O _y ).
5. Τα υποφωσφορ?δη οξ?α (το υποφωσφορ?δε? οξ? ?χει χημικ? τ?πο H ₃ PO ₂ , εν? με αντικατ?σταση στον τ?πο εν?? ? δ?ο ατ?μων υδρογ?νου απ? οργανικ? ρ?ζα (R), παρ?γονται τα οργανο?ποφωσφορ?δη οξ?α ).
6. Τα φωσφορ?δη οξ?α ? ορθοφωσφορ?δη οξ?α (το φωσφορ?δε? οξ? ?χει χημικ? τ?πο H ₃ PO ₃ , εν? με αντικατ?σταση στον τ?πο εν?? ατ?μου υδρογ?νου ? και εν?? υδροξυλ?ου απ? οργανικ? ρ?ζα (R), παρ?γονται τα οργανοφωσφορ?δη οξ?α ).
7. Τα φωσφορικ? οξ?α ? ορθοφωσφορρικ? οξ?α [το φωσφορικ? οξ? ?χει χημικ? τ?πο H ₃ PO ₄ , εν? με αντικατ?σταση στον τ?πο εν?? ? δ?ο (2) υδροξυλ?ων απ? οργανικ? ρ?ζα (R), παρ?γονται τα οργανοφωσφικ? οξ?α ].
8. Τα πυροφωσφορικ? οξ?α [το πυροφωσφορικ? οξ? ?χει χημικ? τ?πο H ₄ P ₂ O ₇ , εν? με αντικατ?σταση στον τ?πο ?ω? και τρι?ν (3) υδροξυλ?ων απ? οργανικ? ρ?ζα (R), παρ?γονται τα οργανοπυροφωσφικ? οξ?α ].
9. Τα τριφωσφορικ? οξ?α [το τριφωσφορικ? οξ? ?χει χημικ? τ?πο H ₅ P ₃ O ₁₀ , εν? με αντικατ?σταση στον τ?πο ?ω? και τεσσ?ρων (4) υδροξυλ?ων απ? οργανικ? ρ?ζα (R), παρ?γονται τα οργανοτριφωσφικ? οξ?α ].
10. Τα μεταφωσφορικ? οξ?α [τα μεταφωσφορικ? οξ?α ?χουν χημικ? τ?πο (HPO ₃ ) _n , ?που n = 3 ? 4, εν? με αντικατ?σταση στον τ?πο εν?? ?ω? και n-1 υδροξυλ?ων απ? οργανικ? ρ?ζα (R), παρ?γονται τα οργανομεταφωσφορικ? οξ?α ].
11. Τα παραπ?νω οξ?α, αν?ργανα και οργανικ?, παρ?γουν του? αντ?στοιχου? εστ?ρε? .
12. Τα σουλφ?δια του φωσφ?ρου (P _x S _y ).

Παραπομπ?? και σημει?σει? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Εξωτερικο? σ?νδεσμοι [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το Βικιλεξικ? ?χει σχετικ? λ?μμα:    φωσφ?ρο?

Τα Wikimedia Commons ?χουν πολυμ?σα σχετικ? με το θ?μα    Φωσφ?ρο?