Μνημε?ο Παγκ?σμια?
Κληρονομι?? τη? UNESCO

Το Υπ?γειο του Χαλ Σαφλι?νι
Επ?σημο ?νομα στον κατ?λογο μνημε?ων Π.Κ.
Χ?ρα μ?λο?	Μ?λτα
Τ?πο?	Πολιτισμικ?
Κριτ?ρια	iii
Ταυτ?τητα	130
Περιοχ?	Ευρ?πη
Ιστορικ? εγγραφ??
Εγγραφ?	1980 (4η συνεδρ?αση)

Το Υπ?γειο του Χαλ Σαφλι?νι ε?ναι μια υπ?γεια κατασκευ? που δημιουργ?θηκε απ? το 4.100 π.Χ. περ?που μ?χρι το 2500 π.Χ. στην Π?ολα τη? Μ?λτα? . Στα αρχικ? στ?δια χρησιμοποι?θηκε ω? τ?πο? λατρε?α? και στη συν?χεια ω? νεκρ?πολη για περ?που 7000 ταφ??. Θεωρε?ται μνημε?ο εξαιρετικ?? αρχαιολογικ?? σημασ?α? καθ?? ε?ναι το μ?νο ευρωπα?κ? δε?γμα υπ?γειου λαβ?ρινθου γι' αυτ? το 1980 εντ?χθηκε στα Μνημε?α Παγκ?σμια? Κληρονομι?? τη? UNESCO .

Ιστορικ? των ανασκαφ?ν [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το 1902 κατ? τη δι?ρκεια κατασκευ?? μερικ?ν κατοικι?ν, ?να? εργ?τη?, εν? ?σκαβε για να φτι?ξει μια υπ?γεια δεξαμεν? νερο?, ?πεσε μ?σα σε ?ναν απ? του? υπ?γειου? χ?ρου? του μνημε?ου. Ο εργολ?βο? ?φερε ει? π?ρα? το ?ργο που ε?χε αναλ?βει, χρησιμοποι?ντα? το Υπ?γειο για τα μπ?ζα τη? οικοδομ?? και εκ των υστ?ρων ειδοπο?ησε τι? αρχ?? για την ανακ?λυψ? του. Τη διε?θυνση των ανασκαφ?ν αν?λαβε τον Νο?μβριο του 1903 ο Μαλτ?ζο? εθνογρ?φο? και αρχαιολ?γο? Εμ?νουελ Μ?γκρι ο οπο?ο? ?μω? π?θανε ξαφνικ? το 1907 χωρ?? να ?χει προλ?βει να δημοσιε?σει τα αποτελ?σματα των ερευν?ν του. ^[1] Στη συν?χεια τι? ανασκαφ?? αν?λαβε ο Θεμιστοκλ?? Ζ?μμιτ ^[2] , πρ?το? διευθυντ?? του Αρχαιολογικο? Μουσε?ου τη? Μ?λτα?. Ο Ζ?μμιτ, με την βο?θεια Μαλτ?ζων και ?γγλων αρχαιολ?γων, ολοκλ?ρωσε το 1911 τι? ανασκαφ?? στο Υπ?γειο και δημοσ?ευσε μια αναλυτικ? περιγραφ? του μνημε?ου καθ?? και ?ναν χ?ρτη του ^{[Σημ 1]} . Την επ?μενη χρονι?, με τη συνεργασ?α των Τ?μα? ?ρικ Πιτ και Ρ?μπερτ Ν?ε Μπρ?ντλε? δημοσ?ευσε μια μελ?τη των τεχν?ργων και των σκελετικ?ν καταλο?πων που βρ?θηκαν στο Υπ?γειο ^{[Σημ 2]} .

Το μνημε?ο ?νοιξε για πρ?τη φορ? τι? π?λε? του στου? επισκ?πτε? το 1908, κατ? τη δι?ρκεια των ανασκαφ?ν. Αργ?τερα, οι τ?σσερι? οικ?ε? που ε?χαν χτιστε? απ? π?νω του, γκρεμ?στηκαν και στη θ?ση του? χτ?στηκε το μουσε?ο. Με τα χρ?νια, το ιδια?τερο και ευα?σθητο μικροκλ?μα του επηρε?στηκε και η διατ?ρηση του μνημε?ου και των τοιχογραφι?ν του τ?θηκαν σε κ?νδυνο. Η μεγαλ?τερη προσπ?θεια συντ?ρησ? του ξεκ?νησε το 1991 και για μια δεκαετ?α παρ?μεινε κλειστ? για το κοιν?. Αν?λογε? εργασ?ε? ?γιναν το 2011 και το 2017 με τοποθ?τηση εν?? συστ?ματο? περιβαλλοντικο? ελ?γχου ?στε η θερμοκρασ?α και η υγρασ?α να παραμ?νουν σε επιθυμητ? επ?πεδα ?στε να μην καταστρ?φεται το μνημε?ο. Πλ?ον στο Υπ?γειο του Χαλ Σαφλι?νι επιτρ?πεται η επ?σκεψη 10 ατ?μων αν? ?ρα, για ?να μ?ξιμουμ 8 ωρ?ν την ημ?ρα. ^[3]

Τα κινητ? ευρ?ματα απ? το Υπ?γειο βρ?σκονται κυρ?ω? στο Αρχαιολογικ? Μουσε?ο τη? Βαλ?τα? και περιλαμβ?νουν ειδ?λια λ?θινα, κεραμικ? και αλαβ?στρινα, ε?τε στιλιζαρισμ?να ε?τε νατουραλιστικ?, κομβ?α απ? κοχ?λια, χ?ντρε? και περιδ?ραια, εργαλε?α και πλ?θο? αγγε?ων, μερικ? εξ αυτ?ν με εγχ?ρακτα μοτ?βα (με σημαντικ?τερο ?ναν δ?σκο με αναπαρ?σταση βοοειδ?ν και αιγ?ν ). ^[4]

Περιγραφ? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το Υπ?γειο του Χαλ Σαφλι?νι ?χει δημιουργηθε? κ?τω απ? την κορυφ? εν?? λ?φου μαλακο? απολιθωματικο? ασβεστ?λιθου και καλ?πτει μια επιφ?νεια 145 τετραγωνικ?ν μ?τρων. Αποτελε?ται απ? τρ?α επ?πεδα με συνολικ? περ?που 50 θαλ?μου?, που ?χουν σκαφτε? με τη χρ?ση λ?θινων ( πυρ?λιθο? , οψιαν?? ) και οστ?ινων (π.χ. κ?ρατα ελαφοειδ?ν) εργαλε?ων. Η ε?σοδο? στο μνημε?ο καταστρ?φηκε κατ? ?να μεγ?λο μ?ρο? τη? απ? την κατασκευ? των θεμελ?ων των σ?γχρονων κατοικι?ν. Απ? τα υπολε?μματα που διασ?θηκαν, εικ?ζεται ?τι η ε?σοδο? πρ?πει να βασιζ?ταν στην μεγαλιθικ? αρχιτεκτονικ? των προ?στορικ?ν να?ν τη? Μ?λτα? .

Αν?τερο επ?πεδο [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Βρ?σκεται 3 μ?τρα κ?τω απ? την επιφ?νεια του εδ?φου?. ?λε? οι α?θουσε? σε αυτ? ?χουν ακαν?νιστο σχ?μα και ε?ναι ?τεχνα δουλεμ?νε?, εκτ?? απ? μια αρκετ? βαθι? και ευρ?χωρη, την επονομαζ?μενη ≪πηγ?δι≫, η οπο?α κατ? π?σαν πιθαν?τητα διανο?χτηκε μετ? τι? ?λλε?. Θυμ?ζουν εν πολλο?? του? προ?στορικο?? τ?φου? στην Xemxija, ε?ναι το αρχαι?τερο επ?πεδο και χρονολογε?ται στην τρ?τη με τ?ταρτη χιλιετ?α π.Χ. και πιο συγκεκριμ?να στη φ?ση Ζεμπο?τ? (4100?3800 π.Χ.) ^[4]

Μ?σο επ?πεδο [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Κατεβα?νοντα? στο δε?τερο επ?πεδο (στα 6 μ?τρα απ? την επιφ?νεια) ε?ναι φανερ? η διαφορ?, οι προθ?λαμοι και οι θ?λαμοι ε?ναι πιο ευρ?χωροι και πιο περ?τεχνα δουλεμ?νοι και με πιο ενδιαφ?ρουσα διακ?σμηση. Πρ?κειται σαφ?στατα για μεταγεν?στερη επ?κταση του προηγο?μενου επιπ?δου. Το ?δαφο? ?χει σκαφτε? με τ?τοιο τρ?πο ?στε να θυμ?ζει του? πελεκημ?νου? ογκ?λιθου? με του? οπο?ου? ε?χαν χτιστε? οι μεγαλιθικο? ναο? Τζγκαντ?α και Ταρσ?εν (3600-2500 π.Χ.). ^[4] Μερικο? απ? του? θαλ?μου? που ξεχωρ?ζουν ε?ναι οι εξ??:

• Ο Κεντρικ?? θ?λαμο?: (αριθμ?? 9 τη? κ?τοψη?) αυτ?? ο θ?λαμο? ε?ναι σχεδ?ν κυκλικ??. Οι τρ?λιθοι που στολ?ζουν την περιφ?ρει? του σε μερικ?? περιπτ?σει? ε?ναι καθαρ? διακοσμητικο? εν? σε ?λλε? οδηγο?ν σε ?λλο θ?λαμο. Το μεγαλ?τερο μ?ρο? τη? επιφ?νεια? του το?χου ?χει διακοσμηθε? με κ?κκινη ?χρα . Απ? αυτ?ν τον χ?ρο ανακτ?θηκε το περ?φημο αγαλματ?διο με την ονομασ?α "Κοιμωμ?νη κυρ?" που πλ?ον βρ?σκεται στο Αρχαιολογικ? Μουσε?ο τη? Βαλ?τα?.
• Ο Μαντικ?? θ?λαμο?: (αριθμ?? 8 τη? κ?τοψη?) ε?ναι περ?που ορθογ?νιο? με μ?κο? περ?που 5 μ?τρα. ?χει την ιδιαιτερ?τητα να παρ?γει ισχυρ? ακουστικ? αντ?χηση. Διαθ?τει μια περ?τεχνα ζωγραφισμ?νη οροφ?, με κυκλικ?? κηλ?δε? και σπε?ρε? απ? κ?κκινη ?χρα.
• Ο Διακοσμημ?νο? θ?λαμο?: (αριθμ?? 7 τη? κ?τοψη?) Αν?μεσα στον Κεντρικ? και στον Μαντικ? θ?λαμο υπ?ρχει μια ?λλη ευρ?χωρη κυκλικ? α?θουσα, με εσωτερικο?? κεκλιμ?νου? το?χου?, με πλο?σια διακ?σμηση απ? σπε?ρε?. Στη δεξι? πλευρ? του το?χου τη? εισ?δου υπ?ρχει αποτυπωμ?νο στο βρ?χο ?να ανθρ?πινο χ?ρι.
• Τα ?δυτα των αδ?των: (αριθμ?? 10 τη? κ?τοψη?) ?σω? ο κεντρικ?? χ?ρο? του Υπογε?ου, αυτ?? ο θ?λαμο? φα?νεται να ?χει προσανατολισμ? προ? το χειμεριν? ηλιοστ?σιο , το οπο?ο θα πρ?πει να φ?τιζε την πρ?σοψ? του απ? το ?νοιγμα στην επιφ?νεια. Δεν βρ?θηκαν οστ? σε αυτ?ν τον χ?ρο κατ? τη δι?ρκεια των ανασκαφ?ν, πρ?γμα που σημα?νει ?τι ?ταν αφιερωμ?νο? στι? ιεροτελεστ?ε?. Δυο οπ?? στο ?δαφο? απ?ναντι απ? την ε?σοδο του θαλ?μου θεωρε?ται ?τι χρησ?μευαν για τι? σπονδ?? προ? του? θεο?? ? του? νεκρο?? ^[3] . Το βασικ? σημε?ο του θαλ?μου ε?ναι ?να πορτ?θυρο πλαισιωμ?νο απ? τρ?λιθου?. Η θολωτ? οροφ? ?χει ληφθε? ω? μια ?νδειξη για τον τρ?πο στ?γαση? των μεγαλιθικ?ν να?ν τη? Μ?λτα?, των οπο?ων δεν ?χουν σωθε? οι οροφ??.

Κατ?τερο επ?πεδο [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η κ?θοδο? στο κατ?τερο επ?πεδο γ?νεται μ?σω μια? κλ?μακα? που ξεκιν? απ? τον δεξ? το?χο του προθαλ?μου μπροστ? στα ≪?δυτα των αδ?των≫ και φτ?νει τα 10 μ?τρα β?θο? απ? την επιφ?νεια. Οι θ?λαμοι εδ? ε?ναι στενο? και ψηλο?, θυμ?ζουν στην κατασκευ? το ≪πηγ?δι≫ του Αν?τερου επιπ?δου, το οπο?ο θα πρ?πει να κατασκευ?στηκε την εποχ? που δημιουργ?θηκε το Κατ?τερο επ?πεδο, το πιο πρ?σφατο του Υπογε?ου, κατασκευασμ?νο κατ? τη δι?ρκεια τη? φ?ση? Ταρσ?εν (3000-2500 π.Χ.) Γ?ρω απ? ?ναν απ? του? θαλ?μου? υπ?ρχουν ανο?γματα που οδηγο?ν σε 4 θαλαμοειδε?? χ?ρου? οι οπο?οι ?σω? ε?χαν χρησιμοποιηθε? για ταφ?? αν και βρ?θηκαν ?δειοι την εποχ? των ανασκαφ?ν. ^[4]

Σημει?σει? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Παραπομπ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Εξωτερικο? σ?νδεσμοι [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Τα Wikimedia Commons ?χουν πολυμ?σα σχετικ? με το θ?μα    Υπ?γειο του Χαλ Σαφλι?νι

• Επ?σημο? ιστ?τοπο? του μνημε?ου