Το σον?το ε?ναι ?να ποιητικ? ε?δο? που ω? τι? απαρχ?? του εικοστο? αι?να ακολουθο?σε αυστηρ? μ?α σταθερ? στιχουργικ? μορφ?. Κατ? τη δι?ρκεια του εικοστο? αι?να στο σον?το παρατηρ?θηκαν μεταβολ??, τροποποι?σει? και ν?οι συνδυασμο?. Στην κλασικ? του μορφ?, το σον?το αποτελε?ται απ? 14 στ?χου?, γι’ αυτ? συχν? αποκαλε?ται και δεκατετρ?στιχο. Εμφαν?στηκε στην Ιταλ?α τον 13ο αι?να , και πιο συγκεκριμ?να στη Σικελ?α, και στη συν?χεια εξαπλ?θηκε στι? ?λλε? ευρωπα?κ?? χ?ρε?. Διακρ?νονται δ?ο βασικ?? μορφ?? σον?των: το ιταλικ? και το αγγλικ?. Το ιταλικ? σον?το, που ε?ναι και το πιο καθιερωμ?νο, αποτελε?ται απ? δ?ο τετρ?στιχε? και δ?ο τρ?στιχε? στροφ??, εν? το αγγλικ? απ? τρει? τετρ?στιχε? και ?να καταληκτικ? δ?στιχο.

Μορφ? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το ιταλικ? σον?το ? Πατριαρχικ? ? Πετραρχικ? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το ιταλικ? σον?το αποτελε?ται απ? ιαμβικο?? ενδεκασ?λλαβου? στ?χου? οργανωμ?νου? σε δ?ο τετρ?στιχε? και δ?ο τρ?στιχε? στροφ??. Χωρ?ζεται σε δ?ο μ?ρη. Το πρ?το μ?ρο? (οκτ?βα - 2 τετρ?στιχα) που περιγρ?φει το πρ?βλημα ακολουθε?ται απ? ?να εξ?στιχο μ?ρο? (2 τρ?στιχα) που δ?νει τη λ?ση ^[1] . Τυπικ?, ο ?νατο? στ?χο? δημιουργε? μια αλλαγ? ? volta που σηματοδοτε? το π?ρασμα απ? την πρ?ταση στη λ?ση. Ακ?μη και σε σον?τα που δεν ακολουθο?ν αυστηρ? αυτ? τη μορφ? προβλ?ματο?/λ?ση?, στον ?νατο στ?χο σημει?νεται μια αλλαγ? στον τ?νο, τη δι?θεση ? το ?φο? του ποι?ματο?.

Ω? προ? την ομοιοκαταληξ?α , στα τετρ?στιχα αρχικ? εμφαν?στηκε η πλεχτ? (ΑΒΑΒ ΑΒΑΒ) ^[i] - rime incatenate , αλλ? τελικ? επικρ?τησε η σταυρωτ? (ΑΒΒΑ ΑΒΒΑ) - rime incrociate . Στα τρ?στιχα η ομοιοκαταληξ?α παρουσι?ζει ποικ?λου? συνδυασμο??: ΓΔΓ ΔΓΔ, ΓΔΕ ΓΔΕ, ΓΓΔ ΕΕΔ. Η μεγαλ?τερη ποικιλ?α στην ομοιοκαταληξ?α των δ?ο τρ?στιχων ?σω? οφε?λεται στη μεγαλ?τερη δυσκολ?α σε αυτ?, ε?ναι αναγκα?α περισσ?τερη ελευθερ?α για την παρουσ?αση τη? λ?ση?. ^[1]

Ακολουθε? το σον?το Πατρ?δα ^[2] του Λορ?ντζου Μαβ?λη με ομοιοκαταληξ?α τ?που ΑΒΒΑ ΑΒΒΑ ΓΔΕ ΓΔΕ:

Π?λε ξυπν?ει τη? ?νοιξη? τ’ αγ?ρι
στην πλ?ση μυστικ?? αγ?πη? γλ?κα,
σα ν?φ’ η γη, π?χει ?μετρα ?νθη προ?κα
λ?μπει εν? σβη?ται τη? αυγ?? τ’ αστ?ρι.

Πεταλο?δε? πετο?ν τα?ρι με τα?ρι,
εδ? βου?ζει μ?λισσα, εκε? σφ?κα.
Τη φ?ση στην καλ? τη? ?ρα εβρ?κα,
λαχταρ?ζει η ζω? σ’ ?λα τα μ?ρη.

Κ?θε μοσκοβολι? και κ?θε χρ?μα,
κ?θε πουλιο? κελ?ηδημα ξυπν?ει
π?θο στα φυλλοκ?ρδια μου κι ελπ?δα

να σου ξαναφιλ?σω τ’ ?γιο χ?μα,
να ξανα?δ? και το δικ? σου Μ?η,
?μορφ? μου, καλ?, γλυκι? πατρ?δα.

Το αγγλικ? σον?το [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το αγγλικ? σον?το χρησιμοποιε? τον ιαμβικ? πεντ?μετρο στ?χο και ?χει τη μορφ? τρι?ν τετρ?στιχων και εν?? δ?στιχου και ω? προ? την ομοιοκαταληξ?α διακρ?νεται σε δ?ο υποε?δη, το σαιξπηρικ? και το σπενσεριαν?.

Το σαιξπηρικ? σον?το [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το σαιξπηρικ? σον?το π?ρε το ?νομα απο τον Σα?ξπηρ , που ?ταν ο σημαντικ?τερο? ποιητ?? που χρησιμοπο?ησε αυτ?ν τον τ?πο. Η ομοιοκαταληξ?α του σαιξπηρικο? σον?του παρουσι?ζει τη μορφ? ΑΒΑΒ ΓΔΓΔ ΕΖΕΖ ΗΗ: ^[3]

Sonnet 116 (Ου?λλιαμ Σα?ξπηρ) ^[4]

Let me not to the munhen of true minds
Admit impediments. Love is not love
Which alters when it alteration finds,
Or bends with the remover to remove.

Ο no, it is an ever fixed mark
That looks on tempests and is never shaken?
It is the star to every wand'ring barque,
Whose worth's unknown although his height be taken.

Love's not time's fool, though rosy lips and cheeks
Within his bending sickle's compass come?
Love alters not with his brief hours and weeks,
But bears it out even to the edge of doom.

If this be error and upon me proved,
I never writ, nor no man ever loved.

Το σπενσεριαν? σον?το [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το σπενσεριαν? σον?το, που ονομ?στηκε απ? τον ?ντμουντ Σπ?νσερ , ε?χε τη μορφ? ΑΒΑΒ ΒΓΒΓ ΓΔΓΔ ΕΕ:

Happy ye leaves! whenas those lily hand

Happy ye leaves! whenas those lily hands,
Which hold my life in their dead doing might,
Shall handle you, and hold in love's soft bands,
Like captives trembling at the victor's sight.

And happy lines! on which, with starry light,
Those lamping eyes will deign sometimes to look,
And read the sorrows of my dying sprite,
Written with tears in heart's close bleeding book.

And happy rhymes! bathed in the sacred brook
Of Helicon, whence she derived is,
When ye behold that angel's blessed look,
My soul's long lacked food, my heaven's bliss.

Leaves, lines, and rhymes seek her to please alone,
Whom if ye please, I care for other none.

Εμφ?νιση και εξ?πλωση [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Οι ρ?ζε? του σον?του βρ?σκονται στην Ιταλ?α και συγκεκριμ?να στη Σικελ?α , στην αυλ? του βασιλι? Φρειδερ?κου Β? . Ο πρ?το? ποιητ?? που ?γραψε σον?τα ε?ναι ο Τζι?κομο ντα Λεντ?νι , που ?ζησε στο πρ?το μισ? του 13ου αι?να. Για την προ?λευση του σον?του υπ?ρχουν δ?ο θεωρ?ε?: ?τι προ?λθε απ? αν?πλαση? τη? στιχουργικ?? φ?ρμα? canzone, που αποτελο?νταν απ? τρ?στιχε? στροφ?? και ολοκληρων?ταν με μ?α συντομ?τερη, ? απ? τη λα?κ? ποιητικ? φ?ρμα strambotto, ^[5] που αποτελο?νταν απ? μ?α οκτ?στιχη στροφ? (ottava), με την προσθ?κη των δ?ο τρ?στιχων στροφ?ν.

Η ακμ? του σον?του στην ιταλικ? πο?ηση ?ρθε με τα σον?τα του Δ?ντη και του Πετρ?ρχη . Στη Γαλλ?α εμφαν?στηκε στι? αρχ?? του 16ου αι?να στα ποι?ματα του Κλεμ?ν Μαρ? (1496-1544), αλλ? γν?ρισε μεγ?λη ?νθηση απ? του? ποιητ?? τη? Πλει?δο? . Στην Αγγλ?α το σον?το παρουσι?στηκε με τα ποι?ματα του Thomas Wyatt (1503-42) και λ?γο αργ?τερα του λ?ρδου Surrey, που εισηγ?θηκε την ιδια?τερη αγγλικ? φ?ρμα. Γν?ρισε μεγ?λη ?νθηση με τα ποι?ματα των Σα?ξπηρ και Σπ?νσερ και αργ?τερα του Τζον Μ?λτον (που ακολο?θησε την ιταλικ? φ?ρμα).

Στη νε?τερη λογοτεχν?α, το σον?το καλλιεργ?θηκε συστηματικ? απ? του? ?γγλου? ρομαντικο?? Γου?ρντσγουορθ , Κ?λεριτζ και Κητ? , του? Γ?λλου? παρνασσιστ?? Leconte de Lisle και Heredia και του? συμβολιστ?? Βερλα?ν , Ρεμπ? και Μαλαρμ? και στη Γερμαν?α απ? τον Ρ?ινερ Μαρ?α Ρ?λκε .

Τα πρ?τα ελληνικ? σον?τα γρ?φτηκαν, υπ? την επ?δραση του πετραρχισμο? , στην Κ?προ, και παραδ?δονται στη χειρ?γραφη συλλογ? που ε?ναι γνωστ? ω? ≪Κυπριακ? ερωτικ? ποι?ματα≫ . Με εξα?ρεση κ?ποια σον?τα στην κρητικ? τραγωδ?α Βασιλε?? ο Ροδολ?νο? και στη συλλογ? ?νθη Ευλαβε?α? το σον?το δεν γν?ρισε δι?δοση παρ? μ?νο με την εμφ?νιση των παρνασιστ?ν ποιητ?ν τη? Ν?α? Αθηνα?κ?? Σχολ?? , με τα σον?τα του Παλαμ? , του Γρυπ?ρη και αργ?τερα του Μαβ?λη .

Σημει?σει? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Παραπομπ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Βιβλιογραφ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Εξωτερικο? σ?νδεσμοι [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Κ?ντρο Ελληνικ?? Γλ?σσα?, Σον?το .
• Κ?ντρο Ελληνικ?? Γλ?σσα?, Σον?το, Ιανου?ριο? 2012 .
• Sonnet Central .