Ο
Πρ?εδρο? τη? Πορτογαλικ?? Δημοκρατ?α?
(
πορτογαλικ?
:
Presidente da Republica Portuguesa
,
προφ?ρεται:
p??zi?ð?t? ð? ???puβlik? pu?tu??ez?
) ε?ναι ο
εκτελεστικ??
αρχηγ?? του κρ?του?
τη?
Πορτογαλ?α?
. Οι εξουσ?ε?, τα καθ?κοντα και τα καθ?κοντα των προηγο?μενων προεδρικ?ν αξιωμ?των και η σχ?ση του? με τον πρωθυπουργ? και τι? κυβερν?σει? δι?φεραν με την π?ροδο του χρ?νου με τα δι?φορα πορτογαλικ? συντ?γματα.
Ο σημεριν?? πρ?εδρο? τη? Πορτογαλ?α? ε?ναι ο
Μαρτσ?λο Ρεμπ?λο ντε Σ?ουζα
, ο οπο?ο? αν?λαβε τα καθ?κοντ? του στι? 9 Μαρτ?ου 2016.
Η Πορτογαλικ? Τρ?τη Δημοκρατ?α ε?ναι ?να
ημιπροεδρικ? σ?στημα
. Σε αντ?θεση με του? περισσ?τερου? Ευρωπα?ου? προ?δρου?, που ε?ναι σε μεγ?λο βαθμ? τελετουργικ? πρ?σωπα, ο Πορτογ?λο? πρ?εδρο? ?χει επενδυθε? με αρκετ? εκτεταμ?νε? εξουσ?ε?. Αν και ο πρωθυπουργ?? τη? Πορτογαλ?α? και το
κοινοβο?λιο
που επιβλ?πει μεγ?λο μ?ρο? των πραγματικ?ν καθημεριν?ν υποθ?σεων του κρ?του?, ο Πορτογ?λο? πρ?εδρο? ασκε? σημαντικ? επιρρο? και εξουσ?α, ειδικ? στου? τομε?? τη? εθνικ?? ασφ?λεια? και τη? εξωτερικ?? πολιτικ?? (αλλ? λιγ?τερο απ? ?λλα "ισχυρ?" ημιπροεδρικ? συστ?ματα, ?πω? η Γαλλ?α ? η Ρουμαν?α). Ο πρ?εδρο? ε?ναι ο αν?τατο? διοικητ?? των Εν?πλων Δυν?μεων, κατ?χει το αν?τερο αξ?ωμα του ?θνου? και υπερ?χει ?λων των ?λλων πολιτικ?ν.
Η μεγαλ?τερη δ?ναμη του προ?δρου ε?ναι η ικαν?τητ? του να επιλ?γει τον πρωθυπουργ?. Ωστ?σο, δεδομ?νου ?τι η
Συν?λευση τη? Δημοκρατ?α?
?χει την αποκλειστικ? εξουσ?α να απολ?σει την κυβ?ρνηση του πρωθυπουργο?, ο πρωθυπουργ?? που ορ?ζεται απ? τον πρ?εδρο πρ?πει να ?χει την εμπιστοσ?νη τη? πλειοψηφ?α? των αντιπροσ?πων στη συν?λευση, διαφορετικ? μπορε? να αντιμετωπ?σει
πρ?ταση μομφ??
. Ο πρ?εδρο? ?χει τη διακριτικ? ευχ?ρεια να διαλ?σει το κοινοβο?λιο ?ταν κρ?νει σκ?πιμο (γνωστ? ω? ≪ατομικ? β?μβα≫ στην Πορτογαλ?α) και ο πρ?εδρο? Σαμπ?ιο ?κανε χρ?ση αυτο? του δικαι?ματο? στα τ?λη του 2004 για να απομακρ?νει την αμφιλεγ?μενη κυβ?ρνηση του
Π?ντρο Σαντ?να Λ?πε?
, παρ? την απ?λυτη πλειοψηφ?α των βουλευτ?ν που υποστ?ριζαν την κυβ?ρνηση. Το 2003 ο πρ?εδρο?
Ζ?ρζε Σαμπ?ιο
παρεν?βη επ?ση? για να περιορ?σει τη συμμετοχ? των Πορτογ?λων στον
π?λεμο του Ιρ?κ
- ω? Αν?τατο? Διοικητ?? των Εν?πλων Δυν?μεων απαγ?ρευσε την αν?πτυξη του πορτογαλικο? στρατο? σε ?ναν π?λεμο με τον οπο?ο διαφωνο?σε προσωπικ?, ερχ?μενο? σε σ?γκρουση με τον τ?τε πρωθυπουργ?
Ζοζ? Μανου?λ Μπαρ?ζο
(128 Εθνικο? Ρεπουμπλικανικο? Φρουρο? παρατ?χθηκαν τελικ? απ? το 2003 ?ω? το 2005)
Πριν την Επαν?σταση των Γαριφ?λων, οι εξουσ?ε? τη? προεδρ?α? δι?φεραν ευρ?ω?. Μερικο? πρ?εδροι ?ταν εικονικο? δικτ?τορε? (?πω? ο Πα?? και ο
Καρμ?να
στα πρ?τα του χρ?νια), εν? ?λλοι ?ταν λ?γο περισσ?τερο απ? μαριον?τε? (?πω? ο Καρμ?να στα τελευτα?α του χρ?νια, ο Κραβ?ιρο Λ?πε? και ο Αμ?ρικο Τομ?? . κατ? τη δι?ρκεια τη? διο?κησ?? του?, υπ?ρτατη εξουσ?α ασκο?σε ο Πρ?εδρο? του Συμβουλ?ου Υπουργ?ν
Αντ?νιο ντι Ολιβ?ιρα Σαλαζ?ρ
).
Το σ?νταγμα παρ?χει στον Πρ?εδρο τι? ακ?λουθε? εξουσ?ε?:
[2]
- Ο πρ?εδρο? ασκε? το ρ?λο του Αν?τατου Διοικητ? των Εν?πλων Δυν?μεων και διορ?ζει και απομακρ?νει, ?στερα απ? πρ?ταση τη? κυβ?ρνηση?, τον αρχηγ? του γενικο? επιτελε?ου των Εν?πλων Δυν?μεων και του? επικεφαλ?? του στρατιωτικο? επιτελε?ου των τρι?ν κλ?δων των ?νοπλων Δυν?μεων.
- Ο πρ?εδρο? μπορε? να διαλ?σει τη Συν?λευση τη? Δημοκρατ?α?, η οπο?α συνεπ?γεται την αν?γκη να ζητηθο?ν ν?ε? νομοθετικ?? εκλογ?? και μετ? την εφαρμογ? αυτ?ν, η παρα?τηση τη? κυβ?ρνηση?.
- Ο πρ?εδρο? διορ?ζει τον πρωθυπουργ?, δεδομ?νων των εκλογικ?ν αποτελεσμ?των και διορ?ζει τα ?λλα μ?λη τη? κυβ?ρνηση? ?πειτα απ? πρ?ταση του πρωθυπουργο?. Μπορε?, ωστ?σο, να απολ?σει την κυβ?ρνηση ?ταν αυτ? ε?ναι απαρα?τητο για να εξασφαλιστε? η ομαλ? λειτουργ?α των δημοκρατικ?ν θεσμ?ν. Ακ?μη και τα κυβερνητικ? ?ργανα των αυτ?νομων περιοχ?ν ενδ?χεται να διαλ?ονται απ? τον πρ?εδρο, διαπρ?ττοντα? σοβαρ?? πρ?ξει? αντ?θετε? με το Σ?νταγμα.
- Ο πρ?εδρο? κηρ?σσει κατ?σταση πολιορκ?α? και ?κτακτη? αν?γκη? ?πειτα απ? διαβο?λευση με την κυβ?ρνηση και με ?δεια του Κοινοβουλ?ου.
- Κατ?πιν πρ?ταση? τη? κυβ?ρνηση? και με την ?γκριση του Κοινοβουλ?ου, ο πρ?εδρο? μπορε? να κηρ?ξει π?λεμο σε περ?πτωση πραγματικ?? ? επικε?μενη? επ?θεση? και μπορε? επ?ση? να προτε?νει ειρ?νη.
- Ο πρ?εδρο? εκδ?δει ? επικυρ?νει την ?κδοση ν?μων, νομοθετικ?ν διατ?ξεων, κανονιστικ?ν διατ?ξεων και ?λλων διατ?ξεων τη? κυβ?ρνηση?.
- Στον τομ?α των εξουσι?ν του στι? διεθνε?? σχ?σει?, ο πρ?εδρο? τη? Δημοκρατ?α? επικυρ?νει διεθνε?? συνθ?κε?.
- Ο πρ?εδρο? αποφασ?ζει για τα δημοψηφ?σματα που του υποβ?λλονται απ? το Κοινοβο?λιο.
- Ο πρ?εδρο? τη? Δημοκρατ?α? μπορε? να ζητ?σει απ? το Συνταγματικ? Δικαστ?ριο να επανεξετ?σει τη συνταγματικ?τητα των καν?νων των διεθν?ν συμφωνι?ν ? διατ?γματα που ?χουν σταλε? για δημοσ?ευση ω? οργανικ?? ν?μο?, ν?μο? ? δι?ταγμα.
- Ο πρ?εδρο? διορ?ζει και αφαιρε?, σε ορισμ?νε? περιπτ?σει?, μια πρ?ταση απ? την κυβ?ρνηση, κατ?χου? σημαντικ?ν κρατικ?ν οργ?νων, ?πω? οι εκπρ?σωποι τη? Δημοκρατ?α? για τι? αυτ?νομε? περιοχ??, ο πρ?εδρο? του Ανωτ?του Δικαστηρ?ου και ο γενικ?? εισαγγελ?α?, π?ντε μ?λη του Συμβουλ?ου τη? Κρ?το? και δ?ο μ?λη του Αν?τατου Δικαστικο? Συμβουλ?ου .
- Ο πρ?εδρο? διορ?ζει πρεσβευτ?? και ειδικο?? απεσταλμ?νου?, μετ? απ? πρ?ταση τη? κυβ?ρνηση?, και πιστοποιε? του? ξ?νου? διπλωματικο?? εκπροσ?που?.
- Ο πρ?εδρο? ενεργε? ω? πηγ? τιμ?? τη? χ?ρα? στο ρ?λο του Μεγ?λου Δασκ?λου των Πορτογαλικ?ν Τιμητικ?ν Αξιωμ?των.
- Ο πρ?εδρο? τη? Δημοκρατ?α? μπορε?, μετ? απ? διαβο?λευση με την κυβ?ρνηση, να εκδ?σει χ?ρη και να μετατρ?ψει ποιν??.
Σ?μφωνα με το Πορτογαλικ? Σ?νταγμα που εγκρ?θηκε το 1976, μετ? την
Επαν?σταση των Γαρυφ?λλων
του 1974, ο πρ?εδρο? εκλ?γεται για πενταετ? θητε?α. Δεν υπ?ρχει ?ριο στον αριθμ? των θητει?ν που μπορε? να υπηρετ?σει ?να? πρ?εδρο?, αλλ? ?να? πρ?εδρο? που υπηρετε? δ?ο συνεχ?μενε? θητε?ε? δεν μπορε? να υπηρετ?σει ξαν? τα επ?μενα π?ντε χρ?νια μετ? τη λ?ξη τη? δε?τερη? θητε?α? ? τα επ?μενα π?ντε χρ?νια μετ? την παρα?τησ? του.
[3]
Η επ?σημη κατοικ?α του Πορτογ?λου προ?δρου ε?ναι το μ?γαρο του
Μπελ?μ
.
Ο πρ?εδρο? εκλ?γεται με το σ?στημα των δ?ο γ?ρων : ε?ν καν?να? υποψ?φιο? δεν φτ?σει το 50% των ψ?φων κατ? τον πρ?το γ?ρο, οι δ?ο υποψ?φιοι με τι? περισσ?τερε? ψ?φου? αντιμετωπ?ζουν ο ?να? τον ?λλον σε ?ναν δε?τερο γ?ρο που πραγματοποι?θηκε δ?ο εβδομ?δε? αργ?τερα. Ωστ?σο, ο δε?τερο? γ?ρο? ?ταν απαρα?τητο? μ?νο μ?α φορ?, κατ? τι? προεδρικ?? εκλογ?? του 1986. Μ?χρι σ?μερα, ?λοι οι εκλεγμ?νοι πρ?εδροι απ? την Επαν?σταση των Γαριφ?λων ?χουν υπηρετ?σει για δ?ο συνεχ?μενε? θητε?ε?, και οι πρ?εδροι κατατ?σσονται σταθερ? ω? η πιο δημοφιλ?? πολιτικ? προσωπικ?τητα τη? χ?ρα?. Πρ?σφατα, ωστ?σο, η δημοτικ?τητα του πρ?ην προ?δρου
Αν?μπαλ Καβ?κο Σ?λβα
σημε?ωσε πτ?ση, καθιστ?ντα? τον τη δε?τερη λιγ?τερο δημοφιλ? πολιτικ? προσωπικ?τητα στη χ?ρα, ακριβ?? π?νω απ? τον πρωθυπουργ? και τον πρ?το Πορτογ?λο πρ?εδρο μετ? το 1974 που ε?χε αρνητικ? δημοτικ?τητα.
[4]
Ε?ν ο πρ?εδρο? πεθ?νει ? καταστε? αν?κανο? κατ? τη δι?ρκεια τη? θητε?α? του, ο πρ?εδρο? τη? Συν?λευση? αναλαμβ?νει το αξ?ωμα με περιορισμ?νε? εξουσ?ε? ?ω? ?του μπορε? να διοριστε? ν?ο? πρ?εδρο? μετ? απ? ν?ε? εκλογ??.
<
Ο πρ?εδρο? τη? Πορτογαλ?α? πραγματοποιε? συχν? επ?σημε? κρατικ?? επισκ?ψει? σε ?λλε? ξ?νε? χ?ρε?
Υπ?ρχουν τρει? εν ζω? πρ?ην πρ?εδροι τη? Πορτογαλ?α?: