한국   대만   중국   일본 
Παρ?νοια - Βικιπα?δεια Μετ?βαση στο περιεχ?μενο

Παρ?νοια

Απ? τη Βικιπα?δεια, την ελε?θερη εγκυκλοπα?δεια

Η παρ?νοια ε?ναι διαταραχ? του περιεχομ?νου τη? σκ?ψεω? που χαρακτηρ?ζεται απ? την παρουσ?α παραληρηματικ?ν ιδε?ν και γενικευμ?νη δυσπιστ?α προ? του? ?λλου?. [1] Ε?ναι κεντρικ? σ?μπτωμα τη? ψ?χωση? . [2] Ορ?ζεται ω? διαδικασ?α τη? σκ?ψη? που δημιουργε? ψευδε?? απειλ?? για το ?τομο με σκοπ? την απ?δοση ευθυν?ν στον εξωτερικ? κ?σμο. Η παρανο?κ? σκ?ψη περιλαμβ?νει παραληρηματικ?? ιδ?ε? καταδ?ωξη? ?/και συνωμοσ?α?.

Σημε?α και συμπτ?ματα [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

?να κοιν? σ?μπτωμα τη? παρ?νοια? ε?ναι η προκατ?ληψη επιβεβα?ωση? . Αυτ? τα ?τομα ?χουν συν?θω? μια προκατειλημμ?νη αντ?ληψη τη? πραγματικ?τητα?, συχν? επιδεικν?οντα? πιο εχθρικ?? πεποιθ?σει?. [3] ?να παρανο?κ? ?τομο μπορε? να δει την τυχα?α συμπεριφορ? κ?ποιου ?λλου σαν να ε?ναι με πρ?θεση ? απειλητικ?.

Μια ?ρευνα σε ?ναν μη κλινικ? παρανο?κ? πληθυσμ? διαπ?στωσε ?τι το α?σθημα αδυναμ?α? και κατ?θλιψη?, η απομ?νωση και η παρα?τηση απ? δραστηρι?τητε? ε?ναι χαρακτηριστικ? που θα μπορο?σαν να συσχετιστο?ν με εκε?νου? που εμφαν?ζουν συχν?τερη παρ?νοια. [4] Μερικο? επιστ?μονε? ?χουν δημιουργ?σει διαφορετικο?? υποτ?που? για τα δι?φορα συμπτ?ματα τη? παρ?νοια?, συμπεριλαμβανομ?νων των ερωτικ?ν, των διωκτικ?ν, των αντιδικι?ν και των εξυψωμ?νων. [5]

Λ?γω των ?ποπτων και ενοχλητικ?ν χαρακτηριστικ?ν τη? παρ?νοια?, ε?ναι απ?θανο κ?ποιο? με παρ?νοια να αναπτ?ξει καλ?? διαπροσωπικ?? σχ?σει?. Τα περισσ?τερα παρανο?κ? ?τομα τε?νουν να ε?ναι μοναχικ?. [6]

Ο Φρ?μαν και ?λλοι πρ?τεινε ?τι υπ?ρχει μια ιεραρχ?α για την παρ?νοια. Οι λιγ?τερο συνηθισμ?νοι τ?ποι παρ?νοια? στην κορυφ? τη? ιεραρχ?α? ε?ναι αυτο? που περιλαμβ?νουν πιο σοβαρ?? απειλ??. Το κοινωνικ? ?γχο? βρ?σκεται στο κ?τω μ?ρο? αυτ?? τη? ιεραρχ?α? ω? το πιο συχν? εμφανιζ?μενο επ?πεδο παρ?νοια?. [7]

Α?τια [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Κοινωνικ? και περιβαλλοντικ? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Οι κοινωνικ?? συνθ?κε? φα?νεται να ?χουν μεγ?λη επιρρο? στι? παρανο?κ?? πεποιθ?σει?. Με β?ση δεδομ?να που συλλ?χθηκαν μ?σω μια? ?ρευνα? ψυχικ?? υγε?α? που διανεμ?θηκε σε κατο?κου? τη? Σιουδ?δ Χου?ρε? (στο Μεξικ?) και του Ελ Π?σο του Τ?ξα? (στι? Ηνωμ?νε? Πολιτε?ε?), οι παρανο?κ?? πεποιθ?σει? φα?νεται να συνδ?ονται με αισθ?ματα αδυναμ?α? και θυματοπο?ηση?, ενισχυμ?να απ? κοινωνικ?? καταστ?σει?. Οι πιθαν?? αιτ?ε? αυτ?ν των επιπτ?σεων περιελ?μβαναν την α?σθηση τη? π?στη? στον εξωτερικ? ?λεγχο και τη δυσπιστ?α που μπορε? να ενισχυθε? απ? τη χαμηλ?τερη κοινωνικοοικονομικ? κατ?σταση. ?σοι ζουν σε χειρ?τερη κοινωνικοοικονομικ? κατ?σταση μπορε? να αισθ?νονται λιγ?τερο ?τι ελ?γχουν τη ζω? του?. Επιπλ?ον, αυτ? η μελ?τη εξηγε? ?τι οι γυνα?κε? ?χουν την τ?ση να πιστε?ουν στον εξωτερικ? ?λεγχο σε υψηλ?τερο ποσοστ? απ? του? ?νδρε?, δυνητικ? καθιστ?ντα? τι? γυνα?κε? πιο επιρρεπε?? στη δυσπιστ?α και στι? επιπτ?σει? τη? κοινωνικοοικονομικ?? κατ?σταση? στην παρ?νοια. [8]

Ο Εμ?νουελ Μ?σιγκερ αναφ?ρει ?τι ?ρευνε? ?χουν αποκαλ?ψει ?τι ?σοι εμφαν?ζουν παρ?νοια μπορο?ν να εξελιχθο?ν απ? γονικ?? σχ?σει? και αναξι?πιστα περιβ?λλοντα. Αυτ? τα περιβ?λλοντα θα μπορο?σαν να περιλαμβ?νουν το να ε?ναι πολ? πειθαρχικ?, αυστηρ? και ασταθ?. Σημε?ωσε μ?λιστα ?τι, ≪η απ?λαυση και η περιπο?ηση (με τον τρ?πο αυτ? εντυπωσι?ζοντα? το παιδ? ?τι ε?ναι κ?τι το ιδια?τερο και δικαιολογε? ειδικ? προν?μια)≫ μπορε? να συνεισφ?ρει ω? υπ?βαθρο. [9] Οι εμπειρ?ε? που ενδ?χεται να ενισχ?σουν ? να εκδηλ?σουν τα συμπτ?ματα τη? παρ?νοια? περιλαμβ?νουν αυξημ?να ποσοστ? απογο?τευση?, ?γχο? και μια απελπιστικ? ψυχικ? κατ?σταση. [10]

?ρευνα του 1999 βρ?κε ?τι ηλικιωμ?νοι ασθενε?? με ιστορικ? παρ?νοια? ε?χαν βι?σει υψηλ?τερα επ?πεδα διακρ?σεων, εξευτελισμο? ? επικ?νδυνων για τη ζω? καταστ?σεων κατ? τη δι?ρκεια τη? ζω?? του? σε σχ?ση με τον πληθυσμ? ελ?γχου. [11] Αυτ? θα μπορο?σε να εξηγ?σει επ?ση? την υψηλ?τερη επ?πτωση παρ?νοια? σε ομ?δε? μεταναστ?ν που ?χουν παρατηρ?σει πολλ?? ?ρευνε?. [12]

Ψυχολογικ? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Πολλ? περισσ?τερα συμπτ?ματα που βασ?ζονται στη δι?θεση, η μεγαλοπρ?πεια και οι ενοχ??, μπορε? να αποτελο?ν τη β?ση τη? λειτουργικ?? παρ?νοια?. [13]

Ο Κ?λμπι (1981) ?ρισε την παρανο?κ? γν?ση με ?ρου? διωκτικ?ν παραληρημ?των και ψευδ?ν πεποιθ?σεων των οπο?ων το περιεχ?μενο συγκεντρ?νεται γ?ρω απ? ιδ?ε? παρεν?χληση?, απειλ??, βλ?βη?, υποταγ??, δ?ωξη?, κατηγορ?α?, κακομεταχε?ριση?, αδικ?α?, βασανισμο?, απαξ?ωση?, υβρισμο? κ.λπ. απ? κακ?βουλου? ?λλου?, ε?τε συγκεκριμ?να ?τομα ε?τε ομ?δε? (σελ. 518). Τρει? συνιστ?σε? τη? παρανο?κ?? γν?ση? ?χουν εντοπιστε? απ? του? Ρ?μπι? και Ποστ: α) υποψ?ε? χωρ?? επαρκ? β?ση ?τι οι ?λλοι του? εκμεταλλε?ονται, του? βλ?πτουν ? του? εξαπατο?ν. β) ενασχ?ληση με αδικαιολ?γητε? αμφιβολ?ε? σχετικ? με την π?στη ? την αξιοπιστ?α φ?λων ? συνεργατ?ν· γ) απροθυμ?α να εμπιστευτο?ν ?λλου? λ?γω αδικαιολ?γητου φ?βου ?τι οι πληροφορ?ε? θα χρησιμοποιηθο?ν κακ?βουλα εναντ?ον του? (1997, σελ. 3).

Φυσικ? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Μια παρανο?κ? αντ?δραση μπορε? να προκληθε? απ? με?ωση τη? εγκεφαλικ?? κυκλοφορ?α? ω? αποτ?λεσμα υψηλ?? αρτηριακ?? π?εση? ? σκλ?ρυνση? των αρτηριακ?ν τοιχωμ?των. [9]

Η παρ?νοια που προκαλε?ται απ? ναρκωτικ?, που σχετ?ζεται με την κ?νναβη , τι? αμφεταμ?νε? , τη μεθαμφεταμ?νη και παρ?μοια διεγερτικ? ?χει πολλ? κοιν? με τη σχιζοφρενικ? παρ?νοια: η σχ?ση βρ?σκεται υπ? ?ρευνα απ? το 2012. Η παρ?νοια που προκαλε?ται απ? ουσ?ε? ?χει καλ?τερη πρ?γνωση απ? τη σχιζοφρενικ? παρ?νοια ?ταν απομακρυνθε? η ουσ?α. [14]

Δι?γνωση [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Στο DSM-IV-TR , η παρ?νοια διαγιγν?σκεται με τη μορφ?: [15]

Ιστορ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η λ?ξη παρ?νοια ε?ναι ελληνικ? συν?νυμη με την τρ?λα , [18] και προ?ρχεται απ? τι? λ?ξει? παρ? [19] και νου? (≪μυαλ?≫). [20] Ο ?ρο? χρησιμοποι?θηκε για να περιγρ?ψει μια ψυχικ? ασθ?νεια στην οπο?α μια παραληρηματικ? πεπο?θηση ε?ναι το μοναδικ? ? το πιο εξ?χον χαρακτηριστικ?. Σε αυτ?ν τον ορισμ?, η πεπο?θηση δεν χρει?ζεται να ε?ναι διωκτικ? για να χαρακτηριστε? ω? παρανο?κ?, επομ?νω? οποιοσδ?ποτε αριθμ?? παραληρηματικ?ν πεποιθ?σεων μπορε? να ταξινομηθε? ω? παρ?νοια. [21] Για παρ?δειγμα, ?να ?τομο που ?χει την μ?νη παραληρηματικ? πεπο?θηση ?τι ε?ναι μια σημαντικ? θρησκευτικ? φιγο?ρα θα ταξινομηθε? απ? τον Κρ?πελιν ω? ≪καθαρ? παρ?νοια≫. Η λ?ξη ≪παρ?νοια≫ συνδ?εται απ? την ελληνικ? λ?ξη ≪παρ?-νο?ω≫. [22] Η σημασ?α του ?ταν ≪διαταραχ?≫, ? ≪αποχ?ρηση απ? το κανονικ?≫. Ωστ?σο, η λ?ξη χρησιμοποι?θηκε αυστηρ? και χρησιμοποι?θηκαν ?λλε? λ?ξει? ?πω? ≪παραφροσ?νη≫, ?πω? αυτ?? οι λ?ξει? εισ?χθησαν απ? τον Αυρ?λιο Κορν?λιο Κ?λσο. Ο ?ρο? ≪παρ?νοια≫ πρωτοεμφαν?στηκε σε ?ργα Ελλ?νων τραγικ?ν και χρησιμοποι?θηκε επ?ση? απ? αρκετ? ?τομα ?πω? ο Πλ?τωνα? και ο Ιπποκρ?τη?. Ωστ?σο, η λ?ξη ≪παρ?νοια≫ ισοδυναμο?σε με ≪παραλ?ρημα≫ ? ≪υψηλ? πυρετ?≫. Τελικ?, ο ?ρο? εξ?πεσε τη? καθημεριν?? χρ?ση? για δ?ο χιλιετ?ε?. Αναβ?ωσε μ?σω των γραπτ?ν των νοσολ?γων . ?ρχισε να εμφαν?ζεται στη Γαλλ?α, με τα γραπτ? του Ρουντ?λφ Ωγκ?στ Βογκ?λ (1772) και του Φρανσου? Μπουασι? ντε Σωβ?ζ (1759). [22]

Σχ?σει? με τη β?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

?χει γενικ? συμφωνηθε? ?τι τα ?τομα με παρανο?κ?? αυταπ?τε? θα ?χουν την τ?ση να αναλαμβ?νουν δρ?ση με β?ση τι? πεποιθ?σει? του?. [23] Απαιτε?ται περισσ?τερη ?ρευνα για του? συγκεκριμ?νου? τ?που? ενεργει?ν που επιδι?κονται με β?ση τι? παρανο?κ?? αυταπ?τε?. Μερικο? ερευνητ?? ?χουν κ?νει προσπ?θειε? να διακρ?νουν τι? διαφορετικ?? παραλλαγ?? των ενεργει?ν που προκαλο?νται ω? αποτ?λεσμα των παραληρημ?των. Οι Wessely et al. (1993) ?καναν ακριβ?? αυτ? μελετ?ντα? ?τομα με αυταπ?τε?, απ? τα οπο?α περισσ?τερα απ? τα μισ? φ?ρεται να ε?χαν αναλ?βει δρ?ση ? συμπεριφ?ρθηκαν ω? αποτ?λεσμα αυτ?ν των παραληρημ?των. Ωστ?σο, οι συνολικ?? εν?ργειε? δεν ε?χαν β?αιη φ?ση στου? περισσ?τερου? συμμετ?χοντε?. Οι συγγραφε?? σημει?νουν ?τι ?λλε? μελ?τε?, ?πω? μια απ? τον Taylor (1985), ?χουν δε?ξει ?τι οι β?αιε? συμπεριφορ?? ?ταν πιο συχν?? σε ορισμ?νου? τ?που? παρανο?κ?ν ατ?μων, κυρ?ω? εκε?νων που θεωρο?νται προσβλητικ??, ?πω? οι κρατο?μενοι. [24]

?λλοι ερευνητ?? ?χουν βρει συσχετ?σει? μεταξ? των καταχρηστικ?ν συμπεριφορ?ν στην παιδικ? ηλικ?α και τη? εμφ?νιση? β?αιων συμπεριφορ?ν σε ψυχωτικ? ?τομα. Αυτ? θα μπορο?σε να ε?ναι αποτ?λεσμα τη? αδυναμ?α? του? να αντιμετωπ?σουν την επιθετικ?τητα καθ?? και ?λλου? ανθρ?που?, ειδικ? ?ταν παρακολουθο?ν συνεχ?? πιθαν?? απειλ?? στο περιβ?λλον του?. [25] Η ?δια η προσοχ? στην απειλ? ?χει προταθε? ω? ?να? απ? του? κ?ριου? συντελεστ?? β?αιων ενεργει?ν απ? παρανο?κο?? ανθρ?που?, αν και ?χει υπ?ρξει πολλ? συζ?τηση και γι' αυτ?. [26] ?λλε? μελ?τε? ?χουν δε?ξει ?τι μπορε? να υπ?ρχουν μ?νο ορισμ?νοι τ?ποι παραληρημ?των που προ?γουν οποιεσδ?ποτε β?αιε? συμπεριφορ??, οι διωκτικ?? αυταπ?τε? φα?νεται να ε?ναι ?να απ? αυτ?. [27]

Παρανο?κ? κοινωνικ? γνωσ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η κοινωνικ? ψυχολογικ? ?ρευνα ?χει προτε?νει μια ?πια μορφ? παρανο?κ?? γνωσ?α?, την παρανο?κ? κοινωνικ? γνωσ?α , που ?χει τι? ρ?ζε? τη? σε κοινωνικο?? καθοριστικο?? παρ?γοντε? περισσ?τερο απ? την ενδοψυχικ? σ?γκρουση. [28] [29] [30] [31] [32] Αυτ? η προοπτικ? δηλ?νει ?τι σε πιο ?πιε? μορφ??, οι παρανο?κ?? γνωστικ?? λειτουργ?ε? μπορε? να ε?ναι πολ? συχν?? σε φυσιολογικ? ?τομα. Για παρ?δειγμα, δεν ε?ναι παρ?ξενο το γεγον?? ?τι οι ?νθρωποι μπορε? να επιδεικν?ουν στην καθημεριν? του? ζω?, εγωκεντρικ? σκ?ψη, ?πω? ?τι ?λλοι μιλο?ν για αυτο??, καχυποψ?α για τι? προθ?σει? των ?λλων και υποθ?σει? κακ?? θ?ληση? ? εχθρ?τητα? (δηλαδ? οι ?νθρωποι μπορε? να αισθ?νονται σαν τα π?ντα να ε?ναι στραμμ?να εναντ?ον του?). Σ?μφωνα με τον Κρ?μερ, (1998) αυτ?? οι ηπι?τερε? μορφ?? παρανο?κ?? σκ?ψει? μπορε? να θεωρηθο?ν ω? μια προσαρμοστικ? απ?κριση για να αντιμετωπ?σουν ? να κατανο?σουν ?να ενοχλητικ? και απειλητικ? κοινωνικ? περιβ?λλον.

Παραπομπ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

  1. ↑ ≪Don't Freak Out: Paranoia Quite Common≫ . Live Science . Associated Press . 12 Νοεμβρ?ου 2008 . Ανακτ?θηκε στι? 16 Σεπτεμβρ?ου 2018 .  
  2. ↑ Green, C., Freeman, D., Kuipers, E., Bebbington, P., Fowler, D., Dunn, G., & Garety, P. (2008). Measuring ideas of persecution and social reference: the Green et al. Paranoid Thought Scales (GPTS). Psychological Medicine, 38 , 101 - 111.
  3. ↑ Bentall and Taylor (2006), p. 289
  4. ↑ Freeman et al. (2005)
  5. ↑ Deutsch and Fishman p. 1414-1415
  6. ↑ Deutch and Fishman (1963), p.1416
  7. ↑ Freeman et al. (2005), p.433
  8. ↑ Mirowski and Ross (1983)
  9. ↑ 9,0 9,1 Deutsch and Fishman (1963), p. 1408
  10. ↑ Deutsch and Fishman (1963), p. 1412
  11. ↑ Fucks (1999)
  12. ↑ Bentall and Taylor (2006), p. 280
  13. ↑ Lake, C. R. (2008-11-01). ≪Hypothesis: Grandiosity and Guilt Cause Paranoia; Paranoid Schizophrenia is a Psychotic Mood Disorder; a Review≫ (στα αγγλικ?). Schizophrenia Bulletin 34 (6): 1151?1162. doi : 10.1093/schbul/sbm132 . ISSN 0586-7614 . PMID 18056109 . PMC 2632512 . https://archive.org/details/sim_schizophrenia-bulletin_2008-11_34_6/page/1151 .  
  14. ↑ Bramness, J. G; Gundersen, Øystein Hoel; Guterstam, J; Rognli, E. B; Konstenius, M; Løberg, E. M; Medhus, S; Tanum, L και ?λλοι . (2012). ≪Amphetamine-induced psychosis - a separate diagnostic entity or primary psychosis triggered in the vulnerable?≫ . BMC Psychiatry 12 : 221. doi : 10.1186/1471-244X-12-221 . PMID 23216941 .  
  15. ↑ American Psychiatric Association . Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders
  16. ↑ American Psychiatric Association . Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders p.690
  17. ↑ American Psychiatric Association . Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders p.325
  18. ↑ παρ?νοια , Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon , on perseus Digital Library
  19. ↑ παρ? , Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon , on perseus Digital Library
  20. ↑ ν?ο? , Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon , on perseus Digital Library
  21. ↑ Dowbiggin, Ian (2000). ≪Delusional diagnosis? The history of paranoia as a disease concept in the modern era≫. History of Psychiatry 11 (41): 037?69. doi : 10.1177/0957154X0001104103 . PMID 11624609 .  
  22. ↑ 22,0 22,1 Ban, Thomas (30 Μαρτ?ου 2016). ≪Paranoia: Historical development of the diagnostic concept, An unexplored area of research in neuropsychopharmacology≫ . International Network for the History of Neuropsychopharmacology . Αρχειοθετ?θηκε απ? το πρωτ?τυπο στι? 19 Νοεμβρ?ου 2021 . Ανακτ?θηκε στι? 19 Νοεμβρ?ου 2021 .  
  23. ↑ Bental and Taylor (2006), p. 286
  24. ↑ Wessely et al. (1993)
  25. ↑ Bentall and Taylor(2006), p. 287
  26. ↑ Bentall and Taylor (2006), p. 287-288
  27. ↑ Bjorkly (2002)
  28. ↑ Fenigstein, A., & Vanable, P. A. (1992). Paranoia and self-consciousness. Journal of Personality and Social Psychology, 62 , 129 - 138.
  29. ↑ Kramer, R. M. (1994). The sinister attribution error: Origins and consequences of collective paranoia. Motivation and Emotion, 18 , 199 - 230.
  30. ↑ Kramer, R. M. (1995a). In dubious battle: Heightened accountability, dysphoric cognition, and self-defeating bargaining behavior. In R. M. Kramer & D. M. Messick (Eds.), Negotiation in its social context (pp. 95 ? 120). Thousand Oaks, CA: Sage.
  31. ↑ Kramer, R. M. (1995b). Power, paranoia, and distrust in organizations: The distorted view from the top. Research on Negotiation in Organizations, 5 , 119 - 154.
  32. ↑ Zimbardo, P. G., Andersen, S. M., & Kabat, L. G. (1981). Induced hearing deficit generates experimental paranoia. Science, 212 , 1529 - 1531.

Πηγ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

 

Ανακτ?θηκε απ? " https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Παρ?νοια&oldid=10055874 "