Ντρ?ζα Μιχα?λοβιτ?
Γενικ?? πληροφορ?ε?
Γ?ννηση	27  Απριλ?ου 1893 [1] Ιβ?νιτσα [2]
Θ?νατο?	17  Ιουλ?ου 1946 [3] [4] [5] Βελιγρ?δι [6]
Αιτ?α θαν?του	τρα?μα απ? πυροβολισμ?
Χ?ρα πολιτογρ?φηση?	Βασ?λειο τη? Σερβ?α? Βασ?λειο τη? Γιουγκοσλαβ?α?
Εκπα?δευση και γλ?σσε?
Ομιλο?μενε? γλ?σσε?	Σερβικ? [7] [8]
Σπουδ??	Ειδικ? Στρατιωτικ? Σχολ? του Σαιν-Σιρ
Πληροφορ?ε? ασχολ?α?
Ιδι?τητα	αξιωματικ??
Περ?οδο? ακμ??	1910
Ποινικ? κατ?σταση
Κατηγορ?ε? εγκλ?ματο?	?γκλημα πολ?μου ( θανατικ? ποιν? ) συνεργασ?α με τον εχθρ? ( θανατικ? ποιν? )
Στρατιωτικ? σταδιοδρομ?α
Βαθμ??/στρατ??	στρατηγ?? / Royal Yugoslav Army και Yugoslav Army in the Homeland
Π?λεμοι/μ?χε?	Α? Παγκ?σμιο? Π?λεμο? , Β? Παγκ?σμιο? Π?λεμο? , Α? Βαλκανικ?? Π?λεμο? και Β? Βαλκανικ?? Π?λεμο?
Αξι?ματα και βραβε?σει?
Αξ?ωμα	υπουργ?? πολ?μου
Βραβε?σει?	Στρατιωτικ?? Σταυρ?? Αρχηγ?? Διοικητ?? τη? Λεγε?να? τη? Αξ?α? Λεγεων?ριο? τη? Λεγε?να? τη? Αξ?α? Τ?γμα του Λευκο? Αετο? (Σερβ?α) Τ?γμα του Αγ?ου Σ?ββα Order of the White Lion 3rd Class (26  Οκτωβρ?ου 1936) [9] d:Q11201151 (1913) Τ?γμα του Αστ?ρα του Καραγι?ργη Τ?γμα του Γιουγκοσλαβικο? Στ?μματο? Γαλλικ?? Πολεμικ?? Σταυρ?? Λεγε?να τη? Αξ?α?
Σχετικ? πολυμ?σα
δεδομ?να

Ο Ντρ?γκολιουμπ ≪Ντρ?ζα≫ Μιχα?λοβιτ? ( σερβικ? κυριλλικ?: Драго?уб "Дража" Михаилови?, σερβικ? λατινικ?: Dragoljub "Dra?a" Mihailovi? , 27 Απριλ?ου 1893 ? 17 Ιουλ?ου 1946) ?ταν Γιουγκοσλ?βο? Σ?ρβο? στρατηγ?? κατ? τη δι?ρκεια του Β? Παγκοσμ?ου Πολ?μου . Βασιλ?φρονα? ηγ?τη?, αποσ?ρθηκε στα βουν? κοντ? στο Βελιγρ?δι ?ταν Γερμανο? κατ?λαβαν τη Γιουγκοσλαβ?α τον Απρ?λιο του 1941 και εκε? οργ?νωσε ομ?δε? ανταρτ?ν γνωστ?? ω? Αποσπ?σματα Τσ?τνικ του Γιουγκοσλαβικο? Στρατο? . Η οργ?νωση ε?ναι κοιν?? γνωστ? ω? Τσ?τνικ, αν και το ?νομ? τη? ?λλαξε αργ?τερα σε Γιουγκοσλαβικ?? Στρατ?? στην Πατρ?δα (JVUO, ?ВУО). Ιδρυθε?σα ω? η πρ?τη Γιουγκοσλαβικ? αντιστασιακ? κ?νηση ?ταν βασιλικ? και εθνικιστικ?, σε αντ?θεση με την ?λλη, του? Παρτιζ?νου? του Γι?σιπ Μπροζ Τ?το , που ?ταν κομμουνιστικ?. Αρχικ? οι δ?ο ομ?δε? επιχειρο?σαν παρ?λληλα, αλλ? στα τ?λη του 1941 ?ρχισαν να μ?χονται η μ?α την ?λλη σε μια προσπ?θεια να αποκτ?σουν τον ?λεγχο τη? μεταπολεμικ?? Γιουγκοσλαβ?α?. Πολλο? Τσ?τνικ συνεργ?στηκαν ? δημιο?ργησαν ?να modus vivendi με τι? δυν?μει? του ?ξονα. Ο ?διο? ο Μιχα?λοβιτ? συνεργ?στηκε με τον Μ?λαν Ν?ντιτ? και τον Ντιμιτρ?γιε Λι?τιτ? προ? το τ?λο? του πολ?μου. Μετ? το τ?λο? του πολ?μου, ο Μιχα?λοβιτ? συνελ?φθη απ? του? κομμουνιστ??. Δικ?στηκε και καταδικ?στηκε για εσχ?τη προδοσ?α και εγκλ?ματα πολ?μου απ? τι? αρχ?? τη? Ομοσπονδιακ?? Λα?κ?? Δημοκρατ?α? τη? Γιουγκοσλαβ?α? και εκτελ?στηκε με τυφεκισμ? . Η φ?ση και ο βαθμ?? ευθ?νη? του για δοσιλογισμ? και εθνικ?? σφαγ?? παραμ?νει αμφιλεγ?μενο?. Στι? 14 Μα?ου 2015 ο Μιχα?λοβιτ? αποκαταστ?θηκε με απ?φαση του Αν?τατου Ακυρωτικο? Δικαστηρ?ου τη? Σερβ?α?, του αν?τατου εφετε?ου τη? χ?ρα?. ^[10]

Πρ?τα χρ?νια και στρατιωτικ? καρρι?ρα [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

O Ντρ?γκολιουμπ ≪Ντρ?ζα≫ Μιχα?λοβιτ? γενν?θηκε στι? 26 Απριλ?ου 1893 στην Ιβ?νιτσα, στο Βασ?λειο τη? Σερβ?α? , απ? τον Μιχα?λο και τη Σμιλι?να Μιχα?λοβιτ? (γ?νο? Π?τροβιτ?). ^[11] Ο πατ?ρα? του ?ταν δικαστικ?? υπ?λληλο?. ?μεινε ορφαν?? σε ηλικ?α εφτ? ετ?ν και τον μεγ?λωσε ο εκ πατρ?? θε?ο? του στο Βελιγρ?δι. ^[12] Καθ?? και οι δ?ο θε?οι του ?ταν αξιωματικο? του στρατο?, ο Μιχα?λοβιτ? γρ?φτηκε και ο ?διο? στη Σερβικ? Στρατιωτικ? Ακαδημ?α τον Οκτ?βριο του 1910. Πολ?μησε ω? δ?κιμο? στου? Βαλκανικο?? Πολ?μου? το 1912-1913 και βραβε?τηκε με το ασημ?νιο μετ?λλιο τη? τιμ?? στο τ?λο? του Α? Βαλκανικο? Πολ?μου , τον Μ?ιο του 1913. ^[13] Στο τ?λο? του Β? Βαλκανικο? Πολ?μου , κατ? τη δι?ρκεια του οπο?ου ?λαβε μ?ρο? κυρ?ω? σε εκστρατε?ε? κατ? μ?κο? των Αλβανικ?ν συν?ρων, του δ?θηκε ο βαθμ?? του ανθυπολοχαγο? ω? καλ?τερου στρατι?τη τη? τ?ξη? του, 6ου στη Σερβικ? στρατιωτικ? ακαδημ?α. ^[13] Υπηρ?τησε στον Α? Παγκ?σμιο Π?λεμο και συμμετε?χε στην υποχ?ρηση του Σερβικο? στρατο? μ?σω τη? Αλβαν?α? το 1915. Τιμ?θηκε με πολλ? παρ?σημα στο Μακεδονικ? Μ?τωπο . Μετ? τον π?λεμο ?γινε μ?λο? τη? Βασιλικ?? Φρουρ?? του Βασιλε?ου των Σ?ρβων, Κροατ?ν και Σλοβ?νων , αλλ? αναγκ?στηκε να χ?σει τη θ?ση του το 1920 επειδ? συμμετε?χε σε δημ?σια λογομαχ?α αν?μεσα σε κομμουνιστ?? και εθνικιστ??. Στη συν?χεια μετατ?θηκε στα Σκ?πια . Το 1921 εισ?χθη στην Αν?τατη Στρατιωτικ? Ακαδημ?α του Βελιγραδ?ου. Το 1923, αφο? ολοκλ?ρωσε τι? σπουδ?? του, προ?χθη σε βοηθ? του στρατιωτικο? επιτελε?ου, μαζ? με του? ?λλου? δεκαπ?ντε καλ?τερου? απ?φοιτου?. To 1930 προ?χθη σε αντισυνταγματ?ρχη και την ?δια χρονι? παρακολο?θησε για τρει? μ?νε? μαθ?ματα στην Ειδικ? στρατιωτικ? σχολ? του Σαιντ-Σιρ, στο Παρ?σι . Κ?ποιοι συγγραφε?? υποστηρ?ζουν ?τι συν?ντησε και ?γινε φ?λο? με τον Σαρλ ντε Γκολ κατ? τη δι?ρκεια τη? παραμον?? του στο Παρ?σι, αν και δεν υπ?ρχουν αποδε?ξει? για κ?τι τ?τοιο. Το 1935 ?γινε στρατιωτικ?? ακ?λουθο? στο Βασ?λειο τη? Βουλγαρ?α? , τοποθετημ?νο? στη Σ?φια . Στι? 6 Σεπτεμβρ?ου 1935 προ?χθη σε συνταγματ?ρχη . Ο Μιχα?λοβιτ? τ?τε ?ρθε σε επαφ? με μ?λη τη? Ζβεν? , με στ?χο την παρα?τηση του Μπορ?? Γ? και τη δημιουργ?α συμμαχ?α? αν?μεσα σε Γιουγκοσλαβ?α και Βουλγαρ?α, αλλ?, καθ?? δεν ε?χε εκπαιδευτε? ω? κατ?σκοπο?, εντοπ?στηκε γρ?γορα απ? τι? Βουλγαρικ?? αρχ?? και απελ?θηκε. Στη συν?χεια ορ?στηκε ακ?λουθο? στην Πρ?γα , στην Τσεχοσλοβακ?α . ^[14]

Η στρατιωτικ? του καρι?ρα τερματ?στηκε σχεδ?ν απ?τομα το 1939, ?ταν κατ?θεσε μια αναφορ? στην οπο?α επ?κρινε ?ντονα την οργ?νωση του Βασιλικο? Γιουγκοσλαβικο? Στρατο?. Αν?μεσα στι? σημαντικ?τερε? προτ?σει? του ?ταν να εγκαταλειφθε? η ?μυνα στα β?ρεια σ?νορα ?στε να συγκεντρωθο?ν δυν?μει? στην ορειν? ενδοχ?ρα, να αναδιοργανωθ?ν οι ?νοπλε? δυν?μει? σε Σερβικ??, Κροατικ?? και Σλοβενικ?? μον?δε? με στ?χο την καλ?τερη αντιμετ?πιση ανατρεπτικ?ν δραστηριοτ?των και να χρησιμοποιηθο?ν κινητ?? μον?δε? Τσ?τνικ κατ? μ?κο? των συν?ρων. Ο Μ?λαν Ν?ντιτ? , Υπουργ?? Στρατο?, εξοργ?στηκε με την αναφορ? και δι?ταξε τον εγκλεισμ? του Ντρ?ζα σε στρατ?να για 30 μ?ρε?. ^[15] Στη συν?χεια ο Μιχα?λοβιτ? ?γινε καθηγητ?? σε σχολ? του επιτελε?ου στο Βελιγρ?δι. Το καλοκα?ρι του 1940 παρακολο?θησε μια συν?ντηση που οργ?νωσε ο Βρεταν?? στρατιωτικ?? ακ?λουθο?, με ?ντονο αντιναζιστικ? τ?νο, και ο Γερμαν?? πρ?σβη? διαμαρτυρ?θηκε για την παρουσ?α του Μιχα?λοβιτ?. Ο Ν?ντιτ? για μια ακ?μη φορ? δι?ταξε τον εγκλεισμ? του σε στρατ?να για 30 μ?ρε?, τον υποβιβασμ? του και τη συνταξιοδ?τησ? του. Οι τελευτα?ε? ποιν?? δεν υλοποι?θηκαν, λ?γω τη? αντικατ?σταση? του Ν?ντιτ? απ? τον Π?ταρ Π?σιτ? τον Νο?μβριο του 1940. ^[15]

Τα χρ?νια πριν την εισβολ? του ?ξονα στη Γιουγκοσλαβ?α ο Μιχα?λοβιτ? ε?χε την ?δρα του στο Τσ?λιε , στην Μπαν?βινα του Δρ?βου (σημεριν? Σλοβεν?α ). Τον καιρ? τη? εισβολ?? ο συνταγματ?ρχη? Μιχα?λοβιτ? ?ταν βοηθ?? του αρχηγο? του επιτελε?ου τη? Γιουγκοσλαβικ?? 2η? Στρατι??, στη β?ρεια Βοσν?α. Για μικρ? χρονικ? δι?στημα υπηρ?τησε ω? αρχηγ?? του επιτελε?ου τη? 2η? Στρατι?? ^[16] πριν αναλ?βει τη διο?κηση μια "ταχε?α? μον?δα?" ( brzi odred ) λ?γο πριν η Γιουγκοσλαβ?α συνθηκολογ?σει με του? Γερμανο?? στι? 17 Απριλ?ου 1941. ^[17]

Β? Παγκ?σμιο? Π?λεμο? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Μετ? την εισβολ? και την κατ?ληψη τη? Γιουγκοσλαβ?α? απ? τη Γερμαν?α , την Ιταλ?α και την Ουγγαρ?α , μια μικρ? ομ?δα αξιωματικ?ν και στρατιωτ?ν με επικεφαλ?? τον Μιχα?λοβιτ? δι?φυγε με την ελπ?δα να βρουν μον?δε? του VKJ που εξακολουθο?σαν να αγων?ζονται στα βουν?. Αφο? διεξ?γαγαν αψιμαχ?ε? με πολλ?? ομ?δε? Ο?στασε και Μουσουλμ?νων και προσπ?θησε να κ?νει δι?φορα σαμποτ?ζ, ο Μιχα?λοβιτ? και περ?που 80 απ? του? ?ντρε? του π?ρασαν απ? τον ποταμ? Δρ?νο στην κατεχ?μενη απ? τη Γερμαν?α Σερβ?α στι? 29 Απριλ?ου. Ο Μιχα?λοβιτ? σχεδ?αζε να δημιουργ?σει ?να υπ?γειο κ?νημα πληροφορι?ν και να ?ρθει σε επαφ? με του? Συμμ?χου?, αν και δεν ε?ναι σαφ?? ε?ν αρχικ? οραματ?στηκε να ξεκιν?σει ?να πραγματικ? ?νοπλο κ?νημα αντ?σταση?.

Δημιουργ?α των Τσ?τνικ [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Αρχικ? ο Μιχα?λοβιτ? σχημ?τισε ?να μικρ? πυρ?να αξιωματικ?ν με ?νοπλη φρουρ?, που ον?μασε ≪Διο?κηση των αποσπασμ?των του Τσ?τνικ του Γιουγκοσλαβικο? Στρατο?≫ ^[18] . Οταν ?φτασε στη Ρ?βνα Γκ?ρα στι? αρχ?? Μα?ου 1941, συνειδητοπο?ησε ?τι η ομ?δα του με επτ? αξιωματικο?? και ε?κοσι τ?σσερι? δ?κιμου? αξιωματικο?? και στρατι?τε? ?ταν η μοναδικ?. ^[19] ?ρχισε να καταρτ?ζει καταλ?γου? επ?στρατων και εφ?δρων για πιθαν? χρ?ση. Οι ?ντρε? του στη Ραβν? Γκ?ρα εν?θηκαν με μια ομ?δα πολιτ?ν, κυρ?ω? διανοουμ?νων απ? τη Σερβικ? Πολιτιστικ? Λ?σχη, που αν?λαβε τον τομ?α προπαγ?νδα? του κιν?ματο?. ^[18]

Οι Τσ?τνικ του K?στα Π?στανατ?, που υπ?ρχαν ?δη πριν απ? την εισβολ?, δεν συμμερ?στηκαν την επιθυμ?α του Μιχα?λοβιτ? για αντ?σταση. ^[20] Προκειμ?νου να διακρ?νει του? Τσ?τνικ του απ? ?λλε? ομ?δε? που αυτοαποκαλο?νταν ?τσι, ο Μιχα?λοβιτ? και οι οπαδο? του αυτοταυτοποι?θηκαν ω? το "κ?νημα τη? Ρ?βνα Γκ?ρα" ^[20] . Ο δηλωμ?νο? στ?χο? του κιν?ματο? τη? Ρ?βνα Γκ?ρα ?ταν η απελευθ?ρωση τη? χ?ρα? απ? του? κατοχικο?? στρατο?? τη? Γερμαν?α?, τη? Ιταλ?α? και του? Ο?στασε και του Ανεξ?ρτητου Κρ?του? τη? Κροατ?α? (ΣερβοΚροατικ?: Nezavisna Dr?ava Hrvatska , NDH). ^[21]

Ο Μιχα?λοβιτ? π?ρασε το μεγαλ?τερο μ?ρο? του 1941 ενοποι?ντα? τα δι?σπαρτα υπολε?μματα του VKJ και βρ?σκοντα? ν?ου? νεοσ?λλεκτου?. Τον Α?γουστο ?δρυσε ?να πολιτικ? συμβουλευτικ? ?ργανο, την Κεντρικ? Εθνικ? Επιτροπ?, αποτελο?μενη απ? Σ?ρβου? πολιτικο?? ηγ?τε?, συμπεριλαμβανομ?νων μερικ?ν με ?ντονα εθνικιστικ?? απ?ψει? ?πω? οι Ντρ?γκισα Β?σιτ? και Στ?βαν Μ?λιεβιτ? ^[21] . Στι? 19 Ιουν?ου ?να? μυστικ?? αγγελιοφ?ρο? των Τσ?τνικ ?φτασε στην Κωνσταντινο?πολη, απ? ?που βασιλ?φρονε? Γιουγκοσλ?βοι αν?φεραν ?τι ο Μιχα?λοβιτ? φαιν?ταν να οργαν?νει ?να κ?νημα αντ?σταση? εν?ντια στι? δυν?μει? του ?ξονα ^[22] . Ο Μιχα?λοβιτ? δημιο?ργησε για πρ?τη φορ? ραδιοφωνικ? επαφ? με του? Βρετανο?? τον Σεπτ?μβριο του 1941, ?ταν ο ραδιοερασιτ?χνη? του ?βγαλε ?να πλο?ο στη Μεσ?γειο. Στι? 13 Σεπτεμβρ?ου το πρ?το ραδιοφωνικ? μ?νυμα του Μιχα?λοβιτ? προ? την εξ?ριστη κυβ?ρνηση του Βασιλι? Π?τρου ανακο?νωσε ?τι οργ?νωνε τα απομειν?ρια του VKJ για να πολεμ?σει τι? δυν?μει? του ?ξονα ^[22] .

Ο Μιχα?λοβιτ? ?λαβε επ?ση? βο?θεια απ? αξιωματικο?? σε ?λλε? περιοχ?? τη? Γιουγκοσλαβ?α?, ?πω? ο Σλοβ?νο? αξιωματικ?? Ρο?ντολφ Π?ρινεκ, που του ?δωσε αναφορ?? για την κατ?σταση στο Μαυροβο?νιο. Ο Μιχα?λοβιτ? τον ?στειλε π?σω στο Μαυροβο?νιο με γραπτ? εξουσιοδ?τηση για τη διοργ?νωση μον?δων εκε? με την προφορικ? ?γκριση αξιωματικ?ν ?πω? οι Τζ?ρτζιγε Λ?σιτ?, Π?βλε Τζο?ρισιτ?, Ντιμ?τριε Λι?σιτ? και Κ?στα Μουσ?νσκι . Ο Μιχα?λοβιτ? ?δωσε απλ?? α?ριστε? και αντιφατικ?? εντολ?? στον Π?ρινεκ, αναφ?ροντα? την αν?γκη να περιορ?σει τι? πολιτικ?? συγκρο?σει? και να "απομακρ?νουν του? εχθρο??" ^[23] .

Η στρατηγικ? του Μιχα?λοβιτ? ?ταν να αποφευχθε? η ?μεση σ?γκρουση με τι? δυν?μει? του ?ξονα, σχεδι?ζοντα? να εξεγερθε? μετ? την ?φιξη των Συμμαχικ?ν δυν?μεων στη Γιουγκοσλαβ?α ^[24] . Οι Τσ?τνικ του Μιχα?λοβιτ? ε?χαν συμπλοκ?? με του? Γερμανο??, αλλ? τα αντ?ποινα και οι διηγ?σει? των σφαγ?ν στο NDH του? ?καναν απρ?θυμου? να συμμετ?σχουν ?μεσα στον ?νοπλο αγ?να, παρ? μ?νο κατ? των Ο?στασε στι? Σερβικ?? συνοριακ?? περιοχ??. ^[25] Εν τω μεταξ?, μετ? την εισβολ? του ?ξονα στη Σοβιετικ? ?νωση, το Κομμουνιστικ? Κ?μμα τη? Γιουγκοσλαβ?α? (KPJ), με επικεφαλ?? τον Γι?σιπ Μπροζ Τ?το , αν?λαβε επ?ση? δρ?ση και κ?λεσε σε μια δημοκρατικ? εξ?γερση κατ? των δυν?μεων του ?ξονα τον Ιο?λιο του 1941. Ο Τ?το στη συν?χεια δημιο?ργησε ?να κομμουνιστικ? κ?νημα αντ?σταση? γνωστ? ω? Γιουγκοσλ?βοι Παρτιζ?νοι. ^[26] Στα τ?λη του Αυγο?στου οι Τσετν?κ του Μιχα?λοβιτ ?και οι Παρτιζ?νοι ?ρχισαν να επιτ?θενται εναντ?ον των δυν?μεων του ?ξονα, μερικ?? φορ?? απ? κοινο?, παρ? την αμοιβα?α δυσπιστ?α του?, και συν?λαβαν πολλο?? αιχμαλ?του? ^[27] Ωστ?σο ο Μιχα?λοβιτ? δεν ευνοο?σε τα σαμποτ?ζ, λ?γω των γερμανικ?ν αντιπο?νων (?πω? περισσ?τεροι απ? 3.000 που σκοτ?θηκαν στο Κρ?λιεβο και το Κραγκο?γιεβατ? ), εκτ?? αν μπορο?σε να επιτευχθε? κ?ποιο μεγ?λο ?φελο?. Αντ?θετα ευν?ησε ευνοο?σε τα σαμποτ?ζ, που δεν μπορο?σαν ε?κολα να αποδοθο?ν στου? Τσ?τνικ. ^[28] Η απροθυμ?α του να συμμετ?σχει σε πιο δραστ?ρια αντ?σταση σ?μαινε ?τι τα περισσ?τερα σαμποτ?ζ που διεξ?χθησαν κατ? την πρ?ιμη περ?οδο του πολ?μου οφε?λονταν στι? προσπ?θειε? των Παρτιζ?νων και ο Μιχα?λοβιτ? ?χασε αρκετο?? διοικητ?? και πολλο?? οπαδο?? που ?θελαν να πολεμ?σουν του? Γερμανο?? με το Κ?νημα των Παρτιζ?νων. ^[29]

Παρ?λο που ο Μιχα?λοβιτ? ζ?τησε αρχικ? διακριτικ? υποστ?ριξη, η προπαγ?νδα απ? του? Βρετανο?? και απ? τη Γιουγκοσλαβικ? εξ?ριστη κυβ?ρνηση ?ρχισε γρ?γορα να εκθει?ζει τα κατορθ?ματ? του. Η δημιουργ?α εν?? κιν?ματο? αντ?σταση? στην κατεχ?μενη Ευρ?πη ?γινε δεκτ? ω? ηθικ? εν?σχυση. Στι? 15 Νοεμβρ?ου το BBC ανακο?νωσε ?τι ο Μιχα?λοβιτ? ?ταν διοικητ?? του Γιουγκοσλαβικο? Στρατο? στην Πατρ?δα , που ?γινε το επ?σημο ?νομα των Τσ?τνικ του Μιχα?λοβιτ? ^[30] .

Συγκρο?σει? με στρατε?ματα του Αξονα και Παρτιζ?νου? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο Μιχα?λοβιτ? συνειδητοπο?ησε σ?ντομα ?τι οι ?νδρε? του δεν ε?χαν τα μ?σα για να προστατε?σουν του? Σ?ρβου? πολ?τε? εν?ντια στα γερμανικ? αντ?ποινα. ^{[31] [32]} . Η προοπτικ? των αντιπο?νων τροφοδοτο?σε επ?ση? τι? ανησυχ?ε? του Τσ?τνικ σχετικ? με πιθαν? κατ?ληψη τη? Γιουγκοσλαβ?α? απ? του? Παρτιζ?νου? μετ? τον π?λεμο και δεν επιθυμο?σαν να συμμετ?σχουν σε εν?ργειε? που θα μπορο?σαν τελικ? να οδηγ?σουν σε μια μεταπολεμικ? μειοψηφ?α των Σ?ρβων ^[33] . Η στρατηγικ? του Μιχα?λοβιτ? ?ταν να συγκεντρ?σει τι? δι?φορε? σερβικ?? ομ?δε? και να οικοδομ?σει μια οργ?νωση ικαν? να καταλ?βει την εξουσ?α μετ? την αποχ?ρηση ? την ?ττα του ?ξονα αντ? να εμπλακε? σε ?μεση σ?γκρουση με αυτ?ν. ^[34] Σε αντ?θεση με την απροθυμ?α των ηγετ?ν των Τσ?τνικ να συγκρουστο?ν ?μεσα με τι? δυν?μει? του ?ξονα, οι Παρτιζ?νοι υποστ?ριζαν ανοιχτ? την αντ?σταση, απευθυν?μενοι σε εκε?νου? του? Τσ?τνικ που επιθυμο?σαν να πολεμ?σουν τον κατακτητ?. ^[35] Απ? τον Σεπτ?μβριο του 1941 ο Μιχα?λοβιτ? ?ρχισε να χ?νει ?ντρε? προ? του? Παρτιζ?νου?, ?πω? ο Βλ?ντο Ζ?τσεβιτ? (ιερ?α?), ο Υπολοχαγ?? Ρ?τκο Μαρτ?νοβιτ? και οι Τσ?τνικ του Τσερ , με επικεφαλ?? τον Λοχαγ? Ντρ?γκοσλαβ Ρ?τσιτ? ^{[35] [36]} .

Στι? 19 Σεπτεμβρ?ου 1941 ο Τ?το συναντ?θηκε με τον Μιχα?λοβιτ? για να διαπραγματευτε? μια συμμαχ?α μεταξ? των Παρτιζ?νων και των Τσ?τνικ, αλλ? δεν κατ?φεραν να καταλ?ξουν σε συμφων?α, καθ?? η διαφορ? των στ?χων των αντ?στοιχων κιν?σε?ν του? ?ταν αρκετ? μεγ?λη ?στε απ?κλεισε κ?θε πραγματικ? συμβιβασμ?. ^[37] Ο Τ?το τασσ?ταν υπ?ρ μια? κοιν?? επ?θεση? ευρε?α? κλ?μακα?, εν? ο Μιχα?λοβιτ? θεωρο?σε ?τι μια γενικ? εξ?γερση ?ταν πρ?ωρη και επικ?νδυνη, καθ?? π?στευε ?τι θα προκαλο?σε αντ?ποινα ^[31] . Απ? την πλευρ? του στ?χο? του Τ?το ?ταν να αποτρ?ψει μια επ?θεση των Τσ?τνικ απ? τα μετ?πισθεν, καθ?? ?ταν πεπεισμ?νο? ?τι ο Μιχα?λοβιτ? ?παιζε "διπλ? παιχν?δι", διατηρ?ντα? επαφ?? με τι? Γερμανικ?? δυν?μει? μ?σω τη? κυβ?ρνηση? Ν?ντιτ?. Ο Μιχα?λοβιτ? ?ταν σε επαφ? με την κυβ?ρνηση του Ν?ντιτ? και ?παιρνε οικονομικ? βο?θεια μ?σω του Συνταγματ?ρχη Π?ποβιτ?. ^[38] Απ? την ?λλη πλευρ? ο Μιχα?λοβιτ? προσπ?θησε να εμποδ?σει τον Τ?το να αναλ?βει τον ηγετικ? ρ?λο στην αντ?σταση ^{[37] [39]} , καθ?? οι στ?χοι του Τ?το ?ταν αντ?θετοι με του? δικο?? του για την αποκατ?σταση τη? δυναστε?α? Καραγε?ργεβιτ? και την εγκαθ?δρυση τη? Μεγ?λη? Σερβ?α? . ^[40] Περαιτ?ρω συζητ?σει? ε?χαν προγραμματιστε? για τι? 16 Οκτωβρ?ου. ^[39]

Στα τ?λη Σεπτεμβρ?ου οι Γερμανο? ξεκ?νησαν μια μαζικ? επ?θεση εναντ?ον και των Παρτιζ?νων και των Τσ?τνικ που ονομ?στηκε Επιχε?ρηση Ο?ζιτσε ^[31] . Μια κοιν? βρετανογιουγκοσλαβικ? υπηρεσ?α πληροφορι?ν, που συγκροτ?θηκε γρ?γορα απ? τι? Επιχειρ?σει? Ειδικ?ν Αποστολ?ν (SOE) και με επικεφαλ?? τον Λοχαγ? Ν. Τ. Χιο?ντσον, ?φτασε στην ακτ? του Μαυροβουν?ου στι? 22 Σεπτεμβρ?ου, απ? ?που και π?γε με τη βο?θεια των Μαυροβο?νιων Παρτιζ?νων στην ?δρα του? και στη συν?χεια στην ?δρα του Τ?το στο Ο?ζιτσε , ^[41] ?που ?φθασε γ?ρω στι? 25 Οκτωβρ?ου. ^[42] Ο Χιο?ντσον αν?φερε ?τι οι προηγο?μενε? υποσχ?σει? για εφ?δια που ?καναν οι Βρετανο? στον Μιχα?λοβιτ? συν?βαλαν στην κακ? σχ?ση μεταξ? Μιχα?λοβιτ? και Τ?το, καθ?? ο πρ?το? π?στευε σωστ? ?τι κανε?? ?ξω απ? τη Γιουγκοσλαβ?α δεν γν?ριζε για το κ?νημα των Παρτιζ?νων και ?τι ≪η ?ρα ?ταν ?ριμη για σφοδρ? δρ?ση εναντ?ον των κομμουνιστ?ν≫. ^[43]

Ο Τ?το και ο Μιχα?λοβιτ? συναντ?θηκαν και π?λι στι? 27 Οκτωβρ?ου 1941 στο χωρι? Μπρ?ιτσι κοντ? στη Ρ?βνα Γκ?ρα, σε μια προσπ?θεια επ?τευξη? συμφων?α?, αλλ? συμφ?νησαν μ?νο σε δευτερε?οντα ζητ?ματα. ^[44] Αμ?σω? μετ? τη συν?ντηση ο Μιχα?λοβιτ? ξεκ?νησε την προετοιμασ?α για μια επ?θεση κατ? των Παρτιζ?νων, που την καθυστ?ρηση μ?νο λ?γω ?λλειψη? ?πλων ^[45] . Αν?φερε στη Γιουγκοσλαβικ? εξ?ριστη κυβ?ρνηση ?τι π?στευε ?τι η κατ?ληψη του Ο?ζιτσε, ?που υπ?ρχε ?να εργοστ?σιο πυροβ?λων ?πλων, ?ταν απαρα?τητη για να αποτρ?ψει την εν?σχυση των Παρτιζ?νων ^[46] . Στι? 28 Οκτωβρ?ου δ?ο αξιωματικο?-σ?νδεσμοι των Τσ?τνικ προσ?γγισαν πρ?τα τον Ν?ντιτ? και αργ?τερα τον Γερμαν? αξιωματικ? Γι?ζεφ Ματλ του Διπλωματικο? Γραφε?ου των Εν?πλων Δυν?μεων και προσ?φεραν τι? υπηρεσ?ε? του Μιχα?λοβιτ? στον αγ?να κατ? των Παρτιζ?νων με αντ?λλαγμα ?πλα ^{[32] [45]} . Η προσφορ? αυτ? μεταβιβ?στηκε στον Γερμαν? στρατηγ? που ?ταν υπε?θυνο? για την Περιοχ? τη? Στρατιωτικ?? Διο?κηση? τη? Σερβ?α? και προτ?θηκε μια συν?ντηση απ? του? Γερμανο?? για τι? 3 Νοεμβρ?ου. Την 1η Νοεμβρ?ου οι Τσ?τνικ επιτ?θηκαν στην ?δρα των Παρτιζ?νων στο Ο?ζιτσε, αλλ? αποκρο?στηκαν. ^{[47] [48]} Στι? 3 Νοεμβρ?ου 1941 ο Μιχα?λοβιτ? αν?βαλε την προταθε?σα συν?ντηση με του? Γερμανο?? αξιωματικο?? μ?χρι τι? 11 Νοεμβρ?ου, επικαλο?μενο? τη ≪γενικ? σ?γκρουση≫ στην οπο?α ε?χαν εμπλακε? οι Τσ?τνικ και οι Παρτιζ?νοι, που απαιτο?σε την παρουσ?α του στο αρχηγε?ο του. ^{[48] [49]} Η συν?ντηση, που οργαν?θηκε μ?σω εν?? εκπροσ?που του Μιχα?λοβιτ? στο Βελιγρ?δι, πραγματοποι?θηκε μεταξ? του ηγ?τη των Τσ?τνικ και εν?? αξιωματικο? τη? ?μπβερ , αν και παραμ?νει αμφιλεγ?μενο αν η πρωτοβουλ?α προερχ?ταν απ? του? Γερμανο??, απ? τον ?διο τον Μιχα?λοβιτ? ? απ? τον αξιωματικ?-σ?νδεσμ? του στο Βελιγρ?δι. Στι? διαπραγματε?σει? ο Μιχα?λοβιτ? διαβεβα?ωσε του? Γερμανο?? ?τι ≪δεν ε?ναι πρ?θεσ? μου να πολεμ?σω εν?ντια στου? κατακτητ??≫ και ισχυρ?στηκε ?τι ≪ποτ? δεν ?κανα πραγματικ? συμφων?α με του? κομμουνιστ??, γιατ? δεν νοι?ζονται για τον λα?. Οι ηγ?τε? του? ε?ναι ξ?νοι, που δεν ε?ναι Σ?ρβοι: ο Βο?λγαρο? Γι?νκοβιτ?, ο Εβρα?ο? Λιντμ?γερ, ο Ο?γγρο? Μπ?ροτα, δ?ο Μουσουλμ?νοι των οπο?ων τα ον?ματα δεν γνωρ?ζω και ο Ο?στασε Μ?γιορ Μπ?γκανιτ?. Αυτ? ε?ναι μ?νο το ξ?ρω για την κομμουνιστικ? ηγεσ?α. " ^[50] Φα?νεται ?τι ο Μιχα?λοβιτ? προσφ?ρθηκε να σταματ?σει τη δρ?ση του στι? π?λει? και στι? βασικ?? γραμμ?? επικοινωνι?ν, αλλ? τελικ? δεν επετε?χθη συμφων?α εκε?νη τη στιγμ? λ?γω των γερμανικ?ν απαιτ?σεων για την πλ?ρη παρ?δοση των Τσ?τνικ ^{[51] [52] [53]} και την πεπο?θηση των Γερμαν?ν ?τι οι Τσ?τνικ ?ταν πιθαν?ν να του? επιτεθο?ν παρ? την προσφορ? του Μιχα?λοβιτ?. ^[54] Μετ? τι? διαπραγματε?σει? οι Γερμανο? επιχε?ρησαν να συλλ?βουν τον Μιχα?λοβιτ? ^[55] . Ο Μιχα?λοβιτ? απ?κρυψε προσεκτικ? τι? διαπραγματε?σει? με του? Γερμανο?? απ? τη Γιουγκοσλαβικ? εξ?ριστη κυβ?ρνηση, καθ?? και απ? του? Βρετανο?? και τον εκπρ?σωπ? του? Χιο?ντσον. ^{[51] [47]}

Η επ?θεση του Μιχα?λοβιτ? στην ?δρα των Παρτιζ?νων στο Ο?ζιτσε και στην Π?ζεγκα απ?τυχε και οι Παρτιζ?νοι ?καναν μια γρ?γορη αντεπ?θεση. ^{[45] [56]} Μ?σα σε δ?ο εβδομ?δε? οι Παρτιζ?νοι απ?κρουσαν τι? επιθ?σει? των Τσ?τνικ και περικ?κλωσαν την ?δρα του Μιχα?λοβιτ? στη Ρ?βνα Γκ?ρα. ?χοντα? ?δη χ?σει στρατε?ματα σε συγκρο?σει? με του? Γερμανο??, ^[57] υπ?στη και την απ?λεια περ?που 1.000 ανδρ?ν και σημαντικο? εξοπλισμο? στα χ?ρια των Παρτιζ?νων, ^[58] ?λαβε μ?νο μ?α μικρ? ποσ?τητα ?πλων απ? του? Βρετανο?? στι? αρχ?? Νοεμβρ?ου ^[59] , απ?τυχε να πε?σει του? Γερμανο?? να του παρ?σχουν εφ?δια ^[48] και ?τσι βρ?θηκε σε απελπιστικ? κατ?σταση. ^{[58] [60]}

Στα μ?σα Νοεμβρ?ου οι Γερμανο? εξαπ?λυσαν μια επ?θεση εναντ?ον των Παρτιζ?νων, την Επιχε?ρηση Δυτικ?? Μορ?βα? , που πλαγιοκ?πησε τι? δυν?μει? των Τσ?τνικ. ^{[56] [61] [62]} Αφο? δεν μπ?ρεσε να καταβ?λει γρ?γορα του? Τσ?τνικ, αντιμ?τωπο? με αναφορ?? ?τι οι Βρετανο? θεωρο?σαν τον Μιχα?λοβιτ? ω? ηγ?τη τη? αντ?σταση? και υπ? την π?εση τη? γερμανικ?? επ?θεση?, ο Τ?το πλησ?ασε τον Μιχα?λοβιτ? με μια προσφορ? για διαπραγμ?τευση, που κατ?ληξε σε συνομιλ?ε? και στη συν?χεια σε ανακωχ? μεταξ? των δ?ο ομ?δων στι? 20 ? 21 Νοεμβρ?ου. ^{[61] [56] [63]} Ο Τ?το και ο Μιχα?λοβιτ? ε?χαν μια τελευτα?α τηλεφωνικ? συνομιλ?α στι? 28 Νοεμβρ?ου, κατ? την οπο?α ο Τ?το ανακο?νωσε ?τι θα υπερασπιστε? τι? θ?σει? του, εν? ο Μιχα?λοβιτ? δ?λωσε ?τι θα διασκορπιστε? ^{[31] [52] [62]} Στι? 30 Νοεμβρ?ου οι ηγ?τε? των μον?δων του Μιχα?λοβιτ? αποφ?σισαν να προσχωρ?σουν στου? ≪νομιμοποιημ?νου?≫ Τσ?τνικ υπ? τη διο?κηση του Στρατηγο? Ν?ντιτ?, προκειμ?νου να ε?ναι σε θ?ση να συνεχ?σουν τον αγ?να κατ? των Παρτιζ?νων χωρ?? την πιθαν?τητα να δεχτο?ν επ?θεση απ? του? Γερμανο??. Απ? τα στοιχε?α προκ?πτει ?τι ο Μιχα?λοβιτ? δεν του? δι?ταξε για αυτ?, αλλ? απλ?? επικ?ρωσε την απ?φασ? του?. ^{[54] [64]} Περ?που 2.000-3.000 απ? του? ?νδρε? του Μιχα?λοβιτ? στην πραγματικ?τητα σστρατολογ?θηκαν με την ιδι?τητα αυτ? στο καθεστ?? του Ν?ντιτ?. Η νομιμοπο?ηση επ?τρεψε στου? ?ντρε? του να ?χουν μισθ? και ?λλοθι απ? τη συνεργαζ?μενη διο?κηση, εν? παρ?λληλα παρε?χε στο καθεστ?? του Ν?ντιτ? περισσ?τερου? ?ντρε? για να πολεμ?σουν του? κομμουνιστ??, παρ?λο που ?ταν υπ? τον ?λεγχο των Γερμαν?ν ^[65] . Ο Μιχα?λοβιτ? ?κρινε επ?ση? ?τι θα μπορο?σε, χρησιμοποι?ντα? αυτ? τη μ?θοδο, να διεισδ?σει στη διο?κηση του Ν?ντιτ?, που σ?ντομα γ?μισε με συμπαθο?ντε? των Τσ?τνικ ^[66] . Εν? η ρ?θμιση αυτ? δι?φερε απ? την εξ ολοκλ?ρου συνεργασ?α του K?στα Π?τσανατ?, προκαλο?σε μεγ?λη σ?γχυση ω? προ? το ποιο? και τι ?ταν οι Τσ?τνικ. Μερικο? απ? του? ?νδρε? του Μιχα?λοβιτ? π?ρασαν στη Βοσν?α για να πολεμ?σουν του? Ο?στασε, εν? οι περισσ?τεροι εγκατ?λειψαν τον αγ?να. ^[67] ?λο τον Νο?μβριο οι δυν?μει? του Μιχα?λοβιτ? βρ?σκονταν υπ? την π?εση των γερμανικ?ν δυν?μεων και στι? 3 Δεκεμβρ?ου οι Γερμανο? εξ?δωσαν εντολ?? για την Επιχε?ρηση Μιχα?λοβιτ?, μια επ?θεση εναντ?ον των δυν?με?ν του στη Ρ?βνα Γκ?ρα ^[62] . Στι? 5 Δεκεμβρ?ου, την ημ?ρα πριν απ? την επιχε?ρηση, ο Μιχα?λοβιτ? προειδοποι?θηκε απ? συνδ?σμου?, που υπηρετο?σαν υπ? το Ν?ντιτ? για την επικε?μενη επ?θεση ^[62] πιθαν?τατα απ? τον Μ?λαν Ατσ?μοβιτ? . ^[68] ?κλεισε τον πομπ? του ραδιοφ?νου εκε?νη την ημ?ρα για να χ?σουν οι Γερμανο? το στ?γμα του ^[69] και στη συν?χεια διασκ?ρπισε τη διο?κηση και τι? υπ?λοιπε? δυν?μει? του. ^[62] Τα υπολε?μματα των Τσ?τνικ του υποχ?ρησαν στου? λ?φου? τη? Ρ?βνα Γκ?ρα, αλλ? δ?χονταν γερμανικ?? επιθ?σει? ?λο τον Δεκ?μβριο ^[70] . Ο Μιχα?λ?βιτ? απ?φυγε μ?λι? τη σ?λληψη. ^[71] Στι? 10 Δεκεμβρ?ου επικηρ?χθηκε απ? του? Γερμανο??. ^[55] Εν τω μεταξ?, στι? 7 Δεκεμβρ?ου, το BBC ανακο?νωσε την προαγωγ? του στον βαθμ? του ταξ?αρχου . ^[72]

Δρ?ση στο Μαυροβο?νιο και στην Περιοχ? τη? Στρατιωτικ?? Διο?κηση? τη? Σερβ?α? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο Μιχα?λοβιτ? δεν επαν?λαβε ραδιοφωνικ?? επαφ?? με του? συμμ?χου? πριν απ? τον Ιανου?ριο του 1942. Στι? αρχ?? του 1942 η Γιουγκοσλαβικ? εξ?ριστη κυβ?ρνηση ανασχηματ?στηκε και ορ?στηκε πρωθυπουργ?? ο Σλ?μπονταν Γιοβ?νοβιτ? και το υπουργικ? συμβο?λιο διακ?ρυξε την εν?σχυση τη? θ?ση? του Μιχα?λοβιτ? ω? ?ναν απ? του? πρωταρχικο?? του στ?χου?. Προσπ?θησε επ?ση? ανεπιτυχ?? να λ?βει υποστ?ριξη τ?σο απ? του? Αμερικανο?? ?σο και απ? του? Βρετανο??. ^[73] Στι? 11 Ιανουαρ?ου ο Μιχα?λοβιτ? ονομ?στηκε απ? την εξ?ριστη κυβ?ρνηση "Υπουργ?? του Στρατο?, του Ναυτικο? και τη? Αεροπορ?α?" ^[74] . Οι Βρετανο? ε?χαν αναστε?λει την υποστ?ριξ? του? στα τ?λη του 1941 μετ? τι? αναφορ?? του Χιο?ντσον σχετικ? με τη σ?γκρουση μεταξ? των Τσ?τνικ και των Παρτιζ?νων. Ο Μιχα?λοβιτ?, εξοργισμ?νο? απ? αυτ??, αρν?θηκε τη ραδιοφωνικ? επικοινων?α με αυτ?ν και δεν ε?χε καμ?α επαφ? μαζ? του κατ? του? πρ?του? μ?νε? του 1942. ^[75] Παρ?λο που ο Μιχα?λοβιτ? κρυβ?ταν, τον Μ?ρτιο η κυβ?ρνηση Ν?ντιτ? τον εντ?πισε και πραγματοποι?θηκε μια συν?ντηση με την ?γκριση των Γερμαν?ν μεταξ? του ιδ?ου και του Ατσ?μοβιτ?. Σ?μφωνα με τον ιστορικ? Γι?ζο Τομ?σεβιτ? μετ? απ? αυτ? τη συν?ντηση, ο Στρατηγ?? Μπ?ντερ πληροφορ?θηκε ?τι ο Μιχα?λοβιτ? ?ταν πρ?θυμο? να τεθε? στη δι?θεση τη? κυβ?ρνηση? Ν?ντιτ? για την καταπολ?μηση των κομμουνιστ?ν, αλλ? ο Μπ?ντερ αρν?θηκε την προσφορ? του. ^[71] Τον Απρ?λιο του 1942 ο Μιχα?λοβιτ?, που εξακολουθο?σε να κρ?βεται στη Σερβ?α, συν?χισε την επαφ? με τον Βρεταν? απεσταλμ?νο Χιο?ντσον, που ?ταν επ?ση? σε θ?ση να επικοινων?σει με το αρχηγε?ο των Συμμαχικ?ν δυν?μεων στο Κ?ιρο , χρησιμοποι?ντα? τον πομπ? του Μιχα?λοβιτ?. Τον Μ?ιο οι Βρετανο? επαν?λαβαν την αποστολ? βο?θεια? προ? του? Τσ?τνικ, αν και μ?νο σε μικρ? βαθμ? ^[76] , με μ?α μ?νο αεροπορικ? ρ?ψη στι? 30 Μαρτ?ου ^[77] . Ο Μιχα?λοβιτ? ?φυγε στη συν?χεια για το Μαυροβο?νιο, φτ?νοντα? εκε? την 1η Ιουν?ου. ^[78] Εγκατ?στησε την ?δρα του εκε? και στι? 10 Ιουν?ου διορ?στηκε επ?σημα Αρχηγ?? του Επιτελε?ου τη? Αν?τατη? Διο?κηση? του Γιουγκοσλαβικο? Στρατο? στην Πατρ?δα ^[79] . Μια εβδομ?δα αργ?τερα προ?χθη στον βαθμ? του Στρατηγο?. ^[80] Οι Παρτιζ?νοι εν τω μεταξ? επ?μεναν στου? Σοβιετικο?? ?τι ο Μιχα?λοβιτ? ?ταν προδ?τη? και δωσ?λογο? και πρ?πει να καταδικαστε? ω? τ?τοιο?. Οι Σοβιετικο? δεν συμφ?νησαν αρχικ? και η προπαγ?νδα του? συν?χισε να τον υποστηρ?ζει. Τελικ? στι? 6 Ιουλ?ου 1942 ο σταθμ?? Ρ?διο Ελε?θερη Γιουγκοσλαβ?α, που βρισκ?ταν στο κτ?ριο τη? [Κομμουνιστικ? Διεθν??|[Κομιντ?ρν]] στη Μ?σχα, μετ?δωσε ψ?φισμα Γιουγκοσλ?βων ≪πατριωτ?ν≫ απ? το Μαυροβο?νιο και τη Βοσν?α, που χαρακτ?ριζε τον Μιχα?λοβιτ? ω? δωσ?λογο. ^[81]

Στο Μαυροβο?νιο ο Μιχα?λοβιτ? βρ?κε περ?πλοκη κατ?σταση. Οι τοπικο? ηγ?τε? των Τσ?τνικ Στ?νισιτ? και Τζο?ρισιτ? ε?χαν συνεννοηθε? με του? Ιταλο?? και συνεργ?ζονταν μαζ? του? εναντ?ον των Παρτιζ?νων. ^{[82] [83]} Ο Μιχα?λοβιτ? ισχυρ?στηκε αργ?τερα στη δ?κη του το 1946 ?τι αγνοο?σε αυτ?? τι? συμφων?ε? πριν απ? την ?φιξ? του στο Μαυροβο?νιο και αναγκ?στηκε να τι? αποδεχθε? μ?λι? ?φτασε ^{[84] [85]} , καθ?? ο Στ?νισιτ? και Τζο?ρισιτ? τον αναγν?ριζαν ω? ηγ?τη μ?νο κατ' ?νομα και θα ακολουθο?σαν τι? εντολ?? του μ?νο αν ?ταν σ?μφωνε? τα συμφ?ροντ? του?. ^[85] Ο Μιχα?λοβιτ? π?στευε ?τι οι ιταλικ?? μυστικ?? στρατιωτικ?? υπηρεσ?ε? ?ταν καλ?τερα ενημερωμ?νε? απ? τον ?διο για τι? δραστηρι?τητε? των διοικητ?ν του. ^[85] Προσπ?θησε να κ?νει ?τι καλ?τερο μπορο?σε και αποδ?χθηκε τον διορισμ? του Μπλ?ζο Τζουκ?νοβιτ? ω? ηγ?τη των "εθνικιστικ?ν δυν?μεων" στο Μαυροβο?νιο. Εν? ο Μιχα?λοβιτ? εν?κρινε τη συντριβ? των κομμουνιστικ?ν δυν?μεων, σκ?πευε να εκμεταλλευτε? τι? σχ?σει? των διοικητ?ν των Τσ?τνικ με του? Ιταλο?? για να πα?ρνουν τρ?φιμα, ?πλα και πυρομαχικ?, προσδοκ?ντα? μια Συμμαχικ? απ?βαση στα Βαλκ?νια. Την 1η Δεκεμβρ?ου ο Τζο?ρισιτ? διοργ?νωσε μια "δι?σκεψη νεολα?α?" των Τσ?τνικ στο Σαχ?βιτσι. Στο συν?δριο, που ο ιστορικ?? Stevan K. Pavlowitch γρ?φει ?τι εξ?φρασε ≪εξτρεμισμ? και μισαλλοδοξ?α≫, τ?θηκαν εθνικιστικ?? διεκδικ?σει? για τμ?ματα τη? Αλβαν?α?, τη? Βουλγαρ?α?, τη? Ρουμαν?α? και τη? Ιταλ?α?, εν? τα ψηφ?σματ? του υιοθ?τησαν την αποκατ?σταση τη? μοναρχ?α? με μια μεταβατικ? περ?οδο δικτατορ?α? των Τσ?τνικ. Ο Μιχα?λοβιτ? και ο Τζουκ?νοβιτ? δεν παρακολο?θησαν την εκδ?λωση, ?που κυρι?ρχησε εξ ολοκλ?ρου ο Τζο?ρισιτ?, αλλ? ?στειλαν αντιπροσ?που?.. ^[86] Τον ?διο μ?να ο Μιχα?λοβιτ? πληροφ?ρησε του? υφισταμ?νου? του ?τι: ≪Οι μον?δε? των Παρτιζ?νων ε?ναι γεμ?τε? με κακοποιο?? κ?θε ε?δου?, ?πω? Ο?στασε - οι χειρ?τεροι χασ?πηδε? του Σερβικο? λαο? - Εβρα?οι, Κρο?τε?, Δαλματο?, Βο?λγαροι, Το?ρκοι, και ?λα τα ?λλα ?θνη του κ?σμου. " ^[87]

Στο NDH ο ηγ?τη? των προπολεμικ?ν οργαν?σεων των Τσ?τνικ πριν απ? τον π?λεμο, Iλιγια Tριφο?νοβιτ?-Μπ?ρτσανιν, διο?κησε του? Τσ?τνικ στη Δαλματ?α , τη Λ?κα, τη Βοσν?α και την Ερζεγοβ?νη. Ηγε?το τη? ≪εθνικιστικ??≫ αντ?σταση? κατ? των Παρτιζ?νων και των Ο?στασε και αναγν?ριζε τον Μιχα?λοβιτ? ω? επ?σημο ηγ?τη, αλλ? ενεργο?σε μ?νο? του, με τα στρατε?ματ? του να χρησιμοποιο?νται απ? του? Ιταλο?? ω? τοπικ? Αντικομμουνιστικ? Εθελοντικ? Πολιτοφυλακ? (MVAC). Ο Ιταλ?? διοικητ?? M?ριο Ρο?τα σκ?πευε να προστατ?ψει τη ζω? των Ιταλ?ν, αλλ? και να αντιμετωπ?σει του? Ο?στασε και του? Γερμανο??, να υπονομε?σει την εξουσ?α του Μιχα?λοβιτ? μεταξ? των Τσ?τνικ, χρησιμοποι?ντα? του? τοπικο?? ηγ?τε? και να διατηρε? τη δυνατ?τητα σχ?σεων με τον Μιχα?λοβιτ? και του? Συμμ?χου? σε περ?πτωση που ο Αξονα? χ?σει τον π?λεμο. Τσ?τνικ, υπ? την ηγεσ?α του Ντ?μπροσλαβ Γ?βντεβιτ?, ?ρθαν απ? το Μαυροβο?νιο για να βοηθ?σουν τον πληθυσμ? των Σερβοβ?σνιων κατ? των Ο?στασε. Δι?πραξαν δολοφον?ε? και λεηλασ?ε? στη Φ?τσα μ?χρι να παρ?μβουν οι Ιταλο? τον Α?γουστο. Οι Τσ?τνικ ζ?τησαν επ?ση? απ? του? Ιταλο?? προστασ?α απ? αντ?ποινα των Ο?στασε. Στι? 22 Ιουλ?ου ο Μιχα?λοβιτ? συναντ?θηκε με τον Tριφο?νοβιτ?-Μπ?ρτσανιν, τον Γ?βντεβιτ? και τον νεοδιορισμ?νο αντιπρ?σωπ? του στην Ερζεγοβ?νη Π?ταρ Μπ?τσοβιτ?. Η συν?ντηση ?ταν μυστικ?, αλλ? ?γινε γνωστ? στην Ιταλικ? υπηρεσ?α πληροφορι?ν. Ο Μιχα?λοβιτ? δεν ?δωσε συγκεκριμ?νε? εντολ??, αλλ? εξ?φρασε την εμπιστοσ?νη του και στου? δ?ο υποδιοικητ?? του, προσθ?τοντα?, σ?μφωνα με ιταλικ?? εκθ?σει?, ?τι περ?μενε βο?θεια απ? του? Συμμ?χου? για να ξεκιν?σει ?να πραγματικ? ανταρτοπ?λεμο, προκειμ?νου να προστατευθε? η ζω? των Σ?ρβων. Οι Tριφο?νοβιτ?-Μπ?ρτσανιν και Γ?βντεβιτ?, που κλ?θηκαν απ? το Ρο?τα κατ? την επιστροφ? του?, διαβεβα?ωσαν τον Ιταλ? διοικητ? ?τι ο Μιχα?λοβιτ? ?ταν απλ?? ?να "ηθικ? κεφ?λαιο" και ?τι δεν θα επετ?θεντο στου? Ιταλο??, ακ?μη και αν ?δινε τ?τοια εντολ?. ^[87]

Ενδιαφερ?μενο? ?λο και περισσ?τερο για του? ντ?πιου? εχθρο?? και για το να ε?ναι σε θ?ση να ελ?γξει τη Γιουγκοσλαβ?α, ?ταν οι Σ?μμαχοι νικ?σουν τον ?ξονα, ο Μιχα?λοβιτ? με ?δρα το Μαυροβο?νιο κατε?θυνε επιχειρ?σει? στι? δι?φορε? περιοχ?? τη? Γιουγκοσλαβ?α?, κυρ?ω? κατ? των Παρτιζ?νων, των Ο?στασε και των Σερβικ?ν Εθελοντικ?ν Σωμ?των (SDK) του Ντιμ?τριε Λι?τιτ?. ^[79] Κατ? τη δι?ρκεια του φθινοπ?ρου του 1942 οι Τσ?τνικ του Μιχα?λοβιτ? - κατ?πιν αιτ?ματο? των Βρεταν?ν - υπον?μευσε αρκετ?? σιδηροδρομικ?? γραμμ?? που χρησιμοποιο?ντο για τον εφοδιασμ? των δυν?μεων του ?ξονα στη Δυτικ? ?ρημο τη? Β?ρεια? Αφρικ?? ^[88] . Τον Σεπτ?μβριο και τον Δεκ?μβριο οι εν?ργειε? του Μιχα?λοβιτ? ?πληξαν σοβαρ? το σιδηροδρομικ? δ?κτυο. Οι Σ?μμαχοι του π?στωσαν την παρεν?χληση των δυν?μεων του ?ξονα και τη συμβολ? στι? Συμμαχικ?? επιτυχ?ε? στην Αφρικ? ^[89] , ?σω? ?σο δεν αντιστοιχο?σε στην πραγματικ?τητα:

Αλλ? μια ≪εκτ?μηση για τη Γιουγκοσλαβ?α≫ τη? S.O.E. στα μ?σα Νοεμβρ?ου αν?φερε: ≪... Μ?χρι στιγμ?? δεν ?χουν ληφθε? τηλεγραφ?ματα απ? καν?ναν απ? του? αξιωματικο??-συνδ?σμου? μα? που να αναφ?ρουν τυχ?ν δολιοφθορ? που αν?λαβε ο στρατηγ?? Μιχα?λοβιτ?, ο?τε ?χουμε λ?βει καμ?α αναφορ? για την καταπολ?μηση των στρατευμ?των του ?ξονα≫. Στη Γιουγκοσλαβ?α επομ?νω? η S.O.E. δεν μπορο?σε να βρει κ?τι ισοδ?ναμο με την επιχε?ρηση του Γοργοποτ?μου στην Ελλ?δα. Απ? ?λα αυτ? μπορε? να φανε? ?τι απ? το φθιν?πωρο του 1941 οι Βρετανο? συνεργ?στηκαν - θελημ?να ? ?θελ? του? - σε μια γιγαντια?α φ?ρσα ^[90]

Στι? αρχ?? Σεπτεμβρ?ου 1942 ο Μιχα?λοβιτ? κ?λεσε σε πολιτικ? ανυπακο? προ? το καθεστ?? Ν?ντιτ? με προκηρ?ξει? και κρυπτογραφημ?νε? ραδιοφωνικ?? εκπομπ??, προκαλ?ντα? συγκρο?σει? μεταξ? των Τσ?τνικ και των οπαδ?ν του καθεστ?το? Ν?ντιτ?. Οι Γερμανο?, απ? του? οπο?ου? η κυβ?ρνηση Ν?ντιτ? ε?χε ζητ?σει βο?θεια εναντ?ον του Μιχα?λοβιτ?, ανταποκρ?θηκαν στο α?τημα τη? και στι? δολιοφθορ?? με μαζικ? τρομοκρατ?α και επιτ?θηκαν στου? Τσ?τνικ στα τ?λη του 1942 και στι? αρχ?? του 1943. Ο Ρ?μπερτ? αναφ?ρει το α?τημα του Ν?ντιτ? για βο?θεια ω? τον κ?ριο λ?γο γερμανικ?? αντιδρ?σει? και δεν αναφ?ρει τι? εν?ργειε? δολιοφθορ??. ^[79] Ο Π?βλοβιτ?, απ? την ?λλη πλευρ?, αναφ?ρει τα σαμποτ?ζ ω? εκτελο?μενα ταυτ?χρονα με τι? δρ?σει? προπαγ?νδα?. Χιλι?δε? συλλ?ψει? ?γιναν και εκτιμ?ται ?τι κατ? τη δι?ρκεια του Δεκεμβρ?ου του 1942 1.600 μαχητ?? των Τσ?τνικ σκοτ?θηκαν απ? του? Γερμανο?? σε μ?χε? και εκτελ?σει?. Αυτ?? οι εν?ργειε? του καθεστ?το? Ν?ντιτ? και των Γερμαν?ν "οδηγο?ν στο συμπ?ρασμα ?τι μεγ?λο μ?ρο? τη? αντιγερμανικ?? δρ?ση? του Μιχα?λοβιτ? ε?χε ξεκιν?σει π?λι απ? το καλοκα?ρι (του 1942)." ^[90]

Ο Μιχα?λοβιτ? ε?χε μεγ?λε? δυσκολ?ε? στον ?λεγχο των τοπικ?ν διοικητ?ν του, που συχν? δεν ε?χαν ραδιοφωνικ?? επαφ?? και βασ?ζονταν σε αγγελιοφ?ρου? για να επικοινωνο?ν. Ωστ?σο ?ταν προφαν?? ?τι πολλ?? ομ?δε? Τσ?τνικ δι?πρατταν εγκλ?ματα κατ? αμ?χων και πρ?ξει? εθνοκ?θαρση? . Σ?μφωνα με τον Π?βλοβιτ? ο Τζο?ρισιτ? αν?φερε με υπερηφ?νεια στον Μιχα?λοβιτ? ?τι ε?χε καταστρ?ψει Μουσουλμανικ? χωρι?, σε αντ?ποινα για πρ?ξει? που ε?χαν γ?νει απ? Μουσουλμανικ?? πολιτοφυλακ??. Παρ?λο που ο Μιχα?λοβιτ? προφαν?? δεν δι?τασσε αυτ?? τι? πρ?ξει? ο ?διο? και δεν τι? εν?κρινε, δεν προ?βη ?μω? και σε οποιαδ?ποτε εν?ργεια εναντ?ον του?, ?ντα? εξαρτημ?νο? απ? δι?φορε? ?νοπλε? ομ?δε? των οπο?ων την πολιτικ? δεν μπορο?σε ο?τε να καταγγε?λει ο?τε να εγκρ?νει. απ?κρυψε επ?ση? την κατ?σταση απ? τη Βρετανικ? και τη Γιουγκοσλαβικ? εξ?ριστη κυβ?ρνηση ^[91] . Πολλ?? τρομοκρατικ?? πρ?ξει? διαπρ?χθηκαν απ? τι? ομ?δε? των Τσ?τνικ εναντ?ον των διαφ?ρων εχθρ?ν του?, πραγματικ?ν ? θεωρο?μενων, φτ?νοντα? σε μια κορ?φωση μεταξ? του Οκτωβρ?ου 1942 και του Φεβρουαρ?ου 1943. ^[92]

Τρομοκρατικ?? εν?ργειε? και δρ?σει? εθνοκ?θαρση? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η ιδεολογ?α των Τσ?τνικ περιλ?μβανε την ?ννοια τη? Μεγ?λη? Σερβ?α?, που ?πρεπε να επιτευχθε? με την αναγκαστικ? μετατ?πιση πληθυσμ?ν προκειμ?νου να δημιουργηθο?ν εθνοτικ? ομοιογενε?? περιοχ??. ^[93] Εν μ?ρει λ?γω αυτ?? τη? ιδεολογ?α? και εν μ?ρει ω? απ?ντηση στι? β?αιε? εν?ργειε? που ?γιναν απ? του? Ο?στασε και τι? Μουσουλμανικ?? δυν?μει? που συνδ?ονται με αυτο?? ^[94] , οι δυν?μει? των Τσ?τνικ ενεπλ?κησαν σε πολυ?ριθμε? πρ?ξει? β?α?, συμπεριλαμβανομ?νων σφαγ?ν και καταστροφ?? περιουσι?ν, και χρησιμοπο?ησαν τρομοκρατικ?? τακτικ?? για την εκδ?ωξη των ομ?δων μη Σ?ρβων. ^[95] Την ?νοιξη του 1942 ο Μιχα?λοβιτ? ?γραψε στο ημερολ?γι? του: ≪Ο Μουσουλμανικ?? πληθυσμ??, μ?σω τη? συμπεριφορ?? του, ?φτασε στην κατ?σταση ?που ο λα?? μα? δεν επιθυμε? πλ?ον να τον ?χει αν?μεσ? μα?. Ε?ναι απαρα?τητο ?δη τ?ρα να προετοιμ?σουν την ?ξοδο του? στην Τουρκ?α ? οπουδ?ποτε αλλο? εκτ?? των συν?ρων μα?. " ^[96]

Ο ρ?λο? του Μιχα?λοβιτ? σε τ?τοιε? εν?ργειε? ε?ναι ασαφ??, καθ?? "...δεν υπ?ρχει καμ?α σαφ?? απ?δειξη ?τι ο ?διο? ?κανε ποτ? ?κκληση για εθνοκ?θαρση" ^[97] . Οι οδηγ?ε? προ? του? διοικητ?? του Μαυροβουν?ου, Ταγματ?ρχη Λ?σιτ? και Λοχαγ? Π?βλε Τζο?ρισιτ?, που δι?ταζαν εν?ργειε? εθνοκ?θαρση? μη Σερβικ?ν στοιχε?ων για τη δημιουργ?α τη? Μεγ?λη? Σερβ?α?, ?χουν αποδοθε? στον Μιχα?λοβιτ? απ? μερικο?? ιστορικο?? ^{[98] [99] [100] [101]} αλλ? ?λλοι υποστηρ?ζουν ?τι το ?γγραφο ?ταν πλαστογραφ?α του Τζο?ρισιτ?, καθ?? απ?τυχε να φτ?σει στον Μιχα?λοβιτ? τον Δεκ?μβριο του 1941, ?ταν ο τελευτα?ο? εκδι?χθηκε απ? τη Ρ?βνα Γκ?ρα απ? τι? Γερμανικ?? δυν?μει? ^{[97] [102] [103]} . Ε?ναι σημαντικ? να σημειωθε? ?τι ε?ν το ?γγραφο ε?ναι πλαστ?, χαλκε?θηκε απ? του? Τσ?τνικ με την ελπ?δα ?τι θα θεωρηθε? ω? ν?μιμη εντολ? και ?χι απ? του? αντιπ?λου? του? που επιδ?ωκαν να του? δυσφημ?σουν ^[97] .

Ε?τε οι οδηγ?ε? ?ταν πλαστ?? ε?τε ?χι ο Μιχα?λοβιτ? γν?ριζε σ?γουρα τ?σο τον ιδεολογικ? στ?χο των εκκαθαρ?σεων ?σο και τι? β?αιε? πρ?ξει? που ?γιναν για την επ?τευξη αυτο? του στ?χου. Ο Στ?βαν Μ?λιεβιτ? επεξεργ?στηκε τα βασικ? στοιχε?α του προγρ?μματο? των Τσ?τνικ, εν? ?ταν στη Ρ?βνα Γκ?ρα το καλοκα?ρι του 1941 ^[105] και ο Μιχα?λοβιτ? ?στειλε εκπροσ?που? στη Δι?σκεψη των Ν?ων Τσ?τνικ Διανοουμ?νων του Μαυροβουν?ου, ?που ?γιναν οι βασικ?? διατυπ?σει?. ^[106] Ο Τζο?ρισιτ? διαδραμ?τισε τον κυρ?αρχο ρ?λο σε αυτ? τη δι?σκεψη. Οι σχ?σει? μεταξ? Τζο?ρισιτ? και Μιχα?λοβιτ? ?ταν τεταμ?νε? και μολον?τι ο δε?τερο? δεν συμμετε?χε, δεν ?κανε και καμ?α εν?ργεια για να αντιδρ?σει. ^[107] Το 1943 ο Τζο?ρισιτ? ακολο?θησε τι? εντολ?? του αν?τερου διοικητ? των Τσ?τνικ για τη διεξαγωγ? ≪εκκαθαριστικ?ν ενεργει?ν≫ εναντ?ον των Μουσουλμ?νων και αν?φερε στον Μιχα?λοβιτ? τι? χιλι?δε? ηλικιωμ?νου? ?νδρε?, γυνα?κε? και παιδι? που σφαγι?στηκαν ^[108] . Ο Μιχα?λοβιτ? ?ταν ε?τε "αν?κανο? ε?τε απρ?θυμο? να σταματ?σει τι? σφαγ??" ^[109] . Το 1946 ο Μιχα?λοβιτ? κατηγορ?θηκε, μεταξ? ?λλων, ?τι ≪?δωσε εντολ?? στου? διοικητ?? του να εξοντ?σουν του? Μουσουλμ?νου? (του? οπο?ου? ον?μαζε Το?ρκου?) και του? Κρο?τε? (του? οπο?ου? ον?μαζε Ο?στασε)≫. ^[110] Στη δ?κη του ο Μιχα?λοβιτ? ισχυρ?στηκε ?τι δεν δι?ταξε ποτ? την καταστροφ? κροατικ?ν και μουσουλμανικ?ν χωρι?ν και ?τι ορισμ?νοι απ? του? υφισταμ?νου? του του απ?κρυβαν τ?τοιε? εν?ργειε? ^[111] . Αργ?τερα καταδικ?στηκε για εγκλ?ματα που περιελ?μβαναν "υποκ?νηση εθνικο? και θρησκευτικο? μ?σου? και διχασμ? μεταξ? των λα?ν τη? Γιουγκοσλαβ?α?, με αποτ?λεσμα οι ομ?δε? του των Τσ?τνικ να πραγματοποι?σουν μαζικ?? σφαγ?? του Κροατικο? και Μουσουλμ?νου καθ?? και του Σερβικο? πληθυσμο? που δεν αποδεχ?ταν την κατοχ?. " ^[110]

Σχ?σει? με του? Βρετανο?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Στι? 15 Νοεμβρ?ου 1942 ο Λοχαγ?? Χιο?ντσον τηλεγρ?φησε στο Κ?ιρο ?τι η κατ?σταση ?ταν προβληματικ?, ?τι δεν ?γινε εκμετ?λλευση των ευκαιρι?ν για σαμποτ?ζ μεγ?λη? κλ?μακα? εξαιτ?α? τη? θ?ληση? του Μιχα?λοβιτ? να αποφ?γει τα αντ?ποινα και ?τι, περιμ?νοντα? μια συμμαχικ? απ?βαση και ν?κη, ο ηγ?τη? των Τσ?τνικ ?ταν ?τοιμο? για "κ?θε συνενν?ηση ε?τε με του? Ιταλο?? ε?τε με του? Γερμανο??, που π?στευε ?τι θα μπορο?σε να εξυπηρετ?σει του? σκοπο?? του χωρ?? να ρισκ?ρει", προκειμ?νου να νικ?σει του? κομμουνιστ?? ^[113] . Τον Δεκ?μβριο ο Ταγματ?ρχη? Π?τερ Μπ?γκι, μ?λο? του επιτελε?ου του Λονδ?νου τη? SOE, επ?μεινε στον Ζ?βαν Κν?ζεβιτ?, μ?λο? του υπουργικο? συμβουλ?ου τη? Γιουγκοσλαβ?α?, ?τι ο Μιχα?λοβιτ? ?ταν κου?σλιγκ , που συνεργ?ζεται ανοιχτ? με του? Ιταλο?? ^[114] . Το Υπουργε?ο Εξωτερικ?ν τη? Βρεταν?α? χαρακτ?ρισε τι? δηλ?σει? του Μπ?γκι ≪γκ?φα≫, αλλ? οι Βρετανο? ανησυχο?σαν για την κατ?σταση και την αδρ?νεια του Μιχα?λοβιτ?. ^[115] Στη συν?χεια εστ?λη στον Μιχα?λοβιτ? ?να? Βρεταν?? αν?τερο? αξιωματικ??, ο Συνταγματ?ρχη? Σ. Ο. Μπ?ιλι, που ?πεσε με αλεξ?πτωτο στο Μαυροβο?νιο την Ημ?ρα των Χριστουγ?ννων. Η αποστολ? του ?ταν να συγκεντρ?σει πληροφορ?ε? και να δει αν ο Μιχα?λοβιτ? ε?χε πραγματοποι?σει τι? απαρα?τητε? δολιοφθορ?? στου? σιδηροδρ?μου? ^[113] . Του? επ?μενου? μ?νε? οι Βρετανο? επικεντρ?θηκαν στο να αναγκ?σουν τον Μιχα?λοβιτ? να διακ?ψει τη συνεργασ?α των Τσ?τνικ με τι? δυν?μει? του ?ξονα και να εκτελ?σει τι? αναμεν?μενε? εν?ργειε? εναντ?ον των κατακτητ?ν, αλλ? χωρ?? επιτυχ?α ^[113] .

Τον Ιανου?ριο του 1943 η SOE αν?φερε στον Τσ?ρτσιλ ?τι οι υποδιοικητ?? του Μιχα?λοβιτ? ε?χαν συν?ψει τοπικ?? συμφων?ε? με τι? Ιταλικ?? αρχ??, αν και δεν υπ?ρχε καμ?α ?νδειξη ?τι ο ?διο? ο Μιχα?λοβιτ? ε?χε συνδιαλλαγε? ποτ? με του? Γερμανο??. Η ?κθεση κατ?ληξε στο συμπ?ρασμα ?τι εν? η βο?θεια προ? τον Μιχα?λοβιτ? ?ταν απαρα?τητη ?σο ποτ?, θα ?ταν σκ?πιμο να επεκταθε? η βο?θεια και σε ?λλε? αντιστασιακ?? ομ?δε? και να προσπαθ?συν να επανεν?σουν του? Τσ?τνικ και του? Παρτιζ?νου? ^[116] . Οι Βρετανο? αξιωματικο?-σ?νδεσμοι αν?φεραν τον Φεβρου?ριο ?τι ο Μιχα?λοβιτ? "δεν ε?χε ποτ?" ?ρθει σε επαφ? με του? Γερμανο??, αλλ? ?τι οι δυν?μει? του ε?χαν σε ορισμ?νε? περιπτ?σει? βοηθ?σει του? Ιταλο?? εν?ντια στου? Παρτιζ?νου?. Ο Μπ?ιλι αν?φερε ?τι ο Μιχα?λοβιτ? ?ταν ?λο και περισσ?τερο δυσαρεστημ?νο? απ? την ανεπαρκ? βο?θεια που ?παιρνε απ? του? Βρετανο??. ^[117] Το κ?νημα του Μιχα?λοβιτ? ε?χε υπερτονιστε? τ?σο πολ? απ? τη Βρετανικ? προπαγ?νδα, ?στε οι αξιωματικο?-σ?νδεσμοι βρ?καν την πραγματικ?τητα πλ? κατ?τερη των προσδοκι?ν του?. ^[118]

Στι? 3 Ιανουαρ?ου 1943, λ?γο πριν απ? τη Fall Weiss (μια απ? τι? μεγαλ?τερε? επιθ?σει? των Γερμαν?ν κατ? των Παρτιζ?νων), πραγματοποι?θηκε στη Ρ?μη μια δι?σκεψη του ?ξονα, στην οπο?α συμμετε?χαν ο Γερμαν?? διοικητ?? Αλεξ?ντερ Λερ , εκπρ?σωποι του NDH, και ο Γ?βντεβιτ?, που τ?τε συνεργαζ?ταν ανοιχτ? με τι? δυν?μει? του ?ξονα κατ? των Παρτιζ?νων και ε?χε π?ει στη δι?σκεψη εν αγνο?α του Μιχα?λοβιτ?, που αποδοκ?μασε τη συμμετοχ? του και κατ? πληροφορ?ε? του ?στειλε ?να οργισμ?νο μ?νυμα, αλλ? οι εν?ργει?? του περιορ?στηκαν στην ανακο?νωση ?τι θα του αφαιρο?σε το στρατιωτικ? παρ?σημο ^[119] .

Στι? 28 Φεβρουαρ?ου 1943, παρουσ?α του Μπ?ιλι, ο Μιχα?λοβιτ? απευθ?νθηκε στα στρατε?ματ? του στο Λ?ποβο, στο Μαυροβο?νιο. Ο Μπ?ιλι αν?φερε ?τι ο Μιχα?λοβιτ? εξ?φρασε την πικρ?α του για την ≪?θλια Αλβι?να≫ που περ?μενε οι Σ?ρβοι να αγωνιστο?ν ω? την τελευτα?α ραν?δα του α?ματ?? του?, χωρ?? να του? παρ?χει καν?να μ?σο για να το πρ?ξουν, ε?πε ?τι οι Σ?ρβοι ?ταν εντελ?? φιλικο?, ?τι οι Βρετανο? κρατο?σαν τον Βασιλι? Π?τρο Β? και την κυβ?ρνησ? του στην πραγματικ?τητα ω? κρατουμ?νου? και ?τι θα συνεχ?σει να δ?χεται βο?θεια απ? του? Ιταλο??, εφ?σον θα του ?διναν τα μ?σα για την εκμηδ?νιση των Παρτιζ?νων. Επ?ση?, σ?μφωνα με την ?κθεση του Μπ?ιλι, πρ?σθεσε ?τι εχθρο? του ?ταν οι Ο?στασε, οι Παρτιζ?οι?, οι Κρο?τε? και οι Μουσουλμ?νοι και ?τι μ?νο αφο? ξεμπ?ρδευε με αυτο?? θα στρεφ?ταν κατ? των Γερμαν?ν και των Ιταλ?ν. ^{[120] [121]}

Εν? οι υπερασπιστ?? του Μιχα?λοβιτ? ισχυρ?στηκαν ?τι ο Μπ?ιλι ε?χε μεταφραστε? λ?θο? την ομιλ?α [...] και μ?λιστα μπορε? να το ?κανε και εσκεμμ?να, ^[122] η επ?δραση στου? Βρετανο?? ?ταν ολ?θρια και σηματοδ?τησε την αρχ? του τ?λου? για τη συνεργασ?α Βρεταν?ν-Τσ?τνικ. Οι Βρετανο? διαμαρτυρ?θηκαν επισ?μω? στη Γιουγκοσλαβικ? εξ?ριστη κυβ?ρνηση και ζ?τησαν εξηγ?σει? σχετικ? με τη στ?ση και τη συνεργασ?α του Μιχα?λοβιτ? με του? Ιταλο??. Ο Μιχα?λοβιτ? απ?ντησε στην κυβ?ρνησ? του ?τι δεν ε?χε συναντ?σει? με Ιταλο?? στρατηγο?? και ?τι ο Γ?βντεβιτ? δεν ε?χε εντολ? να το πρ?ξει. Οι Βρετανο? ανακο?νωσαν ?τι θα του ?στελναν περισσ?τερα εφ?δια. ^[123] Επ?ση?, στι? αρχ?? του 1943, ο τ?νο? των εκπομπ?ν του BBC ?γινε ολο?να και ευνο?κ?τερο? για του? Παρτιζ?νου?, χαρακτηρ?ζοντ?? του? ω? το μοναδικ? κ?νημα αντ?σταση? στη Γιουγκοσλαβ?α και εν?οτε αποδ?δοντ?? του? πρ?ξει? αντ?σταση? που στην πραγματικ?τητα ε?χαν αναλ?βει οι Τσ?τνικ ^[124] . Ο Μπ?ιλι παραπον?θηκε στο Υπουργε?ο Εξωτερικ?ν ?τι η σχ?ση του με τον Μιχα?λοβιτ? υπονομε?εται απ? αυτ?, το Υπουργε?ο Εξωτερικ?ν διαμαρτυρ?θηκε και το BBC ζ?τησε συγγν?μη, αλλ? η γραμμ? δεν ?λλαξε ουσιαστικ?. ^[125]

H ?ττα στη μ?χη του Nερ?τβα [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Κατ? τη Fall Weiss οι Ιταλο? υποστ?ριξαν ?νθερμα του? Τσ?τνικ με την ελπ?δα ?τι θα κατ?φεραν θαν?σιμο πλ?γμα στου? Παρτιζ?νου?. Οι Γερμανο? απ?ρριψαν αυτ? τη συνεργασ?α, με προσωπικ? επιστολ? του Χ?τλερ στον Μουσολ?νι ^[127] . Στα τ?λη Φεβρουαρ?ου του 1943, λ?γο μετ? την ομιλ?α του, ο ?διο? ο Μιχα?λοβιτ? προ?θησε τα στρατε?ματ? του στην Ερζεγοβ?νη κοντ? στον Νερ?τβα για να προσπαθ?σει να σ?σει την κατ?σταση. Οι Παρτιζ?νοι ν?κησαν, ωστ?σο, τα αντ?παλα στρατε?ματα των Τσ?τνικ, που βρ?σκονταν σε κατ?σταση σ?γχυση? και κατ?φεραν να περ?σουν τον Νερ?τβα ^[128] . Τον Μ?ρτιο οι Παρτιζ?νοι διαπραγματε?θηκαν ανακωχ? με τι? δυν?μει? του ?ξονα για να κερδ?σουν χρ?νο και να τον χρησιμοποι?σουν για να νικ?σουν του? Τσ?τνικ. Εν? ο Ρ?μπεντροπ και ο Χ?τλερ αν?τρεψαν τελικ? τι? εντολ?? των κατωτ?ρων του? και απαγ?ρευσαν τι? επαφ?? αυτ??, οι Παρτιζ?νοι επωφελ?θηκαν απ? αυτ? τη σ?ντομη ανακωχ?, κατ? την οπο?α ανεστ?λη η ιταλικ? υποστ?ριξη προ? του? Τσ?τνικ και επ?τρεψε στι? δυν?μει? του Τ?το να καταφ?ρουν σοβαρ? πλ?γμα στα στρατε?ματα του Μιχα?λοβιτ? ^[129] .

Τον Μ?ιο η Γερμανικ? υπηρεσ?α πληροφορι?ν προσπ?θησε επ?ση? να αποκαταστ?σει επαφ? με τον Μιχα?λοβιτ? για να διαπιστ?σει ε?ν ?ταν δυνατ? μια συμμαχ?α εναντ?ον των Παρτιζ?νων. Στο K?λασιν συναντ?θηκαν με ?ναν αξιωματικ? των Τσ?τνικ, που δεν του? συστ?θηκε. Υπ?θεσαν ?τι συναντ?θηκαν με τον ?διο τον στρατηγ?, αλλ? αυτ?? δεν ?ταν πιθαν?? ο Μιχα?λοβιτ?, που σ?μφωνα με αναφορ?? του Μπ?ιλι βρισκ?ταν σε ?λλη περιοχ? εκε?νη την περ?οδο. Ωστ?σο η γερμανικ? διο?κηση αντ?δρασε ?ντονα σε κ?θε προσπ?θεια "διαπραγμ?τευση? με τον εχθρ?" ^[130] .

Στη συν?χεια οι Γερμανο? στρ?φηκαν στην επ?μενη επιχε?ρισ? του?, με την κωδικ? ονομασ?α Fall Schwarz και επιτ?θηκαν στου? Τσ?τνικ του Μαυροβουν?ου. Ο Τζο?ρισιτ? φα?νεται να πρ?τεινε στον Μιχα?λοβιτ? μια βραχυπρ?θεσμη συνεργασ?α με του? Γερμανο?? εναντ?ον των Παρτιζ?νων, κ?τι που ο Μιχα?λοβιτ? αρν?θηκε να εγκρ?νει. Ο Τζο?ρισιτ? παρ?μεινε υπερασπιζ?μενο? την ?δρα του στο Κ?λασιν κατ? των Παρτιζ?νων. Στι? 14 Μα?ου οι Γερμανο? μπ?καν στο Κ?λασιν και συν?λαβαν τον Τζο?ρισιτ?, εν? ο Μιχα?λοβιτ? δι?φυγε. ^{[129] [131]}

Στα τ?λη Μα?ου, μετ? την επαν?κτηση του ελ?γχου του μεγαλ?τερου μ?ρου? του Μαυροβουν?ου, οι Ιταλο? ?στρεψαν τι? προσπ?θειε? του? εναντ?ον των Τσ?τνικ, τουλ?χιστον εν?ντια στι? δυν?μει? του Μιχα?λοβιτ?, και ανακο?νωσαν αμοιβ? μισο? εκατομμυρ?ου λιρ?ν για τη σ?λληψη του Μιχα?λοβιτ? και εν?? εκατομμυρ?ου για τη σ?λληψη του Τ?το. ^[132]

Μεταστροφ? τη? Συμμαχικ?? υποστ?ριξη? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Τον Απρ?λιο και τον Μ?ιο του 1943 οι Βρετανο? ?στειλαν αποστολ? στου? Παρτιζ?νου? και εν?σχυσαν την αποστολ? του? στου? Τσ?τνικ. Ο Ταγματ?ρχη? Τζ?σπερ Ρο?τχαμ, ?να? απ? του? αξιωματικο??-συνδ?σμου? στου? Τσ?τνικ, αν?φερε ?τι πρ?γματι γ?νονταν συγκρο?σει? μεταξ? Τσ?τνικ και Γερμαν?ν, αλλ? κατ? καν?να ξεκινο?σαν απ? γερμανικ?? επιθ?σει?. Κατ? τη δι?ρκεια του καλοκαιριο? οι Βρετανο? ?στειλαν εφ?δια τ?σο στου? Τσ?τνικ ?σο και στου? Παρτιζ?νου?. ^[133]

Ο Μιχα?λοβιτ? επ?στρεψε στη Σερβ?α και το κ?νημ? του αν?κτησε την κυριαρχ?α του στην περιοχ?. Λαμβ?νοντα? περισσ?τερα ?πλα απ? του? Βρετανο??, αν?λαβε σειρ? ενεργει?ν και δολιοφθορ?ν, αφ?πλιζε αποσπ?σματα τη? Σερβικ?? Κρατικ?? Φρουρ?? (SDS) και αψιμαχο?σε με Βουλγαρικ? στρατε?ματα, αν και γενικ? απ?φυγε του? Γερμανο??, θεωρ?ντα? ?τι τα στρατε?ματ? του δεν ?ταν ακ?μα αρκετ? δυνατ?. Στη Σερβ?α η οργ?νωσ? του ?λεγχε τα βουν?, ?που απουσ?αζαν οι δυν?μει? του ?ξονα. Στη διο?κηση δωσιλ?γων του Ν?ντιτ? ε?χαν διεισδ?σει σε μεγ?λο βαθμ? του? ?νδρε? του Μιχα?λοβιτ? και πολλο? ?νδρε? τη? SDS στην πραγματικ?τητα δι?κεινταν ευνο?κ? στο κ?νημ? του. Μετ? την ?ττα του στη Fall Weiss ο Μιχα?λοβιτ? προσπ?θησε να βελτι?σει την οργ?νωσ? του. Ο Ντρ?γκισα Β?σιτ?, ιδεολ?γο? του κιν?ματο? που ε?χε αντιταχθε? στη σχ?ση με του? Ιταλο?? και συγκρο?στηκε με τον Μιχα?λοβιτ?, εγκατ?λειψε την αν?τατη διο?κηση. Ο Μιχα?λοβιτ? προσπ?θησε να επεκτε?νει τι? επαφ?? του με του? Κρο?τε? και τα παραδοσιακ? κ?μματα και να αναζωογον?σει τι? επαφ?? του στη Σλοβεν?α. ^[134] Οι Ηνωμ?νε? Πολιτε?ε? ?στειλαν αξιωματικο??-συνδ?σμου? για να συμμετ?σχουν στην αποστολ? του Μπ?ιλι στον Μιχα?λοβιτ?, στ?λνοντα? επ?ση? ?νδρε? στον Τ?το ^[135] . Οι Γερμανο?, εν τω μεταξ?, ανησ?χησαν απ? την αυξαν?μενη δ?ναμη των Παρτιζ?νων και ?καναν τοπικ?? συμφων?ε? με τι? ομ?δε? των Τσ?τνικ, αν και ?χι με τον ?διο τον Μιχα?λοβιτ?. Σ?μφωνα με τον Ου?λτερ Ρ. Ρ?μπερτ? υπ?ρχει "ελ?χιστη αμφιβολ?α" ?τι ο Μιχα?λοβιτ? γν?ριζε αυτ?? τι? συμφων?ε? και ?σω? να τι? θεωρο?σε ω? το μικρ?τερο απ? δ?ο κακ?, με πρωταρχικ? στ?χο να νικ?σει του? Παρτιζ?νου? ^[136] .

Απ? τι? αρχ?? του 1943 η βρετανικ? ανυπομονησ?α για τον Μιχα?λοβιτ? αυξ?θηκε. Απ? την αποκρυπτογρ?φηση των γερμανικ?ν ασ?ρματων μηνυμ?των ο Τσ?ρτσιλ και η κυβ?ρνησ? του κατ?ληξαν στο συμπ?ρασμα ?τι η συνεργασ?α των Τσ?τνικ με του? Ιταλο?? ε?χε υπερβε? τα αποδεκτ? ?ρια και ?τι οι Παρτιζ?νοι ?καναν τη σοβαρ?τερη ζημι? στον ?ξονα ^[137] .

Με την αποχ?ρηση τη? Ιταλ?α? απ? τον π?λεμο τον Σεπτ?μβριο του 1943 οι Τσ?τνικ στο Μαυροβο?νιο βρ?θηκαν να δ?χονται επ?θεση τ?σο απ? του? Γερμανο?? ?σο και απ? του? Παρτιζ?νου?, που αν?λαβαν τον ?λεγχο μεγ?λων τμημ?των του Μαυροβουν?ου, συμπεριλαμβανομ?νη? τη? πρ?ην ≪πρωτε?ουσα? των Τσ?τνικ≫ Κ?λασιν. Ο Τζο?ρισιτ?, ?χοντα? δραπετε?σει απ? ?να γερμανικ? στρατ?πεδο στη Γαλικ?α , επ?στρεψε στη Γιουγκοσλαβ?α, συνελ?φθη π?λι και στη συν?χεια ζ?τησε απ? τον δωσ?λογο πρωθυπουργ? M?λαν Ν?ντιτ? να σχηματ?σει ?να Μαυροβουνιακ? Εθελοντικ? Σ?μα εναντ?ον των Παρτιζ?νων. Δεσμε?τηκε προ? τον Ν?ντιτ?, αλλ? επ?ση? δ?λωσε μυστικ? π?στη στον Μιχα?λοβιτ?. Τ?σο ο Μιχα?λοβιτ? ?σο και ο Τζο?ρισιτ? αν?μεναν απ?βαση απ? του? Δυτικο?? Συμμ?χου? . Στη Σερβ?α ο Μιχα?λοβιτ? θεωρε?το εκπρ?σωπο? των νικητ?ν Συμμ?χων. Στη χαοτικ? κατ?σταση που προ?κυψε απ? την παρ?δοση τη? Ιταλ?α?, αρκετο? ηγ?τε? του των Τσ?τνικ συνεργ?στηκαν ανοιχτ? με του? Γερμανο?? εν?ντια στου? ενισχυμ?νου? Παρτιζ?νου?. Προσεγγισθε?? απ? απ? ?ναν πρ?κτορα τη? ?μπβερ ο Γ?βντεβιτ? προσ?φερε τι? υπηρεσ?ε? περ?που 5.000 ανδρ?ν. Ο M?μτσιλο Τζο?γιτ? προσ?φυγε επ?ση? στου? Γερμανο?? για κ?λυψη εναντ?ον των Ο?στασε και των Παρτιζ?νων, παρ?λο που δεν τον εμπιστε?ονταν ^[138] Τον Οκτ?βριο του 1943 ο Μιχα?λοβιτ?, κατ?πιν αιτ?ματο? των Συμμ?χων, συμφ?νησε να αναλ?βει δ?ο επιχειρ?σει? δολιοφθορ??, που ε?χαν ω? αποτ?λεσμα να τον καταστ?σουν ακ?μη περισσ?τερο καταζητο?μενο και τον αν?γκασε, σ?μφωνα με βρετανικ?? εκθ?σει?, να αλλ?ζει συχν? την ?δρα του ^[139] .

Τον Νο?μβριο και τον Δεκ?μβριο του 1943 οι Γερμανο? ε?χαν συνειδητοποι?σει ?τι ο Τ?το ?ταν ο πιο επικ?νδυνο? αντ?παλο? του?. Ο Γερμαν?? απεσταλμ?νο? Χ?ρμαν Ν?ιμπαχερ κατ?φερε να συν?ψει μυστικ?? συμφων?ε? με τ?σσερι? απ? του? διοικητ?? του Μιχα?λοβιτ? για την πα?ση των εχθροπραξι?ν για περι?δου? π?ντε ?ω? δ?κα εβδομ?δων. Οι Γερμανο? το ερμ?νευσαν ω? ?νδειξη αδυναμ?α? απ? το κ?νημα του Μιχα?λοβιτ?. Οι εκεχειρ?ε? κρατ?θηκαν μυστικ??, αλλ? ?ρθαν σε γν?ση των Βρεταν?ν μ?σω αποκρυπτογραφ?σεων. Δεν υπ?ρχει καμ?α απ?δειξη ?τι ο Μιχα?λοβιτ? ε?χε αναμειχθε? ? τι? ε?χε εγκρ?νει, αν και η Βρετανικ? Στρατιωτικ? Μυστικ? Υπηρσε?α βρ?κε ?τι ?ταν πιθαν? να ≪εθελοτυφλο?σε≫. ^[140] Στα τ?λη Οκτωβρ?ου τα σ?ματα απ? την περιοχ? που αποκρυπτογραφ?θηκαν στο Κ?ιρο ε?χαν αποκαλ?ψει ?τι ο Μιχα?λοβιτ? ε?χε σε παραγγε?λει ?λε? τι? μον?δε? Τσ?τνικ να συνεργαστο?ν με τη Γερμαν?α εν?ντια στου? Παρτιζ?νου? ^[141] . Αυτ? η εντολ? για συνεργασ?α αρχικ? αποκρυπτογραφ?θηκε απ? του? Γερμανο??, και περιελ?φθη στην Πολεμικ? Επιθε?ρηση Oberkommando der Wehrmacht ^[142] .

Οι Βρετανο? ανησυχο?σαν ?λο και περισσ?τερο για το γεγον?? ?τι οι Τσ?τνικ ?ταν πιο πρ?θυμοι να πολεμ?σουν του? Παρτιζ?νου? παρ? του? στρατι?τε? του ?ξονα. Κατ? την Τρ?τη Δι?σκεψη τη? Μ?σχα? τον Οκτ?βριο του 1943 ο ?ντονι ?ντεν εξ?φρασε ανυπομονησ?α για την ?λλειψη δρ?ση? του Μιχα?λοβιτ? ^[143] . Η αναφορ? του Φ?τζρο? Μακλ?ν, αξιωματικο?-συνδ?σμου στου? Παρτιζ?νου?, ?πεισε τον Τσ?ρτσιλ ?τι οι δυν?μει? του Τ?το ?ταν η πιο αξι?πιστη ομ?δα αντ?σταση?. Η αναφορ? του Τσαρλ? Aρμστρονγκ, αξιωματικο?-συνδ?σμου στον Μιχα?λοβιτ?, ?φτασε πολ? αργ? για να την π?ρει ο ?ντονι ?ντεν στη Δι?σκεψη τη? Τεχερ?νη? στα τ?λη Νοεμβρ?ου του 1943, αν και ο Στ?βαν K. Π?βλοβιτ? πιστε?ει ?τι πιθαν?ν θα ?ταν ανεπαρκ?? να αλλ?ξει την ?ποψη του Τσ?ρτσιλ. Στην Τεχερ?νη ο Τσ?ρτσιλ υποστ?ριξε του? Παρτιζ?νου?, εν? ο Ιωσ?φ Στ?λιν εξ?φρασε περιορισμ?νο ενδιαφ?ρον, αλλ? συμφ?νησε ?τι θα πρ?πει να λ?βουν τη μ?γιστη δυνατ? υποστ?ριξη. ^[144]

Στι? 10 Δεκεμβρ?ου ο Τσ?ρτσιλ συναντ?θηκε με τον βασιλι? Π?τρου Β? στο Λονδ?νο και του ε?πε ?τι δι?θετε αδι?σειστε? αποδε?ξει? για τη συνεργασ?α του Μιχα?λοβιτ? με τον εχθρ? και ?τι ο Μιχα?λοβιτ? πρ?πει να απομακρυνθε? απ? το γιουγκοσλαβικ? υπουργικ? συμβο?λιο. Επ?ση?, στι? αρχ?? Δεκεμβρ?ου, ο Μιχα?λοβιτ? κλ?θηκε να αναλ?βει μια σημαντικ? αποστολ? δολιοφθορ?? εναντ?ον των σιδηροδρ?μων, η οπο?α αργ?τερα ερμηνε?τηκε ω? μια "τελευτα?α ευκαιρ?α" για να εξαγορ?σει τον εαυτ? του. Ωστ?σο, ενδεχομ?νω? να μην συνειδητοποι?σει π?? εξελ?χθηκε η πολιτικ? των συμμ?χων, απ?τυχε να δ?σει το πρ?σινο φω?. Στι? 12 Ιανουαρ?ου 1944, η ΣΟΕ στο Κ?ιρο ?στειλε ?κθεση στο Υπουργε?ο Εξωτερικ?ν, λ?γοντα? ?τι οι διοικητ?? του Μιχα?λοβιτ? ε?χαν συνεργαστε? με Γερμανο?? και Ιταλο?? και ?τι ο ?διο? ο Μιχα?λοβιτ? ε?χε απαρνηθε? και σε ορισμ?νε? περιπτ?σει? εν?κρινε τι? πρ?ξει? του?. Αυτ? επιτ?χυνε την απ?φαση τη? Βρεταν?α? να αποσ?ρει του? τρι?ντα αξιωματικο?? συνδ?σμου? στον Μιχα?λοβιτ?. Η αποστολ? αποσ?ρθηκε ουσιαστικ? την ?νοιξη του 1944. Τον Απρ?λιο, ?να? μ?να? πριν απ? την αναχ?ρησ? του, ο αξιωματικ??-σ?νδεσμο? Armstrong σημε?ωσε ?τι ο Μιχα?λοβιτ? ε?χε ενεργ?σει ω? επ? το πλε?στον στην προπαγ?νδα εν?ντια στον ?ξονα, ?τι ε?χε χ?σει πολλ?? περιπτ?σει? για σαμποτ?ζ του? τελευτα?ου? ?ξι ? οκτ? μ?νε? και ?τι οι προσπ?θειε? πολλ?ν ηγετ?ν του Chetnik να ακολουθ?σουν τι? εντολ?? του Μιχα?λοβιτ? για αδρ?νεια ε?χαν εξελιχθε? σε συμφων?ματα μη επιθετικ?τητα? με τα στρατε?ματα του ?ξονα, αν και η αποστολ? δεν ε?χε καμ?α απ?δειξη συνεργασ?α? με τον εχθρ?.

Εν τω μεταξ?, ο Μιχα?λοβιτ? προσπ?θησε να βελτι?σει την οργ?νωση του κιν?ματο? του. Στι? 25 Ιανουαρ?ου 1944, με τη βο?θεια του ?ivko Topalovi?, διοργ?νωσε στο Μπα, ?να χωρι? κοντ? στη Ravna Gora, μια συν?ντηση του Chetnik που αποσκοπο?σε επ?ση? στην απομ?κρυνση τη? σκι?? του προηγο?μενου συνεδρ?ου που πραγματοποι?θηκε στο Μαυροβο?νιο. Στο συν?δριο συμμετε?χαν 274 ?τομα, που εκπροσωπο?σαν δι?φορα κ?μματα και αποσκοπο?σαν να αντιδρ?σουν κατ? τη? αυθα?ρετη? συμπεριφορ?? ορισμ?νων διοικητ?ν. Η οργ?νωση μια? ν?α?, δημοκρατικ??, ενδεχομ?νω? ομοσπονδιακ??, Γιουγκοσλαβ?α?, αναφ?ρθηκε, παρ?λο που οι προτ?σει? παρ?μειναν ασαφε?? και ?γινε ακ?μη ?φεση για να προσχωρ?σει η KPJ. Η διοικητικ? δομ? του Chetnik αναδιοργαν?θηκε επ?σημα. Ο đuri?i? εξακολουθο?σε να ε?ναι υπε?θυνο? για το Μαυροβο?νιο και το đuji? τη? Δαλματ?α?, αλλ? ο Jevđevi? αποκλε?στηκε. Οι Γερμανο? και οι Βο?λγαροι αντ?δρασαν στο συν?δριο διεξ?γοντα? μια επιχε?ρηση εναντ?ον των Τσ?τνικων στη β?ρεια Σερβ?α τον Φεβρου?ριο, σκοτ?νοντα? 80 και καταλαμβ?νοντα? το 913.

Μετ? τον Μ?ιο και την απ?συρση τη? βρετανικ?? αποστολ??, ο Μιχα?λοβιτ? συν?χισε τη μετ?δοση ραδιοφωνικ?ν μηνυμ?των στου? Συμμ?χου? και στην κυβ?ρνησ? του, αλλ? δεν ?λαβε πλ?ον απαντ?σει?.

Τον Ιο?λιο και τον Α?γουστο του 1944, ο Mihailovi? δι?ταξε τι? δυν?μει? του να συνεργαστο?ν με το Γραφε?ο Στρατηγικ?ν Υπηρεσι?ν (OSS) και την 60η Μο?ρα Μεταφορ?ων Στρατιωτ?ν (TCS) για την επιτυχ? δι?σωση εκατοντ?δων υποβαθμισμ?νων συμμαχικ?ν αερομεταφορ?ων απ? τον Α?γουστο ?ω? τον Δεκ?μβριο του 1944. Γι'αυτ?, απονεμ?θηκε μετ? θ?νατον η Legion of Merit απ? τον Πρ?εδρο των Ηνωμ?νων Πολιτει?ν Harry S. Truman. Λεπτομ?ρειε? αυτ?? τη? αποστολ?? δι?σωση? περιγρ?φονται στο The Forgotten 500, του Gregory A. Freeman, που δημοσιε?τηκε το 2007.

Σ?μφωνα με τον ιστορικ? Marko Attila Hoare, "Σε ?λλε? περιπτ?σει? ?μω?, οι Chetniks του Μιχα?λοβιτ? ?σωσαν γερμανο?? αερομεταφορε?? και του? παρ?δωσαν με ασφ?λεια στι? γερμανικ?? ?νοπλε? δυν?μει? ... Οι Αμερικανο?, με ασθεν?στερη παρουσ?α νοημοσ?νη? στα Βαλκ?νια απ? του? Βρετανο??, με την πραγματικ?τητα του εμφυλ?ου πολ?μου τη? Γιουγκοσλαβ?α?, και ω? εκ το?του ?ταν λιγ?τερο ενθουσι?δει? για την εγκατ?λειψη του αντι-κομμουνιστικο? Μιχα?λοβιτ? απ? τη Βρεταν?α και πιο επιφυλακτικο? προ? του? Παρτιζ?νε? ≫. Πολλο? Γιουγκοσλ?βοι εκκεν?θηκαν επ?ση? στην επιχε?ρηση Halyard, μαζ? με τον Topalovi?. προσπ?θησαν να αντλ?σουν περισσ?τερη υποστ?ριξη στο εξωτερικ? για το κ?νημα του Μιχα?λοβιτ?, αλλ? αυτ? ?ρθε πολ? αργ? για να αναστρ?ψει την πολιτικ? των συμμ?χων. Οι Ηνωμ?νε? Πολιτε?ε? ?στειλαν επ?ση? μια αποστολ? πληροφορι?ν στον Μιχα?λοβιτ? τον Μ?ρτιο, αλλ? αποσ?ρθηκαν αφο? ο Τσ?ρτσιλ ενημ?ρωσε τον Ρο?σβελτ ?τι ?λη η υποστ?ριξη πρ?πει να διατεθε? στον Τ?το και ?τι θα συν?βαινε "πλ?ρε? χ?ο?" ε?ν οι Αμερικανο? υποστ?ριζαν επ?ση? τον Μιχα?λοβιτ?.

Τον Ιο?λιο, ο Ivan ?uba?i? σχημ?τισε τη ν?α γιουγκοσλαβικ? εξ?ριστη κυβ?ρνηση, η οπο?α δεν περιλ?μβανε τον Μιχα?λοβιτ? ω? υπουργ?. Ο Μιχα?λοβιτ?, ωστ?σο, παρ?μεινε ο επ?σημο? προ?στ?μενο? του Γιουγκοσλαβικο? Στρατο?. Στι? 29 Αυγο?στου, κατ?πιν σ?σταση? τη? κυβ?ρνησ?? του, ο βασιλι?? Π?τερ δι?λυσε με βασιλικ? δι?ταγμα την Αν?τατη Διο?κηση, καταργ?ντα? κατ? συν?πεια τη θ?ση του Μιχα?λοβιτ?. Στι? 12 Σεπτεμβρ?ου, ο βασιλι?? Π?τρο? ?στειλε ?να μ?νυμα απ? το Λονδ?νο, ανακοιν?νοντα? την ουσ?α του διατ?γματο? τη? 29η? Αυγο?στου και καλ?ντα? ?λου? του? Σ?ρβου?, του? Κρο?τε? και του? Σλοβ?νου? να ≪ενταχθο?ν στον Εθνικ? Απελευθερωτικ? Στρατ? υπ? την ηγεσ?α του στρατ?ρχη Τ?το≫. Ανακ?ρυξε επ?ση? ?τι καταδ?κασε σθεναρ? την "κατ?χρηση του ον?ματο? του βασιλι? και τη? εξουσ?α? του Κορ?να με την οπο?α ?γινε προσπ?θεια να δικαιολογ?σει τη συνεργασ?α με τον εχθρ?". Αν και ο βασιλι?? δεν αν?φερε τον Μιχα?λοβιτ?, ?ταν σαφ?? ποιο? εννοο?σε. Σ?μφωνα με το δικ? του λογαριασμ?, ο Π?τρο? ε?χε αποκτ?σει μετ? απ? ?ντονε? συνομιλ?ε? με του? Βρετανο?? να μην πει μια λ?ξη ?μεσα εναντ?ον του Μιχα?λοβιτ?. Το μ?νυμα ε?χε καταστρεπτικ? επ?δραση στο ηθικ? των Τσ?τνικων. Πολλο? ?νδρε? ?φησαν τον Μιχαλοβ?κο μετ? την εκπομπ?. ?λλοι παρ?μειναν απ? την π?στη σε αυτ?ν.

Στι? 10 Δεκεμβρ?ου ο Τσ?ρτσιλ συναντ?θηκε με τον Βασιλι? Π?τρο Β? στο Λονδ?νο και του ε?πε ?τι δι?θετε αδι?σειστε? αποδε?ξει? για τη συνεργασ?α του Μιχα?λοβιτ? με τον εχθρ? και ?τι πρ?πει να απομακρυνθε? απ? το Γιουγκοσλαβικ? υπουργικ? συμβο?λιο. Επ?ση? στι? αρχ?? Δεκεμβρ?ου ο Μιχα?λοβιτ? κλ?θηκε να αναλ?βει μια σημαντικ? αποστολ? δολιοφθορ?? εναντ?ον των σιδηροδρ?μων, που αργ?τερα ερμηνε?τηκε ω? μια "τελευτα?α ευκαιρ?α" για να εξιλεωθε?. Ωστ?σο, ενδεχομ?νω? μην συνειδητοποι?ντα? π?? ε?χε εξελιχθε? η πολιτικ? των Συμμ?χων, δεν ?δωσε το πρ?σινο φω?. ^[145] Στι? 12 Ιανουαρ?ου 1944 η SOE στο Κ?ιρο ?στειλε ?κθεση στο Υπουργε?ο Εξωτερικ?ν, αναφ?ροντα? ?τι οι διοικητ?? του Μιχα?λοβιτ? ε?χαν συνεργαστε? με του? Γερμανο?? και του? Ιταλο?? και ?τι ο ?διο? ε?χε ανεχθε? και σε ορισμ?νε? περιπτ?σει? εν?κρινε τι? πρ?ξει? του?. Αυτ? επιτ?χυνε την απ?φαση τη? Βρεταν?α? να αποσ?ρει του? τρι?ντα αξιωματικο??-συνδ?σμου? τη? στον Μιχα?λοβιτ? ^[146] . Η αποστολ? αποσ?ρθηκε ουσιαστικ? την ?νοιξη του 1944. Τον Απρ?λιο, ?να μ?να πριν απ? την αναχ?ρησ? του, ο αξιωματικ??-σ?νδεσμο? Aρμστρονγκ σημε?ωσε ?τι ο Μιχα?λοβιτ? ?ταν ενεργ?? ω? επ? το πλε?στον στην προπαγ?νδα εν?ντια στον ?ξονα, ?τι ε?χε αφ?σει ανεκμετ?λλευτε? πολλ?? ευκαιρ?ε? για σαμποτ?ζ του? τελευτα?ου? ?ξι ? οκτ? μ?νε? και ?τι οι προσπ?θειε? πολλ?ν ηγετ?ν των Τσ?τνικ να ακολουθ?σουν τι? εντολ?? του Μιχα?λοβιτ? για αδρ?νεια ε?χαν καταλ?ξει σε σ?μφωνα μη επ?θεση? με τα στρατε?ματα του ?ξονα, αν και η αποστολ? δεν ε?χε καμ?α απ?δειξη συνεργασ?α? με τον εχθρ? ^[147] .

Εν τω μεταξ? ο Μιχα?λοβιτ? προσπ?θησε να βελτι?σει την οργ?νωση του κιν?ματο? του. Στι? 25 Ιανουαρ?ου 1944, με τη βο?θεια του Ζ?βκο Τοπ?λοβιτ?, οργ?νωσε στο Μπα, ?να χωρι? κοντ? στη, μια συν?ντηση των Τσ?τνικ που αποσκοπο?σε επ?ση? να απομακρ?νει τη σκι? του προηγο?μενου συνεδρ?ου που ε?χε γ?νει στο Μαυροβο?νιο. Στο ν?ο συν?δριο συμμετε?χαν 274 ?τομα, που εκπροσωπο?σαν δι?φορα κ?μματα και αποσκοπο?σαν να αντιδρ?σουν στην αυθα?ρετη συμπεριφορ? ορισμ?νων διοικητ?ν. Αναφ?ρθηκε οργ?νωση μια? ν?α?, δημοκρατικ??, ενδεχομ?νω? ομοσπονδιακ??, Γιουγκοσλαβ?α?, παρ?λο που οι προτ?σει? παρ?μειναν ασαφε?? και ?γινε ?κκληση να συμμετ?χει ακ?μη και το KΚΓ (Κομμουνιστικ? Κ?μμα τη? Γιουγκοσλαβ?α?). Η διοικητικ? δομ? των Τσ?τνικ αναδιοργαν?θηκε επ?σημα. Ο Τζο?ρισιτ? εξακολουθο?σε να ε?ναι υπε?θυνο? για το Μαυροβο?νιο και ο Τζο?γιτ? για τη Δαλματ?α, αλλ? ο Γ?βντεβιτ? αποκλε?στηκε. Οι Γερμανο? και οι Βο?λγαροι αντ?δρασαν στο συν?δριο διεξ?γοντα? μια επιχε?ρηση εναντ?ον των Τσ?τνικ στη β?ρεια Σερβ?α τον Φεβρου?ριο, σκοτ?νοντα? 80 και συλλαμβ?νοντα? 913. ^[148]

Μετ? τον Μ?ιο και την απ?συρση τη? Βρετανικ?? αποστολ??, ο Μιχα?λοβιτ? συν?χισε τη μετ?δοση ραδιοφωνικ?ν μηνυμ?των προ? του? Συμμ?χου? και την κυβ?ρνησ? του, αλλ? δεν λ?βαινε πλ?ον απ?ντηση.

Τον Ιο?λιο και τον Α?γουστο του 1944 ο Μιχα?λοβιτ? δι?ταξε τι? δυν?μει? του να συνεργαστο?ν με το Γραφε?ο Στρατηγικ?ν Υπηρεσι?ν (OSS) και την 60η Μο?ρα Μεταφορ?ων Στρατιωτ?ν (TCS) για την επιτυχ? δι?σωση εκατοντ?δων καταρριφθ?ντων Συμμαχικ?ν αεροπ?ρων απ? τον Α?γουστο ?ω? τον Δεκ?μβριο του 1944, στην αποκληθε?σα Επιχε?ριση Χ?λιαρ . ^{[149] [150]} Γι'αυτ? του απονεμ?θηκε μετ? θ?νατον το παρ?σημο τη? Λεγε?να? τη? Τιμ?? απ? τον Πρ?εδρο των Ηνωμ?νων Πολιτει?ν Χ?ρυ Τρο?μαν . Λεπτομ?ρειε? αυτ?? τη? αποστολ?? δι?σωση? περιγρ?φονται στο Οι Ξεχασμ?νοι 500 του Γκρ?γκορι Φρ?μαν, που δημοσιε?τηκε το 2007. [1]

Σ?μφωνα με τον ιστορικ? M?ρκο Aτ?λα Χωρ "Σε ?λλε? περιπτ?σει? ?μω? οι Τσ?τνικ του Μιχα?λοβιτ? δι?σωσαν Γερμανο?? αεροπ?ρου? και του? παρ?δωσαν με ασφ?λεια στι? Γερμανικ?? ?νοπλε? δυν?μει? ... Οι Αμερικανο?, με ασθεν?στερη παρουσ?α μυστικ?ν υπηρεσι?ν στα Βαλκ?νια απ? του? Βρετανο??, ?ταν σε μικρ?τερη επαφ? με την πραγματικ?τητα του Γιουγκοσλαβικο? εμφυλ?ου πολ?μου. Ηταν συνεπ?? λιγ?τερο ενθουσι?δει? απ? του? Βρετανο?? υπ?ρ τη? εγκατ?λειψη? του αντικομμουνιστ? Μιχα?λοβιτ? και πιο επιφυλακτικο? προ? του? Παρτιζ?νου? ≫. Πολλο? Γιουγκοσλ?βοι διασ?θηκαν επ?ση? στην Επιχε?ριση Χ?λιαρ, μαζ? με τον Τοπ?λοβιτ? και προσπ?θησαν να αντλ?σουν περισσ?τερη υποστ?ριξη στο εξωτερικ? για το κ?νημα του Μιχα?λοβιτ?, αλλ? ?ταν πολ? αργ? για να αναστρ?ψει την πολιτικ? των συμμ?χων. ^[151] Οι Ηνωμ?νε? Πολιτε?ε? ?στειλαν επ?ση? μια αποστολ? στον Μιχα?λοβιτ? τον Μ?ρτιο, αλλ? αποσ?ρθηκαν ?ταν ο Τσ?ρτσιλ ενημ?ρωσε τον Ρο?σβελτ ?τι ?λη η υποστ?ριξη πρ?πει να διατεθε? στον Τ?το και ?τι θα συν?βαινε "πλ?ρε? χ?ο?" αν οι Αμερικανο? υποστ?ριζαν επ?ση? τον Μιχα?λοβιτ? ^[149] .

Τον Ιο?λιο ο Iβαν Σο?μπασιτ? σχημ?τισε τη ν?α Γιουγκοσλαβικ? εξ?ριστη κυβ?ρνηση, που δεν περιλ?μβανε τον Μιχα?λοβιτ? ω? υπουργ?. Ο Μιχα?λοβιτ? ωστ?σο παρ?μεινε ο επ?σημο? επικεφαλ?? του Γιουγκοσλαβικο? Στρατο?. Στι? 29 Αυγο?στου, κατ?πιν σ?σταση? τη? κυβ?ρνησ?? του, ο Βασιλι?? Π?τρο? δι?λυσε με βασιλικ? δι?ταγμα την Αν?τατη Διο?κηση, καταργ?ντα? κατ? συν?πεια τη θ?ση του Μιχα?λοβιτ?, και στι? 12 Σεπτεμβρ?ου ?στειλε ?να μ?νυμα απ? το Λονδ?νο, ανακοιν?νοντα? την ουσ?α του διατ?γματο? τη? 29η? Αυγο?στου και καλ?ντα? ?λου? του? Σ?ρβου?, του? Κρο?τε? και του? Σλοβ?νου? να ≪ενταχθο?ν στον Εθνικ? Απελευθερωτικ? Στρατ? υπ? την ηγεσ?α του στρατ?ρχη Τ?το≫. Διακ?ρυξε επ?ση? ?τι καταδ?καζε ?ντονα την "κατ?χρηση του ον?ματο? του Βασιλι? και τη? εξουσ?α? του Στ?μματο? με την οπο?α ε?χε γ?νει προσπ?θεια να δικαιολογηθε? η συνεργασ?α με τον εχθρ?". Αν και ο Βασιλι?? δεν αν?φερε τον Μιχα?λοβιτ?, ?ταν σαφ?? ποιον εννοο?σε. Σ?μφωνα με τη δικ? του περιγραφ? ο Π?τρο? ε?χε πειστε? μετ? απ? ?ντονε? συνομιλ?ε? με του? Βρετανο?? να μην πει ο?τε λ?ξη ?μεσα εναντ?ον του Μιχα?λοβιτ?. Το μ?νυμα ε?χε καταστρεπτικ? επ?δραση στο ηθικ? των Τσ?τνικ. Πολλο? ?νδρε? εγκατ?λειψαν τον Μιχα?λοβιτ? μετ? την εκπομπ?. ^[152]

?ττα το 1944-45 [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Στα τ?λη Αυγο?στου 1944 ο Κ?κκινο? Στρατ?? τη? Σοβιετικ?? ?νωση? ?φτασε στα ανατολικ? σ?νορα τη? Γιουγκοσλαβ?α?. Στι? αρχ?? Σεπτεμβρ?ου εισ?βαλε στη Βουλγαρ?α και την εξαν?γκασε να στραφε? εναντ?ον του ?ξονα. Οι Τσ?τνικ του Μιχα?λοβιτ?, εν τω μεταξ?, ?ταν τ?σο ανεπαρκ?? εξοπλισμ?νοι για να αντισταθο?ν στι? επιδρομ?? των Παρτιζ?νων στη Σερβ?α ?στε ορισμ?νοι απ? του? αξιωματικο?? του, συμπεριλαμβανομ?νων των Ν?κολα Κ?λαμπιτ?, Ν?σκο Ν?ντιτ? και Ντρ?γκοσλαβ Ρ?τσιτ?, συναντ?θηκαν με Γερμανο?? αξιωματικο?? στι? 11 Αυγο?στου για να κανον?σουν μια συν?ντηση του Μιχα?λοβιτ? με το Νο?μπ?χερ και να εξετ?σουν τι? προ?ποθ?σει? για αυξημ?νη συνεργασ?α. ^[153] Ο N?ντιτ?, με τη σειρ? του, προφαν?? ασπ?στηκε την ιδ?α και πρ?τεινε να σχηματιστε? ?να? στρατ?? ενωμ?νων αντικομμουνιστικ?ν δυν?μεων. Οργ?νωσε μια μυστικ? συν?ντηση με τον Μιχα?λοβιτ?, που κατ? τα φαιν?μενα ?λαβε χ?ρα γ?ρω στι? 20 Αυγο?στου. Σ?μφωνα με τι? υπ?ρχουσε? περιγραφ?? συναντ?θηκαν σε ?να σκοτειν? δωμ?τιο και ο Μιχα?λοβιτ? παρ?μεινε σχεδ?ν σιωπηλ??, τ?σο πολ? ?στε ο N?ντιτ? δεν ?ταν αργ?τερα σ?γουρο? ο?τε καν ?τι ε?χε συναντ?σει τον πραγματικ? Μιχα?λοβιτ?. Σ?μφωνα με τον Βρεταν? αξιωματο?χο Στ?φεν Κλ?σολντ ο Μιχα?λοβιτ? ?ταν αρχικ? πολ? απρ?θυμο? να π?ει στη συν?ντηση, αλλ? τελικ? πε?στηκε απ? τον Κ?λαμπιτ?. Φα?νεται ?τι ο N?ντιτ? προσφ?ρθηκε να αποκτ?σει ?πλα απ? του? Γερμανο?? και να τοποθετ?σει τη Σερβικ? Κρατικ? Φρουρ? υπ? την εντολ? του Μιχα?λοβιτ?, ενδεχομ?νω? ω? μ?ρο? μια? προσπ?θεια? να αλλ?ξει πλευρ? καθ?? η Γερμαν?α ?χανε τον π?λεμο. ^[154] Ο Νο?μπ?χερ υποστ?ριξε την ιδ?α, αλλ? προσ?κρουσε στο β?το του Χ?τλερ, που το ε?δε ω? μια απ?πειρα δημιουργ?α? μια? ≪Αγγλικ?? π?μπτη? φ?λαγγα?≫ στη Σερβ?α. Σ?μφωνα με τον Π?βλοβιτ? ο Μιχα?λοβιτ?, που δεν ?ταν σ?μφωνα με πληροφορ?ε? ενθουσιασμ?νο? με την πρ?ταση, και ο N?ντιτ? ?σω? προσπ?θησαν να ≪εκμεταλλευτο?ν ο ?να? τι? δυσκολ?ε? του ?λλου≫, εν? ο N?ντιτ? ?σω? ε?χε σκεφτε? να αφ?σει τον Μιχα?λοβιτ? να ≪αναλ?βει≫. Στα τ?λη Αυγο?στου ο Μιχα?λοβιτ? συν?ντησε επ?ση? μια αποστολ? του OSS, με επικεφαλ?? τον Συνταγματ?ρχη Ρ?μπερτ Μακ Ντ?ουελ, που παρ?μεινε μαζ? του μ?χρι τον Νο?μβριο ^[155] .

Καθ?? προσ?γγιζε ο Κ?κκινο? Στρατ?? ο Μιχα?λοβιτ? π?στευε ?τι η ?κβαση του πολ?μου θα εξαρτηθε? απ? την εμπλοκ? στη σ?γκρουση τη? Τουρκ?α?, που θα επ?φερε επιτ?λου? μια Συμμαχικ? εισβολ? στα Βαλκ?νια. Κ?λεσε ?λου? του? Γιουγκοσλ?βου? να παραμε?νουν πιστο? στον Βασιλι? και υποστ?ριξε ?τι ο Π?τρο? του ε?χε στε?λει ?να μ?νυμα που του ?λεγε να μην πιστ?ψει τι ε?χε ακο?σει στο ραδι?φωνο για την απ?λυσ? του. Τα στρατε?ματ? του ?ρχισαν να διασπε?ρονται ?ξω απ? τη Σερβ?α στα μ?σα Αυγο?στου, καθ?? προσπαθο?σε να προσεγγ?σει Μουσουλμ?νου? και Κρο?τε? ηγ?τε? για πανεθνικ? εξ?γερση. Ωστ?σο, ανεξ?ρτητα απ? τι? προθ?σει? του, απ?δειξε ?τι ε?χε ελ?χιστη απ?χηση στου? μη Σ?ρβου?. Ο Τζο?ρισιτ?, εν? ηγε?το του Σ?ματο? Εθελοντ?ν του Μαυροβουν?ου, που στα χαρτι? ?ταν συγγεν?? με τι? δυν?μει? του Λι?τιτ?, δ?χθηκε και π?λι τη διο?κηση του Μιχα?λοβιτ?. ^[156] Ο Μιχα?λοβιτ? δι?ταξε γενικ? κινητοπο?ηση την 1η Σεπτεμβρ?ου. Τα στρατε?ματ? του ενεπλ?κησαν εναντ?ον των Γερμαν?ν και των Βουλγ?ρων, εν? δ?χονταν επ?ση? την επ?θεση των Παρτιζ?νων ^[152] . Στι? 4 Σεπτεμβρ?ου ο Μιχα?λοβιτ? εξ?δωσε τηλεγραφικ? εγκ?κλιο, διατ?ζοντα? του? διοικητ?? του να μην αναλαμβ?νουν καμ?α εν?ργεια χωρ?? τι? εντολ?? του, παρ? μ?νο κατ? των κομμουνιστ?ν ^[157] . Γερμανικ?? πηγ?? επιβεβαι?νουν τη νομιμοφροσ?νη του Μιχα?λοβιτ? και των δυν?μεων υπ? την ?μεση επιρρο? του αυτ?ν την περ?οδο. Οι Παρτιζ?νοι τ?τε διε?σδυσαν στο ?δαφο? των Τσ?τνικ, δ?νοντα? μια δ?σκολη μ?χη και τελικ? νικ?ντα? την κ?ρια δ?ναμη του Μιχα?λοβιτ? τον Οκτ?βριο. Στι? 6 Σεπτεμβρ?ου ?τι απ?μενε απ? τα στρατε?ματα του N?ντιτ? προσχ?ρησε ανοιχτ? τον Μιχα?λοβιτ?. Εν τω μεταξ? ο Κ?κκινο? Στρατ??, εν? εισερχ?ταν απ? τη Ρουμαν?α και τη Βουλγαρ?α, συν?ντησε τ?σο του? Παρτιζ?νου? ?σο και του? Τσ?τνικ. Για λ?γο συνεργ?στηκαν με του? Τσ?τνικ εν?ντια στου? υποχωρο?ντε? Γερμανο??, πριν του? αφοπλ?σουν. Ο Μιχα?λοβιτ? ?στειλε αντιπροσωπε?α στη σοβιετικ? διο?κηση, αλλ? οι εκπρ?σωπο? του αγνο?θηκαν και τελικ? συνελ?φθησαν. Το κ?νημα του Μιχα?λοβιτ? κατ?ρρευσε στη Σερβ?α υπ? τι? επιθ?σει? Σοβιετικ?ν, Παρτιζ?νων και Βουλγ?ρων και πολ?μησε με του? Γερμανο?? που υποχωρο?ν. Ελπ?ζοντα? ακ?μη σε απ?βαση των Δυτικ?ν Συμμ?χων κατευθ?νθηκε προ? τη Βοσν?α με το επιτελε?ο του, τον Μακ Ντ?ουελ και μια δ?ναμη μερικ?ν εκατοντ?δων ανδρ?ν. Δημιο?ργησε μερικ?? Μουσουλμανικ?? μον?δε? και δι?ρισε τον Κρο?τη Μ?τιγια Π?ρατ? επικεφαλ?? εν?? αν?παρκτου ακ?μη Κροατικο? στρατο? Τσ?τνικ. Ο ?διο? ο N?ντιτ? ε?χε καταφ?γει στην Αυστρ?α. Στι? 25 Μα?ου 1945 ?γραψε στον Στρατηγ? Ντου?ιτ Α?ζενχ?ουερ , ισχυριζ?μενο? ?τι ?ταν π?ντα μυστικ?? σ?μμαχο? του Μιχα?λοβιτ? ^[158] .

Ελπ?ζοντα? τ?ρα για υποστ?ριξη απ? τι? Ηνωμ?νε? Πολιτε?ε?, ο Μιχα?λοβιτ? συναντ?θηκε με μια μικρ? Βρετανικ? αποστολ? μεταξ? του ποταμο? Nερ?τβα και του Ντουμπρ?βνικ, αλλ? συνειδητοπο?ησε ?τι δεν ?ταν το σ?μα τη? απ?βαση? που ?λπιζε. Ο MακΝτ?ουελ φυγαδε?θηκε την 1η Νοεμβρ?ου και του δ?θηκε η εντολ? να προσφ?ρει στον Μιχα?λοβιτ? την ευκαιρ?α να φ?γει μαζ? του, αλλ? εκε?νο? αρν?θηκε, καθ?? ?θελε να παραμε?νει μ?χρι την αναμεν?μενη αλλαγ? τη? πολιτικ?? των Δυτικ?ν Συμμ?χων ^[159] . Τι? επ?μενε? εβδομ?δε? η Βρετανικ? κυβ?ρνηση πρ?τεινε επ?ση? τη δυνατ?τητα φυγ?δευση? του Μιχα?λοβιτ? με την οργ?νωση μια? ≪διασωστικ?? και αξιοπρεπο?? κρ?τηση?≫ και συζ?τησε το θ?μα με τι? Ηνωμ?νε? Πολιτε?ε?. Στο τ?λο? δεν ?γινε καμ?α εν?ργεια. ^[160] Με τι? κ?ριε? δυν?μει? του? στην ανατολικ? Βοσν?α οι Τσ?τνικ, υπ? την προσωπικ? διο?κηση του Μιχα?λοβιτ?, του? τελευτα?ου? μ?νε? του 1944 συν?χισαν να συνεργ?ζονται με του? Γερμανο??. Ο Συνταγματ?ρχη? Μπ?ροτα και ο βοεβ?δα? Γ?βντεβιτ? διατηρο?σαν επαφ?? με του? Γερμανο?? για ?λη την ομ?δα. ^[161] Τον Ιανου?ριο του 1945 ο Μιχα?λοβιτ? προσπ?θησε να ανασυντ?ξει τι? δυν?μει? του στα ?ρη Οζρεν, σχεδι?ζοντα? Μουσουλμανικ??, Κροατικ?? και Σλοβενικ?? μον?δε?. Τα στρατε?ματ? του ωστ?σο ?ταν αποδεκατισμ?να και εξαντλημ?να, μερικ? πουλ?ντα? τα ?πλα και τα πυρομαχικ? του? ? λεηλατ?ντα? τον τοπικ? πληθυσμ?. Ο Τζο?ρισιτ? εντ?χθηκε στον Μιχα?λοβιτ?, με τι? εξαντλημ?νε? δυν?μει? του, και ανακαλ?πτοντα? ?τι ο Μιχα?λοβιτ? δεν ε?χε σχ?διο ^[162] ακολο?θησε τον δρ?μο του και σκοτ?θηκε στι? 12 Απριλ?ου σε μια μ?χη με του? Ο?στασε ^[163] .

Στι? 17 Μαρτ?ου 1945 ο Μιχα?λοβιτ? δ?χθηκε στη Βοσν?α την επ?σκεψη του Γερμανο? απεσταλμ?νου Στ?ρκερ, που του ζ?τησε να διαβιβ?σει στην ?δρα των Συμμ?χων στην Ιταλ?α μια μυστικ? γερμανικ? πρ?ταση για συνθηκολ?γηση. Ο Μιχα?λοβιτ? διαβ?βασε το μ?νυμα, που ?μελλε να ε?ναι το τελευτα?ο του. ^[164] Ο Λι?τιτ? και αρκετο? ανεξ?ρτητοι ηγ?τε? των Τσ?τνικ στην ?στρια πρ?τειναν τη δημιουργ?α εν?? κοινο? αντικομμουνιστικο? μ?σου στι? βορειοδυτικ?? ακτ??, που θα μπορο?σε να γ?νει αποδεκτ? απ? του? Δυτικο?? Συμμ?χου?. Ο Μιχα?λοβιτ? δεν ευνοο?σε μια τ?τοια ετερογεν? συν?θροιση, αλλ? δεν απ?ρριψε εντελ?? την πρ?ταση του Λι?τιτ?, καθ?? η παραθαλ?σσια περιοχ? θα ?ταν ?να βολικ? μ?ρο? για να συναντηθε? με του? Δυτικο?? Συμμ?χου? και να ενωθε? με του? Σλοβ?νου? αντικομμουνιστ??, εν? η κατ?ρρευση τη? Γερμαν?α? θα μπορο?σε να καταστ?σει εφικτ? μια αντικομμουνιστικ? συμμαχ?α. Εν?κρινε τη μετ?βαση ?λων ?σοι ?θελαν να π?νε, αλλ? λ?γοι Τσ?τνικ τελικ? ?φτασαν στην ακτ?, με πολλο?? να αποδεκατ?ζονται στον δρ?μο του? απ? του? Ο?στασε, του? Παρτιζ?νου?, τι? αρρ?στειε? και την πε?να. ^[165] Στι? 13 Απριλ?ου ο Μιχα?λοβιτ? ξεκ?νησε για τη β?ρεια Βοσν?α, για μια μακριν? πορε?α 280 χιλιομ?τρων επιστροφ?? στη Σερβ?α, με στ?χο να ξεκιν?σει ?να κ?νημα αντ?σταση?, αυτ? τη φορ? εναντ?ον των κομμουνιστ?ν. Οι μον?δε? του ?ταν αποδεκατισμ?νε? απ? συγκρο?σει? με του? Ο?στασε και του? Παρτιζ?νου?, καθ?? και τι? διαφων?ε? και τον τ?φο . Στι? 10 Μα?ου δ?χθηκαν την επ?θεση του Γιουγκοσλαβικο? Λα?κο? Στρατο? (JNA), δι?δοχου των Παρτιζ?νων. Ο Μιχα?λοβιτ? κατ?ρθωσε να διαφ?γει με 1.000-2.000 ?νδρε?, που σταδιακ? διασκορπ?στηκαν. Ο ?διο? ο Μιχα?λοβιτ? κρυβ?ταν στα βουν? με μια χο?φτα ?νδρε?. ^[166]

Σ?λληψη, δ?κη και εκτ?λεση [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Οι Γιουγκοσλαβικ?? αρχ?? ?θελαν να συλλ?βουν τον Μιχα?λοβιτ? ζωνταν?, προκειμ?νου να οργαν?σουν μια δ?κη πλ?ρου? κλ?μακα?. ^[167] Τελικ? τον συν?λαβαν στι? 13 Μαρτ?ου 1946. ^[168] Οι περ?πλοκε? συνθ?κε? τη? σ?λληψ?? του κρατ?θηκαν μυστικ?? για δεκα?ξι χρ?νια. Σ?μφωνα με μια υπ?ρχουσα εκδοχ? ο Μιχα?λοβιτ? προσεγγ?σθηκε απ? ?ντρε? που υποτ?θεται ?τι ?ταν Βρετανο? πρ?κτορε? που θα του προσ?φεραν βο?θεια και φυγ?δευση με αεροπλ?νο. Μετ? απ? δισταγμο?? επιβιβ?στηκε στο αεροπλ?νο, για να ανακαλ?ψει ?τι ?ταν μια παγ?δα που ε?χε στ?σει η OZNA (μυστικ? αστυνομ?α του Γιουγκοσλαβικο? κρ?του?. Μια ?λλη εκδοχ?, που προτ?θηκε απ? τη Γιουγκοσλαβικ? κυβ?ρνηση, ε?ναι ?τι προδ?θηκε απ? τον Ν?κολα Κ?λαμπιτ?, που αποκ?λυψε το κρησφ?γετ? του, με αντ?λλαγμα την επιε?κεια ^[169] .

Η δ?κη του Ντρ?ζα Μιχα?λοβιτ? ξεκ?νησε στι? 10 Ιουν?ου 1946. Οι συγκατηγορο?μενο? του ?ταν ?λλε? εξ?χουσε? μορφ?? του κιν?ματο? των Τσ?τνικ καθ?? και μ?λη τη? εξ?ριστη? Γιουγκοσλαβικ?? κυβ?ρνηση?, ?πω? ο Σλ?μπονταν Γιοβ?νοβιτ?, που δικ?στηκαν ερ?μην αλλ? και μ?λη του ZBOR και του καθεστ?το? N?ντιτ? ^[170] . Γενικ?? εισαγγελ?α? ?ταν ο M?λο? Μ?νιτ?, αργ?τερα Υπουργ?? Εξωτερικ?ν στην κυβ?ρνηση τη? Γιουγκοσλαβ?α? . Στου? Συμμαχικο?? αεροπ?ρου? που ε?χε διασ?σει το 1944 δεν επετρ?πη να καταθ?σουν υπ?ρ του. ^[171] Ο Μιχα?λοβιτ? απ?φυγε δι?φορε? ερωτ?σει?, κατηγορ?ντα? μερικο?? απ? του? κατωτ?ρου? του για ανικαν?τητα και παραβ?αση των εντολ?ν του. Η δ?κη ?δειξε, σ?μφωνα με τον Γι?ζο Τομ?σεβιτ?, ?τι ποτ? δεν ε?χε σταθερ? και πλ?ρη ?λεγχο στου? τοπικο?? διοικητ?? του. ^[172] Στι? Ηνωμ?νε? Πολιτε?ε? συστ?θηκε μια Επιτροπ? για τη Δ?καιη Δ?κη του Στρατηγο? Μιχαηλ?βιτ? , αλλ? χωρ?? αποτ?λεσμα. Ο Μιχα?λοβιτ? λ?γεται ?τιε?πε στην τελικ? δ?λωσ? του: "?θελα πολλ?, ξεκ?νησα πολλ?, αλλ? η θ?ελλα του κ?σμου συνεπ?ρε εμ?να και το ?ργο μου." ^[173]

Ο Ρ?μπερτ? θεωρε? ?τι η δ?κη ?ταν ≪κ?θε ?λλο παρ? πρ?τυπο δικαιοσ?νη?≫ και ?τι ≪ε?ναι σαφ?? ?τι ο Μιχα?λοβιτ? δεν ?ταν ?νοχο? ?λων ? ακ?μη και πολλ?ν απ? τι? κατηγορ?ε? που του αποδ?θηκαν≫, αν και ο Τ?το δεν θα ε?χε πιθαν?? δ?καιη δ?κη, αν ε?χε επικρατ?σει ο Μιχα?λοβιτ?. Ο Μιχα?λοβιτ? καταδικ?στηκε για εσχ?τη προδοσ?α και εγκλ?ματα πολ?μου και εκτελ?στηκε στι? 17 Ιουλ?ου 1946. ^[168] Εκτελ?στηκε μαζ? με ενν?α ?λλου? αξιωματικο?? στο Λ?σιτσι Π?τοκ, περ?που 200 μ?τρα απ? τα πρ?ην Βασιλικ? Αν?κτορα. Το σ?μα του φ?ρεται να καλ?φθηκε με ασβ?στη και η θ?ση του μη επισημασμ?νου τ?φου του κρατ?θηκε μυστικ?. ^[174]

Αποκατ?σταση [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Τον Μ?ρτιο του 2012 ο Β?ισλαβ Μιχα?λοβιτ? υπ?βαλε α?τηση για αποκατ?σταση του παππο? του στο αν?τατο δικαστ?ριο. Η ε?δηση προκ?λεσε αρνητικ? αντ?δραση στη Βοσν?α και Ερζεγοβ?νη, την Κροατ?α και την ?δια τη Σερβ?α. ^[175] Ο Ζ?λικο Κ?μσιτ? , μ?λο? του προεδρε?ου τη? Βοσν?α? και Ερζεγοβ?νη?, υποστ?ριξε την αποχ?ρηση του Β?σνιου πρεσβευτ? απ? τη Σερβ?α αν εγκριν?ταν η αποκατ?σταση ^[176] . Ο πρ?ην Πρ?εδρο? τη? Κροατ?α? ?βο Γιοσ?ποβιτ? δ?λωσε ?τι η απ?πειρα αποκατ?σταση? ε?ναι επιζ?μια για τη Σερβ?α και αντ?θετη με τα ιστορικ? δεδομ?να ^[177] . Επεσ?μανε ?τι ο Μιχα?λοβιτ? "ε?ναι εγκληματ?α? πολ?μου και το κ?νημα των Τσ?τνικ δωσιλογικ? και εγκληματικ?" ^[177] . Η υπουργ?? εξωτερικ?ν τη? Κροατ?α? Β?σνα Πο?σιτ? δ?λωσε ?τι η αποκατ?σταση θα προκαλ?σει μ?νο π?νο στη Σερβ?α ^[178] . Στη Σερβ?α δεκατ?σσερι? ΜΚΟ δ?λωσαν σε ανοικτ? επιστολ? ?τι ≪η απ?πειρα αποκατ?σταση? του Ντρ?ζα Μιχα?λοβιτ? εξευτελ?ζει τον αγ?να τ?σο των Σ?ρβων ?σο και ?λων των ?λλων λα?ν τη? πρ?ην Γιουγκοσλαβ?α? κατ? του φασισμο?≫ ^[175] . Τα μ?λη των Γυναικ?ν με τα Μα?ρα διαμαρτυρ?θηκαν εν?πιον του αν?τατου δικαστηρ?ου ^[179] .

Το Αν?τατο Δικαστ?ριο αποκατ?στησε τον Ντρ?ζα Μιχα?λοβιτ? στι? 14 Μα?ου 2015. Η απ?φαση αυτ? αν?τρεψε τη δικαστικ? απ?φαση του 1946, που καταδ?κασε τον Μιχα?λοβιτ? σε θ?νατο για συνεργασ?α με τι? κατοχικ?? ναζιστικ?? δυν?μει? και του αφα?ρεσε ?λα τα πολιτικ? δικαι?ματα. Σ?μφωνα με την απ?φαση το κομμουνιστικ? καθεστ?? σκηνοθ?τησε μια δ?κη με πολιτικ? και ιδεολογικ? κ?νητρα ^{[180] [181]}

Οικογ?νεια [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το 1920 ο Μιχα?λοβιτ? παντρε?τηκε τη Γ?λικα Μπρ?νκοβιτ?. Απ?κτησαν τρ?α παιδι?. ?να? απ? του? γιου? του, ο Μπρ?νκο Μιχα?λοβιτ?, ?ταν συμπαθ?ν του? κομμουνιστ?? και στη συν?χεια υποστ?ριξε του? Παρτιζ?νου?. ^[182] Η κ?ρη του, Γκορντ?να Μιχα?λοβιτ?, π?ρε επ?ση? το μ?ρο? των Παρτιζ?νων. Π?ρασε το μεγαλ?τερο μ?ρο? του πολ?μου στο Βελιγρ?δι και, μετ? την κατ?ληψη τη? π?λη? απ? του? Παρτιζ?νου? π?ραν, μ?λησε στο ραδι?φωνο καταγγ?λλοντα? τον πατ?ρα τη? ω? προδ?τη ^[183] . Εν? ο Μιχα?λοβιτ? ?ταν στη φυλακ? τα παιδι? του δεν π?γαν να τον δουν και μ?νο η γυνα?κα του τον επισκ?φθηκε. ^[168] Το 2005 η Γκορντ?να Μιχα?λοβιτ? π?γε προσωπικ? στι? Ηνωμ?νε? Πολιτε?ε? για να παραλ?βει το μεταθαν?τιο βραβε?ο του πατ?ρα τη?. ?να? ?λλο? γιο?, ο Β?ισλαβ Μιχα?λοβιτ?, πολ?μησε μαζ? με τον πατ?ρα του και σκοτ?θηκε σε μ?χη τον Μ?ιο του 1945. ^[184] Ο εγγον?? του, Β?ισλαβ Μιχα?λοβιτ? (γεννημ?νο? το 1951, που π?ρε το ?νομα του θε?ου του), ε?ναι Σ?ρβο? πολιτικ??, μ?λο? του Σερβικο? Κιν?ματο? Αναν?ωση? και αργ?τερα του Σερβικο? Δημοκρατικο? Κιν?ματο? Αναν?ωση? . ?ταν δ?μαρχο? του Βελιγραδ?ου για ?να χρ?νο, απ? το 1999 ?ω? το 2000 και ?λαβε μ?ρο? ανεπιτυχ?? στι? Γιουγκοσλαβικ?? προεδρικ?? εκλογ?? του 2000.

Κληρονομι? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Οι ιστορικο? διαφ?ρουν στι? εκτιμ?σει? του? για τον Μιχα?λοβιτ?. Ο Toμ?σεβιτ? υποστηρ?ζει ?τι μια κ?ρια αιτ?α τη? ?ττα? του ?ταν η αποτυχ?α του να αναπτυχθε? επαγγελματικ?, πολιτικ? ? ιδεολογικ? καθ?? αυξ?νονταν οι ευθ?νε? του, καθιστ?ντα? τον αν?κανο να αντιμετωπ?σει τ?σο τι? εξαιρετικ?? περιστ?σει? του πολ?μου ?σο και την περ?πλοκη κατ?σταση των Τσ?τνικ ^[185] . Ο Toμ?σεβιτ? επ?ση? επικρ?νει την απ?λεια τη? συμμαχικ?? υποστ?ριξη? προ? τον Μιχα?λοβιτ? μ?σω τη? συνεργασ?α? των Τσ?τνικ με τον Αξονα, καθ?? και το δ?γμα του για την ≪παθητικ? αντ?σταση≫ που θεωρ?θηκε ω? αδρ?νεια, δηλ?νοντα? ≪?τι ο στρατηγ?? δι?θετε ελ?χιστη στρατηγικ?τητα≫. ^[186] Ο Π?βλοβιτ? επισημα?νει επ?ση? την αποτυχ?α του Μιχα?λοβιτ? να αναπτυχθε? και να εξελιχθε? κατ? τη δι?ρκεια τη? σ?γκρουση? και τον περιγρ?φει ω? ?νθρωπο "γενικ? χωρ?? β?θο?" ^[187] . Ο Ρ?μπερτ? ισχυρ?ζεται ?τι οι πολιτικ?? του Μιχα?λοβιτ? ?ταν ≪βασικ? στατικ??≫, ?τι "π?νταρε ?λα στην π?στη μια? συμμαχικ?? ν?κη?" και ?τι τελικ? δεν μπ?ρεσε να ελ?γξει του? Τσ?τνικ, που "αν και εχθρικο? απ?ναντι στου? Γερμανο?? και του? Ιταλο?? ... αφ?θηκαν να παρασυρθο?ν σε μια πολιτικ? συστ?γαση? και με του? δ?ο για να αντιμετωπ?σουν αυτ? που θεωρο?σαν το μεγαλ?τερο κ?νδυνο " ^[188] .

Οι πολιτικ?? απ?ψει? του Μιχα?λοβιτ? καλ?πτουν ?να ευρ? φ?σμα. Μεταπολεμικ? ο ρ?λο? του Μιχα?λοβιτ? κατ? τον π?λεμο θεωρ?θηκε υπ? το φω? τη? συνεργασ?α? του κιν?ματο? του, ιδια?τερα στη Γιουγκοσλαβ?α, ?που θεωρ?θηκε δωσ?λογο? και καταδικ?στηκε για εσχ?τη προδοσ?α. Ο Σαρλ ντε Γκωλ θεωρο?σε τον Μιχα?λοβιτ? ≪καθαρ? ?ρωα≫ και π?ντα αρνι?ταν να ?χει προσωπικ?? συναντ?σει? με τον Τ?το, τον οπο?ο θεωρο?σε ω? ≪δολοφ?νο≫ του ^{[189] [190]} . Κατ? τη δι?ρκεια του πολ?μου ο Τσ?ρτσιλ π?στευε ?τι οι αναφορ?? των μυστικ?ν ε?χαν δε?ξει ?τι ο Μιχα?λοβιτ? ε?χε εμπλακε? ≪... σε ενεργ? συνεργασ?α με του? Γερμανο??≫ ^[191] . Παρατ?ρησε ?τι κ?τω απ? την π?εση των γερμανικ?ν αντιπο?νων το 1941 ο Μιχα?λοβιτ? "παρασ?ρθηκε σταδιακ? σε μια στ?ση ?που ορισμ?νοι απ? του? διοικητ?? του ?καναν συμφων?ε? με τα Γερμανικ? και τα Ιταλικ? στρατε?ματα για να με?νουν μ?νοι σε ορισμ?νε? ορειν?? περιοχ?? με αντ?λλαγμα να κ?νουν ελ?χιστα ? τ?ποτα εναντ?ον του εχθρο? ", αλλ? κατ?ληξε στο συμπ?ρασμα ?τι" ?σοι ?χουν κατηγορ?σει ?ντονα αυτ?? τι? εν?ργειε? μπορε? να στιγμ?τισαν το ?νομα του Μιχα?λοβιτ?, αλλ? η ιστορ?α, περισσ?τερο διακριτικ?, δεν θα ?πρεπε να το διαγρ?ψει απ? τι? δ?λτου? των Σ?ρβων πατριωτ?ν. " ^[192] Στι? Ηνωμ?νε? Πολιτε?ε? χ?ρη στι? προσπ?θειε? του Ταγματ?ρχη Ρ?τσαρντ Φ?λμαν και των φ?λων του, ο Πρ?εδρο? Tρο?μαν, κατ?πιν σ?σταση? του Α?ζενχ?ουερ, απ?νειμε μετ? θ?νατον στον Μιχα?λοβιτ? το παρ?σημο τη? Λεγε?να τη? Τιμ?? για τη δι?σωση των Αμερικαν?ν αεροπ?ρων απ? του? Τσ?τνικ. Η απονομ? και η ιστορ?α τη? δι?σωση? διαβαθμ?στηκαν απ?ρρητα απ? το Υπουργε?ο Εξωτερικ?ν, ?στε να μην προσβ?λλουν τη Γιουγκοσλαβικ? κυβ?ρνηση.

"Η απαρ?μιλλη δι?σωση π?νω απ? 500 αμερικανικ?ν αεροπ?ρων απ? τη σ?λληψ? του? απ? τι? Εχθρικ?? Δυν?μει? Κατοχ?? στη Γιουγκοσλαβ?α κατ? τη δι?ρκεια του Β? Παγκοσμ?ου Πολ?μου απ? τον Στρατηγ? Ντρ?γκολιουμπ Μιχα?λοβιτ? και του? Τσ?τνικ Μαχητ?? τη? Ελευθερ?α? για του? οπο?ου? απονεμ?θηκε αυτ? το μετ?λλιο τη? "Λεγε?να? τη? Τιμ??" απ? τον Πρ?εδρο Χ?ρρυ Σ. Tρο?μαν, αποτελε? δε?γμα βαθι?? προσωπικ?? εκτ?μηση? και σεβασμο? απ? ?λου? εκε?νου? του? διασωθ?ντε? Αμερικανο?? αεροπ?ρου? και του? απογ?νου? του?, που θα ε?ναι π?ντα ευγν?μονε?." (ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΩΝ ΑΕΡΟΠΟΡΩΝ ΔΙΑΣΩΘΕΝΤΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΤΡΑΤΗΓΟ Μιχα?λοβιτ? ? 1985)

Ο Στρατ?ρχη? φον Β?ιχ? , Γερμαν?? διοικητ?? τη? νοτιοανατολικ?? Ευρ?πη? 1943-1945, στη δ?λωσ? του ανακριν?μενο? τον Οκτ?βριο του 1945, ?γραψε για τον Μιχα?λοβιτ? και τι? δυν?μει? του στο τμ?μα με τ?τλο "Ομ?δε? που βο?θησαν τη Γερμαν?α":

"Τα στρατε?ματα του Μιχα?λοβιτ? πολεμο?σαν εναντ?ον των στρατευμ?των κατοχ?? απ? τη νομιμοφροσ?νη προ? τον Βασιλι? του?. Ταυτ?χρονα πολεμο?σαν εναντ?ον του Τ?το, λ?γω των αντικομμουνιστικ?ν του? πεποιθ?σεων. Αυτ?? ο διμ?τωπο? π?λεμο? δεν μπορο?σε να διαρκ?σει πολ?, ιδια?τερα ?ταν η Βρετανικ? υποστ?ριξη ευνοο?σε τον T?το. Κατ? συν?πεια ο Μιχα?λοβιτ? ?δειξε γερμαν?φιλε? τ?σει?. Υπ?ρχαν συγκρο?σει? κατ? τι? οπο?ε? οι Σ?ρβοι Τσ?τνικ πολ?μησαν τον Τ?το μαζ? με τα Γερμανικ? στρατε?ματα. Απ? την ?λλη πλευρ? εχθρικ?? ομ?δε? Τσ?τνικ ?ταν γνωστ? ?τι επιτ?θονταν σε γερμανικ? τρ?να εφοδιασμο? προκειμ?νου να αναπληρ?σουν τα δικ? του? αποθ?ματα."

"Στον Μιχα?λοβιτ? ?ρεσε να παραμ?νει στο παρασκ?νιο και να αφ?νει τ?τοιε? υποθ?σει? στου? κατωτ?ρου? του. ?λπιζε να αναλ?σει τον χρ?νο με αυτ? το παιχν?δι εξουσ?α? μ?χρι? ?του μια αγγλοαμερικανικ? απ?βαση θα του παρε?χε επαρκ? υποστ?ριξη εν?ντια στον T?το. Η Γερμαν?α καλωσ?ρισε την υποστ?ριξ? του, αν και προσωριν?. Οι αναγνωριστικ?? δραστηρι?τητε? των Τσ?τνικ εκτιμ?θηκαν ιδια?τερα απ? του? διοικητ?? μα?." ^[193]

Σχεδ?ν εξ?ντα χρ?νια μετ? τον θ?νατ? του, στι? 29 Μαρτ?ου 2005, η κ?ρη του Μιχα?λοβιτ? Γκ?ρντανα παρουσι?στηκε με το μεταθαν?τιο παρ?σημο απ? τον πρ?εδρο Τζορτζ Ο. Μπου? . ^[194] Η απ?φαση ?ταν αμφιλεγ?μενη : στην Κροατ?α ο Ζ?ραν Πο?σιτ?, επικεφαλ?? τη? Πολιτικ?? Επιτροπ?? Ανθρωπ?νων Δικαιωμ?των, διαμαρτυρ?θηκε κατ? τη? απ?φαση? και δ?λωσε ?τι ο Μιχα?λοβιτ? ?ταν ?μεσα υπε?θυνο? για τα εγκλ?ματα πολ?μου που διαπρ?χθηκαν απ? του? Τσ?τνικ ^{[195] [196]}

Με τη δι?λυση τη? Γιουγκοσλαβ?α? και την αναβ?ωση του εθνικισμο? η ιστορικ? αντ?ληψη για τη συνεργασ?α του Μιχα?λοβιτ? αμφισβητ?θηκε απ? τμ?ματα του κοινο? στη Σερβ?α και σε ?λλε? εθνοτικ? Σερβικ?? περιοχ?? τη? πρ?ην Γιουγκοσλαβ?α?. Τη δεκαετ?α του 1980 τα πολιτικ? και οικονομικ? προβλ?ματα στη Γιουγκοσλαβ?α υπον?μευσαν την π?στη στο κομμουνιστικ? καθεστ?? και οι ιστορικο? στη Σερβ?α ξεκ?νησαν μια επαναξιολ?γηση τη? σερβικ?? ιστοριογραφ?α? και πρ?τειναν την αποκατ?σταση του Μιχα?λοβιτ? και των Τσ?τνικ ^[196] . Τη δεκαετ?α του 1990, κατ? τη δι?ρκεια των Γιουγκοσλαβικ?ν Πολ?μων , αρκετ?? σερβικ?? εθνικιστικ?? ομ?δε? ?ρχισαν να αυτοαποκαλο?νται ≪Τσ?τνικ≫, εν? οι Σ?ρβοι παραστρατιωτικο? συχν? αυτοταυτ?ζονταν με αυτο?? και αναφ?ρονται ?τσι. ^[197] Το Σερβικ? Ριζοσπαστικ? Κ?μμα του Β?ισλαβ Σ?σελι δημιο?ργησε του? Λευκο?? Αετο?? , μια παραστρατιωτικ? ομ?δα που θεωρε?το υπε?θυνη για εγκλ?ματα πολ?μου και εθνοκ?θαρση και ταυτιζ?ταν με του? Τσ?τνικ ^{[198] [199]} Το Σερβικ? Κ?νημα Αναν?ωση? τη? Βο?κ Ντρ?σκοβιτ? συνδ?θηκε στεν? με τη Σερβικ? Φρουρ?, που συνδ?θηκε επ?ση? με του? Τσ?τνικ και τη μοναρχ?α ^[200] . Στα τ?λη του 20ου και στι? αρχ?? του 21ου αι?να τα βιβλ?α και τα ακαδημα?κ? ?ργα τη? ιστορ?α? τη? Σερβ?α? χαρακτ?ριζαν τον Μιχα?λοβιτ? και του? Τσ?τνικ ω? ≪μαχητ?? μια? δ?καιη? υπ?θεση?≫ και οι σφαγ?? αμ?χων και η δι?πραξη εγκλημ?των πολ?μου απ? αυτο?? αγνοο?νταν ? μ?λι? αναφ?ρονταν ^[196] . Το 2004 ο Μιχα?λοβιτ? αποκαταστ?θηκε επισ?μω? στη Σερβ?α με πρ?ξη του Σερβικο? Κοινοβουλ?ου ^[201] . Σε μια ?ρευνα του 2009 που διεξ?χθη στη Σερβ?α, το 34,44% των ερωτηθ?ντων τ?χθηκε υπ?ρ τη? ακ?ρωση? τη? ετυμηγορ?α? του 1946 εναντ?ον του Μιχα?λοβιτ? (με την οπο?α χαρακτηρ?στηκε προδ?τη? και συνεργ?τη? του ?ξονα), το 15,92% αντιτ?χθηκε και το 49,64% δ?λωσε ?τι δεν ε?χαν ?ποψη ^[202] .

Η αναθεωρημ?νη εικ?να του Μιχα?λοβιτ? δεν ε?ναι αποδεκτ? στα ?λλα μεταγιουγκοσλαβικ? κρ?τη. Στην Κροατ?α και τη Βοσν?α και Ερζεγοβ?νη γ?νεται συσχ?τιση των εγκλημ?των πολ?μου που διαπρ?χθηκαν κατ? τη δι?ρκεια του Β? Παγκοσμ?ου Πολ?μου με εκε?να των Γιουγκοσλαβικ?ν Πολ?μων και ο Μιχα?λοβιτ? "θεωρε?ται εγκληματ?α? πολ?μου υπε?θυνο? για εθνοκ?θαρση και σφαγ?? γενοκτον?α?" ^[196] . Αυτ? ?γινε προφαν?? ?ταν στον Σ?ρβο καλαθοσφαιριστ? Μ?λαν Γκο?ροβιτ?, που ?χει το τατου?ζ του Μιχα?λοβιτ? στο αριστερ? του χ?ρι, απαγορε?τηκε απ? τον Υπουργ? Εσωτερικ?ν τη? Κροατ?α? Ζλ?τκο Μ?χουν να ταξιδ?ψει στην Κροατ?α επειδ? αρν?θηκε να το καλ?ψει, καθ?? η εμφ?νισ? του θεωρ?θηκε πρ?κληση μ?σου? ? β?α? λ?γω ρατσισμο?, εθνικισμο? ? θρησκε?α? " ^{[196] [203]} . Ο Σερβικ?? τ?πο? και οι πολιτικο? αντ?δρασαν στην απαγ?ρευση με ?κπληξη και αγαν?κτηση, εν? στην Κροατ?α η απ?φαση θεωρ?θηκε" σοφ? και μ?σο προστασ?α? του πα?κτη απ? τη δικ? του ανοησ?α ≫. ^[196] Το 2009 μια Σερβικ? ομ?δα με ?δρα το Σικ?γο προσ?φερε αμοιβ? ?ψου? $ 100.000,00 για βο?θεια στην ε?ρεση του τ?φου του Μιχα?λοβιτ?. Μια επιτροπ? που συγκροτ?θηκε απ? τη Σερβικ? κυβ?ρνηση ξεκ?νησε μια ?ρευνα και το 2010 ανακο?νωσε ?τι ο Μιχα?λοβιτ? μπορε? να ε?χε ταφε? στην Αντα Τσιγκ?νλια, στο Βελιγρ?δι ^[201] .

Ο Στρατηγ?? Ντρ?γκολιουμπ Μιχα?λοβιτ? διακρ?θηκε με εξαιρετικ? τρ?πο ω? Αρχηγ?? των Γιουγκοσλαβικ?ν Εν?πλων Δυν?μεων και αργ?τερα ω? Υπουργ?? Πολ?μου οργαν?νοντα? και οδηγ?ντα? σημαντικ?? δυν?μει? αντ?σταση? εν?ντια στον εχθρ? που κατ?λαβε τη Γιουγκοσλαβ?α, απ? τον Δεκ?μβριο του 1941 ?ω? τον Δεκ?μβριο του 1944. Με τι? ατρ?μητε? εν?ργειε? των στρατευμ?των του, πολλο? αεροπ?ροι των Ηνωμ?νων Πολιτει?ν διασ?θηκαν και επ?στρεψαν με ασφ?λεια. Ο Στρατηγ?? Μιχα?λοβιτ? και οι δυν?μει? του, παρ?λο που δεν ε?χαν επαρκ? εφ?δια και πολεμο?σαν υπ? πολ? δ?σκολε? συνθ?κε?, συν?βαλαν ουσιαστικ? στην υπ?θεση των Συμμ?χων και συν?βαλαν στην επ?τευξη μια? τελικ?? Συμμαχικ?? ν?κη?.

?  Χ?ρυ Τρο?μαν , 29 Μαρτ?ου 1948

Παραπομπ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Εξωτερικο? σ?νδεσμοι [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Πολυμ?σα σχετικ? με το θ?μα Dra?a Mihailovi? στο Wikimedia Commons