Συντεταγμ?νε? : 40°37′50″N 22°3′51″E  /  40.63056°N 22.06417°E  / 40.63056; 22.06417

Ν?ουσα Ημαθ?α?
Ν?ουσα Ημαθ?α? 40°37′50″N 22°3′51″E
Διοικητικ? υπαγωγ?	Δ?μο? Ηρωικ?? Π?λεω? Ν?ουσα?
Γεωγραφικ? υπαγωγ?	Περιφ?ρεια Κεντρικ?? Μακεδον?α?
?κταση	425  km²
Πληθυσμ??	29.669 (2021)
Ταχ. κωδ.	592 00
Τηλ. κωδ.	2332
Ιστ?τοπο?	Επ?σημο? ιστ?τοπο?
Σχετικ? πολυμ?σα
δεδομ?να ( π   ?   σ   ?   ε )

Η Ν?ουσα ? επ?σημα η Ηρωικ? π?λη τη? Ν?ουσα? , αν?κει στην περιφ?ρεια τη? Κεντρικ?? Μακεδον?α? , κτισμ?νη στου? πρ?ποδε? του ?ρου? Βερμ?ου , ε?ναι ορειν? π?λη Σ?μφωνα με την απογραφ? του ?του? 2011 , ο πληθυσμ?? φτ?νει του? 20.176 κατο?κου?. Ο ευρ?τερο? Δ?μο? , μετ? τη διοικητικ? μεταρρ?θμιση του σχεδ?ου Καλλικρ?τη?, διαμ?ρφωσε τον πληθυσμ? του σε 32.470 κατο?κου?. Απ? το 1955 με βασιλικ? δι?ταγμα χαρακτηρ?ζεται ω? ηρωικ? π?λη για του? αγ?νε? και τι θυσ?ε? των κατο?κων κατ? την περ?οδο των απελευθερωτικ?ν αγ?νων του 1822 .Σημερα σ?μφωνα με την απογραφ? 2021 ?χει πληθυσμ? 29.669 κατο?κου?.

Η Αρ?πιτσα τη? Ν?ουσα? ε?ναι ?να απ? τα λ?γα ποτ?μια στην Ελλ?δα που ?χουν ονομασ?α θηλυκο? γ?νου? ^[1] . ?να ποτ?μι που ?χει με?νει στην ιστορ?α για τη μεγ?λη θυσ?α των γυναικ?ν τη? π?λη?, τον Απρ?λιο του 1822, οι οπο?ε? προτ?μησαν να π?σουν αυτ?? και τα παιδι? του? στα νερ? του παρ? στα χ?ρια των Το?ρκων. Στο σημε?ο τη? θυσ?α? των γυναικ?ν, στην περιοχ? Στουμπ?νοι δ?πλα στο ποτ?μι τη? Αρ?πιτσα?, υπ?ρχει το χαρακτηριστικ? μνημε?ο, με το ?γαλμα τη? Ναουσα?α? με τα παιδι? στην αγκαλι? τη?.

Ετυμολογ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η Ν?ουσα ?ταν παλι?τερα γνωστ? και ω? Νι?ουστα. Πιθαν?τερο ενδεχ?μενο θεωρε?ται η ?δρυσ? τη? ω? "Ν?α Αυγο?στα" απ? του? Ρωμα?ου?, με το "Νιαο?στα" και τελικ?? το "Ν?ουσα" να αποτελο?ν παραφθορ? του ^[2] . ?λλη λα?κ? ετυμολογ?α θεωρε? το ?νομα "Ν?ουσα" ω? ουσιαστικοπο?ηση του ρ?ματο? "να?", δηλαδ? ρ?ω ? επιπλ?ω (εξο? και ναυτικ??). Στον Μεσα?ωνα ?ταν η Π?λη ?ταν υπ? την κυριαρχ?α των σ?ρβων ηγεμ?νων ε?χε το ?νομα Νι?γκου? (σερβ. ?егуш, Njegu?).

Κλ?μα [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το κλ?μα τη? Ν?ουσα? ε?ναι ηπειρωτικ? μεσογειακ?. Επηρε?ζεται απ? τη γειτν?ασ? του κ?μπου τη? Ημαθ?α? με τον Θερμα?κ? Κ?λπο , αλλ? και απ? τι? μεταβολ?? τη? θερμοκρασ?α? και τη? βροχ?πτωση? απ? τον ορειν? ?γκο του Βερμ?ου, ο οπο?ο? διαφοροποιε? σημαντικ? τα μετεωρολογικ? και κλιματικ? χαρακτηριστικ? τη? περιοχ??, δημιουργ?ντα? μ?α ορειν? και μ?α ημιορειν? ζ?νη αυξημ?νη? υγρασ?α? και μ?α πεδιν? ζ?νη με χαμηλ? επ?πεδο βροχοπτ?σεων, ιδια?τερα του? θερινο?? μ?νε?. Στην περιοχ? κυριαρχο?ν οι β?ρειοι και βορειοδυτικο? ?νεμοι χαμηλ?? και μ?τρια? ?νταση?, εν? την ?νοιξη κυριαρχο?ν οι ν?τιοι ?νεμοι. ?λλοι παρ?γοντε? μεταβολ?? των κλιματολογικ?ν χαρακτηριστικ?ν τη? περιοχ??, οφε?λονται στην ανθρ?πινη παρ?μβαση. Συγκεκριμ?να λ?γω τη? λειτουργ?α? των θερμοηλεκτρικ?ν σταθμ?ν στο οροπ?διο τη? Εορδα?α? , καθ?? και λ?γω τη? δημιουργ?α? τρι?ν τεχνητ?ν λιμν?ν στο δ?λτα του Αλι?κμονα , ?χουμε συχν?τερα την εμφ?νιση πιο χαμηλ?ν θερμοκρασι?ν κατ? την περ?οδο του χειμ?να στην περιοχ?. ^[3]

Γεωγραφ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η Ν?ουσα βρ?σκεται χτισμ?νη στο δυτικ? τμ?μα τη? περιφερειακ?? εν?τητα? Ημαθ?α? , 22 χιλι?μετρα βορει?τερα απ? την πρωτε?ουσα του νομο? Β?ροια . Βρ?σκεται 90 χιλι?μετρα βορειοδυτικ? τη? Θεσσαλον?κη? και 32 χιλι?μετρα ν?τια τη? ?δεσσα? . Ε?ναι χτισμ?νη αμφιθεατρικ? στου? ανατολικο?? πρ?ποδε? του ?ρου? Β?ρμιο. Οι ορεινο? ?γκοι γ?ρω απ? τον οικισμ? καλ?πτονται απ? πλο?σια βλ?στηση, εν? η περιοχ? του Αγ?ου Νικολ?ου ε?ναι ανακηρυγμ?νο ω? Τοπ?ο ιδιαιτ?ρου Φυσικο? Κ?λλου? . ^[4]

Ο ποταμ?? Αρ?πιτσα ε?ναι ο σημαντικ?τερο? υδροφορ?α? τη? περιοχ?? και διασχ?ζει την π?λη. ^[5] Σε κοντιν? απ?σταση υπ?ρχουν τα ερε?πια τη? περ?φημη? Σχολ?? του Αριστοτ?λη , ^[6] στην οπο?α διδ?χτηκε σε νεαρ? ηλικ?α απ? το μεγ?λο φιλ?σοφο Αριστοτ?λη ο Μ?γα? Αλ?ξανδρο? . Το μ?ρο? ?χει αξιοποιηθε? και τουριστικ?, αλλ? με σεβασμ? προ? το περιβ?λλον, πρ?γμα που εγγυ?ται και η υπαγωγ? του στο Πρ?γραμμα LIFE τη? Ευρωπα?κ?? ?νωση? .

Οικονομ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η ευρ?τερη περιοχ? τη? Ν?ουσα? φημ?ζεται για την οινοπαραγωγ? τη?. Το ομ?νυμο κ?κκινο κρασ? Ν?ουσα , ?χει λ?βει πολλ?? διακρ?σει? στη χ?ρα και στο εξωτερικ?. ?ταν απ? τα πρ?τα κρασι? στην Ελλ?δα που κυκλοφ?ρησαν και εμφιαλωμ?να. Το ?νομα τη? ιδια?τερη? ποικιλ?α? του κρασιο? αυτο? ε?ναι το ξιν?μαυρο , που αποτελε? Ονομασ?α Προελε?ση? Ανωτ?τη? Ποι?τητο? (Ο.Π.Α.Π.), και με ιδια?τερα χαρακτηριστικ? και γε?ση που διαμορφ?νονται τη μ?θοδο "blank de noir". Η ευρ?τερη πεδιν? περιοχ? τη? Ν?ουσα? παρ?γει υψηλ?? ποι?τητα? ροδ?κινα, μ?λα και κερ?σια και διατ?θενται σε εγχ?ριε? και διεθνε?? αγορ??. Η Ν?ουσα φημ?ζεται επ?ση? για το παραδοσιακ? καρναβ?λι τη? και με χορευτικ? δρ?μενο Μπο?λε? , που προσελκ?ει κ?θε χρ?νο μεγ?λο αριθμ? επισκεπτ?ν.

Αρχιτεκτονικ? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Σ?μα κατατεθ?ν τη? π?λη? ε?ναι ο Π?ργο? του Ρολογιο? , κοιν?? ≪Ρολ?ι≫ που βρ?σκεται μπροστ? απ? το Δημαρχε?ο. Ε?ναι δωρε? του βιομηχ?νου Γε?ργιου Αναστασ?ου Κ?ρτση, κτ?στηκε το 1895 με πωρ?λιθο και ε?ναι ?ψου? 25 μ?τρων. Διασ?ζει τον πρωτ?τυπο μηχανισμ? του. Υπ?ρχουν σκ?ψει? να καταστε? προσβ?σιμο? για επισκ?πτε?, επιτρ?ποντα? τη θ?αση τη? π?λη?.

Καινο?ριο σ?μα κατατεθ?ν τε?νει να γ?νει ο Οβελ?σκο? που ε?ναι τοποθετημ?νο? στην κεντρικ? πλατε?α τη? π?λη?, ?χει κατασκευαστε? το 2000 και ολοκληρωθε? το 2002 . ?χει ?ψο? 11 μ?τρα. Η π?λη δεν διαθ?τει παλι?? εκκλησ?ε? καθ?? ?λε? κ?ηκαν στο Ολοκα?τωμα τη? π?λη? απ? του? Το?ρκου?, το 1822. Εξα?ρεση αποτελε? ο μικρ?? Να?? του Προδρ?μου, που διασ?θηκε ω? απ? θα?μα. Οι παλαι?τεροι ναο? (Αγ?ου Γεωργ?ου και Παναγ?α?) χρονολογο?νται απ? τον 19ο αι?να και ε?ναι τρ?κλιτε? βασιλικ?? . Ακ?μα παλαι?τεροι ναο? που καταστρ?φηκαν το 1822 αντικαταστ?θηκαν απ? μεταγεν?στερε? εκκλησ?ε?.

Τα παραδοσιακ? κτ?ρια μακεδονικο? ρυθμο? που υπ?ρχουν στη Ν?ουσα καταλαμβ?νουν συν?θω? αρκετ? μεγ?λο ?γκο και ε?ναι δι?ροφα με εσωτερικ? αυλ?. Ε?ναι κατασκευασμ?να απ? πωρ?λιθου?, πλιθι? και ξ?λα. Δυστυχ?? σ?μερα διασ?ζονται ελ?χιστα απ? αυτ?. Συγκεντρ?νονται σε δι?φορε? συνοικ?ε?/γειτονι?? τη? π?λη?: Εν? στα ≪Πουλι?να≫ και στα ≪Μπατ?νια≫ υπ?ρχουν τα μεγαλ?τερα, αστικ? κτ?ρια, στα ≪Αλ?νια≫ κυριαρχο?ν οι μικρ?τερε? λα?κ?? κατοικ?ε?. Απ? τα μεμονωμ?να κτ?ρια ?ξια μνε?α? ε?ναι τα σχολε?α ≪Γαλ?κεια≫ και ≪Σεφ?ρτζειο≫ και το ≪Λ?ππειο≫ Γυμν?σιο που ονομ?στηκαν ?τσι απ? τα ον?ματα των δωρητ?ν.

Η π?λη ε?ναι δι?σπαρτη απ? Βιομηχανικ? κτ?ρια που χρησιμοποι?θηκαν κατ? τον 19ο και 20ο αι?να κυρ?ω? ω? Κλωστο?φαντουργε?α. Απ? τη δεκαετ?α του 1990 και μετ? τα εργοστ?σια, σταδιακ? ?παψαν να λειτουργο?ν, συνεπε?α τη? παγκ?σμια? κρ?ση? τη? κλωστο?φαντουργ?α?. ?τσι, ?μειναν στην π?λη ?δεια κουφ?ρια να θυμ?ζουν το πλουσι?τατο Βιομηχανικ? τη? παρελθ?ν. ?δη αρκετ? απ? αυτ? τα κτ?ρια ?χουν περι?λθει στον Δ?μο ο οπο?ο? αρχ?ζει να του? αλλ?ζει χρ?ση, ?πω? ?να που στεγ?ζει το τμ?μα Διο?κηση? Τεχνολογ?α? του Πανεπιστημ?ου Μακεδον?α? εν? ?λλα μετατρ?πονται σε Μουσε?α και πολυχ?ρου? πολιτισμο?.

Αξιοθ?ατα και δραστηρι?τητε? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Μουσε?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Ιστορικ? και Λαογραφικ? Μουσε?ο: ?χει εκθ?ματα τη? πολιτιστικ?? κληρονομι?? τη? Ν?ουσα? και των περιχ?ρων. Στα εκθ?ματα συγκαταλ?γονται μεταξ? ?λλων τοπικ?? στολ?? τη? π?λη? και τη? περιοχ??, υφαντ?, αργαλειο?, ?πλα και κοσμ?ματα. Βρ?σκεται στην οδ? Αγ. Δημητρ?ου 10.
• Μουσε?ο Ο?νου και Αμπ?λου: Βρ?σκεται στην οδ? Χατζημαλο?ση 17, στο σπ?τι του Ιω?ννη Μπουτ?ρη, ιδρυτ? τη? ομ?νυμη? εταιρ?α? . Πρ?κειται για παραδοσιακ? νεοκλασικ? κτ?ριο του 1908 , που αποτ?λεσε και το πρ?το οινοποιε?ο τη? π?λη?. Στο μουσε?ο μπορε? ο επισκ?πτη? να πληροφορηθε? για την ιστορ?α και για τη διαδικασ?α παραγωγ?? κρασιο? στην περιοχ? και για ?λα τα απαρα?τητα αντικε?μενα γ?ρω απ? το κρασ?.
• Λαογραφικ? Μουσε?ο Βλ?χων: ?χει εκθ?ματα απ? τη ζω? των Ναουσα?ων Βλ?χων . Μεταξ? ?λλων θα δει κανε?? αργαλειο??, φλοκ?τε? και στολ??. Βρ?σκεται στην οδ? Σοφρων?ου 23.
• Ε?ξεινο? Λ?σχη Ποντ?ων Ν?ουσα?: Εδ? θα βρει ο επισκ?πτη? μια μεγ?λη βιβλιοθ?κη που περι?χει και σχεδ?ν 1.000 βιβλ?α απ? τη Βιβλιοθ?κη τη? Αργυρο?πολη? του Π?ντου τα οπο?α ?φεραν απ? τον Π?ντο το 1923 οι πρ?σφυγε?. Αρχικ? ?ταν γ?ρω στα 5.000, αλλ? πολλ? καταστρ?φηκαν απ? την κατ?ρρευση του κτιρ?ου ?που στεγ?ζονταν αρχικ?, ?λλα π?λι μοιρ?στηκαν και ?λλα ?γιναν αντικε?μενο κλοπ??. Τ?ρα γ?νεται προσπ?θεια σωτηρ?α? των εναπομε?ναντων βιβλ?ων με αντιγραφ? σε σ?γχρονα ηλεκτρονικ? μ?σα, μελ?τη και συντ?ρηση.
• Συλλογ? Σιμαν?κα: Πρ?κειται για ιδιωτικ? συλλογ? κλασσικ?? μουσικ?? που δωρ?θηκε στον Δ?μο. Η συλλογ? περιλαμβ?νει πληθ?ρα δ?σκων, CD, κασετ?ν και βιντεοταινι?ν.

Π?ρκα [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η Ν?ουσα περιβ?λλεται απ? πολ? πρ?σινο και διαθ?τει αρκετ? π?ρκα. Το δημοτικ? π?ρκο που δημιουργ?θηκε τη δεκαετ?α του 1950, ε?ναι ?κταση? 30 περ?που στρεμμ?των, αποτελε? ?να απ? τα πιο σημαντικ? ενδοαστικ? π?ρκα τη? Ελλ?δα?, με επιβλητικ? θ?α στον κ?μπο τη? Ημαθ?α?, τον διαμορφωμ?νο ανθ?κηπο αλλ? και μ?α λ?μνη ?κταση? 1,5 περ?που στρεμμ?των που φιλοξενε? ψ?ρια, π?πιε? και κ?κνου?. To 2021 το δημοτικ? π?ρκο εντ?χθηκε επ?σημα ω? πλ?ρε? μ?λο? στην Ευρωπα?κ? Διαδρομ? Ιστορικ?ν Κ?πων του Συμβουλ?ου τη? Ευρ?πη? (ERHG) ^[7] . Το γνωστ?τερο ?λσο? ε?ναι αυτ? του Αγ?ου Νικολ?ου . ^{[ εκκρεμε? παραπομπ? ]}

?γιο? Νικ?λαο? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Σε απ?σταση μ?νο τρι?ν χιλιομ?τρων απ' το κ?ντρο τη? π?λη?, βρ?σκονται οι πηγ?? του ποταμο? τη? Αρ?πιτσα? μεσα σε πυκν? βλ?στηση απ? πλατ?νια. Η Αρ?πιτσα υδροδοτε? την π?λη και αρδε?ει τα ε?φορα κτ?ματα ?λη? τη? περιοχ??. Στην τοπικ? βλ?στηση υπ?ρχουν επ?ση? ?γριο αυτοφυ?? πυξ?ρι, φλαμουρι?? και βελανιδι??. Στην τοποθεσ?α παρ?χονται οργανωμ?νοι χ?ροι ?θληση? ?πω? γ?πεδα β?λλε?, μπ?σκετ, τ?ννι?, ποδοσφα?ρου καθ?? και ?να υπερσ?γχρονο κλειστ? κολυμβητ?ριο ολυμπιακ?ν διαστ?σεων. Επ?ση? υπ?ρχουν εγκαταστ?σει? εξυπηρ?τηση? των επισκεπτ?ν με ξενοδοχε?α και εστιατ?ρια. ^{[ εκκρεμε? παραπομπ? ]}

Χιονοδρομικ? κ?ντρα [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Σε απ?σταση 17 χιλιομ?τρων απ? την π?λη, βρ?σκονται, τα χιονοδρομικ? κ?ντρα Σελ?ου και το χιονοδρομικ? κ?ντρο 3-5 Πηγ?δια, που αποτελο?ν δ?ο απ? τα γνωστ?τερα χιονοδρομικ? κ?ντρα τη? Κεντρικ?? Μακεδον?α?. Μ?λιστα, το χιονοδρομικ? κ?ντρο Σελ?ου ε?ναι το πρ?το οργανωμ?νο χιονοδρομικ? κ?ντρο τη? χ?ρα? και βρ?σκεται στον οικισμ? Κ?τω Β?ρμιο, ?να απ? τα ψηλ?τερα χωρι? στην Ελλ?δα. ^[8] Το χιονοδρομικ? κ?ντρο 3-5 Πηγ?δια ε?ναι μεταγεν?στερο του Σελ?ου και αν?κει διοικητικ? στον Δ?μο τη? Ηρωικ?? Π?λη? τη? Ν?ουσα?. ^[9] Αποτελε? ?να σ?γχρονο χιονοδρομικ? κ?ντρο σε υψ?μετρο 1.430 - 2.005 μ?τρων με χιονοδρομικ?? π?στε? με κ?θε βαθμ? δυσκολ?α? και δρ?μου? αντοχ??. Ε?ναι το πρ?το χιονοδρομικ? κ?ντρο που απ?κτησε σ?στημα τεχνητ?? χι?νωση? στην Ελλ?δα. ^{[ εκκρεμε? παραπομπ? ]}

Αρχαιολογικο? χ?ροι [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Αρχαιολογικο? χ?ροι στην ευρ?τερη περιοχ?.

Ιστορ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Απ? την προ?στορ?α μ?χρι την οθωμανικ? κατ?κτηση [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Στη σημεριν? θ?ση που ε?ναι κτισμ?νη η Ν?ουσα δεν ?χει εντοπιστε? αρχα?ο? οικισμ??. Απ? την αρχα?α ιστορ?α τη? περιοχ??, αναφ?ρεται ?τι κ?τοικο? τη? ?ταν οι Βρ?γε?, θρακικ? φυλ? γνωστ?τερη στην ιστορ?α με το ?νομα Φρ?γε? , οι οπο?οι εγκαταστ?θηκαν σε ?λη την Ημαθ?α γ?ρω στον 12ο αι?να π.Χ. . Οι Βρ?γε? θα εκδιωχθο?ν αργ?τερα απ? την περιοχ? απ? μακεδονικ?? φυλ?? και θα εγκατασταθο?ν στη Χαλκιδικ? . Οικιστικ?? εγκαταστ?σει? που αν?γονται στην Εποχ? του Χαλκο? ?χουν ερευνηθε? τι? τελευτα?ε? δεκαετ?ε? στην ευρ?τερη πεδιν? περιοχ?. Μεταγεν?στερα ευρ?ματα απ? την αρχα?κ? εποχ? μ?χρι τη? ελληνιστικ? περ?οδο ?χουν ανασκαφε? στι? θ?σει? Κοπαν?? , Χαρ?εσσα , και Λευκ?δια , που οδηγο?ν στο συμπ?ρασμα ?παρξη? σημαντικ?? π?λη?, και ?σω? τη? π?λη? Μ?εζα ? Μ?ζα που αναφ?ρεται σε αφι?ρωμα των Δελφ?ν . ^{[ εκκρεμε? παραπομπ? ]}

Οι σημαντικ?τερε? αρχαιολογικ?? θ?σει? τη?

• Η Σχολ? του Αριστοτ?λου? ^{[ νεκρ?? σ?νδεσμο? ]} στο Νυμφα?ο τη? Μ?εζα? (Βρ?σκεται στη θ?ση "Ισβ?ρια" τη? Ν?ουσα?. Ε?ναι ?να τοπ?ο πλο?σιο σε νερ? και βλ?στηση ?που βρ?σκεται το Νυμφα?ο , Ιερ? των Νυμφ?ν δηλαδ?. Πρ?τε? ενδε?ξει? χρ?ση? του χ?ρου αν?γονται στην Εποχ? του Σιδ?ρου , ?μω? μετ? τα μ?σα του 4ου αι?να π.Χ. ο χ?ρο? θα διαμορφωθε? σε σχολ? και εδ? ο φιλ?σοφο? Αριστοτ?λη? δ?δαξε στον νεαρ? Αλ?ξανδρο φιλοσοφ?α , ηθικ? , τ?χνε? και μαθηματικ? . Αν?μεσα σε δ?ο φυσικ? σπ?λαια λαξε?τηκε κ?θετα ο βρ?χο?, προστ?θηκε μ?α ιωνικ? κιονοστοιχ?α και δημιουργ?θηκε μ?α στεγασμ?νη στο? σε σχ?μα Γ. Στο Αρχαιολογικ? Μουσε?ο τη? Β?ροια? υπ?ρχουν κεραμ?δε? και π?λινε? σ?με? απ? τη στ?γη τη? στο??.

• Το αρχα?ο θ?ατρο τη? Μ?εζα? (θ?ατρο ελληνιστικ?ν χρ?νων (2ο? αι. π.Χ.). Ανακαλ?φτηκε τυχα?α το 1992 . Ε?χε χωρητικ?τητα γ?ρω στου? 1.500-2.000 θεατ??. Οι ανασκαφ?? συνεχ?ζονται και κοντ? στο θ?ατρο ?που βρ?σκεται η αγορ? τη? Μ?εζα?).
• Ο μεγ?λο? Μακεδονικ?? τ?φο? ≪Κρ?σεω?≫ (Αρχ?? του 3ου αι?να π.Χ. Μνημειακ?? διθ?λαμο? μακεδονικ?? τ?φο? με δι?ροφη πρ?σοψη και τ?σσερει? ζωγραφικ?? παραστ?σει? με σκην?? Κρ?σεω? του νεκρο? στον ?δη. Πιθαν?τατα τ?φο? του Πευκ?στα, στρατηγο? του Μεγ?λου Αλεξ?νδρου απ? τη Μ?εζα).
• Ο Μακεδονικ?? τ?φο? των Λ?σωνο? και Καλλικλ?ου? (Γ?ρω στο 200 π.Χ. Μικρ?? διθ?λαμο? μακεδονικ?? τ?φο? με απλ? πρ?σοψη και πολ?χρωμε? ζωγραφικ?? παραστ?σει?. Περι?χει τα οστ? και την τ?φρα τεσσ?ρων γενι?ν μια? οικογ?νεια? υψηλ?? στρατιωτικ?? ιεραρχ?α? και π?ρε το ?νομα απ? δυο εκ των νεκρ?ν).

• Ο Μακεδονικ?? τ?φο? των Ανθεμ?ων (3ου αι?να π.Χ. Διθ?λαμο? καμαροσκεπ?? μακεδονικ?? τ?φο?).

• Ο Μακεδονικ?? Τ?φο? του Kinch (Γ?ρω στα 310-290 π.Χ. Μικρ?? διθ?λαμο? μακεδονικ?? τ?φο? με απλ? πρ?σοψη. Η ζωγραφικ? διακ?σμηση του εσωτερικο? δε διασ?ζεται πλ?ον. Π?ρε το ?νομα απ? τον Δαν? αρχαιολ?γο Kinch που τον αν?σκαψε στα τ?λη του 19ου αι?να).

Το 168 π.Χ. μετ? τη μ?χη τη? Π?δνα? η περιοχ? περν? στα χ?ρια τ?ν Ρωμα?ων . ?κτοτε η περιοχ? τη? Ν?ουσα? περν? σε αφ?νεια.

Η επαν?δρυση [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Την πρ?τη οικιστικ? παρουσ?α ?χουμε κατ? τη δι?ρκεια τη? Οθωμανικ?? κυριαρχ?α? με παρ?λληλη αν?πτυξη τη? χειροτεχν?α?.

Το 1822 η Ν?ουσα εξεγ?ρθηκε κατ? των Οθωμαν?ν, αλλ? η εξ?γερση κατεστ?λη τον Απρ?λιο του ?διου ?του? με βαρ? φ?ρο α?ματο?. Προεστο? και αρκετο? χωρικο? τη? Β?ροια? εκτελ?στηκαν. Σ?μφωνα με αναφορ? του Γ?λλου πρ?ξενου, στη Θεσσαλον?κη εστ?λησαν μερικο? σ?κκοι με κεφ?λια και αυτι? των φερ?μενων ω? επαναστατ?ν. Αρκετ?? γυνα?κε? αυτοκτ?νησαν για να μη συλληφθο?ν απ? του? Το?ρκου?, π?φτοντα? στον γκρεμ? του ποταμο? τη? Αρ?πιτσα?. ?λλε? απ?χθησαν απ? του? Το?ρκου?. ^[10] Σ?μφωνα με ενθυμ?σει? κατο?κου τη? Ν?ουσα?, τον 19ο αι?να αρκετο? Ναουσα?οι ε?χαν συγγενε?? Το?ρκου?, καταγ?μενου? απ? τι? γυνα?κε? που ε?χαν αρπαχτε? απ? του? Το?ρκου? το 1822. ^[11] Λ?γω του Ολοκαυτ?ματο? τη? Ν?ουσα? , ?πω? ?γινε γνωστ? η αιματηρ? κατ?πνιξη τη? επαν?σταση? τον Απρ?λιο του 1822, το Ελληνικ? κρ?το? απ?δωσε στην π?λη τον τ?τλο τη? "ηρωικ?? π?λη?".

Παρ? την καταστροφ? τη?, η Ν?ουσα κατορθ?νει να οικοδομηθε? και π?λι, σημει?νοντα? αξι?λογη αν?πτυξη στα τ?λη του 19ου αι?να , με την αν?πτυξη ιδιαιτ?ρω? τη? ανθηρ?? βιομηχαν?α? τη? κλωστο?φαντουργ?α?. Τα βιοτεχνικ? προ??ντα αυτ? την περ?οδο εξ?γονται και σε ?λλε? χ?ρε? τη? Ευρ?πη?. Ο τομ?α? αυτ?? θα αποτελ?σει και τη β?ση για μεγ?λη οικονομικ? ακμ? που συνεχ?στηκε και μετ? την απελευθ?ρωση απ? την Οθωμανικ? κυριαρχ?α για να παρακμ?σει στι? αρχ?? τη? δεκαετ?α? του '90. Η παρακμ? του κλ?δου οδ?γησε σε κλε?σιμο μεγ?λων βιομηχανικ?ν μον?δων και σε δραματικ? α?ξηση τη? ανεργ?α?.

Στη Ν?ουσα παρατηρ?θηκε ?να σημαντικ? χρονικ? κεν? ?σον αφορ? στην κατο?κηση τη? περιοχ?? με οργανωμ?νη μορφ? πολιτε?α?. Στην ?ψιμη Ρωμαιοκρατ?α και στα χρ?νια που ακολο?θησαν, οι αρχα?οι οικισμο? ?ρχισαν να παρακμ?ζουν. Ο ανασυνοικισμ??, σ?μφωνα με την τοπικ? παρ?δοση αλλ? και ?μμεσε? ιστορικ?? μαρτυρ?ε?, τοποθετε?ται τον 14ο αι?να (1385-86), λ?γο μετ? την κατ?ληψη τη? Β?ροια? απ? του? Το?ρκου? (γ?ρω στα 1383-87). Την εποχ? εκε?νη επικρατο?σε αναρχ?α στην περιοχ? καθ?? ?τακτε? μον?δε? γαζ?δων ?καναν συχν?? επιδρομ?? και καταλ?μβαναν, συχν? για μικρ? δι?στημα, π?λει? και περιοχ?? τη? Μακεδον?α?. Τρομαγμ?νοι κ?τοικοι τη? περιοχ?? κατ?φυγαν μεταξ? ?λλων και στα ?ρια τη? σημεριν?? π?λη? τη? Ν?ουσα?, στα δ?ση και ορειν? ?συλ? τη? και συν?βαλαν στην επανακατο?κηση τη? περιοχ??. Ο ντ?πιο? τοπ?ρχη? Σιαχ Λι?νη? παραχ?ρησε σημαντικ? προν?μια στου? χριστιανο?? κατο?κου? τη?. ^[12] Η τοποθεσ?α ?που ε?ναι χτισμ?νη η π?λη σ?μερα ?ταν ιδανικ?, καθ?? ?λο? ο κ?μπο? απλων?ταν στα π?δια των κατο?κων που μπορο?σαν ε?κολα να δουν επερχ?μενου? κινδ?νου?.

Μετ? την ολοκληρωτικ? κατ?κτηση τη? Μακεδον?α? απ? του? Οθωμανο?? η περιοχ? περι?λθε στα χ?ρια του Γαζ? Αχμ?τ Εβρεν?? , ?νο? απ? του? πιο δραστ?ριου? στρατηγο?? του σουλτ?νου Μουρ?τ Α' στον οπο?ο η τουρκικ? παρ?δοση αποδ?δει την κατ?ληψη σχεδ?ν κ?θε σημαντικ?? π?λη? τη? Μακεδον?α?. Εδ? θα ιδρ?σει βακο?φι που οι απ?γονο? του διατ?ρησαν στα Γιαννιτσ? . Ο ελληνικ?? πληθυσμ?? στην περιοχ? απολ?μβανε εξ αρχ?? σημαντικ? προν?μια, χ?ρη στην παρ?μβαση τη? Βαλιντ? Χανο?μ Σουλτ?να? ( Μ?ρα Μπρ?νκοβιτ? , κ?ρη? του Σ?ρβου ηγεμ?να Γεωργ?ου Μπρ?νκοβιτ? και σ?ζυγο? του Μουρ?τ Β' ). Η Ν?ουσα ?ταν χριστιανικ? π?λη εξ’ αρχ?? (εκτ?? απ? τον καδ? (δικαστ?) και το βοεβ?δα (διοικητ?) δεν ?ταν ?λλοι Οθωμανο? στην π?λη), με δικαι?ματα αυτοδιο?κηση?, δικ?? τη? φρουρ?? και με σημαντικ? φορολογικ? προν?μια, που επ?τρεψαν τη γρ?γορη συγκ?ντρωση πληθυσμο? και την αν?πτυξη τη? χειροτεχν?α? (οπλουργ?α, χρυσοχο?α, υφαντουργ?α κλπ). ?δη απ' τον 17ου αι?να υπ?ρχει ?να αστικ? κ?ντρο με χ?λια περ?που σπ?τια και οικονομικ? επιρρο? στην περιοχ? τη? κεντρικ?? Μακεδον?α? και πιο π?ρα (λ?γω τη? θ?ση? στο δρ?μο τ?ν καραβανι?ν που συν?δεε τι? νοτιοβαλκανικ?? αγορ??). Ο Εβλιγι? Τσελεμπ? αναφ?ρει ?τι κατοικε?ται κυρ?ω? απ? ?λληνε? κατ? την επ?σκεψ? του το 17ο αι?να. ^[13]

Μ?χρι τι? αρχ?? του 18ου αι?να λ?γα ε?ναι γνωστ? για την π?λη. Η πρ?τη σημαντικ? πληροφορ?α αναφ?ρεται στη στ?ση του 1705 ?ταν Το?ρκο? αξιωματο?χο? π?γε στην περιοχ? με την εντολ? να στρατολογ?σει ν?ου? για τα τ?γματα των γεν?τσαρων . Οι κ?τοικοι, αρν?θηκαν να παραδ?σουν τα παιδι? του? και σκ?τωσαν τον αξιωματο?χο και δ?ο συνοδο?? του. Με επικεφαλ?? τον αρματολ? Ζ?ση Καραδ?μο και του? δ?ο γιο?? του, κ?που 100 ?τομα ?ψωσαν τη σημα?α τη? ανταρσ?α? και προκαλο?σαν πλ?γματα στου? κατακτητ??. Απ?σπασμα ?μω? απ? 800 Το?ρκου? κατ?ρθωσε να κυκλ?σει του? αντ?ρτε? και τελικ? να σκοτ?σει στη μ?χη τον Καραδ?μο. Οι δ?ο γιο? του θα συλληφτο?ν και θα καταδικαστο?ν σε θ?νατο. Η στ?ση των Ναουσα?ων του 1705, ?ταν απ? τι? σημαντικ?τερε? του υπ?δουλου Ελληνισμο? , ?ταν η αιτ?α να σταματ?σει το παιδομ?ζωμα στον Ελληνικ? χ?ρο.

To 1772 η Ν?ουσα ?ταν ?να απ? τα κ?ντρα μια? συνωμοτικ?? κ?νηση? με σκοπ? την εξ?γερση, που υποκιν?θηκε απ? τον Σωτ?ριο Λευκ?διο, πρ?κτορα τη? Ρωσ?α?. Στη Ν?ουσα και στην Κοζ?νη συναντ?θηκαν οι επ?σκοποι Εδ?σση?, Βερο?α?, Καμπαν?α?, Πλαταμ?νο?, Σερβ?ων και Κοζ?νη?, Π?τρα? Ολ?μπου κ.?. ?που αποφασ?στηκε να συγκροτηθο?ν στρατιωτικ? σ?ματα με τη βο?θεια αρματωλ?ν. Δεν ε?ναι γνωστ? η τ?χη τη? συνωμοσ?α?, αλλ? εκε?νη την εποχ? (μετ? την εποχ? του 1770) οι Το?ρκοι φοβο?μενοι επ?θεση του ρωσικο? στ?λου ?καναν πολλ?? βιαιπραγ?ε? κατ? των Ελλ?νων. Η κατ?σταση αυτ? τερματ?στηκε με τη συνθ?κη του Κιουτσο?κ Κα?ναρτζ? (1774) με την οπο?α οι Το?ρκοι αναγκ?στηκαν να παραχωρ?σουν στου? ?λληνε? πολλ? προν?μια. ^[14]

Στι? αρχ?? του 18ου αι?να ε?ναι γνωστ? το ?ργο του Ναουσα?ου λ?γιου και θεολ?γου Αναστασ?ου Μιχα?λ .

Παρ? την παρ?νθεση αυτ?, η Ν?ουσα συνεχ?ζει να αναπτ?σσεται με γοργο?? ρυθμο??. Σε ?να αι?να ο πληθυσμ?? θα διπλασιαστε? σχεδ?ν και θα αποκτ?σει φ?μη και για τα κρασι? και για τι? εκπαιδευτικ?? δραστηρι?τητε? τη?. Προσ?λκυσε ?τσι το ενδιαφ?ρον του φιλ?δοξου Αλ? Πασ? των Ιωανν?νων που με πολιορκ?ε? και δ?λο προσπ?θησε να την προσαρτ?σει μεταξ? 1795 και 1804 . Το 1804 ο αρματολ?? Βασ?λη? Ρομφα?η? με τον υπαρχηγ? Αναστ?σιο Καρατ?σο , ?στερα απ? αγ?να π?ντε μην?ν αναγκ?στηκαν να εγκαταλε?ψουν την π?λη, που περι?λθε ?τσι στα χ?ρια του Αλ? μ?χρι και το 1812 οπ?τε την εγκατ?λειψε κατ’ εντολ? του σουλτ?νου.

Η ηρεμ?α θα διαρκ?σει ?μω? λ?γα μ?νο χρ?νια. Το Φεβρου?ριο του 1822 , η Ν?ουσα παρ?λη την ευημερ?α τη? θα λ?βει μ?ρο? στα πλα?σια τη? Ελληνικ?? Επαν?σταση? . Την ημ?ρα εκε?νη ?γινε πανυγηρικ? κ?ρυξη τη? Επαν?σταση? στον Μητροπολιτικ? να? με δοξολογ?α, ορκωμοσ?α, επαναστατικ? ?σματα και ?ψωση των σημαι?ν στου? π?ργου? και τι? π?λε? τη? π?λη?. ^[15] Πολεμικ?? επιχειρ?σει? με αρχηγο?? του? Ζαφειρ?κη Θεοδοσ?ου και Αναστ?σιο Καρατ?σο, με στ?χο τη δημιουργ?α ελε?θερου επαναστατικο? καθεστ?το? στην περιοχ?, θα οδηγ?σουν στην πολιορκ?α τη? π?λη? απ? τα στρατε?ματα του Διοικητ? τη? Θεσσαλον?κη? Μεχμ?τ Εμ?ν Πασ?, γνωστο? ω? Εμπο? Λουμπο?τ (ο ροπαλοφ?ρο?). Η π?λη, παρ? την ηρωικ? αντ?σταση, θα υποκ?ψει τελικ? στη δ?ναμη των 12.000 ανδρ?ν του πασ? στι? 22 Απριλ?ου 1822, Κυριακ? του Θωμ?. Ακολο?θησαν η καταστροφ? τη? π?λη?, λεηλασ?ε?, σφαγ?? και διωγμο? του πληθυσμο?. Αρκετ?? γυνα?κε? προτιμο?ν να σκοτωθο?ν π?φτοντα? με τα παιδι? του? στ' αφρισμ?να νερ? του καταρρ?κτη τη? Αρ?πιτσα? στου? "Στουμπ?νου?" για να μη π?σουν στα χ?ρια των Το?ρκων. Σ?μφωνα με τα επ?σημα οθωμανικ? ντοκουμ?ντα 409 Ναουσα?οι θα σκοτωθο?ν, 33 θα εγκαταλε?ψουν την π?λη και 198 θα λ?βουν χ?ρη, ?λοι ω? επ? το πλε?στον ?νδρε?. Π?νω απ? 400 γυναικ?παιδα θα πωληθο?ν ω? σκλ?βοι. Οι περιουσ?ε? των νεκρ?ν και φυγ?δων (655 σπ?τια) και τη? εκκλησ?α? (226 σπ?τια) θα δημευτο?ν. ?στερα απ? αυτ? το γεγον?? η π?λη θα χ?σει για τα επ?μενα χρ?νια τα προν?μι? τη?. Πολλο? Ναουσα?οι θα συνεχ?σουν τον αγ?να του 1821 στη Ν?τιο Ελλ?δα. Ναουσα?οι αγωνιστ?? που διακρ?θηκαν ε?ναι ο εκατ?νταρχο? Λ?ζαρο? (Λ?ζο?) Γεωργ?ου, οι αξιωματικο? (Ζ? τ?ξη?) Δημ?τριο? Αγγελ?πουλο?, Κωνσταντ?νο? Καραμεσ?να? και Φ?λιππο? Καραμεσ?να?, οι υπερασπιστ?? τη? ?δρα? Κωνσταντ?νο? Γι?ννη και Νικ?λαο? Τουφεξ??, ο συναγωνιστ?? του Αναστ?σιου Καρατ?σου Γε?ργιο? Θεοδοσ?ου, οι υπαξιωματικο? Κωνσταντ?νο? Αθανασ?ου και Ιω?ννη? Μιχα?λ και οι Εμμανου?λ Π?πα? (γεν. 1800), Αναστ?σιο? (Τ?σιο?) Εμμανου?λ (γεν. 1805), ?γγελο? Ιω?ννου (γεν. 1797), Δημ?τριο? Κωνσταντ?νου (γεν. 1801) και ο Γε?ργιο? Κ?στα (γεν.1804). ^{[ εκκρεμε? παραπομπ? ]} Τη Ν?ουσα εκπροσ?πησε ο πληρεξο?σιο? Β?ιο? Γεωργ?ου στην Δ' Εθνοσυν?λευση ?ργου? το 1829 και στην Δ? κατ' επαν?ληψη εθνοσυν?λευση στα Μ?γαρα , το 1831 .

Μ?λι? το 1849 θα επιτραπε? π?λι μια μορφ? αυτοδιο?κηση? με την εκλογ? ?ρχοντα και σχετικ?? αυτονομ?α?. Απ? το1868 οι ?ρχοντε? θα επιτραπε? να γ?νουν δ?μαρχοι τη? π?λη?, τ?τλο? που θα ε?ναι για τα επ?μενα χρ?νια συνεχ?? σε χριστιανικ? χ?ρια. Ο δ?μαρχο? μπορο?σε επ?σημα να αποφασ?σει για τα κοιν? και ε?χε οπλισμ?νου? σωματοφ?λακε?.

Παρ?λη την καταστροφ?, η Ν?ουσα θα αναρρ?σει γρ?γορα. Οι 198 Ναουσα?οι που ?λαβαν χ?ρη, αν?καν και στι? πιο ε?πορε? οικογ?νειε?. Εκτ?? απ? τα χωρ?φια, δι?θεταν και 17 εργαστ?ρια, 26 βιοτεχν?ε? και 4 μεγ?λε? λαν?ρε? . ?τσι υπ?ρξε η β?ση και π?λι για οικονομικ? αν?πτυξη, ιδ?ω? στην παρασκευ? μ?λλινων. Χριστιανικ?? οικογ?νειε? θα μετακομ?σουν στη Ν?ουσα εν? οι αρχ?? προ?τρεψαν και την εγκατ?σταση μουσουλμανικ?ν οικογενει?ν για την αποφυγ? ν?ων κινημ?των. 70 μουσουλμανικ?? οικογ?νειε? θα ανταποκριθο?ν στο κ?λεσμα.

Στα τελευτα?α χρ?νια τη? Οθωμανικ?? κυριαρχ?α? η Ν?ουσα θα γνωρ?σει εμπορικ? και βιομηχανικ? ακμ?. Η αν?πτυξη θα ξεκιν?σει κυρ?ω? με τι? μεταρρυθμ?σει? στην Οθωμανικ? Αυτοκρατορ?α . Κατ? την περ?οδο του Τανζιμ?τ (Tanzimat) μεταξ? ?λλων οι θρησκευτικ?? μειον?τητε? θα αποκτ?σουν ?σα δικαι?ματα με του? μουσουλμ?νου? και η ισ?τητα θα προσδ?σει περισσ?τερη σιγουρι? σε θ?ματα ιδιοκτησ?α?. Γ?ρω στι? 20 οικογ?νειε? θα αποτελ?σουν τη β?ση τη? οικονομικ?? ακμ?? για τα επ?μενα χρ?νια. Μ?σω παντρει?ν πολλ?? απ? αυτ?? θα ?χουν μετοχ?? και στι? επιχειρ?σει? ?λλων οικογενει?ν. Το 1874 - 1875 ιδρ?εται το εργοστ?σιο κλωστο?φαντουργ?α? ≪Λ?γγου?Κ?ρτση-Τουρπ?λη≫ στη Ν?ουσα, η πρ?τη ?σω? βιομηχαν?α στα Βαλκ?νια με τη σ?γχρονη ?ννοια του ?ρου. Οι βιομ?χανοι επωφελ?θηκαν τη? διεθν?? πτ?ση? τη? τιμ?? βαμβακιο?, του φτηνο? νερο? ω? εν?ργεια και των χαμηλ?ν μισθ?ν και ?τσι θα μπορ?σουν να ανταγωνιστο?ν πλ?ον ικανοποιητικ? τι? εισαγωγ?? βαμβακερ?ν απ? το εξωτερικ?. Ακολουθο?ν στα επ?μενα χρ?νια και μ?χρι τη? αρχ?? του 20ου αι?να και ?λλε? βιομηχανικ?? μον?δε? κλωστο?φαντουργ?α?. Παρ?λληλα οι μ?χρι τ?τε ισχυρο? στην αγορ? βο?λγαροι παραγωγο? μ?λλινων δεν ικανοποιο?ν πλ?ον ποιοτικ?? τι? αν?γκε? κυρ?ω? του Οθωμανικο? στρατο? και ?τσι χ?νουν σταδιακ? την αγορ? τη? Αυτοκρατορ?α?. Τα καινο?ργια εργοστ?σια των Ναουσα?ων επωφελο?νται τη? ευκαιρ?α? και το εργοστ?σιο Χατζηλαζ?ρου ειδικ? αδυνατε? να ικανοποι?σει την αυξημ?νη ζ?τηση του στρατο? σε μ?λλινα.

Στη δι?ρκεια του Μακεδονικο? αγ?να ( 1904 - 1908 ) η Ν?ουσα αποτ?λεσε σημαντικ? κ?ντρο κατ? τη? δρ?ση? τ?ν βο?λγαρων κομιτατζ?δων . Ελληνικ? ανταρτικ? σ?ματα υποστηρ?ζονταν απ? την π?λη με σημαντικ?τερου? οπλαρχηγο??, τον Επαμειν?νδα Γκαρν?τα και Ιω?ννη Σημαν?κα . Ο Μακεδονικ?? Αγ?να? αποτ?λεσε την αφετηρ?α των νικηφ?ρων απελευθερωτικ?ν πολ?μων τη? περι?δου 1912 - 1913 , που ε?ναι γνωστο? στην ιστοριογραφ?α ω? βαλκανικο? π?λεμοι . Η Ν?ουσα θα απελευθερωθε? απ? την Οθωμανικ? κυριαρχ?α στι? 17 Οκτωβρ?ου του 1912 .

Κατ? την απελευθ?ρωση, η Ν?ουσα θα ε?ναι μια βιομηχανικ? π?λη και ο πληθυσμ?? τη? ?ταν 9.000 με 12.000 κ?τοικοι, απ? του? οπο?ου? γ?ρω στο 20% εργ?τε? (ω? επ? το πλε?στον αν?παντρε? γυνα?κε?). Η π?λη ?χει το 1912 τρει? κλωστο?φαντουργ?ε? με 14.200 αργαλειο??. ?λλε? 3 κλωστο?φαντουργ?ε? με 26.500 αργαλειο?? στην ?δεσσα και Θεσσαλον?κη αν?κουν εξ’ ολοκλ?ρου σε Ναουσα?ου?. Η Ν?ουσα ελ?γχει ?τσι εκε?νη την εποχ? 6 απ? τι? 10 μον?δε? τη? Μακεδον?α? που με τη σειρ? τη? ε?χε τι? μισ?? μον?δε? παραγωγ?? ολ?κληρη? τη? Οθωμανικ?? Αυτοκρατορ?α?. 90% των εργαζομ?νων στι? μηχανοποιημ?νε? μον?δε? επεξεργασ?α? μαλλιο? ελ?γχονταν απ? Ναουσα?ου?. Τη ?δια χρονι? η π?λη δι?θετε επ?ση? 3 μεγ?λου? και δεκ?δε? μικρο?? μ?λου?, 3 ξυλουργικ?? μον?δε?, και δεκ?δε? πιεστ?ρια, μεταξουργε?α και μικρ?τερε? βιοτεχν?ε? επεξεργασ?α? μαλλι?ν.

Η οικονομικ? αν?πτυξη θα συνεχιστε? αμε?ωτη και με την π?λη σαν τμ?μα του Ελληνικο? κρ?του?. Ν?ε? βιομηχανικ?? μον?δε? ιδρ?ονται, η γεωργ?α εκσυγχρον?ζεται με τη συστηματικ? δεντροκαλλι?ργεια και το εξωτερικ? εμπ?ριο σημει?νει ?λματα. Ο πληθυσμ?? τη? π?λη? γν?ρισε σημαντικ? α?ξηση ?ταν μεγ?λο? αριθμ?? Μικρασιατ?ν προσφ?γων εγκαταστ?θηκαν στη Ν?ουσα, μετ? τη Μικρασιατικ? καταστροφ? το 1922 και την επακ?λουθη Συνθ?κη τη? Λωζ?ννη? .

Κατ? τη δι?ρκεια τη? Γερμανικ?? Κατοχ?? Ναουσα?οι θα συμμετ?σχουν ενεργ? στην Εθνικ? Αντ?σταση . Ο μεγ?λο? ?γκο? των εργατ?ν που υπ?ρχε στην π?λη ε?χε γ?νει απ? προπολεμικ? πεδ?ο στρατολ?γηση? για το ΚΚΕ. Ταυτ?χρονα οι ορεινο? ?γκοι γ?ρω απ? τη Ν?ουσα εδιναν τη δυνατ?τητα οργ?νωση? ανταρτικ?ν ομ?δων. ?τσι στα γ?ρω βουν? ο (κομμουνιστικ??) ΕΛΑΣ ο οπο?ο? δεν αν?χεται ?λλε? οργαν?σει?, εγκαθιστ? το αρχηγε?ο και κ?ντρα υποδοχ?? στρατολογημ?νων. Ταυτ?χρονα ξεκιν?ει η εμφ?λια διαμ?χη για τον ?λεγχο του αντιστασιακο? κιν?ματο?.

Στα μ?σα Σεπτεμβρ?ου 1944 η Ν?ουσα απελευθερ?νεται. Τον Μ?ιο του 1945 θα γ?νουν μεγ?λε? απεργ?ε? του εργατικο? κιν?ματο?. Στον Εμφ?λιο που ακολο?θησε την Κατοχ?, η π?λη θα δεχτε? συχν? αντ?ρτικε? επιθ?σει?. Το Α?γουστο του 1946 η π?λη θα δεχτε? επι τρει? μ?ρε? επ?θεση απ? μεγ?λε? ομ?δε? ανταρτ?ν. Τον Οκτ?βριο τη? ?δια? χρονι?? η π?λη θα χτυπηθε? και π?λι απ? δ?ναμη 400 κομμουνιστ?ν. Μεγ?λο τμ?μα τη? Ν?ουσα?, που απαριθμο?σε περ?που 12.000 κατο?κου?, θα π?σει θ?μα τη? φωτι??. Στα τ?λη Ιανουαρ?ου του 1949 η π?λη θα καταληφθε? για δυο-τρει? μ?ρε? απ? τον ΔΣΕ, κατ? τη δι?ρκεια τη? κατ?ληψη? τη? η π?λη θα πυρποληθε? και πολλο? κ?τοικοι ιδ?ω? ν?ε? και ν?οι θα απαχθο?ν β?αια. Ταυτ?χρονα εκτελο?νται οι περισσ?τεροι απ? του? επιφανε?? πολ?τε? μεταξ? των οπο?ων ο Δ?μαρχο? τη? π?λη?. Αρκετο? απ? του? β?αια στρατολογηθ?ντε? θα βρουν τον θ?νατο λ?γε? μ?ρε? αργ?τερα, καθ?? θα ριχτο?ν αγ?μναστοι και στην πρ?τη γραμμ? στη μ?χη τη? Φλ?ρινα? (12.02.49). Τον Ιο?νιο 1949 η Ν?ουσα θα ξαναδεχτε? επ?θεση και 300 κ?τοικοι θα γ?νουν ?μηροι. Η Πολεμικ? Αεροπορ?α θα πλ?ξει ?μω? του? οπισθοχωρο?ντε? αντ?ρτε? που θα αφ?σουν τελικ? του? απαχθ?ντε? ελε?θερου?.

Μετ? το τ?λο? του Εμφυλ?ου η Ν?ουσα ξαναγεννι?ται απ? τη στ?χτη τη?. Τα καταστραμμ?να εργοστ?σια ξαναχτ?ζονται, χιλι?δε? εργ?τε? ξαναβρ?καν δουλει? και το πυρπολημ?νο αρχοντικ? κ?ντρο ανοικοδομ?θηκε. Απ? τη δεκαετ?α του '50 μ?χρι και σ?μερα παρ?γονται οι φλοκ?τε? στη Ν?ουσα. Συν?μα στον τομ?α τη? γεωργ?α? καινο?ργιε? δυναμικ?? καλλι?ργειε? θα συντελ?σουν στην παραπ?ρα αν?πτυξη τη? π?λη? και ο πλο?σιο? δασικ?? πλο?το? του Βερμ?ου θα αξιοποιηθε? κατ?λληλα.

Αξι?λογοι Ναουσα?οι [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Ζ?ση? Καραδ?μο? , κλ?φτη?, επαναστ?τη?
• Αναστ?σιο? Μιχα?λ , λ?γιο?
• Βασ?λειο? Ρομφ?η? , κλ?φτη?
• Αναστ?σιο? Καρατ?σο? , στρατηγ?? του 1821
• Ζαφειρ?κη? Θεοδοσ?ου , πρ?κριτο?, οπλαρχηγ?? του 1821
• Στογι?ννη? Δ?μου , οπλαρχηγ?? του 1821
• Ιω?ννη? Σημαν?κα? , Μακεδονομ?χο? οπλαρχηγ??
• Επαμειν?νδα? Γκαρν?τα? , Μακεδονομ?χο? οπλαρχηγ??
• Μιχαηλ Κ. Γεωργιαδη?, πρ?κριτο?, ?φορο? των Σχολε?ων στο δε?τερο μισ? του 19ου αι?να

Μεταφορ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Σιδηροδρομικ?? μεταφορ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η Ν?ουσα εξυπηρετε?ται απ? τον ομ?νυμο σιδηροδρομικ? σταθμ? που εγκαινι?στηκε το 1894 επ? σιδηροδρομικ?? γραμμ?? Θεσσαλον?κη? - Φλωρ?νη?. Απ? το 2009, εξυπηρετε?ται απ? τον προαστιακ? Θεσσαλον?κη? ο οπο?ο? συνδ?ει την π?λη με τη Θεσσαλον?κη και μετ? και με την ?δεσσα .

Δ?μο? Ηρωικ?? π?λη? Ν?ουσα? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο Δ?μο? τη? Ν?ουσα? ιδρ?θηκε στι? 17 Οκτωβρ?ου 1912 , αμ?σω? μετ? την απελευθ?ρωση απ? του? Οθωμανο??. Με τι? οργανωτικ?? αλλαγ?? του Προγρ?μματο? Ανασυγκρ?τηση? τη? Πρωτοβ?θμια? Τοπικ?? Αυτοδιο?κηση? ≪ Καποδ?στρια?≫ , ο Δ?μο? θα μεγαλ?σει σημαντικ? με την ενσωμ?τωση των κοινοτ?των Αρκοχωρ?ου, Γιαννακοχωρ?ου, Ροδοχωρ?ου (με του? οικισμο?? Ροδοχωρ?ου, Μεταμ?ρφωση? και Αγ?ου Πα?λου) και Στενημ?χου. Το 2011 με το πρ?γραμμα τοπικ?? αυτοδιο?κηση? Καλλικρ?τη? , με τον δ?μο Ηρωικ?? Π?λη? Ν?ουσα? συνεν?θηκαν οι πρ?ην Δ?μοι Ανθεμ?ων (Επισκοπ?, Κοπαν??, Λευκ?δια, Μαρ?να, Πολλ? Νερ?, Μον?σπιτα, Χαρ?εσσα) και Ειρηνο?πολη? (Αγγελοχ?ρι, Αρχ?γγελο?, ?νω Ζερβοχ?ρι, Παλαι? Ζερβοχ?ρι, Πολυπλ?τανο?).

Δ?μαρχοι [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Κ?ριο λ?μμα: Κατ?λογο? δημ?ρχων Ν?ουσα?

Αδελφοποιημ?νε? π?λει? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η π?λη τη? Ν?ουσα? ?χει αδελφοποιηθε? ? υπογρ?ψει πρωτ?κολλα φιλ?α? και συνεργασ?α? με τι? ακ?λουθε? π?λει?: ^[16]

Π?λη	Χ?ρα	Σημει?σει?
Μεσολ?γγι	Ελλ?δα	Επ?σημα ονομ?ζεται η Ιερ? π?λι? του Μεσολογγ?ου
Ν?ουσα Π?ρου	Ελλ?δα
Στεν?μαχο?	Βουλγαρ?α	Η π?λη ?δωσε το ?νομα τη? στο ομ?νυμο χωρι?
Ζγκορζελ?τ?	Πολων?α	Πρωτ?κολλο φιλ?α? και συνεργασ?α?

Φωτογραφ?ε? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• 
  ?ποψη του ανατολικο? τμ?ματο? τη? π?λη?
• 
  ?ποψη του Δημοτικο? Σταδ?ου Αντ. Κωνσταντιν?δη?
• 
  ?ποψη τη? π?λη? απ? το δρ?μο για Σ?λι
• 
  Παραδοσιακ? κτ?ριο και βρ?ση, στο κ?ντρο τη? π?λη?
• 
  Θ?α απ? τα τελευτα?α σπ?τια στο δρ?μο για το Σ?λι
• 
  Παραδοσιακ?? πεζ?δρομο? σε παλι? γειτονι?
• 
  Παραδοσιακ? κτ?ριο στο κ?ντρο τη? π?λη?
• 
  Ο Χ?ρο? Θυσ?α?, ?που οι γυνα?κε? τη? π?λη? ?πεσαν στου? Καταρρ?κτε? το 1822
• 
  Ο ποταμ?? Αρ?πιτσα, ?πω? φα?νεται απ? τη Γ?φυρα του Νοσοκομε?ου
• 
  Αμπελ?να? που παρ?γει την τοπικ? ποικιλ?α ξιν?μαυρου στην περιοχ? τη? Ν?ουσα?.
• 
  Ο ποταμ?? Αρ?πιτσα στου? πρ?ποδε? του Βερμ?ου

Παραπομπ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Εξωτερικο? σ?νδεσμοι [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Δ?μο? Ηρωικ?? Π?λη? Ν?ουσα? (Επ?σημο? δικτυακ?? τ?πο?)
• Σχολ? του Αριστοτ?λου?
• Πολιτιστικ? Κ?ντρο Σχολ?? του Αριστοτ?λου? ^{[ νεκρ?? σ?νδεσμο? ]}
• Βασδραβ?λλη? Κ. Ιω?ννη? (1956) Ιστορικ? περ? Ναο?ση?, εξ ανεκδ?του χειρογρ?φου. "Μακεδονικ?", τ. Γ'

π   ?   σ   ?   ε Οικισμο? του Δ?μου Ηρωικ?? Π?λη? Ν?ουσα? Δημοτικ? εν?τητα Ανθεμ?ων Επισκοπ? Κοπαν?? Λευκ?δια Μαρ?να Μον?σπιτα Πολλ? Νερ? Χαρ?εσσα Δημοτικ? εν?τητα Ειρηνο?πολη? Αγγελοχ?ρι ?νω Ζερβοχ?ρι Αρχ?γγελο? Πολυπλ?τανο? Παλαι? Ζερβοχ?ρι Δημοτικ? εν?τητα Ν?ουσα? ?γιο? Νικ?λαο? ?γιο? Πα?λο? ?νω Σ?λι Αρκοχ?ρι Γιαννακοχ?ρι Μεταμ?ρφωση Ν?ουσα Πηγ?δια* Ροδακινι? Ροδοχ?ρι Σταθμ?? Στεν?μαχο? Μον?? Μον? Προδρ?μου Μον? Ταξιαρχ?ν* Χιονοδρομικ? Θ?ρετρα Τρ?α-Π?ντε Πηγ?δια ?δρα: Ν?ουσα *(Περιοχ?? με μη μ?νιμο πληθυσμ?) Ιστ?τοπο?: naousa.gr