Μεταβλητ?? αστ?ρα?

Στην αστρονομ?α ω? μεταβλητ?? αστ?ρα? χαρακτηρ?ζεται κ?θε αστ?ρα? του οπο?ου η λαμπρ?τητα αλλ?ζει με την π?ροδο του χρ?νου, παρουσι?ζοντα? μ?α διακ?μανση του φαιν?μενου μεγ?θου? του. Μεταβλητ?τητα φωτειν?τητα? δεν παρουσι?ζουν ?λοι οι αστ?ρε?, αλλ? σε ?σου? παρατηρε?ται, αποτελε? ?να μ?νιμο και σταθερ? χαρακτηριστικ? του? που μελετ?ται μ?σω τη? καμπ?λη? φωτ?? , μια? συν?ρτηση? δηλαδ? που περιγρ?φει τη μεταβολ? τη? λαμπρ?τητ?? του σε συν?ρτηση π?ντα του χρ?νου.

Γενικ? - ιστορ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Κ?θε μεταβλητ?? αστ?ρα? παρουσι?ζει ιδια?τερη καμπ?λη φωτ?? που με τη βο?θεια αυτ?? καθ?σταται δυνατ?? ο προσδιορισμ?? του μεγ?στου και του ελαχ?στου, καθ?? και το ε?ρο? τη? μεταβολ?? τη? λαμπρ?τητα? αυτο?. Παρ?λληλα ?μω? μεταβ?λλονται και ?λλα φυσικ? χαρακτηριστικ? των συγκεκριμ?νων αστ?ρων που δημιουργο?ν επ?ση? καμπ?λε? σε συν?ρτηση του χρ?νου, ?πω? π.χ. ο δε?κτη? χρωματισμο?, η ακτινικ? ταχ?τητα, ο φασματικ?? τ?πο? κ.?.
Συνεπ?? για την πλ?ρη μελ?τη κ?θε μεταβλητο? αστ?ρα θα πρ?πει εκτ?? τη? καμπ?λη? φωτ?? να προσδιοριστο?ν και οι καμπ?λε? των παραπ?νω χαρακτηριστικ?ν που επ?ση? μεταβ?λλονται.

Ο πρ?το? μεταβλητ?? αστ?ρα? παρατηρ?θηκε το 1638 απ? τον Γι?χαν? Χολβ?ρντα ( Johannes Holwarda ) και ?ταν ο Omicron (o) του Κ?του? , που αργ?τερα ονομ?στηκε Mira (= θαυμ?σιο? ), ταλαντων?ταν σε ?ναν περιοδικ? κ?κλο 11 μην?ν. Η ανακ?λυψη αυτ? ?γινε σε συνδυασμ? με ?ναν υπερκαινοφαν? που ε?χε παρατηρηθε? το 1572 και το 1604. Ο δε?τερο? μεταβλητ?? αστ?ρα? παρατηρ?θηκε το 1669 απ? τον Geminiano Montanari και ?ταν ο μεταβλητ?? Αλγκ?λ (ο β Περσ?ω?). ?τσι ο αι?να? αυτ?? χαρακτηρ?στηκε αστρονομικ? επαν?σταση απ? την ?νταση που ελ?μβανε πλ?ον η αστρονομικ? παρατ?ρηση. Το 1784 δ?θηκε η σωστ? ερμηνε?α του φαινομ?νου τη? μεταβλητ?τητα?. Και εν? μ?χρι το 1786 ε?χαν παρατηρηθε? δ?κα μεταβλητο? αστ?ρε?, το 1850 ο αριθμ?? του? ε?χε πολλαπλασιαστε?. Ειδικ?τερα μετ? την ανακ?λυψη τη? φωτογραφ?α? , το 1890, η α?ξηση αυτ?ν ?ταν ραγδα?α. Το 1960 αριθμο?σαν 15.504 μεταβλητο? αστ?ρε? εν? το 2008 (σ?μφωνα με τον τελευτα?ο σχετικ? κατ?λογο) ?φθασαν του? 46.000 μ?νο στο γαλαξ?α μα? και περ?που 10.000 σε ?λλου? γαλαξ?ε?.

Συστηματικ?? ?ρευνε? - παρατηρ?σει? για την ανακ?λυψη ν?ων μεταβλητ?ν αστ?ρων διεξ?γονται σ?μερα απ? ?να τερ?στιο δ?κτυο αστεροσκοπε?ων που καταν?μονται σε δι?φορα σημε?α τη? επιφ?νεια? τη? Γη?. Απ? τη στιγμ? που υπ?ρξουν κ?ποιε? ενδε?ξει? ?τι η λαμπρ?τητα κ?ποιου αστ?ρα μεταβ?λλεται εγγρ?φεται στον διεθν? "κατ?λογο υπ?πτων δια μεταβλητ?τητα αστ?ρων". ?ταν εκ των συνεχιζ?μενων παρατηρ?σεων διαπιστωθε? κατ? τρ?πο αναμφισβ?τητο ?τι ο συγκεκριμ?νο? παρατηρο?μενο? αστ?ρα? ε?ναι μεταβλητ?? εγγρ?φεται στο "Γενικ? κατ?λογο μεταβλητ?ν αστ?ρων".

Ταξιν?μηση των μεταβλητ?ν αστ?ρων [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Οι μεταβλητο? αστ?ρε? ταξινομο?νται σε τρει? κ?ριε? κατηγορ?ε? αναλ?γω? των αιτι?ν που προκαλο?ν τη μεταβλητ?τητ? του?:

Του? Παλλ?μενου? μεταβλητο?? ( pulsating variables ),
Του? Εκρηκτικ? μεταβλητο?? ( eruptive variables ),
Του? μεταβλητο?? λ?γω Εκλε?ψεων ( eclipsing variables )

Ω? γν?σιοι μεταβλητο? αστ?ρε? θεωρο?νται μ?νο οι αστ?ρε? των δ?ο πρ?των κατηγορι?ν, επειδ? οι μεταβολ?? τη? λαμπρ?τητα? του? οφε?λονται σε εσωγεν? α?τια ( intrinsic variables ). Αντιθ?τω?, οι αστ?ρε? τη? τρ?τη? κατηγορ?α? οφε?λουν τη μεταβλητ?τητ? του? σε εξωτερικο?? παρ?γοντε? (extrinsic variables).
Ειδικ?τερα, οι μεταβλητο? εξ εκλε?ψεων ε?ναι συν?θω? στεν? διπλο? αστ?ρε? , με σταθερ? λαμπρ?τητα. Καθ?? ?μω? περιφ?ρονται γ?ρω απ? το κ?ντρο του συστ?ματ?? του?, συμβα?νουν εκλε?ψει?, εκατ?ρου προ? τον ?τερο με συν?πεια η ολικ? λαμπρ?τη? του συστ?ματο? αυτ?ν να παρουσι?ζει μεταβολ??.

Οι μεταβλητο? αστ?ρε? μορφολογικ? διακρ?νονται σε δ?ο κατηγορ?ε?: Του? περιοδικ? μεταβλητο?? και του? μη περιοδικ? μεταβλητο??. Αυτ?? οι κατηγορ?ε? με τη σειρ? του? διαιρο?νται στι? ακ?λουθε? υποκατηγορ?ε?:

Περιοδικ? μεταβλητ? αστ?ρια

Μεταβλητο? δι' εκλε?ψεων.
Μεταβλητο? μικρ?? περι?δου.
Μεταβλητο? μεγ?λη? περι?δου.

Μη περιοδικ? μεταβλητο? αστ?ρε?

Αν?μαλα μεταβλητο?.
Καινοφανε?? μεταβλητο? (Novae) και υπερκαινοφανε?? (Supernovae).

Η φ?ση των μεταβλητ?ν αστ?ρων [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Οι περισσ?τεροι μεταβλητο? αστ?ρε? -στο δι?γραμμα H-R- βρ?σκονται εκτ?? τη? Κ?ρια? Ακολουθ?α? . Αυτ? σημα?νει ?τι τ'αστ?ρια, περν?ντα? το μεγαλ?τερο μ?ρο? τη? ζω?? του? π?νω στην Κ?ρια Ακολουθ?α, διατηρο?ν μια σταθερ? φωτειν?τητα. Αντ?θετα, ?ταν εγκαταλε?πουν την ασφ?λεια αυτ?? τη? περιοχ??, ? πριν φθ?σουν σ'αυτ?ν, η φωτειν?τητα του? παρουσι?ζει σημαντικ?? διακυμ?νσει?.

Πιο συγκεκριμ?να:

Κατ? τι? πρ?τε? περι?δου? τη? ζω?? εν?? αστ?ρα, ?ταν ω? πρωτοαστ?ρα? συστ?λλεται στην προσπ?θει? του να μετατραπε? σε πραγματικ? αστ?ρι, συμβα?νουν σημαντικ?? αυξομει?σει? τη? φωτειν?τητα? του. Τ?τε ο πρωτοαστ?ρα? εμφαν?ζεται σαν εκρηκτικ? μεταβλητ?? ,
?ταν ο αστ?ρα? εγκαταλε?πει την Κ?ρια Ακολουθ?α και κινε?ται προ? την περιοχ? των ερυθρ?ν γιγ?ντων, αναπτ?σσει εκτεταμ?νη ατμ?σφαιρα. Η ατμ?σφαιρα αυτ?-κ?τω απ? ορισμ?νε? προ?ποθ?σει?-αρχ?ζει να π?λλεται και ο αστ?ρα? μεταβ?λλεται σε παλλ?μενο μεταβλητ? .
Καθ?? ο αστ?ρα? συνεχ?ζει να κινε?ται προ? τα δεξι? του διαγρ?μματο? H-R, στην περιοχ? των γιγ?ντων, η ατμ?σφαιρα του εκτε?νεται ?λο και περισσ?τερο, εν? συγχρ?νω? γ?νεται αραι?τερη. Η επιφανειακ? θερμοκρασ?α του ?μω? διαρκ?? μει?νεται, ευνο?ντα? τη δημιουργ?α τοπικ?ν συμπυκν?σεων (σταγον?δια ? κ?κκοι) μ?σα στην ατμ?σφαιρα του. Οι συμπυκν?σει? αυτ?? επηρε?ζουν την εκπεμπ?μενη απ? τον αστ?ρα ακτινοβολ?α, εν? ταυτ?χρονα η παλμικ? κ?νηση τη? ατμ?σφαιρα? του γ?νεται ?λο και πιο ?ρρυθμη. ?τσι η περιοδικ?τητα τη? μεταβλητ?τητα? του ?στρου γ?νεται συν τω χρ?νω αν?μαλη (ημιπεριοδικο? και αν?μαλοι μεταβλητο?).
?ταν η ατμ?σφαιρα του αστεριο? απομακρυνθε? τ?σο πολ? απ' αυτ? ?στε να εκφε?γει προ? το δι?στημα, τ?τε γ?νεται ορατ? το θερμ? σ?μα του ?στρου, που συγκροτε?ται απ? εκφυλισμ?νη ?λη. Ο αστ?ρα? εκε?νη τη στιγμ?, απ? το δεξι?τερο μ?ρο? του κλ?δου των γιγ?ντων, οδε?ει απ?τομα προ? το κ?τω αριστερ? μ?ρο? διαγρ?μματο? H-R, μεταβαλλ?μενο? σε λευκ? ν?νο . Ενδιαφ?ρον παρουσι?ζει το γεγον?? ?τι ο αστ?ρα? πριν μεταβληθε? σε λευκ? ν?νο ?χει τη δυνατ?τητα, κ?τω β?βαια απ? ορισμ?νε? προ?ποθ?σει?, να υποστε? μ?α β?αιη ?κρηξη και ?τσι να μεταβληθε? σε ?να καινοφαν? αστ?ρα (nova).

Σημει?σει? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Σημει?νεται π?ντω? ?τι κατ? την π?ροδο πολ? μεγ?λων χρονικ?ν διαστημ?των τελικ? οι μεταβλητο? αστ?ρε? εξελισσ?μενοι μεταβ?λλουν τη λαμπρ?τητα, το απ?λυτο μ?γεθο? και τα φασματικ? του? χαρακτηριστικ?, ?τσι ?στε να πα?ουν απ? κ?ποια στιγμ? και μετ? να ε?ναι μεταβλητο?. Με ?λλα λ?για, η περ?οδο? τη? μεταβλητ?τητα? ε?ναι μ?νο μ?α φ?ση τη? ζω?? εν?? αστεριο?. (Μεταβολ?? λαμπρ?τητα? δεν θεωρο?νται λ?γω τη? γ?ινη? ατμ?σφαιρα? ? ?λλων παρ?μοιων παραγ?ντων.)