Το λ?μμα παραθ?τει τι? πηγ?? του α?ριστα, χωρ?? παραπομπ?? . Βοηθ?στε συνδ?οντα? το κε?μενο με τι? πηγ?? χρησιμοποι?ντα? παραπομπ?? , ?στε να ε?ναι επαληθε?σιμο . Το πρ?τυπο τοποθετ?θηκε χωρ?? ημερομην?α. Για τη σημεριν? ημερομην?α χρησιμοποι?στε: {{χωρ?? παραπομπ??|27|05|2024}}

Μαρ?α Λου?ζα τη? Ισπαν?α?
Γενικ?? πληροφορ?ε?
?νομα στη μητρικ? γλ?σσα	Maria Luisa Josefina Antonieta Vicenta (Ισπανικ?)
Γ?ννηση	6  Ιουλ?ου 1782 [1] [2] [3] Real Sitio de San Ildefonso
Θ?νατο?	13  Μαρτ?ου 1824 [1] [2] [3] Ρ?μη
Αιτ?α θαν?του	καρκ?νο?
Συνθ?κε? θαν?του	φυσικ? α?τια
Τ?πο? ταφ??	Π?νθεον των Ινφ?ντων
Χ?ρα πολιτογρ?φηση?	Ισπαν?α
Εκπα?δευση και γλ?σσε?
Ομιλο?μενε? γλ?σσε?	Ισπανικ?
Πληροφορ?ε? ασχολ?α?
Ιδι?τητα	αντιβασ?λισσα
Οικογ?νεια
Σ?ζυγο?	Λουδοβ?κο? Α? τη? Ετρουρ?α? (απ? 1795) [4]
Τ?κνα	Κ?ρολο? Β? τη? Π?ρμα? Μαρ?α Λου?ζα των Βουρβ?νων-Π?ρμα?
Γονε??	Κ?ρολο? Δ? τη? Ισπαν?α? και Μαρ?α Λου?ζα τη? Π?ρμα?
Αδ?λφια	Ινφ?ντα Μαρ?α Αμαλ?α τη? Ισπαν?α? Μαρ?α Ισαβ?λλα τη? Ισπαν?α? Καρλ?ττα τη? Ισπαν?α? Φερδιν?νδο? Ζ? τη? Ισπαν?α? Κ?ρολο? των Βουρβ?νων Φραγκ?σκο? δε Π?ουλα του Κ?διθ Μαρ?α Χριστ?να των Βουρβ?νων-Δ?ο Σικελι?ν
Οικογ?νεια	Ο?κο? των Βουρβ?νων
Αξι?ματα και βραβε?σει?
Αξ?ωμα	Αντιβασιλ?α?
Βραβε?σει?	Τ?γμα του Εν?στρου Σταυρο? Τ?γμα τη? Μαρ?α? Λου?ζα?
Θυρε??
Σχετικ? πολυμ?σα
δεδομ?να

Η Μαρ?α Λου?ζα ( Maria Luisa di Borbone-Spagna , 6 Ιουλ?ου 1782 - 13 Μαρτ?ου 1824 ) απ? τον Ο?κο των Βουρβ?νων-Ισπαν?α? ?ταν πριγκ?πισσα τη? Ισπαν?α? και με τον γ?μο τη? ?γινε βασ?λισσα τη? Ετρουρ?α? , δηλ. τη? Τοσκ?νη? (1801-1803). ?πειτα ?γινε δο?κισσα τη? Λο?κκα .

Βιογραφ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η Μαρ?α Λου?ζα Ιωσηφ?να Αντων?α Βικεντ?α ?ταν η τρ?τη (επιζ?σασα) κ?ρη του Καρ?λου Δ? τη? Ισπαν?α? και τη? Μαρ?α? Λου?ζα? των Βουρβ?νων-Ισπαν?α? , κ?ρη? του Φιλ?ππου, Δο?κα τη? Π?ρμα? .

?ζησε μια ευτυχισμ?νη παιδικ? ηλικ?α, αφο? ?ταν η αγαπημ?νη κ?ρη των γονι?ν τη?. ?ταν ?ρθε ο εξ?δελφο? τη?, Λουδοβ?κο? τη? Π?ρμα? , να σπουδ?σει στην Ισπαν?α , οι γονε?? τη? ενθουσι?στηκαν απ? τον γοητευτικ? ν?ο, προτε?νοντα? του να τον παντρ?ψουν με τη μεγαλ?τερη κ?ρη, Μαρ?α Αμαλ?α . Ο Λουδοβ?κο? ?μω?, αφο? γν?ρισε ?λε? τι? πριγκ?πισσε?, επ?λεξε τη Μαρ?α Λου?ζα, δι?τι ?ταν ?μορφη, καλοδι?θετη και χαρο?μενη, σε αντ?θεση με τι? μελαγχολικ?? αδελφ?? τη?.

Ο Κ?ρολο? δεν του χ?λασε χατ?ρι και συμφ?νησε με τον γ?μο του Λουδοβ?κου με τη Μαρ?α Λου?ζα, που ?ταν μελαχριν? με μα?ρα μαλλι?, κασταν? μ?τια και λεπτ? μ?τη. Παντρε?τηκαν στι? 25 Αυγο?στου 1795, εν? η μεγ?λη αδελφ? τη? Μαρ?α Αμαλ?α παντρε?τηκε την ?δια ημ?ρα τον θε?ο του? Αντ?νιο Πασχ?λιο τη? Ισπαν?α? .

Σ?ντομα ?μω? μαθε?τηκε το γεγον?? τη? ασθ?νεια? το? συζ?γου τη? απ? συνεχε?? κρ?σει? επιληψ?α? , κ?τι που χ?λασε τη δι?θεση τη?. Υπ?φερε λ?γω παιδικο? ατυχ?ματο?, αφο? ε?χε χτυπ?σει το κεφ?λι του σε ?να μαρμ?ρινο τραπ?ζι. ?θελαν να επιστρ?ψουν στα πατρικ? εδ?φη το? συζ?γου τη? στην Π?ρμα , αλλ? ο πατ?ρα? τη?, ?χοντα? φ?βο σχετικ? με τι? συνθ?κε? που επικρατο?σαν στην περιοχ? λ?γω του Ναπολ?οντα Βοναπ?ρτη , δεν του? το επ?τρεπε. Το 1800 το ζε?γο? συμπεριλ?φθηκε στον μεγ?λο π?νακα του Γκ?για , ο οπο?ο? ζωγρ?φισε ?λη την οικογ?νεια του Καρ?λου Δ?.

Ο Ναπολ?ων που ε?χε κατακτ?σει ολ?κληρη την Ιταλ?α , θ?λοντα? να εξασφαλ?σει τη συμμαχ?α τη? Ισπαν?α?, παραχ?ρησε στη Μαρ?α Λου?ζα και στον σ?ζυγ? τη? το ν?ο βασ?λειο τη? Ετρουρ?α? (Τοσκ?νη?) .

Βασ?λισσα τη? Ετρουρ?α? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Αυτ? στ?θηκε απρ?θυμη να το δεχτε? και ο Ναπολ?ων Α? την κ?λεσε με τον σ?ζυγο τη? στο Παρ?σι . Αρχικ? ?ταν απρ?θυμη να π?ει στην π?λη, ?που πριν απ? επτ? χρ?νια εκτελ?σθηκαν ο Λουδοβ?κο? ΙΣΤ? τη? Γαλλ?α? και η Μαρ?α Αντουαν?ττα . Τελικ? μ?λι? η Μαρ?α Λου?ζα και ο σ?ζυγ?? τη? ?φθασαν- μετ? απ? π?εση του πατ?ρα τη?- προκ?λεσαν ?σχημη εμφ?νιση στον λα? του Παρισιο?, λ?γω των ενδυμ?των του? που ?ταν ισπανικ? και ξεπερασμ?νη? μ?δα?. Αντιπαθ?θηκε στην αρχ? περισσ?τερο αυτ?, εν? ?γινε συμπαθητικ?τερο? ο σ?ζυγ?? τη?, αλλ? σ?ντομα ?ταν τη γν?ρισαν καλ?τερα, ?λλαξαν γν?μη για το πρ?σωπ? τη?.

Το ζευγ?ρι ?μεινε τρει? εβδομ?δε? στο Παρ?σι και στη συν?χεια αναχ?ρησαν για την Τοσκ?νη : στην Πιατσ?ντσα συν?ντησαν και χαιρ?τησαν του γονε?? του Λουδοβ?κου, που ?κπληκτοι παρατ?ρησαν ?τι ο γιο? του? ε?χε αρχ?σει να μιλ?ει σπαστ? τα ιταλικ?. Μ?λι? ?φθασαν στη Φλωρεντ?α εγκαταστ?θηκαν στα παλι? Αν?κτορα Π?ττι των Μεδ?κων , που ε?χαν εγκαταλειφθε? μετ? τον θ?νατο του τελευτα?ου μεγ?λου δο?κα των Μεδ?κων Φερδιν?νδου.

Ο λα?? του? δ?χτηκε με μεγ?λη δυσπιστ?α, γιατ? του? θεωρο?σε ?ργανα των Γ?λλων. Εν τω μεταξ?, η κατ?σταση του Λουδοβ?κου χειροτ?ρευσε: οι επιληψ?ε? του ?ταν χωρ?? αρχ? και τ?λο?. Το 1802, προσκλ?θηκαν στη Μαδρ?τη στον διπλ? γ?μο του αδελφο? τη? Μαρ?α? Λου?ζα?, Φερδιν?νδου , με τη Μαρ?α Αντων?α τη? Ν?πολη? και Σικελ?α? , και τη? αδελφ?? τη?, Μαρ?α? Ισαβ?λλα? , με τον Φραγκ?σκο Α? των Δ?ο Σικελι?ν . Αυτ? αρν?θηκε, τ?σο λ?γω τη? ασθ?νεια? τη? συζ?γου τη?, ?σο και τη? προχωρημ?νη? εγκυμοσ?νη? τη? στο δε?τερο παιδ? τη?.

Στο καρ?βι λ?γο πριν την εγκυμοσ?νη αρρ?στησε βαρι?, αλλ? σ?θηκε απ? θα?μα μαζ? με τη νεογ?ννητη κ?ρη τη?. ?ταν συν?λθε και π?γαν για τον γ?μο ?φθασαν πολ? αργ?. Ο Λουδοβ?κο? ?μαθε τον θ?νατο του πατ?ρα του, οπ?τε συντετριμμ?νο? ψυχολογικ? εκτ?? απ? την αρρ?στια του ?θελε επειγ?ντω? να επιστρ?ψει στη Ν?πολη , προκειμ?νου να διεκδικ?σει τα εδ?φη του.

Ο λα?? τη? Φλωρεντ?α? δεν ε?χε ιδ?α για την αρρ?στια που βασ?νιζε τον Λουδοβ?κο, αφο? η σ?ζυγ?? του, που ε?χε αναλ?βει την απ?λυτη εξουσ?α, προσπαθο?σε με κ?θε μ?σο να την κρ?ψει. Τελικ? ο θ?νατο? τον βρ?κε τον Μ?ιο του 1803. ?τσι σε ηλικ?α μ?λι? 20 ετ?ν η Μαρ?α Λου?ζα ?ταν χ?ρα με δ?ο μωρ?· ?ρχισε να υποφ?ρει απ? νευρικ?? κρ?σει?. Προσπ?θησε να π?ρει τον λα? τη? Φλωρεντ?α? με το μ?ρο? τη?, ανο?γοντα? τα αν?κτορ? τη? σε δεξι?σει? και σε εκθ?σει? ?ργων ζωγραφικ?? και λογοτεχν?α?.

Εκδ?ωξη απ? το βασ?λειο τη? Ετρουρ?α? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο Ναπολ?ων ?ρχισε να δυσαρεστε?ται σχετικ? με τον τρ?πο που διοικο?σε το βασ?λειο η νεαρ? Μαρ?α Λου?ζα με του? ηλικιωμ?νου? υπουργο?? τη?. Αποφ?σισε -με δικαιολογ?α την ?λλειψη τη? αντ?στασ?? τη? σε μια αγγλικ? επ?θεση- να διαλ?σει το βασ?λειο και να το ενσωματ?σει στην αυτοκρατορ?α του. Παρ?γγειλε στη Μαρ?α Λου?ζα να το εγκαταλε?ψει και να επιστρ?ψει στον πατ?ρα τη? στη Μαδρ?τη.

Τον Δεκ?μβριο του 1807, η Μαρ?α Λου?ζα με τα δ?ο μικρ? παιδι? τη? π?ρε τον δρ?μο για την Ισπαν?α. Στο Μιλ?νο , ε?χε προσωριν? συν?ντηση με τον Ναπολ?οντα Α?, που τη? ζητο?σε να πε?σει τον πατ?ρα τη? να τον βοηθ?σει στην κατ?κτηση τη? Πορτογαλ?α? και θα τη? παραχωρο?σε το βασ?λειο τη? Λουζιταν?α? στη Β?ρεια Πορτογαλ?α. Τη? πρ?τεινε μ?λιστα να παντρευτε? τον αδελφ? του, Λουκιαν? , αφο? θα τον χ?ριζε απ? τη σ?ζυγ? του, κ?τι που και οι δ?ο αρν?θηκαν.

Στην Ισπαν?α βρ?κε μια κατ?σταση χ?ου?, ?που ο μεγ?λο? αδελφ?? τη? Φερδιν?νδο? ε?χε ξεσηκωθε? κατ? του πατ?ρα του και του πρωθυπουργο? του, Μανου?λ δε Γοδ?υ . Ο πατ?ρα? συγχ?ρησε τον γιο του, αλλ? τα γαλλικ? στρατε?ματα του Ναπολ?οντα εκμεταλλε?θηκαν την κρ?ση και με τη δικαιολογ?α αποστολ?? βο?θεια? στη Λισαβ?να εισ?βαλαν στην Ισπαν?α.

Ο λα?? ξεσηκ?θηκε κατ? του Γοδ?υ, τον πολι?ρκησε στην κατοικ?α του και τον συν?λαβε. Ο Κ?ρολο? Δ? εξαναγκ?στηκε να τον απολ?σει, εν? δ?ο ημ?ρε? αργ?τερα παραιτ?θηκε υπ?ρ του γιου του, Φερδιν?νδου Ζ?, κ?τι που ?γινε δεκτ? με ενθουσιασμ? απ? τον λα?. Εν? η Μαρ?α Λου?ζα π?ρε το μ?ρο? του πατ?ρα τη? στη διαμ?χη του με τον αδελφ? τη?, ο Γ?λλο? στρατηγ?? Ζοακ?μ Μυρ? μπ?κε στη Μαδρ?τη στι? 23 Μαρτ?ου 1808.

Ο Ναπολ?ων Βοναπ?ρτη? κ?λεσε τον Κ?ρολο Δ? και τον γιο του Φερδιν?νδο Ζ? στο Μπαγι?ν , με πρ?φαση να του? συμφιλι?σει. Εν τω μεταξ?, η Μαρ?α Λου?ζα μ?λι? ε?χε συν?λθει απ? ισχυρ? πυρετ?, εν? ?ταν σε ?θλια κατ?σταση, αφο? ?ταν ?ρρωστο? και ο γιο? τη?. Κλ?θηκαν απ? τον Ναπολ?οντα Α? ?λοι οι συγγενε?? τη? βασιλικ?? Ισπανικ?? οικογ?νεια? να εγκαταλε?ψουν τη χ?ρα, κ?τι που αν?μπορη για ταξ?δι πολ? δ?σκολα θα μπορο?σε να τα βγ?λει π?ρα. Μ?α μικρ? εξ?γερση στη Μαδρ?τη καταστ?λθηκε απ? τον Στρατηγ? Μυρ?.

Την εποχ? εκε?νη ?ρχισε η Μαρ?α Λου?ζα να χ?νει τη δημοτικ?τητ? τη? στην Ισπαν?α, λ?γω του ?τι θεωρο?σαν τη στ?ση τη? σαν αντιβασ?λισσα τη? Ετρουρ?α? αιτ?α, που ?κανε ο Ναπολ?οντα? επ?μβαση στην Ισπαν?α. Ο Ναπολ?οντα? Α? ζ?τησε απ? τον πατ?ρα τη? και τον αδελφ? τη? να απαρνηθο?ν τα δικαι?ματα του? στον Ισπανικ? θρ?νο και σαν αντ?λλαγμα θα του? ?δινε χρ?ματα και εκτ?σει? γη? σε Κομπι?νη και Σαμπ?ρ . Η Μαρ?α Λου?ζα προσπαθο?σε να πε?σει τον Ναπολ?οντα Α? να την επαναφ?ρει στην Τοσκ?νη ? την Π?ρμα και αυτ?? τη? απ?ντησε ?τι αυτ? δεν μπορε?, στην κατ?σταση που βρ?σκεται, να αναλ?βει τ?τοιε? βασιλικ?? ευθ?νε?. Αυτ? διαβεβα?ωσε ?τι δεν ?χει καμι? βλ?ψη για τον εαυτ? τη?, παρ? μ?νο για τον μικρ? γιο τη?.

Αιχμ?λωτη του Ναπολ?οντα Α? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο Ναπολ?ων Α? ?δωσε το βασ?λειο τη? Ισπαν?α? στον αδελφ? του, Ιωσ?φ Βοναπ?ρτη καμι π?εσε ?λη τη βασιλικ? οικογ?νεια να εγκαταλε?ψει τη χ?ρα. Η Μαρ?α Λου?ζα ακολο?θησε με τα παιδι? τη? ξεχωριστ? διαδρομ?, καταλ?γοντα? στην Κομπι?νη. Χτυπημ?νη απ? παν?λη και ?λλειψη χρημ?των, αναγκ?στηκε να πουλ?σει ακ?μη και τα ?λογ? τη? και να διαν?ει τερ?στιε? αποστ?σει? με τα π?δια. Ο Ναπολ?ων τη? ?δωσε 12.000 φρ?γκα σαν πολεμικ? αποζημ?ωση, προκειμ?νου να καλ?ψει τα ?ξοδα του ταξιδιο? τη?. Αυτ? με ?να γρ?μμα τη? απ?ντησε, ?τι δεν ε?ναι απαρα?τητο να πληρ?νονται οι αιχμ?λωτοι στι? μετακιν?σει? του?, αλλ? δεν μπορο?σε να μην δεχτε? το ποσ?.

Τη? υποσχ?θηκαν να επιστρ?ψει στα Αν?κτορα του Κολ?ρνο στην Π?ρμα και βρισκ?ταν στη Ν?καια υπ? επιτ?ρηση. Η Μαρ?α Λου?ζα προσπ?θησε να δραπετε?σει στην Αγγλ?α , αλλ? η συνωμοσ?α αποκαλ?φθηκε και δ?ο συνεργ?τε? τη? εκτελ?στηκαν. Τελικ? στι? 26 Ιουλ?ου στ?λθηκε αιχμ?λωτη σε ?να μοναστ?ρι στη Ρ?μη και τη? δ?θηκε αποζημ?ωση 2.500 φρ?γκα. Ο γιο? τη? και ?λη η περιουσ?α τη? βρισκ?ταν στα ασφαλ?στερα χ?ρια του πατ?ρα τη?, Καρ?λου Δ?. Αυτ? απαρν?θηκε για λογαριασμ? των παιδι?ν τη? (1812 - 1820) τα δικαι?ματ? του? στον Ισπανικ? θρ?νο.

Στα απομνημονε?ματα τη? γρ?φει, ?τι για δυ?μιση χρ?νια στο μοναστ?ρι δεν τη? ε?χε επιτραπε? να μιλ?σει, ο?τε να γρ?ψει σε καν?ναν· δεν ε?χε καμι? επικοινων?α με του? γονε?? και τον γιο τη?. Τη? επετρ?πη τελικ? να δει του? γονε?? τη? και τον γιο τη? τον Ιο?νιο του 1812 μ?νο για 20 λεπτ?. Απ? εκε? και π?ρα η αιχμαλωσ?α τη? ?γινε σκληρ?τερη και ελευθερ?θηκε (1814) με την πτ?ση του Ναπολ?οντα Α?, αφο? ε?χε με?νει σε σκληρ? αιχμαλωσ?α για περισσ?τερα απ? τ?σσερα χρ?νια.

Κυβερν?τη? τη? Λο?κκα [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

?λπιζε να ξαναπ?ρει το χαμ?νο τη? βασ?λειο για λογαριασμ? το? γιου τη?. ?φυγε με του? γονε?? τη? απ? τη Ρ?μη στο ?κουσμα, ?τι ο Ναπολ?ων Α? ?ρχεται απ? το νησ? ?λβα και επαν?λθε στη Ρ?μη μετ? την ολοκληρωτικ? πτ?ση του Ναπολ?οντα Α? στη μ?χη του Βατερλ? .

Στο συμβο?λιο τη? Βι?ννη? , ο Μ?ττερνιχ και οι σ?μμαχο? του αποφ?σισαν να μη δ?σουν την Π?ρμα στη δυναστε?α των Βουρβ?νων-Ισπαν?α?, αλλ? στη χ?ρα του Ναπολ?οντα Α?, Μαρ?α Λου?ζα τη? Αυστρ?α? , εν? θα επανερχ?ταν στον γιο τη? Μαρ?α? Λου?ζα? τη? Ισπαν?α? μετ? τον θ?νατο τη? Μαρ?α? Λου?ζα? τη? Αυστρ?α?. Η Μαρ?α Λου?ζα τη? Ισπαν?α? παραπον?θηκε στον αδελφ? τη? Φερδιν?νδο Ζ? τη? Ισπαν?α? και στον Αλ?ξανδρο Α? τη? Ρωσ?α? . Τελικ? τη? δ?θηκε σαν αντ?λλαγμα το μικρ? βασ?λειο τη? Λο?κκα, ?που ?φτασε τον Δεκ?μβριο του 1817.

?ταν ακ?μη μ?λι? 35 χρον?ν και μετ? απ? τ?σε? μακροχρ?νιε? περιπ?τειε? αποφ?σισε -χωρ?? αποτ?λεσμα- να αναζητ?σει ν?ο σ?ζυγο. Αν?μεσα σε αυτο?? που απευθ?νθηκε για σ?ζυγο ?ταν και ο Κ?ρολο?, Κ?μη? του Αρτου? , μ?λλων βασιλι?? τη? Γαλλ?α?. Στη διακυβ?ρνηση τη? Λο?κκα προσπ?θησε να εξαλε?ψει ?λα τα ?χνη, που ?φησε η κακ? διακυβ?ρνηση τη? προκατ?χου τη?, Ελ?ζα? Βοναπ?ρτη . Κυβ?ρνησε σ?μφωνα με το πνε?μα του διαφωτισμο? , καλλι?ργησε τι? τ?χνε? , τα γρ?μματα, διακ?σμησε ?λα τα κτ?ρια, ?κανε μεγ?λη σειρ? δημ?σιων ?ργων, δρ?μου? καθ?? και ?να υδραγωγε?ο .

Στο πολιτικ? επ?πεδο, αν και συμφ?νησε με του? ?ρου? τη? Ιερ?? Συμμαχ?α? να μη δεχτε? καμι? μορφ? συντ?γματο? , η διακυβ?ρνησ? τη? δεν ?ταν ιδια?τερα αυταρχικ?, ?πω? απαιτο?σε ο Μ?ττερνιχ. Στι? αρχ?? του 1824 αρρ?στησε και π?θανε απ? καρκ?νο .

Οικογ?νεια [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Παντρε?τηκε το 1795 τον εξ?δελφ? τη? Λουδοβ?κο Α? τη? Ετρουρ?α? και ε?χε τ?κνα:

• Κ?ρολο? Λουδοβ?κο? (1799 - 1883), Δο?κα? τη? Π?ρμα? ω? Κ?ρολο? Β? .
• Μαρ?α Λου?ζα Καρλ?ττα (1802 - 1857), παντρε?τηκε πρ?τα τον Μαξιμιλιαν? τη? Σαξον?α? , μετ? τον Κ?μη Φραντσ?σκο Ρ?σσι και ?πειτα τον Κ?μη Τζοβ?ννι Βιμερκ?τι.

Πηγ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Balanso, Juan. La Familia Rival. Barcelona: Planeta, 1994.
• Balanso, Juan. Las perlas de la Corona. Barcelona: Plaza & Janes, 1999.
• Bearne Charlton, Catherine. A Royal Quartette. London: T. F. Unwin, 1908.
• Memoir of the Queen of Etruria, written by herself. London: printed for John Murray, 1814.
• Sixte, Prince of Bourbon-Parma. La Reine d'Etrurie. Paris: Calmann-Levy, 1928.
• Smerdou Altoaguirre, Luis. Carlos IV en el Exilio. Pamplona: Ediciones Universidad de Navarra, 2000.
• Villa-Urrutia, W. R Marques de. La Reina de Etruria, dona Maria Luisa de Borbon, infanta de Espana. Madrid: Francisco Beltran, 192

Αναφορ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]