Ω? κ?κκινη τρομοκρατ?α ?, παλαι?τερα, ερυθρ? τρομοκρατ?α ?χουν χαρακτηριστε? τ?σο απ? του? τ?τε αντιπ?λου? του ?σο και απ? μικρ? μερ?δα τη? κατοπιν?? ιστοριογραφ?α? ?νοπλε? εν?ργειε? του ΕΑΜ / ΕΛΑΣ εναντ?ον Ελλ?νων. Ο ?ρο? αναφ?ρεται στην οργανωμ?νη ?σκηση β?α? απ? το ΕΑΜ (που κατευθυν?ταν κυρ?ω? απ? το ΚΚΕ ) και απ? τι? ?νοπλε? οργαν?σει? του, τον ΕΛΑΣ στην ?παιθρο και την ΟΠΛΑ στα αστικ? κ?ντρα, την περ?οδο τη? Κατοχ?? , τη? Εθνικ?? Αντ?σταση? και των Δεκεμβριαν?ν και μ?χρι την επικρ?τηση των ελληνικ?ν κυβερνητικ?ν δυν?μεων, ιδια?τερα απ? τα μ?σα του 1943 ?ω? τι? αρχ?? του 1945.

Ο λ?γο? περ? τρομοκρατ?α? τη? υπα?θρου απ? το ΕΑΜ προβλ?θηκε αρχικ? επ? Κατοχ?? ω? μ?ρο? τη? προπαγ?νδα? τη? ελληνικ?? δωσιλογικ?? κυβ?ρνηση? , για να δικαιολογηθε? η ?ναρξη αντιανταρτικ?ν επιχειρ?σεων το 1943, και απ? αντιεαμικ?? οργαν?σει? για να εξηγ?σουν τη συνεργασ?α του? με τι? γερμανικ?? αρχ??, για τι? οπο?ε? η τρομοκρατ?α του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ νομιμοποιο?σε τη δρ?ση εναντ?ον αμ?χων για την τρομοκρ?τηση τη? εαμικ?? β?ση?. Η κατηγορ?α περ? τρομοκρατ?α? του ΕΛΑΣ στην ?παιθρο διατυπ?θηκε αργ?τερα απ? ?λληνε? πολιτικο?? εξορ?στου?, πρ?τη φορ? στο συν?δριο του Λιβ?νου και αφορο?σε περισσ?τερο τι? συγκρο?σει? του με ?λλε? αντιστασιακ?? οργαν?σει? και ιδια?τερα την δι?λυση του Συντ?γματο? 5/42 τη? ΕΚΚΑ . Το ?τι η απ?χηση του ΕΑΜ στηριζ?ταν στην τρομοκρατ?α αποτ?λεσε συν?θη θ?ση αξιωματικ?ν τη? SOE . Την επα?ριο των Δεκεμβριαν?ν , το 1945, ο λ?γο? των νικητ?ν περ? εαμικ?? τρομοκρατ?α? υιοθετ?θηκε απ? τη βρετανικ? επιτροπ? Σ?τριν , νομιμοποι?ντα? την επικρ?τηση τη? αντικομμουνιστικ?? ρητορικ?? και δρ?ση?, και εμπεδ?θηκε ω? βασικ? συστατικ? τη? εθνικοφροσ?νη? .

Μετεμφυλιακ? αποτ?λεσε βασικ? ερμηνευτικ? σχ?μα τη? εθνικ?φρονο? ιστοριογραφ?α?, που δικα?ωνε την ?νταξη εθνικοφρ?νων στα Τ?γματα Ασφαλε?α? . Επανεμφαν?στηκε ω? ιστοριογραφικ? θ?ση εκπροσ?πων του ≪ ν?ου κ?ματο? ≫, κυρ?ω? απ? τον πολιτικ? επιστ?μονα Στ?θη Καλ?βα , που αναφ?ρονται στην κ?κκινη τρομοκρατ?α ω? βασικ? εξ?γηση των γεγον?των τη? περι?δου 1945-1949, και ?χει δεχτε? κριτικ? ω? γενικευτικ? απλο?στευση του ιστορικο? παρελθ?ντο?.

Αντιεαμικ? ρητορικ? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Δυν?μει? κατοχ?? και δωσ?λογοι [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η μ?χη του Φαρδ?καμπου το Φεβρου?ριο του 1943 σηματοδ?τησε την εν?σχυση του ΕΑΜ σε ?λη την επικρ?τεια και για του? κατακτητ?? επιβεβα?ωσε την επιρρο? του στο πληθυσμ? τη? υπα?θρου. ^[1] Με την αντικατ?σταση τη? δωσιλογικ?? κυβ?ρνηση? Λογοθετ?πουλου απ? την κυβ?ρνηση Ρ?λλη δ?ο μ?νε? αργ?τερα η αντιμετ?πιση του αριστερο? αντ?ρτικου αποτ?λεσε κεντρικ? στ?χο των κατακτητ?ν και σημαντικο? τμ?ματο? των παλαι?ν πολιτικ?ν και του αστικο? κ?σμου. ^[2] Στο δε?τερο δι?γγελμα του, το Μ?ιο, ο ν?ο? κατοχικ?? πρωθυπουργ??, Ιω?ννη? Ρ?λλη? , κατ?γγειλε τρομοκρατ?α του ΕΑΜ στην ?παιθρο και αργ?τερα υποστ?ριξε ?τι οι επικε?μενε? αντιανταρτικ?? εκκαθαριστικ?? επιχειρ?σει? δε θα στρ?φονταν εν?ντια σε φιλ?συχου? πολ?τε?, αλλ? σε αιμοσταγε?? κομμουνιστ??, που δεν ε?χαν δεχτε? να καταθ?σουν τα ?πλα και θα οδηγο?νταν σε ειδικ? στρατοδικε?α που συγκροτ?θηκαν. ^[3]

Το Φεβρου?ριο του 1943 εμφαν?στηκε στα Πι?ρια η πρ?τη ανταρτοομ?δα τη? οργ?νωση? ΥΒΕ/ΠΑΟ, που απ? την ?δρυσ? τη? ?ταν εχθρικ? διακε?μενη προ? του? ≪αναρχικο??≫ και ≪διεθνιστ??≫ του ΕΑΜ, λ?γω τη? στ?ριξη? του ΚΚΕ στην αυτονομ?α τη? Μακεδον?α? το 1924. ^[4] Εξαιτ?α? των επαφ?ν και σχ?σεων αξιωματικ?ν τη? ΥΒΕ/ΠΑΟ με τη δωσιλογικ? διο?κηση, ιδ?ω? τον Αθαν?σιο Χρυσοχ?ου , το ΕΑΜ αντιμετ?πισε με εχθρ?τητα την ομ?δα αυτ?, ο ΕΛΑΣ τη δι?λυσε ω? αντιεαμικ? ≪φασιστικ? προδοτικ?≫ και ορισμ?να μ?λη τη? ξεκ?νησαν να συνεργ?ζονται με του? Γερμανο??. ^[5] Στην περιοχ? τη? Κοζ?νη?, ?που στι? αρχ?? του 1943 επικρατο?σε το ΕΑΜ, ξ?σπασαν συγκρο?σει? και μετ? απ? μ?α μ?χη στον Αυγεριν? τον Απρ?λιο ο ΕΛΑΣ εκτ?λεσε τ?σσερει? αξιωματικο?? τη? ΠΑΟ στη Βουχωρ?να , ^[6] ?χι ω? συνεργ?τε? των κατακτητ?ν, αλλ? ω? ≪αντεπαναστ?τε?≫ και επειδ? ≪δεν αντιστ?θηκαν στου? Ιταλο??≫ ^[7] και με την ορθ? κατηγορ?α ?τι επιδ?ωκαν να επιβληθο?ν στον ΕΛΑΣ με τα ?πλα. ^[8] Αν?λογε? εκτελ?σει? πραγματοποι?θηκαν και στην περιοχ? τη? Καστορι?? την ?δια εποχ?, ^[9] προξεν?ντα? λ?γε? μ?ρε? αργ?τερα εκτελ?σει? εαμικ?ν στελεχ?ν, συμπεριλαμβανομ?νου του Λ?ζου Τερπ?φσκι ? Ζησι?δη . ^[10] Προ? τα τ?λη του 1943, ελλε?ψει πολεμοφοδ?ων για την επικρ?τηση εναντ?ον του ΕΛΑΣ αν?τεροι αξιωματικο? τη? ΠΑΟ ζ?τησαν βο?θεια απ? το δωσιλογικ? καθεστ?? . ^[11] Μετ? απ? επαφ?? του στη Θεσσαλον?κη με αν?τερου? αξιωματικο?? τη? ΠΑΟ ο υπουργ?? τη? δωσιλογικ?? κυβ?ρνηση? Νικ?λαο? Λο?βαρι? σε επιστολ? του προ? το Ρ?λλη τον Ιανου?ριο του 1944, με την οπο?α ζητο?σε να υποστηριχτο?ν υλικ? και να εξοπλιστο?ν τα "Εθνικ? Τμ?ματα" τη? ΠΑΟ, ?γραφε ?τι τα στρατιωτικ? σ?ματα τη? ΠΑΟ ε?χαν σχηματιστε? για να εναντιωθο?ν στου? αντ?ρτε? του ΕΛΑΣ που τρομοκρατο?ν του? κατο?κου? τη? υπα?θρου. ^[12] Σε επιστολ? τη? ΠΑΟ προ? τον πρωθυπουργ? τη? εξ?ριστη? κυβ?ρνηση? , επ?ση? τον Ιανου?ριο του 1944, γιν?ταν λ?γο? για απην? δ?ωξη ?λων των εθνικιστ?ν απ? το ΕΑΜ, ω? αποτ?λεσμα τη? οπο?α? παρουσιαζ?ταν η μετακ?νηση στη Θεσσαλον?κη απ? περιοχ?? υπ? την κυριαρχ?α του ΕΛΑΣ ≪50.000 προσφ?γων≫ και η ?νοπλη συνεργασ?α με του? κατακτητ?? ω? ≪αυτο?μυνα εναντ?ον των κομμουνιστ?ν≫, εν? γραφ?ταν ?τι δεν υπ?ρχε πλ?ον αντικατοχικ?? αγ?να?, αλλ? μ?νο χωρισμ?? των Ελλ?νων σε κομμουνιστ?? του ΕΑΜ και εθνικιστ??. ^[13]

Η θ?ση περ? τρομοκρατ?α? των ≪ μπολσεβ?κων ≫ του ΕΑΜ συναντι?ταν σταθερ? και σε δημ?σιε? ανακοιν?σει? αξιωματικ?ν των Ταγμ?των Ασφαλε?α? . ^[14] Παρ?μοια ?ταν η αντιτρομοκρατικ? ρητορικ? των κατοχικ?ν δυν?μεων. ^[15] Η αρχ? τη? γερμανικ?? κατοχικ?? πολιτικ?? ?τι πρ?πει να απαντι?ται ≪ο τρ?μο? με τρ?μο≫ για να εξαλειφθε? η λα?κ? υποστ?ριξη τη? αντ?σταση? οδ?γησε σε μ?α θετικ? προδι?θεση για τη χρ?ση αντιπο?νων. ^[16] Προ? το τ?λο? τη? κατοχ?? η Β?ρμαχτ και τα Ε?-Ε? εξ?τασαν απ? κοινο? την ιδ?α να συγκροτ?σουν ≪αντιτρομοκρατικ?≫ αποσπ?σματα, που θα εξ?ντωναν σωρηδ?ν αμ?χου? για να κ?μψουν την αντ?σταση. ^[17] ?τσι, την ?νοιξη του 1944 ξεκ?νησαν να δρουν υπ? γερμανικ? στρατιωτικ? διο?κηση στη Θεσσαλ?α, προπ?ργιο τη? ΕΑΜικ?? δρ?ση?, ?νοπλε? ομ?δε? του ΕΑΣΑΔ , που για να επικρατ?σουν των ≪τρομοκρατ?ν≫ επ?βαλαν μ?χρι τη γερμανικ? αποχ?ρηση ?να καθεστ?? τρ?μου, κυρ?ω? στο Β?λο , στο οπο?ο αντ?δρασε το ΕΑΜ αναλαμβ?νοντα? εκστρατε?α τρομοκρ?τηση? των ≪αντιδραστικ?ν≫ με την ΟΠΛΑ . ^[18]

Βρετανικ? Στρατιωτικ? Αποστολ? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η συν?θη? ?ποψη των Βρεταν?ν αξιωματικ?ν τη? SOE ?ταν πω?, παρ?λη την ισχ? του, το ΕΑΜ δεν απολ?μβανε καθολικ?? υποστ?ριξη? απ? του? ?λληνε? αλλ? αυτ? οφειλ?ταν, σε κ?ποιο βαθμ?, στην ?σκηση π?εση?. ^[19] ?τσι, σε ?κθεσ? του μετ? απ? επιτ?πια περιοδε?α το καλοκα?ρι του 1943 ο αντισυνταγματ?ρχη? Στ?βεν? ?γραψε ?τι π?νω απ? τα μισ? μ?λη του ΕΑΜ παρ?μεναν στην οργ?νωση λ?γω τρομοκρατ?α? ? ελλε?ψει εναλλακτικ?? αντιστασιακ?? διεξ?δου. ^[20] Ο Ν?κολα? Χ?μοντ , σ?νδεσμο? του Στρατηγε?ου Μ?ση? Ανατολ?? στην κατεχ?μενη απ? τον ?ξονα Ελλ?δα, ?γραψε ?τι ο ο ΕΛΑΣ εγκατ?στησε στην Ελε?θερη Ελλ?δα καθεστ?? τρομοκρατ?α?, επισημα?νοντα? την ελληνικ? προ?λευση τη? λ?ξη? και υποδεικν?οντα? κ?ποια ελληνικ? ιδιαιτερ?τητα ω? σχετικ? με το φαιν?μενο. ^{[ ασαφ?? ] [21]}

Εξ?ριστη κυβ?ρνηση [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το μοτ?βο τη? ερυθρ?? τρομοκρατ?α? υπ?ρχε ?δη απ? το 1944 στο λ?γο των Ελλ?νων αντικομμουνιστ?ν, απ? του? οπο?ου? προβλ?θηκε ω? μ?ρο? τη? προπαγ?νδα? εναντ?ον των αντιπ?λων του?. ^[15] Το 1944 βασιλ?φρονε? αξιωματικο? προσχ?ρησαν μαζικ? στο 5/42 Σ?νταγμα τη? ΕΚΚΑ , το οπο?ο δρο?σε στην περιοχ? τη? Φωκ?δα? , δεν υπ?κουαν στον επικεφαλ?? του?, Δημ?τριο Ψαρρ? , αποκ?ρυσσαν την ΕΚΚΑ και στρ?φονταν εναντ?ον του ΕΑΜ, εντε?νοντα? τι? σχ?σει? του 5/42 με τον ΕΛΑΣ και παρ?χοντα? αφορμ?? σε αδι?λλακτου? του ΕΛΑΣ να δρ?σουν εναντ?ον του. Τον Απρ?λιο του 1944 με προσωπικ? πρωτοβουλ?α του Βελουχι?τη ο ΕΛΑΣ δι?λυσε το 5/42 και μετ? τη δι?λυσ? του δολοφον?θηκαν δεκ?δε? ?νδρε? του και ο Ψαρρρ??, δ?χω? να τιμωρηθο?ν οι υπε?θυνοι, παρ? τι? οδηγ?ε? τη? ΠΕΕΑ . ^[22] Αυτ? χρησιμοποι?θηκε στο συν?δριο του Λιβ?νου το Μ?ιο του 1944 ο πρωθυπουργ?? τη? εξ?ριστη? κυβ?ρνηση? Γε?ργιο? Παπανδρ?ου κατηγ?ρησε το ΕΑΜ ?τι σκ?πευε να καταλ?βει πραξικοπηματικ? την εξουσ?α και ?κανε λ?γο για τρομοκρ?τηση των χωρικ?ν τη? υπα?θρου απ? τον ΕΛΑΣ. ^[23] ?χοντα? αναλ?βει προ ολ?γου την πρωθυπουργ?α επιδι?κοντα? τη σ?γκρουση με το ΕΑΜ, ο Παπανδρ?ου εκφ?νησε μια εισαγωγικ? ομιλ?α στην οπο?α παρουσ?αζε την Αντ?σταση ?χι ω? τμ?μα τη? προσπ?θεια? των Συμμ?χων, αλλ? ω? μια μορφ? τρομοκρατ?α?, αναφερ?μενο? στη δολοφον?α του Ψαρρο? και το κ?νημα τη? Μ?ση? Ανατολ?? . ^[24] ?χοντα? πρ?σφατα πληροφορηθε? τη δολοφον?α του Ψαρρο?, αν?λογε? τοποθετ?σει? κατ? του ΕΑΜ ?καναν και ?λλοι πολιτικο? αστικ?ν κομμ?των, ?πω? ο Γε?ργιο? Καρτ?λη? , εκπρ?σωπο? τη? ΕΚΚΑ. ^[23] και το θ?μα κυρι?ρχησε στι? συνομιλ?ε?. ^[25]

Το ≪Εθνικ?ν Συμβ?λαιον≫, η συμφων?α που προ?κυψε το Μ?ιο, ?θετε ω? στ?χο, μεταξ? ?λλων, την πα?ση τη? τρομοκρατ?α? στην ?παιθρο, ^[26] αναφορ? που αποσκοπο?σε στον περιορισμ? τη? δρ?ση? του ΕΛΑΣ απ? πολιτικο?? των αστικ?ν σχηματισμ?ν. Η καταγγελ?α του ανακοινωθ?ντο? απ? την ΠΕΕΑ παρακρατ?θηκε απ? Βρετανο?? με αποτ?λεσμα οι εκπρ?σωποι του ΕΑΜ να υπογρ?ψουν τη συμφων?α, δεχ?μενοι στη συν?χεια τι? επικρ?σει? EAMικ?ν στελεχ?ν στην Ελλ?δα. ^[27] Τον Ιο?λιο το ΕΑΜ, η ΠΕΕΑ και το ΚΚΕ ?θεσαν ω? ?ναν απ? του? ?ρου? του? για τη συμμετοχ? στην κυβ?ρνηση τη διευκρ?νιση ?τι με την αναφορ? αυτ? δεν εννοο?νταν η δρ?ση του ΕΛΑΣ, αλλ? λ?γω των πολιτικ?ν εξελ?ξεων τον Α?γουστο υπαναχ?ρησαν και το ΕΑΜ δ?χτηκε να συμμετ?σχει στην κυβ?ρνηση δ?χω? να ?χει γ?νει δεκτ?? καν?να? απ? του? ?ρου?. ^[28] ?ταν με την απελευθ?ρωση οι εκπρ?σωποι του ΕΑΜ διεκδ?κησαν σημαντικ? μερ?διο στην ?σκηση τη? πολιτικ?? εξουσ?α? επικαλο?μενοι την υποστ?ριξ? του? απ? τη λα?κ? πλειοψηφ?α, οι αντ?παλο? του? υποστ?ριξαν πω? η υποστ?ριξη αυτ? ?ταν πλαστ? και οφειλ?μενη στην προπαγ?νδα και την τρομοκρατ?α. ^[29]

Σ?μφωνα με τον Ρ?τσαρντ Κλογκ , ≪αν και το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ δεν απ?φευγε καθ?λου την τρομοκρατ?α, το κ?νημ? του ε?χε μια γν?σια μαζικ? υποστ?ριξη≫, βασιζ?μενο και στην υποστ?ριξη πολλ?ν φιλελε?θερων, παρ? την κομμουνιστικ? του κατε?θυνση, καθ?? παρε?χε απτ? παραδε?γματα μια? ελκυστικ?? προοπτικ??, εξαιτ?α? τη? μ?ριμν?? του για τι? αν?γκε? και την ευημερ?α των αγροτικ?ν πληθυσμ?ν και των γυναικ?ν, σε αντ?θεση με την ιδιοτ?λεια των παλαι?ν πολιτικ?ν. ^[30]

Δεκεμβριαν? και η επιτροπ? Σ?τριν [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Εκφ?νσει? κ?κκινη? τρομοκρατ?α? εντ?θηκαν στη Μακεδον?α αμ?σω? μετ? την Κατοχ?. ^[31] Πολλο? αιχμ?λωτοι του ΕΑΜ στην Μακεδον?α απελευθερ?θηκαν μετ? τα Δεκεμβριαν? τη? Αθ?να?, ?μω? δεν αποφε?χθηκαν οι εκτελ?σει? αιχμαλ?των, ?πω? συν?βη στην Αρνα?α . ^[32]

Στο μ?τωπο τη? Ηπε?ρου, μετ? την επικρ?τηση του ΕΛΑΣ επ? του ΕΔΕΣ κατ? τι? δεκεμβριαν?? συγκρο?σει?, πραγματοποι?θηκαν μαζικ?? εκτελ?σει? στην π?λη τη? ?ρτα? και στον νομ? Ιωανν?νων. Συγκεκριμ?να, μετ? την κατ?ληψη τη? ?ρτα? απ? τον ΕΛΑΣ - και παρ? τι? διαβεβαι?σει? τοπικ?ν εαμικ?ν στελεχ?ν - εκτελ?στηκαν ε?κοσι μ?λη του ΕΔΕΣ με την κατηγορ?α του ≪δοσιλογισμο?≫. ^[33] Στα τ?λη Ιανουαρ?ου του 1945, μετ? την ανακωχ? τη? 11η? Ιανουαρ?ου, δυν?μει? του ΕΛΑΣ προχ?ρησαν στη μαζικ? εκτ?λεση περ?που 85 ατ?μων , πρ?ην ανταρτ?ν και στελεχ?ν του ΕΔΕΣ καθ?? και συγγεν?ν του? (αν?μεσ? του? και γυναικ?παιδα), στη θ?ση Νταλαμ?νι τη? Λ?κκα? Σουλ?ου . ^[34]

Την επα?ριο των Δεκεμβριαν?ν του 1944 ξεκ?νησαν να δημοσιε?ονται στον αντιεαμικ? τ?πο βιωματικ?? καταγραφ?? Αθηνα?ων που ε?χαν βρεθε? στο στ?χαστρο των εξεγερμ?νων. ^[35] Οι ωμ?τητε? για τι? οπο?ε? κατηγορο?σαν το ΕΑΜ οι εκπρ?σωποι τη? νικ?τρια? παρ?ταξη? περιλ?μβαναν τι? μαζικ?? εκτελ?σει? αμ?χων και ?νστολων αιχμαλ?των απ? τον ΕΛΑΣ και την Εθνικ? Πολιτοφυλακ? , τη μετακ?νηση εκτ?? Αθην?ν πεζ? και σε δυσμενε?? συνθ?κε? χιλι?δων Αθηνα?ων ομ?ρων και την εκδικητικ? καταστροφ? κατοικι?ν εθνικοφρ?νων. ^[36] Με συμμετοχ? του κατοχικο? συνεργ?τη των γερμανικ?ν αρχ?ν ιατροδικαστ? Δημ?τριου Καψ?σκη απ? τα μ?σα Ιανουαρ?ου του 1945 και για ?να μ?να εκτ?θηκαν στο Περιστ?ρι εκατοντ?δε? πτ?ματα, απ? τα οπο?α 250 ε?χαν εκταφε? εκε? και κ?ποια ε?χαν μεταφερθε? απ? ?λλε? περιοχ??. Οι φωτογραφ?ε? των ομαδικ?ν αυτ?ν τ?φων αναπαρ?χθησαν μαζικ? ω? τεκμ?ρια ≪θηριωδι?ν≫ του ΕΑΜ, οδηγ?ντα? στην αποσι?πηση τη? μο?ρα? των εκατοντ?δων αμ?χων που σκοτ?θηκαν κατ? τα Δεκεμβριαν? απ? βρετανικ? πυρ?, αμαυρ?νοντα? το εαμικ? κ?νημα και οδηγ?ντα? στην ?ναρξη των δι?ξεων εαμιτ?ν αντιστασιακ?ν το επ?μενο δι?στημα. ^[37]

Με πρωτοβουλ?α τη? διορισμ?νη? απ? την κυβ?ρνηση Παπανδρ?ου προσωριν?? διο?κηση? τη? ΓΣΕΕ και του Βρετανο? πρ?σβη στην Αθ?να, Ρ?τζιναλντ Λ?περ και μετ? απ? πρ?ταση του Τσ?ρτσιλ, στ?λθηκε στην Αθ?να τον Ιανου?ριο του 1945 μ?α ερευνητικ? αποστολ? Βρεταν?ν συνδικαλιστ?ν με επικεφαλ?? τον σκοπ?μω? επιλεχθ?ντα μετριοπαθ? συνδικαλιστ? και κριτικ? του κομμουνισμο?, Γου?λτερ Σ?τριν . ^[38] Η ≪ επιτροπ? Σ?τριν ≫, ?πω? ?γινε γνωστ?, ?μεινε στην Αθ?να απ? τον Ιανου?ριο ω? το Φεβρου?ριο του 1945, ^[39] απ?φυγε να συναντ?σει εκπροσ?που? του ΕΑΜ, ^[15] ασχολ?θηκε μ?νο τυπικ? με τι? καταγγελ?ε? τη? Αριστερ?? για τρομοκρατ?α απ? κυβερνητικ?? δυν?μει?, ^[40] εν? δεχ?μενο? πληροφ?ρηση απ? τη βρετανικ? πρεσβε?α επισκ?φθηκε το Περιστ?ρι ^[41] και υιοθ?τησε την κρ?ση των δικαστικ?ν αρχ?ν που απ?διδαν το σ?νολο των π?ντε χιλι?δων νεκρ?ν αμ?χων σε ≪κομμουνιστικ?? ωμ?τητε?≫. ^[42]

Η παρουσ?αση ιστορι?ν ωμοτ?των του ΕΛΑΣ απ? το Σ?τριν σε δημ?σιε? εμφαν?σει? του στη Βρεταν?α στον τ?πο, στο ραδι?φωνο και με την κυκλοφορ?α μ?α? ?κθεση? με τα προειλημμ?να πορ?σματα τη? επιτροπ?? του προκ?λεσε τη μεταστροφ? του βρετανικο? τ?που ?σον αφορ? την αγαθ? προα?ρεση τη? βρετανικ?? επ?μβαση? και την οριστικ? πα?ση ?σκηση? κριτικ?? στην κυβ?ρνηση Τσ?ρτσιλ για του? χειρισμο?? τη? στην Ελλ?δα απ? του? Εργατικο??, οι βουλευτ?? των οπο?ων ?ταν ?δη απρ?θυμοι να επικρ?νουν τον απαρτιζ?μενο απ? απλο?? στρατι?τε? εργατικ?? προ?λευση? Βρετανικ? στρατ?. ^[43] Στην Ελλ?δα, η ?κθεση Σ?τριν αναδημοσιε?θηκε απ? το ειδησεογραφικ? δελτ?ο του στρατηγο? Σκ?μπι και τον αντιεαμικ? τ?πο καθ?? και τα ?ργανα των Γερμαν?ν που κατε?χαν ακ?μη εδ?φη τη? Κρ?τη? . ^[44] Η ?κθεση Σ?τριν υιοθ?τησε πλ?ρω? τι? απ?ψει? του αρχιεπισκ?που Δαμασκηνο? για την ?κταση και του? στ?χου? τη? κ?κκινη? τρομοκρατ?α?, αναπαρ?γαγε φωτογραφικ? υλικ? απ? το Περιστ?ρι που τεκμηρ?ωνε την ≪κομμουνιστικ? θηριωδ?α≫, ^[45] καταδ?κασε τι? ≪τρομοκρατικ??≫ μεθ?δου? του ΕΛΑΣ, ζητ?ντα? την ?μεση απελευθ?ρωση μερικ?ν χιλι?δων ομ?ρων που κρατο?νταν απ? τον ΕΛΑΣ, δικαιολογο?σε την προφυλ?κιση 20.000 εαμιτ?ν και δεν αν?φερε τ?ποτα για την τ?χη των εαμιτ?ν αιχμαλ?των των Βρεταν?ν στην Α?γυπτο. ^{[46] [15]} Ενστερνιζ?μενη το λ?γο περ? ερυθρ?? τρομοκρατ?α?, η επιτροπ? δικα?ωσε την αντ?στοιχη με εκε?νη των κατοχικ?ν δυν?μεων επιχειρηματολογ?α του ελληνικο? αντικομμουνισμο?, τον οπο?ο καθιστο?σε πλ?ον αποδεκτ? στο αξιακ? πλα?σιο του ≪ Συμμαχικο? Αγ?να ≫, και ?δρασε καθοριστικ? για την απαρχ? τη? νομιμοπο?ηση? του ν?ου μεταπολεμικο? καθεστ?το? και συνολικ? του κρατικο? μηχανισμο?. ^[47]

Μεταδεκεμβριαν?? αντικομμουνισμ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Απ? το τ?λο? των Δεκεμβριαν?ν και εξ?? ιδρ?θηκε μ?α σειρ? συλλ?γων εθνικοφρ?νων θυμ?των τη? δρ?ση? του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ που στ?χευαν σε αποζημι?σει? για τη δρ?ση τρομοκρατικ?ν οργαν?σεων κατ? την Κατοχ? και ακολο?θω?, αλλ? με τι? δημ?σιε? παρεμβ?σει? του? παγ?ωσαν την αντικομμουνιστικ? εκδοχ? για την ερυθρ? β?α. ^[48] Σημαντικ?τερο? αν?μεσ? του? ?ταν ο πανελλ?νιο? σ?λλογο? ≪Ο ?βελ ≫, που ιδρ?θηκε το 1945, επιζητο?σε αποζημι?σει? για τα μ?λη του, την εκτ?λεση των καταδικ?ν ελασιτ?ν σε θ?νατο και, δηλ?νοντα? ?τι εκπροσωπε? χιλι?δε? θ?ματα ≪τη? β?α? και τη? τρομοκρατ?α?≫, την ακ?ρωση τη? αμν?στευση? ελασιτ?ν απ? την κυβ?ρνηση Σοφο?λη . ^[49] Το Σεπτ?μβριο του 1945 εξ?δωσε ?να τρ?γλωσσο φυλλ?διο (στα αγγλικ?, ελληνικ? και γαλλικ?),με τ?τλο ≪Αυτ? ε?ναι το ΚΚΕ-ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στην Ελλ?δα≫ στο οπο?ο διεκτραγωδο?νταν τα Δεκεμβριαν? και παρουσιαζ?ταν ο ΕΛΑΣ ω? οργ?νωση που ≪χωρ?? λ?γον και δι? τη? τρομοκρατ?α?≫ επεκτ?θηκε το 1942-3 σε ?λη την Ελλ?δα και συνεργ?στηκε με Γερμανο??, Βο?λγαρου? και Ιταλο?? για να την ≪υποτ?ξει≫. Το φυλλ?διο αυτ? κυκλοφ?ρησε σε πολλ?? χιλι?δε? αντ?τυπα τα επ?μενα χρ?νια απ? τον ≪?βελ≫ στο εσωτερικ? τη? χ?ρα? και απ? το υφυπουργε?ο τ?που στο εξωτερικ?. ^[50] Επαναλαμβαν?μενο? σταθερ? απ? το 1943 ω? το 1946 ο λ?γο? περ? ερυθρ?? τρομοκρατ?α? λειτο?ργησε ω? καταλ?τη? για τη συγκρ?τηση τα χρ?νια αυτ? τη? παρ?ταξη? των εθνικοφρ?νων . ^[51]

Το 1945, ο Γε?ργιο? Παπανδρ?ου εξ?δωσε το ?ργο Η Απελευθ?ρωσι? τη? Ελλ?δο? , στο οπο?ο υποστηρ?ζει πω? την αποκλειστικ? ευθ?νη για τα Δεκεμβριαν? φ?ρουν το ΚΚΕ/ΕΑΜ, τα οπο?α μ?σα απ? την ≪τρομοκρατικ? του? δρ?ση≫ επιδ?ωξαν να επιβ?λλουν τη δικτατορ?α του προλεταρι?του .Ταυτ?χρονα, αναφ?ρει πω? η σχ?ση μεταξ? ΕΑΜ και ταγμ?των ασφαλε?α? ?ταν ≪σχ?ση αιτ?α? και αποτελ?σματο?≫ ^[52] εν? ευθ?νη για την προδεκεμβριαν? κρ?ση φ?ρει μ?νο το ΚΚΕ λ?γω τη? εμμον?? του να διατηρ?σει τον ΕΛΑΣ με στ?χο την κατ?ληψη τη? εξουσ?α?. ^[53]

Ιστοριογραφ?α και δημ?σια ιστορ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Μετεμφυλιακ? εθνικοφροσ?νη [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

?να? απ? του? πιο συγκροτημ?νου? εκπροσ?που? τη? πρ?ιμη? μετεμφυλιακ?? εθνικ?φρονο? ιστοριογραφ?α?, το πρ?ην στ?λεχο? του ΕΑΜ και του ΔΣΕ, Γι?ννη? Καραμο?ζη? , εισηγ?θηκε στο βιβλ?ο του Πατρι?τε? και προδ?τε? στο Μωρη? του 1950 ?να ερμηνευτικ? σχ?μα, κατ? το οπο?ο απ? το 1943 το ΕΑΜ ασκο?σε τρομοκρατ?α σε ?λη την ?κταση τη? ελληνικ?? επικρ?τεια? για να επιβ?λει τη δικτατορ?α του ΚΚΕ . Η ?νταξη στα Τ?γματα Ασφαλε?α? περιγρ?φηκε απ? τον Καραμο?ζη ω? επαν?σταση εναντ?ον τη? τρομοκρατ?α?. Η ρητορικ? περ? ερυθρ?? τρομοκρατ?α? ?ταν ?να απ? τα επιχειρ?ματα που διατυπ?νονταν απ? εθνικ?φρονε? για να υποστηρ?ξουν τη θ?ση ?τι η Αντ?σταση του ΕΑΜ υπ?ρξε επικινδυν?τερη απ? την Κατοχ? και για να παρουσιαστε? η ?νταξη στα Τ?γματα Ασφαλε?α? ω? μικρ?τερο κακ? απ? το ΕΑΜ. Η υποστ?ριξη αυτ?ν των θ?σεων γιν?ταν σταθερ? με αναφορ? στι? ενδοαντιστασιακ?? συγκρο?σει? , που παρουσι?ζονταν μον?πλευρα, στου? χ?ρου? κρ?τηση? αιχμαλ?των του ΕΑΜ, που περιγρ?φονταν ω? στρατ?πεδα συγκ?ντρωση?, ?πω? τα ναζιστικ? , και στι? εκτελ?σει? εθνικοφρ?νων και δωσιλ?γων απ? την ΟΠΛΑ , με σκοπ? την αναδρομικ? νομιμοπο?ηση τη? ?νταξ?? του? στα Τ?γματα Ασφαλε?α?. ^[54]

Μετ? το πραξικ?πημα και την επιβολ? τη? στρατιωτικ?? δικτατορ?α? το 1967 σε μνημ?συνα για το μπλ?κο τη? Κοκκινι?? πολιτικο? και στρατιωτικο? αξιωματο?χοι δικαιολογο?σαν το μπλ?κο αποσιωπ?ντα? τη συμμετοχ? ταγματασφαλιτ?ν σε αυτ? και περιγρ?φοντ?? το ω? γερμανικ? αντ?δραση αφεν?? οφειλ?μενη στην τρομοκρατ?α του ΚΚΕ κατ? εθνικοφρ?νων στην π?λη των Αθην?ν το καλοκα?ρι του 1944 και αφετ?ρου στρεφ?μενη αποκλειστικ? εν?ντια στου? ≪τρομοκρ?τα? τη? ΟΠΛΑ ≫, του? οπο?ου? -αντιστρ?φοντα? την πραγματικ?τητα- κατ?γγελαν ?τι επιδ?ωκαν τα μπλ?κα, για να δρ?σουν ω? κουκουλοφ?ροι καταδ?δοντα? εθνικιστ?? στου? Γερμανο?? ω? δ?θεν ελασ?τε?. ^[55]

Σ?γχρονε? προσεγγ?σει? , ≪ν?ο κ?μα≫ και ιστοριογραφικ?? συγκρο?σει? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

O Βρεταν?? ιστορικ?? Μαρκ Μαζ?ουερ ?χει αναφ?ρει περιστατικ? που υποστηρ?ζουν την ?παρξη τρομοκρατ?α?, ?πω? στα βουν? τη? περιοχ?? των Δελφ?ν, ?που εστ?ασε τη δρ?ση του ο ΕΛΑΣ λ?γω τη? ισχυρ?? αντ?σταση? τη? περιοχ??, αλλ? παρ?λληλα συνελ?μβανε και εκτελο?σε κ?σμο επειδ? αυτο? συνεργ?ζονταν με την βρετανικ? αποστολ?, με τη λογικ? ?τι αυτ? η εν?ργεια δ?λωνε πω? ?ταν πρ?κτορε? τη? γκεστ?πο. ^[56] Προσθ?τει πω? Βρεταν?? αξιωματικ?? σημε?ωνε στι? αρχ?? Σεπτεμβρ?ου 1944 ?τι στην Αττικ? και τη Βοιωτ?α επικρατε? τρομοκρατ?α, εν? ?λλο? Βρεταν?? αξιωματικ?? κατ?γραψε ?τι: " π?νω απ? 500 ?χουν εκτελεστε? μ?σα σε λ?γε? εβδομ?δε?. Λ?γω τη? οσμ?? των ?ταφων νεκρ?ν η πρ?σβαση ε?ναι σχεδ?ν αδ?νατη. Κε?τονται ?ταφα γυμν? σ?ματα στο ?δαφο? με τα κεφ?λια του? χτυπημ?να. ^[57] Ο ?διο? ιστορικ?? καταγρ?φει κατ? τη δι?ρκεια τη? Κατοχ?? δι?φορα περιστατικ? τρομοκρατ?α?, καταστολ?? και δολοφονι?ν σε περιοχ?? ?πω? η Στερε? Ελλ?δα (πχ. Β?λτο? και Βοιωτ?α) και η δυτικ? Θεσσαλ?α. ^[58]

Για μ?α ομ?δα μελετητ?ν, γνωστ? με την ονομασ?α ≪ Ν?ο Κ?μα ≫, η κ?κκινη τρομοκρατ?α του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ υπ?ρξε και κατ? την περ?οδο τη? κατοχ?? και αποτελο?σε την κ?ρια αιτ?α που ερμ?νευε την κρ?ση του 1945-1949. ^{[59] [60]} Ο Γι?ργο? Μαυρογορδ?το? , αναφ?ρει πω? η ≪πρωτοφαν?? ωμ?τητα και συστηματικ?τητα≫ τη? τρομοκρατ?α? του ΕΑΜ εξηγο?σε την εξ?πλωση των Ταγμ?των Ασφαλε?α? και την αγρι?τητα τη? λευκ?? τρομοκρατ?α? , ^[61] εν? στη μεταπολ?τευση (και ειδικ? μετ? το 1981), επικρ?τησε μια κατ?σταση στην οπο?α "ξαναγρ?φτηκε η ιστορ?α" και αποσιωπ?θηκε η εαμικ? τρομοκρατ?α κ?τι που θεωρε? ?τι οφε?λεται σε μια μορφ? "ρομαντισμο?" και "ηρωισμο?" που εμπν?ουν οι ηττημ?νοι [ενν. του Εμφυλ?ου]. ^[61] Ο Στ?θη? Καλ?βα? υποστ?ριξε ?τι η κ?κκινη τρομοκρατ?α ?ταν κεντρικ? οργανωμ?νη, και εκτελο?νταν απ? τα τοπικ? ?ργανα του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, και ε?χε ?ντονα χαρακτηριστικ? γραφειοκρατικο? μηχανισμο? με καταμερισμ? εργασ?α?. Επ?ση? πιστε?ει ?τι μετ? την μεταπολ?τευση κυρι?ρχησε η ?ποψη τη? αριστερ?? για την ιστορ?α τη? δεκαετ?α? του 1940, μ?σω χαρακτ?ρα επ?σημη? ιδεολογ?α?. ^[62] Ο Β?ιο? Καλογρη?? με την σειρ? του, σε ?ρθρο του που αφορ? τη Μακεδον?α περιγρ?φει ω? κ?κκινη τρομοκρατ?α εκτελ?σει? αξιωματικ?ν τη? ΥΒΕ / ΠΑΟ απ? τον ΕΛΑΣ τον Απρ?λιο του 1943, ^[63] τι? εκτελ?σει?, μετ? την επικρ?τηση του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ, πρ?ην μελ?ν τη? ΠΑΟ και κατηγορο?μενων για συνεργασ?α με του? Γερμανο??, οι οπο?ε? σ?μφωνα με τον ?διο ?ταν γραφειοκρατικ? οργανωμ?νε? και ε?χαν πολιτικ? κ?νητρο, ^[64] τη δρ?ση τη? ΟΠΛΑ ^[65] και τι? εκτελ?σει? κατηγορο?μενων για δωσιλογισμ? μετ? την απελευθ?ρωση. ^[66] Κατ? τον Καλογρη?, η κ?κκινη τρομοκρατ?α αποσκοπο?σε στην ≪τιμωρ?α τη? συνεργασ?α?≫ [ενν. με τι? κατοχικ?? αρχ??], αλλ? επ?ση? στην π?λη εν?ντια στην αντ?δραση και σε μελλοντικο?? πολιτικο?? και ιδεολογικο?? εχθρο??, που θα μπορο?σαν να αποτελ?σουν απειλ? για την εξουσ?α του ΚΚΕ. ^[67]

Ιστορικο? ?χουν ασκ?σει κριτικ? σε αυτ? τη θε?ρηση, αναφ?ροντα? μεθοδολογικ? λ?θη, εν? παρ?λληλα τα δεδομ?να που χρησιμοπο?ησε ο Καλ?βα? αμφισβητο?νται ω? στρατευμ?να. ^[68]  Συγκεκριμ?να, ο Χ?γκεν Φλ?ισερ επ?κρινε την ισχν?τητα των τεκμηρ?ων, στηριζ?μενο? στα οπο?α ο Καλ?βα? γενικε?ει απ? το τοπικ? επ?πεδο τη? Αργολ?δα? στην Πελοπ?ννησο και ολ?κληρη την Ελλ?δα θεωρ?ντα? ανεπαρκε?? τι? αποδε?ξει? ?τι οι αυθαιρεσ?ε? και τα αντ?ποινα του ΕΑΜ σε χωρι? τη? συντηρητικ?? αυτ?? περιοχ?? που ε?χαν στρατολογηθε? μετ? απ? π?εση των Γερμαν?ν τμ?μα εν?? κεντρικο? σχεδ?ου, το οπο?ο εξηγε? τη λευκ? τρομοκρατ?α σε ?λη τη χ?ρα. ^[69] Ο πολιτικ?? επιστ?μονα? Ηλ?α? Νικολακ?πουλο? αν?φερε πω? η αμφιλεγ?μενη καταμ?τρηση των νεκρ?ν τη? Αργολ?δα? απ? τον Καλ?βα δεν μπορε? να γενικευθε? σε ?λλε? περιοχ?? τη? Ελλ?δα?, ?τι ≪η ≪κ?κκινη β?α≫ ... δεν αποτελο?σε την κυρ?αρχη μορφ? τη? ΕΑΜικ?? παρουσ?α?≫, αλλ? η γεν?κευση αυτ? αποτελε? απλουστευτικ? ερμηνε?α, κατ? ≪παραβ?αση των βασικ?ν θ?σεων≫ που επικαλε?ται ο Καλ?βα?, εν? η συνολικ? ερμηνε?α που επιχειρε? αποσυνδ?ει τα γεγον?τα απ? το γενικ?τερο ιστορικ? πλα?σιο του Β' Παγκοσμ?ου Πολ?μου. ^[70] Π?νω σε αυτ? το θ?μα, ο Τ?σο? Κωστ?πουλο? υποστ?ριξε ?τι αν?λογη β?α με εκε?νη του ΕΛΑΣ και τη? ΟΠΛΑ ε?χαν ασκ?σει εναντ?ον ?σων θεωρο?σαν ω? συνεργ?τε? των κατοχικ?ν αρχ?ν οι εθνικιστικ?? αντιστασιακ?? οργαν?σει? ιδ?ω? την πρ?τη περ?οδο τη? δρ?ση? του?, πριν στραφο?ν εναντ?ον του ΕΑΜ. ^[71]

Δε?τε επ?ση? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Ελ?νη Παπαδ?κη

Παραπομπ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Βιβλιογραφ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ιστορικ?? μελ?τε? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

?ρθρα εφημερ?δων [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]