Το εκκλησιαστικ? ?ργανο ε?ναι αερ?φωνο πληκτροφ?ρο μουσικ? ?ργανο που λειτουργε? με α?ρα, ο οπο?ο? διοχετε?εται σε αυλο?? απ? φυσητ?ρε? που κινο?νται με ηλεκτροκινητ?ρα (παλαι?τερα με χειροκ?νητου? ? ποδοκ?νητου? φυσητ?ρε?). Κ?θε αυλ?? παρ?γει μια μ?νο ν?τα εν?? συγκεκριμ?νου ηχοχρ?ματο?. Οι αυλο? ομαδοποιο?νται κατ? ηχ?χρωμα και τονικ? ?ψο? σε σειρ?? αυλ?ν ονομαζ?μενε? ρεγκ?στρα ? συστοιχ?ε? . Ηλεκτρικο? διακ?πτε? ? μηχανικο? μοχλο? (αν?λογα με τον τρ?πο κατασκευ?? του οργ?νου), συν?θω? τοποθετημ?νοι δεξι? και αριστερ? ?/και π?νω απ? τα κλαβι? , χρησιμε?ουν για να ενεργοποιο?ν και να σταματο?ν την παροχ? α?ρα στι? δι?φορε? συστοιχ?ε? και επομ?νω? να προσθ?τουν ? αφαιρο?ν ηχοχρ?ματα αν?λογα με το επιθυμητ? ηχητικ? αποτ?λεσμα (σε κ?θε ρεγκ?στρο αντιστοιχε? και ?να? διακ?πτη?). Οι αυλο? ε?ναι κατασκευασμ?νοι απ? δι?φορα υλικ?, αν?λογα με την υφ? του ηχοχρ?ματο? που ε?ναι επιθυμητ? να παραχθε?. ?τσι, υπ?ρχουν συστοιχ?ε? που αποτελο?νται απ? μεταλλικο?? αυλο??, κατασκευασμ?νου? απ? καθαρ? μ?ταλλο ? κρ?ματα μετ?λλων (κυρ?ω? κασσ?τερου, χαλκο?, μολ?βδου ? ψευδ?ργυρου, αλλ? και ?λλων μετ?λλων) και συστοιχ?ε? με ξ?λινου? αυλο?? (κυρ?ω? δρ?ινου? ? απ? ξ?λο κωνοφ?ρων). Με β?ση τον τρ?πο παραγωγ?? ?χου στο εσωτερικ? των αυλ?ν, τα ρεγκ?στρα χωρ?ζονται σε χειλε?φωνα και γλωττιδ?φωνα.

Το εκκλησιαστικ? ?ργανο περιλαμβ?νει μ?α ? περισσ?τερε? σειρ?? πλ?κτρων (κλαβι?) με ?κταση 4 ½ οκτ?βε? σε παρ?ταξη ?σπρων και μα?ρων ?πω? αυτ? του πι?νου . Επ?ση? περιλαμβ?νει συν?θω? και μ?α σειρ? απ? ποδ?πληκτρα (πεντ?λ) με ?κταση 2 ½ οκτ?βε?.

Ο ?χο? του οργ?νου ε?ναι μεγαλοπρεπ??. Χρησιμοποιε?ται (?πω? και το πι?νο), τ?σο ω? σολιστικ? ?σο και ω? ορχηστρικ? ?ργανο. Επιπλ?ον συνοδε?ει σε πολλ?? εκκλησ?ε? τη? Δ?ση? τι? λειτουργικ?? ψαλμωδ?ε?.

Πολλο? συνθ?τε? ?γραψαν μουσικ? για εκκλησιαστικ? ?ργανο. Ενδεικτικ?, ελ?χιστοι απ? του? σημαντικ?τερου? ε?ναι (κατ? χρονολογικ? σειρ?) οι Αντρ?α Γκαμπρι?λι (Andrea Gabrielli) (1510-1586), Γιαν Σβ?ελινκ (1562-1621), Τζιρ?λαμο Φρεσκομπ?λντι (Girolamo Frescobaldi) (1583-1643), Ντ?τριχ Μπουξτεχο?ντε , Γι?χαν Π?χελμπελ (Johann Pachelbel, 1653-1706), Φρανσου? Κουπρ?ν , Γι?χαν Σεμπ?στιαν Μπαχ , Γκ?οργκ Φρ?ντριχ Χα?ντελ , Β?λφγκανγκ Αμαντ?ου? Μ?τσαρτ , Φραντ? Λιστ , Σεζ?ρ Φρανκ (Cesar Franck, 1822-1890), ?ντον Μπρο?κνερ , Αλεξ?ντρ Γκιλμ?ν (Alexandre Guilmant, 1837-1911), Σαρλ - Μαρ? Βιντ?ρ (Charles-Marie Widor, 1844-1937), Μαξ Ρ?γκερ (Max Reger, 1873-1916), Ζ?γκφριντ Καργκ-?λερτ (Sigfrid Karg-Elert, 1877-1933), Μαρσ?λ Ντυπρ? (Marcel Dupre, 1886-1971), Γι?χαν Ν?πομουκ Ντ?βιντ (Johann Nepomuk David, 1895-1977), Ολιβι? Μεσι?ν καθ?? και σημερινο? συνθ?τε? εν ζω?.

Λειτουργ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Για να λειτουργ?σει συνδυ?ζει τι? αρχ?? που δι?πουν τα πνευστ? και τα πληκτροφ?ρα ?ργανα καθ?? ε?ναι εφοδιασμ?νο και με πλ?κτρα και με αυλο??. Για να κατανο?σουμε σε ποια κατηγορ?α μουσικ?ν οργ?νων αν?κει το εκκλησιαστικ? ?ργανο θα πρ?πει να ανατρ?ξουμε στα πνευστ? μουσικ? ?ργανα. Τα πνευστ? διακρ?νονται στι? εξ?? τρει? κατηγορ?ε? ^[1] :

1. ξ?λινα πνευστ? (π.χ. φαγκ?το, κλαριν?το, ?μποε, κ.?.)
2. χ?λκινα πνευστ? (π.χ. τρομπ?τα, κ?ρνο, τρομπ?νι, κ.?.)
3. πολ?αυλα πνευστ?, πνευστ? με γλωττ?δε?.

Στην τελευτα?α κατηγορ?α παρατηρο?με ?τι εν? ?λα τα μουσικ? ?ργανα χρησιμοποιο?ν αυλο?? (ε?τε τ?που φλ?ουτου , ε?τε με γλωττ?δα) μερικ? μ?νο διαθ?τουν ?να μηχανισμ? πλ?κτρων. Ω? εκ το?του προκ?πτουν δυο υποκατηγορ?ε?:

• πληκτροφ?ρα πνευστ? (π.χ. εκκλησιαστικ? ?ργανο, αρμ?νιο, ακορντε?ν, κ.?.) και
• ?σκαυλοι.

Προσεγγ?ζοντα? το θ?μα αυτ? απ? μια ?λλη οπτικ? γων?α πολλο? ισχυρ?ζονται ?τι το εκκλησιαστικ? ?ργανο αν?κει στα πληκτροφ?ρα ?ργανα τα οπο?α χωρ?ζονται σε δ?ο μεγ?λε? ομ?δε?, αν?λογα με τον τρ?πο που παρ?γεται ο ?χο?, ?ταν πι?σουμε τα πλ?κτρα του?. ?τσι, υπ?ρχουν τα πληκτροφ?ρα με χορδ??, που ?χουν σαν κυρι?τερου? εκπροσ?που? του? το πι?νο και το τσ?μπαλο , και τα πληκτροφ?ρα με τη χρ?ση α?ρα, ?πω? ε?ναι το εκκλησιαστικ? ?ργανο, το αρμ?νιο , το ακορντε?ν , κ.?. ^[2]

Ιστορ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το εκκλησιαστικ? ?ργανο ?χει τι? ρ?ζε? του στο παλαι?τερο αρχαιοελληνικ? πνευστ? ?ργανο, που ?φερε το ?νομα ?δραυλι? . Μετ? του? ?λληνε?, το πρωτοπ?ρο αυτ? ακουστικ? και τεχνολογικ? κατασκε?ασμα ταξ?δεψε και υιοθετ?θηκε πρ?θυμα απ? πολλο??, φτ?νοντα? μ?χρι του? Ρωμα?ου? και ?πειτα του? Βυζαντινο??. Τον 7ο και 8ο αι?να η ?δραυλι? ονομ?στηκε πλ?ον ?ργανο και ?κμαζε στο Βυζ?ντιο αλλ? και σε ?λα τα μεγ?λα κ?ντρα κατασκευ?? και παραγωγ?? τη? ?πω? η Κωνσταντινο?πολη . Αξιομνημ?νευτο ε?ναι το περιστατικ? τη? αποστολ?? εν?? εκκλησιαστικο? οργ?νου ω? δ?ρο το 757 μ.Χ. απ? τον βυζαντιν? αυτοκρ?τορα Κωνσταντ?νο τον Κοπρ?νυμο στον αυτοκρ?τορα των Φρ?γκων Πεπ?νο τον Βραχ? , πατ?ρα του Καρλομ?γνου . Λ?γο αργ?τερα, το 812 μ.Χ., οι βυζαντινο? χ?ρισαν και ?να δε?τερο στον ?διο τον Καρλομ?γνο. Τον 10ο αι?να κατασκευ?στηκε με ?ξοδα τη? εκκλησ?α? το αγγλικ? εκκλησιαστικ? ?ργανο του Γου?ντσεστερ, με ασυν?θιστα μεγ?λο μ?γεθο? και με 26 φυσερ? που απαιτο?σαν 70 ?τομα, ^[3] διαθ?τοντα? επ?ση? 40 ν?τε?, με 10 αυλο?? για κ?θε ν?τα.

Το εκκλησιαστικ? ?ργανο ε?ναι εν μ?ρει συνυφασμ?νο με τη χρ?ση του στην εκκλησ?α ω? συνοδευτικ? ?ργανο τη? υμνωδ?α? κατ? τι? δι?φορε? ιεροτελεστ?ε?. Παρ?λληλα ?μω? το εκκλησιαστικ? ?ργανο χρησιμοποι?θηκε εξ αρχ?? και για κοσμικ? χρ?ση μ?σα στα σπ?τια των αριστοκρατ?ν για να συνοδε?ει τραγο?δια, στι? γιορτ?? και εν γ?νει για την ψυχαγωγ?α. Τον 13ο αι?να κατασκευ?στηκαν μικρ? φορητ? ?ργανα ?πω? το πορτατ?φ ( portatif = φορητ?) ?στε ο εκτελεστ?? να μπορε? να το κρατ?ει με το αριστερ? του π?δι και ταυτ?χρονα να πα?ζει με το δεξ? του χ?ρι, εν? το αριστερ? του χ?ρι λειτουργο?σε την αντλ?α του α?ρα. Επ?ση? υπ?ρχε το ποζιτ?φ ( positif , ponere =θ?τω, τοποθετ?). Ονομ?στηκε ?τσι γιατ? ?ταν μεγαλ?τερο σε μ?γεθο?, με περισσ?τερου? αυλο?? και αναγκαστικ? το τοποθετο?σαν π?νω σε τραπ?ζι, σε ?πιπλο ακ?μα και στο π?τωμα. Περαιτ?ρω υπ?ρχε και το ρεγκ?λ που χρησιμοποιο?σε ?χι αυλο?? αλλ? ελε?θερε? γλωττ?δε?, ≪?ργανο δωματ?ου≫. ^[4] Αργ?τερα εμφαν?ζεται και ?να συναφ?? μουσικ? ?ργανο, το αρμ?νιο ( harmonium ), μικρ?τερου μεγ?θου? και γι' αυτ? πρακτικ?τερο (και οικονομικ?τερο) για μικρ?τερου? χ?ρου? (π.χ. οικ?ε?, παρεκκλ?σια κ.τ.λ.).

Τον 14ο?15ο αι?να το εκκλησιαστικ? ?ργανο συνεχ?ζει να εξελ?σσεται αποκτ?ντα? μ?λιστα περισσ?τερε? σειρ?? αυλ?ν (ρ?γκιστρα), περισσ?τερε? απ? μια σειρ? πλ?κτρα (κλαβι?) και πλ?κτρα ποδιο? (pedal). Τον 17ο-18ο αι?να το εκκλησιαστικ? ?ργανο ε?ναι αναπ?σπαστο μ?ρο? τη? εκκλησ?α? και κερδ?ζει την ε?νοια μεγ?λων συνθετ?ν τη? εποχ?? ?πω? του Μπαχ, ο οπο?ο? συν?θεσε πολλ? ?ργα για το ?ργανο αυτ?, ?σω? το πιο γνωστ? η δι?σημη Τοκκ?τα και Φο?γκα σε ρε ελ?σσονα. Αργ?τερα ακολουθο?ν οι Χα?ντελ, Πουλ?νκ, Σαιν-Σαν?, Μεσι?ν κ.?.

Οι τεχνολογικ?? καινοτομ?ε? του 20ο? αι?να επιτρ?πουν αλλαγ?? στο μηχανισμ? και στου? αυλο?? του εκκλησιαστικο? οργ?νου, με αποτ?λεσμα το ?ργανο να αλλ?ξει αναγκαστικ? ?ψη αλλ? και να εμπλουτιστε? χρωματικ? ο ?χο? του. Σ?μερα το εκκλησιαστικ? ?ργανο δεν το συναντ?με μ?νο σε εκκλησ?ε? αλλ? και σε α?θουσε? συναυλι?ν για την εκτ?λεση σολιστικ?ν ? ορχηστρικ?ν ?ργων. Ο ?χο? που παρ?γεται απ? τη δι?λευση του α?ρα μ?σα απ? του? αυλο?? επηρε?ζεται και διαμορφ?νεται απ? το σχ?μα και το μ?κο? των αυλ?ν και απ? τον τρ?πο παραγωγ?? του ?χου.

Βιβλιογραφ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Headington Christopher, Ιστορ?α τη? δυτικ?? μουσικ??: απ? την αρχαι?τητα ω? τι? μ?ρε? μα? , Gutenberg, Αθ?να, 1994
• Αβ?ρωφ ?φη, Εισαγωγ? στην οργανογνωσ?α , Φ?λιππο? Ν?κα?, Αθ?να, 1992
• Δημητρι?δου Μαρ?α, Παραδ?σει? ιστορ?α? μουσικ?? , Ντο-ρε-μ?, Θεσσαλον?κη, 1998
• Καλογερ?πουλο? Τ?κη?, Το λεξικ? τη? ελληνικ?? μουσικ??: απ? τον Ορφ?α ?ω? σ?μερα , Εκδ?σει? Γιαλλελ?, Αθ?να, 1998-2002
• Πανελλ?νια ?νωση Εκπ/κ?ν Μουσικ?? Δημ?σια? Εκπ/ση?, Τα πληκτροφ?ρα ?ργανα . Διαθ?σιμο: https://web.archive.org/web/20140105235241/http://peemde.gr/
• Τολ?κα Ολυμπ?α, Παγκ?σμιο λεξικ? τη? μουσικ?? , Ευρωπα?κ? Κ?ντρο Τ?χνη?, Αθ?να, 1995
• Το εκκλησιαστικ? ?ργανο , πρ?γραμμα συναυλ?α? - παρουσ?αση του οργ?νου τη? α?θουσα? συναυλι?ν, ?κδοση του Οργανισμο? Μεγ?ρου Μουσικ?? Αθην?ν (κε?μενα Ν?κου Μαλλι?ρα), Αθ?να 1993

Παραπομπ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Εξωτερικο? σ?νδεσμοι [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Φεστιβ?λ Εκκλησιαστικο? Οργ?νου στη Σ?ρο