Δυναστε?α των Χωρεσμ?ων

	Χωρεσμιακ? Αυτοκρατορ?α ; ???????????? ; Khw?razmsh?hiy?n
	Τοποθεσ?α {{{κοιν?_?νομα}}} Η Χωρεσμιακ? Αυτοκρατορ?α το 1217
Πρωτε?ουσα	Γκουργκ?ντζ (1077-1212) ; Σαμαρκ?νδη (1212?1220) ; Γκ?ζνα (1220?1221) ; Ταυρ?δα (1225?1231)
Γλ?σσε?	Περσικ? ; Κιπτσακικ?
Θρησκε?α	Σουνιτικ? Ισλ?μ
Πολ?τευμα	Ολιγαρχ?α
Σ?χη? ? Σουλτ?νο?	Ανο?? Τιγκ?ν Γκαρτσ?ι (πρ?το?)
Ιστορ?α

Η Δυναστε?α των Χωρεσμ?ων ?ταν μαμελουκικ? τουρκικ? σουνιτικ? δυναστε?α, με κυρ?αρχη την περσικ? κουλτο?ρα.

Η δυναστε?α κυβ?ρνησε το "Μεγ?λο Ιρ?ν" (το Ιρ?ν και την ευρ?τερη επικρ?τεια των γειτονικ?ν εδαφ?ν ?που επικρ?τησε η ιρανικ? κουλτο?ρα) κατ? τη δι?ρκεια τη? ?στερη? Μεσαιωνικ?? Περι?δου, απ? το 1077 ?ω? το 1231 μ.Χ., πρ?τα ω? υποτελ?? των Σελτζο?κων Το?ρκων, κατ?πιν των Μογγ?λων Καρ? Κιτ?ι (? Χιτ?νων), και αργ?τερα με ανεξ?ρτητου? κυβερν?τε?, μ?χρι τι? μεγ?λε? μογγολικ?? εισβολ?? του 13ου αι?να. Η δυναστε?α ιδρ?θηκε απ? τον Ανο?? Τιγκ?ν Γκαρτσ?ι, Το?ρκο πρ?ην σκλ?βο ( Mαμελο?κο ) των Σελτζο?κων σουλτ?νων , που διορ?στηκε κυβερν?τη? τη? Χωρεσμ?α? . Ο γιο? του, Κουτμπ αντ-Ντιν Μουχ?μμαντ Α?, ?γινε ο πρ?το? κληρονομικ?? σ?χη? τη? Χωρεσμ?α?.

Ιστορ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η ημερομην?α ?δρυση? τη? δυναστε?α? των Χωρεσμ?ων παραμ?νει υπ? αμφισβ?τηση. Κατ? τη δι?ρκεια μια? εξ?γερση? το 1017, Χωρ?σμιοι επαναστ?τε? δολοφ?νησαν τον ανεξ?ρτητο ηγ?τη τη? Χωρεσμ?α? , Αμπο?λ Αμπ?? Μαμο?ν τη? ιρανικ?? δυναστε?α? των Μαμουνιδ?ν, και τη σ?ζυγ? του, Χουρρ?-γι Καλτζ?, αδελφ? του σουλτ?νου των Γαζναβιδ?ν , Μαχμο?ντ. Σε απ?ντηση, ο Μαχμο?ντ απα?τησε την υποτ?λεια του Μαμο?ν. Ο στρατ?? ?μω? τη? Χωρεσμ?α? στασ?ασε και δολοφ?νησε τον Μαμο?ν, ανεβ?ζοντα? στο θρ?νο τον ανηψι? του, Αμπο?λ-Χ?ριθ Μουχ?μμαντ. Ο Μαχμο?ντ των Γαζναβιδ?ν ?δραξε την ευκαιρ?α και ?χοντ?? το ω? πρ?σχημα εισ?βαλε, κατ?λαβε και προσ?ρτησε στο κρ?το? του την περιοχ? τη? Χωρεσμ?α?. Το γεγον?? σ?μανε το τ?λο? τη? δυναστε?α? των Μαμουνιδ?ν, η δε Χωρεσμ?α αποτ?λεσε επαρχ?α τη? Αυτοκρατορ?α? των Γαζναβιδ?ν απ? το 1017 ?ω? το 1034. Το 1077 η εξουσ?α τη? επαρχ?α?, που αν?κε απ? το 1042/43 στου? Σελτζο?κου? , π?ρασε στα χ?ρια του Ανο?? Τιγκ?ν Γκαρτσ?ι, εν?? πρ?ην Το?ρκου σκλ?βου και υποτελο?? του Σελτζο?κου σουλτ?νου. Το 1141, ο Σελτζο?κο? σουλτ?νο? Αχμ?ντ Σαντζ?ρ ηττ?θηκε απ? του? Μογγ?λου? Καρ? Κιτ?ι στη μ?χη του Κατβ?ν, και ο εγγον?? το? Ανο?? Τιγκ?ν, Αλ? αντ-Ντιν Ατσ?ζ, ?γινε υποτελ?? του ηγ?τη των Καρ? Κιτ?ι, Γιελο? Ντ?σι.

Ο Σελτζο?κο? σουλτ?νο? Αχμ?ντ Σαντζ?ρ απεβ?ωσε το 1156. Καθ?? το σελτζουκικ? κρ?το? περιερχ?ταν σε χ?ο?, οι Χωρ?σμιοι σ?χε? επ?κτειναν τα εδ?φη του? στο ν?το. Το 1194, ο τελευτα?ο? σουλτ?νο? τη? Αυτοκρατορ?α? των Μεγ?λων Σελτζο?κων , Τογρο?λ Γ?, ηττ?θηκε και σκοτ?θηκε απ? τον ηγ?τη των Χωρεσμ?ων, Αλ? αντ-Ντιν Τεκ??, που κατ?κτησε τμ?ματα του Χορασ?ν και δυτικο? Ιρ?ν . Το 1200, ο Τεκ?? π?θανε και τον διαδ?χθηκε ο υι?? του, Αλ? αντ-Ντιν Μουχ?μμαντ, που ξεκ?νησε μια σ?γκρουση με του? Γκουρ?δε? και ηττ?θηκε απ? αυτο?? στον ποταμ? Αμο? Ντ?ρια το 1204. Μετ? τη λεηλασ?α τη? Χωρεσμ?α? , ο Μουχ?μμαντ απευθ?νθηκε για βο?θεια στου? επικυρ?αρχο?? του, Καρ? Κιτ?ι, που το? ?στειλαν στρατ?. Με τι? ενισχ?σει? αυτ??, ο Μουχ?μμαντ κ?ρδισε μια ν?κη εναντ?ον των Γκουριδ?ν στο Χεζαρ?σπ (1204) και το?? εκδ?ωξε απ? τη Χωρεσμ?α.

Η συμμαχ?α του Αλ? αντ-Ντιν Μουχ?μμαντ με του? επικυρ?αρχο?? του δεν κρ?τησε πολ?. Ξεκ?νησε ξαν? μια σ?γκρουση, αυτ? τη φορ? με τη βο?θεια των Καραχανιδ?ν Το?ρκων , και ν?κησε ?ναν στρατ? των Καρ? Κιτ?ι στο Ταλ?? (1210), αλλ? ?φησε τη Σαμαρκ?νδη να καταληφθε? απ? του? Καρ? Κιτ?ι. Το 1212 o Αλ? αντ-Ντιν Μουχ?μμαντ αν?τρεψε του? Καραχαν?δε? και το 1215 του? Γκουρ?δε? . Το 1212, ?λλαξε την πρωτε?ουσ? του απ? την π?λη Γκουργκ?ντζ στη Σαμαρκ?νδη . ?τσι, ενσωμ?τωσε σχεδ?ν το σ?νολο τη? Υπερωξιαν?? και το μισ? περ?που και περισσ?τερο σημεριν? Αφγανιστ?ν στην αυτοκρατορ?α του, η οπο?α, μετ? απ? περαιτ?ρω κατακτ?σει? στη δυτικ? Περσ?α (μ?χρι το 1217), εκτειν?ταν απ? τον ποταμ? Συρ Ντ?ρια μ?χρι την οροσειρ? του Ζ?γρου , και απ? τα β?ρεια τμ?ματα του Ινδοκο?? (ελληνικ?: Ινδοκα?κασο?) μ?χρι την Κασπ?α Θ?λασσα . Μ?χρι το 1218, η αυτοκρατορ?α ε?χε πληθυσμ? 5 εκατομμυρ?ων ανθρ?πων.

Μογγολικ? εισβολ? και κατ?ρρευση [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το 1218, ο Τζ?νγκι? Χαν απ?στειλε μια εμπορικ? αντιπροσωπε?α στο κρ?το? των Χωρεσμ?ων, αλλ? ο κυβερν?τη? τη? π?λη? Οτρ?ρ (π?λη-φ?ντασμα στο σημεριν? Καζακστ?ν , σημαντικ? εκε?νη την εποχ? π?λη των Χωρεσμ?ων, π?νω στο Δρ?μο του Μεταξιο? ), υποπτευ?μενο? ?τι ?ταν κατ?σκοποι, κατ?σχεσε τα αγαθ? του? και του? εκτ?λεσε. Ο Τζ?νγκι? Χαν απα?τησε επανορθ?σει?, αλλ? ο σ?χη? των Χωρεσμ?ων αρν?θηκε να πληρ?σει. Ω? αποτ?λεσμα, ο περ?φημο? ηγ?τη? των Μογγ?λων ανταπ?δωσε εισβ?λλοντα? με ?ναν στρατ? 200.000 ανδρ?ν σε πολλ? μ?τωπα. Τον Φεβρου?ριο του 1220 ο μογγολικ?? στρατ?? δι?σχισε τον Αμο? Ντ?ρια . Οι Μογγ?λοι εκθεμελ?ωσαν τι? π?λει? Μπουχ?ρα και Γκουργκ?ντζ , καθ?? και την πρωτε?ουσα των Χωρεσμ?ων, Σαμαρκ?νδη . Ο σ?χη? των Χωρεσμ?ων, καταδιωκ?μενο? ανηλε?? απ? μογγολικ? αποσπ?σματα, κατ?φυγε σε ?να νησ? στην Κασπ?α Θ?λασσα ?που και π?θανε λ?γε? εβδομ?δε? αργ?τερα.

Ο γιο? το? Αλ? αντ-Ντιν Μουχ?μμαντ, Τζαλ?λ αντ-Ντιν Μινγκμπουρνο?, ?γινε ο ν?ο? σουλτ?νο? (απ?ρριψε τον τ?τλο του σ?χη ). Επιχε?ρησε να καταφ?γει στην Ινδ?α , αλλ? οι Μογγ?λοι τον πρ?λαβαν πριν φτ?σει εκε?, και στη μ?χη του Ινδο? ποταμο? που ακολο?θησε, τον ν?κησαν. Ο Τζαλ?λ κατ?φερε ?μω? να δραπετε?σει και αναζ?τησε ?συλο στο Σουλταν?το του Δελχ? . Παρ?λα αυτ? ο σουλτ?νο? του Δελχ?, Ιλτουμ??, το? αρν?θηκε το ?συλο, μ?νοντα? πιστ?? στη σχ?ση του με του? Αββασ?δε? χαλ?φηδε? . Επιστρ?φοντα? στην Περσ?α ο Τζαλ?λ, συγκ?ντρωσε στρατ? και επαν?δρυσε ?να βασ?λειο. Παρ?λα αυτ?, ποτ? δεν παγ?ωσε την εξουσ?α του, περν?ντα? το υπ?λοιπο τη? ζω?? του αγωνιζ?μενο? εναντ?ον των Μογγ?λων , των Σελτζο?κων του Ικον?ου , και των διεκδικητ?ν του θρ?νου του. Τελικ??, απ?λεσε την εξουσ?α του στην Περσ?α σε μ?χη εναντ?ον των Μογγ?λων στην οροσειρ? Ελμπο?ρζ νοτ?ω? τη? Κασπ?α? Θ?λασσα? .

Δραπετε?οντα? αρχικ?? στον Κα?κασο , ο Τζαλ?λ αντ-Ντιν Μινγκμπουρνο? επιτ?θηκε στη συν?χεια και κατ?λαβε το Αζερμπα?τζ?ν το 1225, ορ?ζοντα? ω? πρωτε?ουσ? του την Ταυρ?δα . Το 1226 επιτ?θηκε στη Γεωργ?α και λεηλ?τησε την Τιφλ?δα . Συνεχ?ζοντα? την πορε?α του μ?σα απ? τα υψ?πεδα τη? Αρμεν?α? , συγκρο?στηκε με του? Αγιουβ?δε? , καταλαμβ?νοντα? την π?λη Αχλ?τ κατ? μ?κο? των δυτικ?ν ακτ?ν τη? λ?μνη? Βαν . Οι Αγιουβ?δε? αναζ?τησαν τ?τε τη βο?θεια του Σελτζουκικο? Σουλταν?του του Ικον?ου . Οι Σελτζο?κοι του σουλτ?νου Κα?κουμπ?ντ Α?, μαζ? με του? Αγιουβ?δε?, ν?κησαν τον Τζαλ?λ και του? συμμ?χου? του, στο Ερζιντζ?ν στον ?νω Ευφρ?τη στη μ?χη του Γιασσιτσεμ?ν (τοποθεσ?α δυτικ? του Ερζιντζ?ν) το 1230. Ο Τζαλ?λ δραπ?τευσε μετ? την ?ττα του στο Ντιγιαρμπακ?ρ , εν? οι Μογγ?λοι κατ?λαβαν το Αζερμπα?τζ?ν στη σ?γχυση που ακουλο?θησε. Ο Τζαλ?λ δολοφον?θηκε τελικ?? το 1231 απ? Κο?ρδου? ληστ?? των εθνικ?ν οδ?ν, τερματ?ζοντα? ?τσι την ?νδοξη δυναστε?α των Χωρεσμ?ων.

Οι Χωρ?σμιοι Το?ρκοι ω? μισθοφ?ροι [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Παρ?λο που οι Μογγ?λοι ε?χαν καταστρ?ψει την Χωρεσμιακ? Αυτοκρατορ?α το 1220, πολλο? Χωρ?σμιοι Το?ρκοι επιβ?ωσαν εργαζ?μενοι ω? μισθοφ?ροι στο β?ρειο Ιρ?κ . Οι ακ?λουθοι του σουλτ?νου Τζαλ?ν αντ-Ντιν Μινγκμπουρνο? παρ?μειναν πιστο? σε αυτ?ν ακ?μα και μετ? το θ?νατ? του το 1231, και επ?δραμαν στα εδ?φη των Σελτζο?κων στην Τζαζ?ρα (?νω Μεσοποταμ?α ) και τη Συρ?α για τα επ?μενα αρκετ? χρ?νια, αποκαλ?ντα? του? εαυτο?? του? Οι Χβαρεσμ?για . Ο Αγιουβ?δη? σουλτ?νο? Αγιο?μπ α?-Σ?λιχ, στην Α?γυπτο , προσ?λαβε αργ?τερα τι? υπηρεσ?ε? του? εναντ?ον του θε?ου του, Ισμα?λ α?-Σ?λιχ. Οι Χβαραζμ?για τ?τε κατευθ?νθηκαν ν?τια, απ? το Ιρ?κ προ? την Α?γυπτο, εισβ?λλοντα? στι? 11 Ιουλ?ου 1244 στην Ιερουσαλ?μ , που τ?τε την κατε?χαν οι Σταυροφ?ροι . Η ακρ?πολη τη? π?λη?, ο "Π?ργο? του Δαβ?δ", παραδ?θηκε στι? 23 Αυγο?στου τι? ?δια? χρονι?? και ο χριστιανικ?? πληθυσμ?? εκδι?χθηκε απ? την π?λη. Αυτ? προκ?λεσε μια κ?νηση στην Ευρ?πη για την πραγματοπο?ηση τη? Ζ? Σταυροφορ?α? , αλλ? οι Σταυροφ?ροι δεν θα κατ?φερναν ποτ? ξαν? ν? ανακτ?σουν την Ιερουσαλ?μ. Μετ? την κατ?ληψ? τη? απ? τι? δυν?μει? των Χωρ?σμιων μισθοφ?ρων, η π?λη παρ?μεινε υπ? μουσουλμανικ? ?λεγχο μ?χρι το 1917, ?ταν οι Βρετανο? την αν?κτησαν απ? του? Οθωμανο?? .

Οι δυν?μει? των Χωρεσμ?ων συν?χισαν μετ? την Ιερουσαλ?μ ν?τια, και στι? 17 Οκτωβρ?ου πολ?μησαν στο πλευρ? των Αγιουβιδ?ν στη μ?χη τη? Χαρμπ?για, βορειοανατολικ? τη? Γ?ζα? , εξολοθρε?οντα? τα απαομειν?ρια του σταυροφορικο? χριστιανικο? στρατο? εκε?, κ?που 1.200 ιππ?τε?. ?ταν η μεγαλ?τερη μ?χη για του? Σταυροφ?ρου? μετ? τη μ?χη του Χαττ?ν το 1187. Τα απομειν?ρια των μουσουλμ?νων Χωρεσμ?ων υπηρ?τησαν στην Α?γυπτο ω? Μαμελο?κοι μισθοφ?ροι μ?χρι που ηττ?θηκαν τελικ?? απ? τον Αγιουβ?δη αρχικ?? και αργ?τερα ανεξ?ρτητο εμ?ρη τη? Χομ? , Ιμπραχ?μ αλ-Μανσο?ρ, κ?ποια χρ?νια αργ?τερα. ?σοι εξ αυτ?ν αιχμαλωτ?στηκαν, αργ?τερα αφομοι?θηκαν απ? του? Μογγ?λου? , σχηματ?ζοντα? τη σ?γχρονη μογγολικ? φυλ? "Σαρτο?ουλ" (Sartuul).

Commons logo

Τα Wikimedia Commons ?χουν πολυμ?σα σχετικ? με το θ?μα
Δυναστε?α των Χωρεσμ?ων