Συντεταγμ?νε? : 37°24′00″N 25°16′00″E  /  37.4°N 25.2667°E  / 37.4; 25.2667

Δ?λο?

?ποψη τη? Δ?λου.
Γεωγραφ?α
Αρχιπ?λαγο?	Αιγα?ο Π?λαγο?
Νησιωτικ? σ?μπλεγμα	Κυκλ?δε?
?κταση	3,4  km²
Υψ?μετρο	115 μ
Υψηλ?τερη κορυφ?	Κ?νθο?
Χ?ρα
Ελλ?δα
Περιφ?ρεια	Νοτ?ου Αιγα?ου
Νομ??	Κυκλ?δων
Δημογραφικ?
Πληθυσμ??	24 (απογραφ?? 2011)
Σχετικ? πολυμ?σα

Η Δ?λο? , (αρχα?α αττικ? δι?λεκτο? : Δ?λο? και δωρικ? : Δ?λο? ), ε?ναι μικρ? ν?σο? των Κυκλ?δων , δυτικ? τη? Μυκ?νου . Στην αρχαι?τητα υπ?ρξε ιδια?τερα δι?σημη ω? γεν?τειρα τη? θε?? Αρτ?μιδο? και του θεο? Απ?λλωνο? , εξ ου και η επωνυμ?α του Δ?λιο? και εκ το?του σπουδα?ο θρησκευτικ? κ?ντρο που εξελ?χθηκε ομο?ω? και σε εμπορικ?. Ο κ?τοικο? τη? Δ?λου καλε?ται Δ?λιο? , ? Δηλιε?? (στον πληθυντικ? Δ?λιοι ? Δηλιε??, αντ?στοιχα).

Σ?μερα η ν?σο? Δ?λο? υπ?γεται διοικητικ? στον Δ?μο Μυκ?νου. Ο πληθυσμ?? του, σ?μφωνα με την απογραφ? του 2011, ε?ναι 24 κ?τοικοι, οι οπο?οι αν?κουν κατ? κ?ριο λ?γο στο προσωπικ? του αρχαιολογικο? χ?ρου και του αρχαιολογικο? μουσε?ου τη? Δ?λου (φ?λακε? και διοικητικο?). Το νησ? διαθ?τει επ?ση? μικρ? λιμαν?κι στη δυτικ? του πλευρ?, το οπο?ο εξυπηρετε? τα τουριστικ? πλοι?ρια που φ?ρνουν επισκ?πτε? για τον αρχαιολογικ? χ?ρο. Τα περισσ?τερα αναχωρο?ν απ? τη γειτονικ? Μ?κονο .

Με το ?νομα Δ?λε? (στον πληθυντικ?) φ?ρονται ομο?, ω? σ?μπλεγμα νησ?δων, η Δ?λο? και η γειτνι?ζουσα βορειοδυτικ? και μεγαλ?τερη αυτ?? ερημονησ?δα Ρ?νεια , διακριν?μενε? μεταξ? του? με τα ον?ματα Μικρ? Δ?λο? (η Δ?λο?) και Μεγ?λη Δ?λο? (η Ρ?νεια). Στου? παλαι?τερου? χ?ρτε? των περιηγητ?ν και οι δ?ο νησ?δε? αναφ?ρονται με το ?νομα ≪Sdiles≫, εκ παραφθορ?? τη? φρ?ση? ≪ ει? Δ?λε? ≫, ? ≪ στι? Δ?λε? ≫.

Αρχα?α Ερε?πια [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το νησ? τη? Δ?λου ?ταν ?να απ? τα σημαντικ?τερα μ?ρη του αρχα?ου ελληνικο? κ?σμου, με ναο?? να τιμο?ν τη γεν?τειρα των δ?δυμων θε?ν Απ?λλων και Αρτ?μιδο?. Η Δ?λο? ?ταν σημαντικ? σε τρει? διαφορετικ?? αρχα?ε? εποχ?? για τρει? διαφορετικο?? σκοπο??: ω? θρησκευτικ? χ?ρο, ω? θησαυροφυλ?κιο τη? Αθηνα?κ?? Συμμαχ?α?, και ω? εμπορικ? λιμ?νι.

Γεωγραφ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Θ?ση - μορφολογ?α - κλ?μα [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η Δ?λο?, ? Δ?λε? βρ?σκονται ΒΔ τη? Ν?ξου , Β. τη? Π?ρου , ΒΑ. τη? Σ?φνου και Σερ?φου , 17 ν. μ?λια ακριβ?? Α. τη? Σ?ρου , ΝΑ. τη? ?νδρου και Τ?νου και μ?λι? 2 μ?λια ΝΔ. τη? Μυκ?νου . Στην ?κκεντρη θ?ση αυτ? τη? Δ?λου ω? προ? τα προηγο?μενα νησι?, ?λα ορατ? απ? υψ?ματα των Δηλ?ν, φ?ρεται να αποδ?θηκε απ? του? αρχα?ου? γεωγρ?φου?, και η ονομασ?α του? σε Κυκλ?δε? , σε αντ?θεση με τα υπ?λοιπα νησι? του Αιγα?ου καλο?μενα ≪Σπορ?δε?≫. Εξ ου μ?λιστα και η αρχα?α ποιητικ? ονομασ?α τη? ν?σου ≪ Ιστ?η ≫ (= εστ?α), κατ? Καλλ?μαχο .

Η Δ?λο? ?χει σχ?μα κανονικ? επ?μηκε?, κε?μενη κατ? διε?θυνση Βορρ? - Ν?του, δ?νοντα? την εικ?να αναρτημ?νη? χλαμ?δα?, εξ ου και οι αρχα?οι την αποκαλο?σαν επ?ση? ≪ Χλαμυδ?α ≫, ( Πλ?νιο? , Στ?φανο? Βυζ?ντιο? ). Το μ?γιστο μ?κο? τη? ε?ναι 5 χλμ. και το μ?γιστο πλ?το? τη? 1,3 χλμ., ο δε περ?πλου? τη? 5,5 μ?λια. Η συνολικ? τη? ?κταση ε?ναι 6,85 τετραγωνικ? χιλι?μετρα . Τη ν?σο διατρ?χει σε ?λο το μ?κο? τη? μια κεντρικ? λοφοσειρ? με κυρι?τερε? κορυφ?? απ? Β. προ? Ν. την ≪ Γκαμ?λα ≫ (με υψ?μετρο 52,5 μ., ΝΔ. αυτ?? και π?σω απ? το αρχαιολογικ? μουσε?ο οι ≪ Πλ?κε? ≫ (38,5 μ.). Ακολο?θω? περ? το μ?σον τη? ν?σου και μετ? απ? ?να αν?νυμο λ?φο (73,5 μ.) υψ?νεται το λεγ?μενο ≪ Κ?στρο ≫ που πρ?κειται για το αρχα?ο ?ρο? ≪ Κ?νθο? ≫, με υψ?μετρο 115 μ. αποτελ?ντα? το υψηλ?τερο σημε?ο του νησιο?. Εξ αυτο? και οι παρ?λληλε? ποιητικ?? αρχα?ε? ονομασ?ε? τη? ν?σου ≪ Κυνθ?α ≫, ≪ Κυνθι?? ≫, ≪ Κ?ναιθο? ≫ και ≪ Κυναιθ? ≫. Στη συν?χεια, ΝΔ. του προηγουμ?νου, βρ?σκεται η ≪ Γκλαστροπ? ≫ (36 μ.) ακολουθ?ντα? στο ν?τιο μ?ρο? τη? ν?σου και στο κ?ντρο αυτ?? η κορυφ? ≪ Κ?τω Β?ρδια ≫ (83 μ.).
Η Δ?λο? στερε?ται πηγ?ν και συνεπ?? ποταμ?ν. Τα ?μβρια ?δατα σχηματ?ζουν μ?νο τον χειμ?να ξεροπ?ταμου? που ρ?ουν κ?θετα τη? λοφοσειρ?? και που εκβ?λουν στη θ?λασσα. Σημαντικ?τερο? εξ αυτ?ν ε?ναι αυτ?? που σχηματ?ζεται στι? ΒΔ πλαγι?? του Κ?νθου και που εκβ?λει δυτικ?, Β. του λιμ?νο?. Ε?ναι ο ονομαστ?? των αρχα?ων ≪ Ινωπ?? ≫, που λεγ?ταν ?τι τα νερ? του λ?μβανε απ? τον ποταμ? Νε?λο . Μοναδικ? κοιλ?δα τη? ν?σου ε?ναι αυτ? που σχηματ?ζεται δυτικ? του λ?φου Κ?νθου, στην οπο?α και αναπτ?χθηκε το ιερ? τη? Δ?λου, η αρχα?α π?λη και η αρχα?α τεχνητ? ≪ιερ? λ?μνη≫.
Το κλ?μα τη? Δ?λου, αν και μεσογειακ?, χαρακτηρ?ζεται περισσ?τερο ?νυδρο με μεγ?λη περ?οδο ετ?σια? ξηρασ?α? που αρχ?ζει απ? το τ?λο? τη? ?νοιξη? και συνεχ?ζει μ?χρι τα μ?σα του Φθινοπ?ρου. Η δε περιορισμ?νη χλωρ?δα τη? Δ?λου, μ?νο π?ε?, αναπτ?σσεται κυρ?ω? απ? την πρωιν? δρ?σο. Η ηλιοφ?νεια τη? Δ?λου θεωρε?ται μ?α απ? τι? μεγαλ?τερε? του ελληνικο? χ?ρου. Οι δε ισχυρο? ?νεμοι που πν?ουν συχν? στην περιοχ?, κυρ?ω? β?ρειοι, παρ?χουν μ?α εκπληκτικ? ορατ?τητα που φθ?νει ακ?μα και τα 30 ν.μ?λια.

Χαρτογρ?φηση τη? Δ?λου [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η Χαρτογρ?φηση τη? Δ?λου φ?ρεται να ξεκ?νησε απ? τον μεσα?ωνα μαζ? με την ευρ?τερη περιοχ? των Κυκλ?δων. Ειδικ?τερα ?μω? τη? Δ?λου, ω? μεμονωμ?νη? ν?σου ξεκ?νησε ουσιαστικ? απ? τη ≪ Γαλλικ? αρχαιολογικ? σχολ? τη? Αθ?να? ≫ που πρ?τη ξεκ?νησε και τι? αρχαιολογικ?? ανασκαφ?? στη ν?σο, καθιστ?μενη ?τσι η αρχαι?τερη επιστημονικ? χαρτογρ?φηση ελληνικ?? ν?σου. Ω? εκ το?του η ιστορ?α αυτ?? παρουσι?ζει ιδια?τερο ενδιαφ?ρον. Πρ?το? επιστημονικ?? υδρογραφικ?? χ?ρτη? τη? Δ?λου ?ταν αυτ?? που εκπον?θηκε απ? το Βρετανικ? Ναυαρχε?ο με αριθμ? 1815 και που εκδ?θηκε το 1847. Το 1876 οι Γ?λλοι εξ?δωσαν νε?τερο χ?ρτη ο οπο?ο? και μετατρ?πηκε σε γεωλογικ?. Το 1908 τη ν?α χαρτογρ?φηση τη? Δ?λου αν?λαβε η ελληνικ? Στρατιωτικ? χαρτογραφικ? υπηρεσ?α δια του αξιωματικο? Χρυσανθακ?πουλου, η οπο?α και εξ?δωσε το επ?μενο ?το? τον πρ?το ελληνικ? χ?ρτη τη? Δ?λου.

Γεωλογ?α τη? Δ?λου [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Πρ?το? που μελ?τησε επισταμ?να, επ? διετ?α (1906-1908), τη γεωλογικ? σ?σταση τη? Δ?λου ?ταν ο σπουδα?ο? Γ?λλο? γεωλ?γο? Λουκιαν?? Καγι? {Lucien Cayeux] (1864-1944), εκπον?ντα? σχετικ? μελ?τη υπ? τον τ?τλο ≪ Description physique de l'ile de Delos ≫, και η οπο?α δημοσιε?τηκε το 1911 ω? 4ο τε?χο? τη? ≪ Explor de Delos ≫ τη? Γαλλικ?? (αρχαιολογικ??) Σχολ?? Αθην?ν.
Γεωλογικ? η Δ?λο? συν?σταται απ? γραν?τη , γνευσ?ου και σχιστ?λιθου ηφαιστειογενο?? προ?λευση? που περιγρ?φει αναλυτικ? ο Λ. Καγι? στην παραπ?νω ?ρευν? του ακολουθ?ντα? την περ? Αιγη?δα? αρχα?α χ?ρα, κατ? θεωρ?α του Φιλ?πσον, δικαιολογ?ντα? τη γεωλογικ? δημιουργ?α - εμφ?νιση τη? Δ?λου. Αξ?ζει ?μω? ν' αναφερθε? ω? προ? τη Δ?λο, ?τι ο ?λληνα? γεωλ?γο? - μεταλλειολ?γο? Φωκ?ων Ν?γρη? (1846-1928) με τη δικ? του θεωρ?α περ? αν?ψωση? τη? στ?θμη? των υδ?των τη? Μεσογε?ου, ?λαβε ω? β?ση τη ν?σο Δ?λο. Λαμβ?νοντα? αφορμ? εξ αυτο? ο Λ. Καγι? αντ?κρουσε τον Φ. Ν?γρη με το ?ρθρο του ≪ Fixite du niveau de la Mediterranee a l'epoque historique ≫, που δημοσιε?τηκε στον XIV τ?μο του 1907 των ≪ Annales de Geographie ≫. Επ? αυτο? ακολο?θησε απ?ντηση του Φ. Ν?γρη υπ? τον τ?τλο ≪ Delos et la tyansgression aciuelle des mers ≫, που δημοσιε?τηκε επ?ση? το ?διο ?το?.

Το ?δαφο? τη? Δ?λου παρουσι?ζεται σ?μερα ιδια?τερα τραχ? και βραχ?δε? ω? συν?πεια του γεωλογικο? σχηματισμο? τη?. Ο γραν?τη? τη? Δ?λου ?χοντα? διακριθε? για την ?ριστη ποι?τητ? του ?ρχισε να λατομε?ται απ? το 1928 και να διοχετε?εται σε μεγ?λε? ποσ?τητε? στην Αθ?να για ?ργα οδοποι?α? σε χρ?ση γρανιτ?σφαλτου. Δ?νδρα δεν υφ?στανται στη Δ?λο, αν και στην αρχαι?τητα φ?ρεται να ε?χε πολλ?, σ?μφωνα με επιγραφ??, η δε χλωρ?δα τη? ε?ναι πολ? φτωχ?.

Ακτογραφ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Γενικ? η β?ρεια και βορειο-ανατολικ? ακτ? τη? Δ?λου παρουσι?ζει ?ντονα τα φαιν?μενα δι?βρωση? και κατακερματισμο? λ?γω των ισχυρ?ν βορε?ων αν?μων που πν?ουν ιδια?τερα συχν? στην περιοχ? και των υψηλ?ν κυμ?των που δημιουργο?ν και που ξεσπο?ν σ' αυτ?. ?τσι το β?ρειο τμ?μα τη? απολ?γει σε δ?ο μικρ? αντιτακτ? απ?κρημνα ακρωτ?ρια με ΒΑ. κατε?θυνση δημιουργ?ντα? μεταξ? του? τον ?ρμο Χ?λαρο, ασφαλ?? μ?νο σε ΝΑ., Ν. και ΝΔ. αν?μου? Το μεν δυτικ? ονομ?ζεται ≪ακρωτ?ριο Μ?ρου≫, το δε ανατολικ? ≪Κακ? ακρωτ?ρι≫, ? ≪ακρωτ?ριο Πατηνι?τη?≫. Επ? τη? ανατολικ?? πλευρ?? και σε απ?σταση 0,5 χλμ ν?τια του προηγουμ?νου σχηματ?ζεται μικρ?? ορμ?σκο? καλο?μενο? ≪Γο?ρνα≫ ασφαλ?? για αγκυροβολ?α σε β?ρειου?, βορειοδυτικο??, δυτικο?? και νοτιοδυτικο?? αν?μου?. Νοτι?τερα αυτ?? ε?ναι ο κ?βο? ? ≪ακρωτ?ριο Συκι?≫ στη ν?τια πλευρ? του οπο?ου σχηματ?ζεται ο ομ?νυμο? ορμ?σκο?. Παρ? την ακτ? αυτο? η αρχαιολογικ? σκαπ?νη ?φερε στο φω? ερε?πια αρχα?α? εβρα?κ?? συναγωγ??.

Η υπ?λοιπη νοτι?τερα ανατολικ? ακτ? δεν παρουσι?ζει ιδια?τερο ενδιαφ?ρον λ?γω του ?τι οι μικρο? κ?βοι, απολ?ξει? λ?φων, και οι δημιουργο?μενοι ορμ?σκοι δεν παρ?χουν πρ?σβαση στο εσωτερικ? τη? ν?σου. Στο ν?τιο μ?ρο? τη? ν?σου, ακριβ?? ν?τια του λ?φου ≪Κ?τω Β?ρδια≫ σχηματ?ζεται ?ρμο? - αγκ?λη ασφαλ?? στου? β?ρειου? αν?μου?. Το δυτικ? ?κρο αυτ?? συνεχ?ζει ω? μικρ? χερσ?νησο? καταλ?γοντα? στο ακρωτ?ριο Γραν?τη? που ε?ναι και το νοτι?τερο ?κρο τη? ν?σου. Ουσιαστικ? πρ?κειται για μικρ? τριγωνικ? νησ?δα σχ?ματο? σπονδ?λου, καλο?μενη ≪Χερρ?νησο?≫ που προβ?λει ?ντω? ω? χερσ?νησο?, προσβ?σιμη απ? ξηρ?? δι' απλο? ?λματο?.

Ακολουθ?ντα? τη δυτικ? ακτ? τη? ν?σου απ? ν?το προ? βορρ? που αποτελε? και την ανατολικ? πλευρ? του δια?λου ? Στενο? Δ?λου, μετ? τη? Ρ?νεια? σημαντικ?τερα σημε?α τη? ε?ναι ο ?ρμο? Φο?ρνοι, περ? το μ?σον του δια?λου, εγγ?τατα του οπο?ου βρ?σκονται τα αρχα?α λατομε?α. Βορει?τερα αυτο? απαντ?νται οι μικρ?? βραχονησ?δε? ≪Μεγ?λο? Ρεμαατι?ρη?≫ και ≪Μικρ?? Ρεματι?ρη?≫, σε ευθε?α δι?ταξη κατ? διε?θυνση του στενο?. ?ναντι των ≪Ρεματι?ρηδων≫ επ? τη? ακτ?? τη? Δ?λου βρ?σκεται ο ≪ορμο? Λιμνι?να?≫ ?που και οι δ?ο αρχα?οι λιμ?νε? τη? Δ?λου: ο ≪ιερ?? λιμ?να?≫ και ο ≪εμπορικ?? λιμ?να?≫ β?ρεια και συν?χεια του προηγουμ?νου. Δυστυχ?? τα απορρ?μματα εκ των πρ?των ανασκαφ?ν ρ?χθηκαν για ευκολ?α στη θ?λασσα ακριβ?? στη θ?ση του ιερο? λιμ?να. Παρ? τι? εν λ?γω ?μω? επιχ?σει? παραμ?νουν ορατ? σε γαλ?νη τμ?ματα του αρχα?ου λιμενοβραχ?ονα. Σημει?νεται ?τι ?λη η ακτ? απ? τον Λιμνι?να μ?χρι τον νοτι?τερο προηγο?μενο ?ρμο Φο?ρνοι στην αρχαι?τητα αποτελο?σε εμπορικ? παραλ?α. Βορει?τερα του ?ρμου Λιμνι?να βρ?σκεται ο ≪?ρμο? Σκαρδαν??≫ που ε?ναι και ο βορει?τερο? τη? δυτικ?? ακτ?? τη? Δ?λου, παρ?χοντα? ασφ?λεια σε ΒΑ., Α., ΝΑ., Ν., και ΝΔ. αν?μου? και αντ?στοιχου? κυματισμο??. Σημει?νεται ?τι στον ?ρμο αυτ?ν κατ?ληγε αρχικ? ο ιερ?? ποταμ?? Ινωπ??, εν? αργ?τερα με τεχνητ? μ?σα οι αρχα?οι Δ?λιοι μετατ?πισαν την εκβολ? του στον ιερ? λιμ?να.

Αρχαιολογικ?? ?ρευνε? Δ?λου [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η Δ?λο? παρ? το τ?λο? τη? αρχα?α? ακμ?? τη? και τη? τελε?α? ερ?μωση? που ακολο?θησε φα?νεται πω? ποτ? δεν λησμον?θηκε. Το ?νομ? τη? παρ?μεινε σ' ?λου? του? μεταγεν?στερου? με αμε?ωτη φ?μη και θαυμασμ?. ?τσι με τι? πρ?τε? μεσαιωνικ?? χαρτογραφ?σει? του Αιγα?ου η Δ?λο? υπ?ρξε απ? τι? πρ?τε? περιοχ?? του ελλαδικο? χ?ρου που προκ?λεσαν το ενδιαφ?ρον ιστορικ?ν ερευνητ?ν και αρχαιολ?γων για ανασκαφ??, τη χρηματοδ?τηση των οπο?ων αν?λαβαν στη συν?χεια αυτοκρ?τορε? και ευγενε??. Σημει?νεται ?τι κατ? την περ?οδο τη? Ενετοκρατ?α? ?που το ενδιαφ?ρον ?ταν περισσ?τερο στραμμ?νο στο εμπ?ριο δεν αναπτ?χθηκε καμ?α αρχαιολογικ? ?ρευνα. Πρ?το? που επιχε?ρησε αρχαιολογικ? ανασκαφ? στη Δ?λο ?ταν ο Ολλανδο-πρ?σο? στην καταγωγ?, λ?γιο? αξιωματικ?? του ρωσικο? στρατο?, Pasch van Krienen, που τελο?σε σε ειδικ? υπηρεσ?α, επ? Αυτοκρ?τειρα? Μεγ?λη? Αικατερ?νη? , το 1772 , κατ? την περ?οδο που οι Κυκλ?δε? τελο?σαν υπ? ρωσικ? κατοχ?. ?να μεγ?λο μ?ρο? των ευρημ?των τη? πρ?τη? αυτ?? ανασκαφ?? κατ?ληξαν στην Αγ?α Πετρο?πολη ?που και εκτ?θενται σ?μερα στο περ?φημο μουσε?ο Ερμιτ?ζ , εν? ?να ?λλο μικρ?τερο μ?ρο? κατ?ληξε στο Βουκουρ?στι .
Το 1813 ο τ?τε τσ?ρο? τη? Ρωσ?α?, μ?σω του Ρ?σου πρ?σβη στην Κωνσταντινο?πολη Ανδρ?α Ιταλ?σκη, φ?ρεται να χρηματοδ?τησε τον Χρ?σανθο εξ Ιωανν?νων, που διατελο?σε σχολ?ρχη? στη Μ?κονο, για τη συγγραφ? και ?κδοση βιβλ?ου σχετικ? με τι? γλυπτ?? αρχαι?τητε? τη? Δ?λου που ?ταν μ?νιμα καταφανε?? στην επιφ?νεια ? που ε?χαν βρεθε? τυχα?α απ? γεωργο??. Η ?κδοση ?μω? του εν λ?γω βιβλ?ου μαται?θηκε για ?γνωστου? λ?γου?, Πιθανολογε?ται ο κ?νδυνο? τη? αρπαγ?? των μνημε?ων που ενδεχομ?νω? θα προκαλο?σε. Κατ? την ελληνικ? επαν?σταση του 1821 , ?που το φιλελληνικ? ρε?μα στην Ευρ?πη υπ?ρξε ιδια?τερα ?ντονο, αρχαιολογικ? ενδιαφ?ρον για τη Δ?λο επ?δειξε ο παρ? τον Βασιλ?α τη? Γαλλ?α?, Γ?λλο? αρχαιολ?γο? ευγεν?? Π?τρο? - Λουδοβ?κο? 1ο? δο?κα? τη? Μπλ?κα?, που ?μω? για ?γνωστου? λ?γου? ματα?ωσε τη χρηματοδ?τηση των ανασκαφ?ν. Το 1829 τα μ?λη τη? ≪Expedition scientifique de Moree≫ επεχε?ρησαν μια μικρ? ανασκαφ? χωρ?? ?μω? ?ξια λ?γου αποτελ?σματα. Η πρ?τη καθαρ? επιστημονικ? ανασκαφ? στη Δ?λο ξεκ?νησε επ? βασιλε?α? Γεωργ?ου του Α?, το 1873 , απ? τη Γαλλικ? αρχαιολογικ? σχολ? Αθην?ν .

Η Γαλλικ? Σχολ? εγκαταστ?θηκε στην Αθ?να τον Σεπτ?μβριο του 1846 επ? βασιλε?α? ?θωνα Α? και πρωθυπουργο? Ιω?ννη Κωλ?ττη , αρχηγο? του γαλλικο? κ?μματο?. μετ? απ? συνεννο?σει? που ε?χε ο δε?τερο? με τον τ?τε πρ?σβη τη? Γαλλ?α? στην Αθ?να Θ. Πισκατορ? , στα πλα?σια σ?σφιξη? των πολιτικ?ν και πολιτιστικ?ν σχ?σεων του νεοσ?στατου Βασιλε?ου τη? Ελλ?δο? με τη Γαλλ?α. ?τσι περ?που 30 χρ?νια αργ?τερα, το 1873 , ξεκινο?ν οι ανασκαφ?? στη Δ?λο υπ? τον Γ?λλο ετα?ρο τη? Σχολ?? Α Lebegue που συνεχ?στηκαν μ?χρι το 1877, το ?ργο του οπο?ου συν?χισε για πολ? λ?γο ο ?λληνα? αρχαιολ?γο? Π. Στανατ?κη?μ υπ?λληλο? τ?τε τη? Ελληνικ?? αρχαιολογικ?? εταιρε?α? που ε?χε ιδρυθε? στην Αθ?να απ? το 1837. Απ? το 1877 τι? ανασκαφ?? τη? Δ?λου συν?χισε ο τ?τε ετα?ρο? και στη συν?χεια διευθυντ?? τη? Γαλλικ?? Σχολ?? Θε?φιλο? Ομ?λ , ο οπο?ο? και τι? συν?χισε μ?χρι το 1880. Απ? το 1881 μ?χρι το 1894 τι? ανασκαφ?? και μελ?τε? αυτ?ν συν?χισαν δι?φοροι ?λλοι ετα?ροι τη? Σχολ??, Το 1894 οι ανασκαφ?? τη? Δ?λου διακ?πηκαν λ?γω στροφ?? του αρχαιολογικο? ενδιαφ?ροντο? τη? Σχολ?? στου? Δελφο?? μ?χρι το 1902.

Το 1902 η Σχολ? επανεκ?νησε τι? ανασκαφ?? στη Δ?λο αυτ? τη φορ? συστηματικ?τερα και μεθοδικ?τερα μετ? απ? μια γεννα?α χορηγ?α που τη? δ?θηκε, για τον σκοπ? αυτ?, απ? τον δο?κα του Λουμπ?τ που ?φθανε τα 50.000 χρυσ? φρ?γκα ετησ?ω?. Οι δε ανασκαφ?? που ακολο?θησαν αδι?κοπα μ?χρι το 1914 τελο?νταν υπ? την εποπτε?α των διευθυντ?ν τη? Σχολ??, αρχικ? απ? τον Θ. Ομ?λ και ακολο?θω? απ? τον Μ. Ολε?. και απ? μια σειρ? ?λλων αρχαιολ?γων ετα?ρων τη? Σωολ??. Το 1914 οι ανασκαφ?? διακ?πηκαν λ?γω του τ?τε μεγ?λου πολ?μου. Μετ? τη λ?ξη του πολ?μου και χωρ?? πλ?ον τη χορηγ?α του δο?κα του Λαμπ?τ η Σχολ? εν?ργησε μικρ?? συμπληρωματικ?? ανασκαφ?? υπ? του? ν?ου? διευθυντ?? τη?, αρχικ? απ? τον Κ?ρολο Πικ?ρ και τον μετ?πειτα Π?τρο Ρουσ?λ καθ?? και με ?λλου? ετα?ρου? και τον αρχιτ?κτονα Ιωσ?φ Ρεπλ?. ?κτοτε οι ?ρευνε? κι οι μελ?τε? που ακολο?θησαν υπ?ρξαν ιδια?τερα σπουδα?ε?.

Παρ?λληλα με τι? ανασκαφ?? και μελ?τε? επ? των ευρημ?των τη? Δ?λου, υπο τη? Γαλλικ?? Σχολ??, επ? των αρχαιοτ?των τη? ν?σου εργ?στηκαν και μελ?τησαν πολλο? ?λληνε? αρχαιολ?γοι ε?τε ω? επ?πτε? των ανασκαφ?ν εκ μ?ρου? του ελληνικο? κρ?του? και ?φοροι αρχαιοτ?των, ε?τε ω? διευθυντ?? του πλο?σιου σε εκθ?ματα αρχαιολογικο? μουσε?ου τη? Δ?λου. Μεταξ? αυτ?ν υπ?ρξαν οι παλαι?τεροι ?φοροι ?πω? ο Π. Καββαδ?α? (1880 και 1882), ο Δ. Φ?λιο? (1881), ο Δ. Σταυρ?πουλο? (επ? συνεχ? 13 ?τη, 1894-1907), ο Α. Κεραμ?πουλο? (1908) και ακολο?θω? ο Δ. Π?ππα? επ? συνεχ? εικοσαετ?α, _1909 - 1929). Ειδικ?τερα ο τελευτα?ο? εργ?σθηκε επισταμ?να σε ανασκαφ?? στη Ρ?νεια και ειδικ?τερα στη Δ?λο με αφορμ? την αν?γκη που σημει?θηκε για την επ?χωση κ?ποιων ελ?ν τη? ν?σου. Το?του? ακολο?θησαν πολλο? ?λλοι νε?τεροι ερευνητ?? αρχαιολ?γοι.

Απ? τι? παραπ?νω μακροχρ?νιε? και πολυδ?πανε? ανασκαφ??, ?ρευνε? και μελ?τε? των Γ?λλων αρχαιολ?γων και των συντονισμ?νων παρ?λληλα προσπαθει?ν των Ελλ?νων συναδ?λφων του? υπ?ρξαν μεγ?λε? και σπουδα?ε? αρχαιολογικ?? δημοσιε?σει? με τι? οπο?ε? αναπλ?στηκε επ? το ακριβ?στερο η αρχα?α πολιτικ? και μνημειολογικ? ιστορ?α τη? Δ?λου, καθ?? και ευρ?τερα των Κυκλ?δων.

Ιστορ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Μνημε?ο Παγκ?σμια?
Κληρονομι?? τη? UNESCO

Δ?λο?
Επ?σημο ?νομα στον κατ?λογο μνημε?ων Π.Κ.
Χ?ρα μ?λο?	Ελλ?δα
Τ?πο?	Πολιτισμικ?
Κριτ?ρια	ii, iii, iv, vi
Ταυτ?τητα	530
Περιοχ?	Ευρ?πη και Β?ρεια Αμερικ?
Ιστορικ? εγγραφ??
Εγγραφ?	1990 (14η συνεδρ?αση)

Προ?στορικο? χρ?νοι - Μυθολογ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Με β?ση τι? παραπ?νω εκτεταμ?νε? ανασκαφ?? και μελ?τε? διαφα?νεται ?τι η Δ?λο?, ?πω? ?λλωστε και ?λε? οι Κυκλ?δε?, κατοικ?θηκε απ? ανθρ?που? απ? τη? προ?στορικ?? και προελληνικ?? εποχ?? και ειδικ?τερα περ? το τ?λο? τη? λεγ?μενη? νεολιθικ?? εποχ?? ? χαλκολιθικ?? με ιδια?τερα χαρακτηριστικ? στοιχε?α του πρωτοκυκλαδικο? πολιτισμο? , ?πω? εισ?γαγε τον ?ρο ο Χρ?στο? Τσο?ντα? , δηλαδ? απ? το 3200 π.Χ. Απ? δε το υλικ? ορισμ?νων ευρημ?των, (π.χ. οψιανο?), καταφα?νεται η ?δη ανεπτυγμ?νη την εποχ? εκε?νη πρ?ιμη ναυσιπλο?α και εξ αυτ?? η ναυπηγικ?, η αλιε?α, καθ?? και το εμπ?ριο. Κινητ? λε?ψανα αυτ?? τη? περι?δου, ?πω? λεπ?δε?, ?γκιστρα, λ?θινοι τριπτ?ρε?, καλ?μματα π?θων, θρα?σματα αγγε?ων, π?θοι, εσχ?ρε? κλπ βρ?σκονται αποθησαυρισμ?να στο αρχαιολογικ? μουσε?ο τη? Δ?λου και στο εθνικ? αρχαιολογικ? μουσε?ο τη? Αθ?να? .

Κατ?λοιπα τη? παραπ?νω περι?δου αποτελο?ν τα ερε?πια οικημ?των, αρχαι?τατου οικισμο?, που ?φερε στο φω? η αρχαιολογικ? σκαπ?νη, επ? τη? κορυφ?? του Κ?νθου. κ?τω ακριβ?? απ? του? μεταγεν?στερου? ελληνικο?? ναο?? και ?λλων κτισμ?των. Απ? δε την καμπυλ?σχημη και ευθ?γραμμη αρχιτεκτονικ? αυτ?ν διαφα?νονται αφεν?? μεγ?λε? διαφορ?? με μινωικο?? και μυκηνα?κο?? αντ?στοιχου? και αφετ?ρου ο τ?τε περιορισμ?νο? πληθυσμ?? ικαν?? να επιβι?νει στη μικρ? ν?σο.

Ακριβ?? π?τε και απ? που ?φθασαν και εγκαταστ?θηκαν στη Δ?λο οι λ?γοι εκε?νοι πρ?τοι κ?τοικοι και τι γ?νου? - ?θνου? ?ταν δεν ?χει μ?χρι σ?μερα προσδιοριστε?. Ο πολ? μεταγεν?στερο? αρχα?ο? ιστορικ?? Θουκυδ?δη? θεωρε? ?τι κατ? την απ?τατη εκε?νη περ?οδο τη? αρχαι?τητα? οι κ?τοικοι των Κυκλ?δων και ειδικ?τερα τη? Δ?λου, απ? την οπο?α μ?λιστα φ?ρεται να συν?γει τι? αποδε?ξει? του, ?ταν Κ?ρε? . Τη γν?μη αυτ? του Θουκυδ?δη που επικρ?τησε για αι?νε? πρ?το? που την αμφισβ?τησε ?ταν ο Δαν?? καθηγητ?? τη? αρχαιολογ?α? Chr. B?nkenberg στη διατριβ? του ≪Antiquitew premyceniehnew≫ το 1897, και στη συν?χεια ο ?λληνα? αρχαιολ?γο? Χρ?στο? Τσο?ντα? στη διατριβ? του ≪Κυκλαδικ?≫ που δημοσιε?τηκε στην ≪Αρχαιολογικ? εφημερ?δα≫ το 1898. Στη συν?χεια ο Κ.Α. Ρωμα?ο? , με τη διατριβ? του ≪ Οι Κ?ρε? τη? Δ?λου και η αρχαιολογικ? ?ρευνα του Θουκυδ?δου ≫ που δημοσιε?τηκε στο περιοδικ? ≪Ελληνικα?≫ (τομ. Α?, σ. 7-77) το 1928. κατ?ρριψε τι? υπ?ρ των Καρ?ν αποδε?ξει? του Θουκυδ?δη αντιπαραβ?λλοντα? στοιχε?α απ? τα ευρ?ματα των τελευτα?ων ανασκαφ?ν. Μετ? δε και τη μελ?τη των ευρημ?των των ανασκαφ?ν που επιχε?ρησε ο Δ. Π?ππα? στη Ρ?νεια, το 1924, η ?ποψη του Θουκυδ?δη περ? εγκατ?σταση? Καρ?ν ?χει τελε?ω? ανατραπε?. Ομο?ω? και κ?ποιε? ?λλε? απ?ψει? αρχα?ων που κ?νουν λ?γο για Λ?λεγε? και του? ομο?ου? του? Φο?νικε? ?χουν καταρριφθε? με αρχαιολογικ? δεδομ?να ?τι πολιτισμικ? αυτο? οι λαο? αναπτ?χθηκαν βραδ?τερα απ? του? πρ?ιμου? αρχα?ου? ?λληνε?. ^[1]

Παρ? τα?τα αν και δεν αποδε?χθηκε ?τι οι πρ?τοι κ?τοικοι τη? Δ?λου ?ταν ?λληνε? με την ιστορικ? ?ννοια του ?ρου εν το?τοι? υπ?ρχουν αρκετ? β?σιμα στοιχε?α για τον προσδιορισμ? του?. Κ?ριο στοιχε?ο (χωροταξικ?) ε?ναι η θ?ση του παμπ?λαιου οικισμο? επ? τη? κορυφ?? του Κ?νθου και ?χι σε μια προασπισμ?νη απ? του? ισχυρο?? αν?μου? περιοχ?, και μ?λιστα σε εποχ? που ακ?μα η τεχνολογ?α (ναυπηγικ?) δεν επ?τρεπε μαζικ?? μετακιν?σει? για τυχ?ν εξωτερικ? προσβολ?. Μοναδικ? ερμηνε?α που μπορε? να δοθε? ε?ναι η μακριν? αν?μνηση των γεωλογικ?ν αναστατ?σεων που ε?χαν συμβε? στον αιγαιακ? χ?ρο, την Αιγη?δα ?που οι κορυφ?? των βουν?ν αποτ?λεσαν μοναδικο?? τ?που? σωτηρ?α? ανθρ?πων και ζ?ων. ?να δε?τερο βασικ? στοιχε?ο ε?ναι τα παν?ρχαια ιερ? που βρ?θηκαν στον ?διο χ?ρο, κ?τω απ? νε?τερα κτ?σματα και ναο?? αφιερωμ?να σε ολ?μπιε? θε?τητε? και πρωτ?στω? στον Δ?α αλλ? και τον Ηρακλ?, γεγον?? που αποδεικν?ει την ?δη εξ?πλωση τη? ελληνικ?? μυθολογ?α?. ?να μ?λιστα απ? τα μυθικ? ον?ματα τη? Δ?λου, που δεν θα πρ?πει να διαφε?γει τη? προσοχ?? ?ταν ≪ Πελασγ?α ≫. Τ?λο? ο αρχα?ο? ?λληνα? ιστορικ??, γεωγρ?φο?, ≪πατ?ρα? τη? ιστορ?α?≫, Ηρ?δοτο? σημει?νει ?τι οι πρ?τοι κ?τοικοι των Κυκλ?δων ?ταν οι ≪ Πελασγο? ≫, που αργ?τερα ?μω? ονομ?σθηκαν ?ωνε? ≫. ^[2]

Οι ?ωνε? που ?λαβαν το ?νομ? του? εκ του μυθικο? θεογεν?, ≪ εκ πατρ?ου Απ?λλωνο? ≫, γεν?ρχη του? και μυθικο? ?ρωα τη? Αττικ??, του ?ωνα , ^[3] ?ταν ?να? απ? του? βασικ? τ?σσερι? αδελφο?? συγκροτημ?νου? πληθυσμο?? - φυλ??, του προ?στορικο? ελλαδικο? χ?ρου, που φ?ρονται να διασ?θηκαν κατ? τον κατακλυσμ? του Δευκαλ?ωνα , εξ ου και η μυθολογ?α θεωρε? αδελφο?? του? γεν?ρχε? αυτ?ν και κατ? παραλλαγ? εγγ?νια του ?λληνα , (συνεπ?? ?λοι ?λληνε?), καθ?? και δισ?γγονα του Δευκαλ?ωνα . Οι ?ωνε?, περισσ?τερο δημιουργικο? και οξυδερκε?? ?χοντα? αντιληφθε? το τ?λο? των γεωλογικ?ν αναστατ?σεων, εγκαταστ?θηκαν στα παρ?λια του ηπειρωτικο? χ?ρου και κυρ?ω? στην ανατολικ? Αττικ? δημιουργ?ντα? μ?λιστα και την ≪ ιωνικ? τετρ?πολη ≫. Απ? εκε? επεκτ?θηκαν στι? Κυκλ?δε? και με προγεφ?ρωμα αυτ?? εξαπλ?θηκαν στι? ?ναντι ανατολικ?? ακτ?? του Αιγα?ου ?που και θα λ?βουν εξ αυτ?ν την ονομασ?α Ιων?α .

Δ?λο?, η γεν?τειρα του Απ?λλωνα [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ω? γνωστ? η Ελληνικ? Μυθολογ?α αποτελε? ?να συγκερασμ? πρ?ιμων παρατηρ?σεων τη? φ?ση?, (αστρονομικ?ν, γεωφυσικ?ν και γεωλογικ?ν κλπ., καθ?? και των δι?φορων φαινομ?νων, κλιματολογικ?ν, μετεωρολογικ?ν κλπ.), ?που για την ερμηνε?α αυτ?ν ? των αιτι?ν δημιουργ?α? του? ακολουθ?θηκε μ?α αξιοθα?μαστη πλοκ? με ανθρ?πινα ?νστικτα, π?θη, επιδι?ξει? και αξ?ε? παρουσι?ζοντα? αυτ?? (τι? παρατηρ?σει?) με αλληγορικ? ανθρωπομορφισμ? σε θε?κ? υπ?σταση, προκειμ?νου να τ?χουν του απ?λυτου και γενικευμ?νου σεβασμο?. Με β?ση αυτ?, στο ερ?τημα πω? η ελληνικ? μυθολογ?α κατ?στησε, (? ορθ?τερα οι ?ωνε? κατ?στησαν), τη μικρ?, τραχι? και ασ?μαντη νησ?δα των Κυκλ?δων, τη Δ?λο, γεν?τειρα του ≪πανι?νιου εθνικο? θεο?≫, Απ?λλωνα, την απ?ντηση δ?νει αυτ? η ?δια η νησ?δα, κατ? τη γεωλογ?α τη?, την ετυμολογ?α του ον?ματ?? τη?, τη γεωγραφικ? τη? θ?ση καθ?? και τη σχ?ση τη? με του? ?ωνε?, λαμβ?νοντα? υπ?ψη τον περ?φημο γεωδαιτικ? ν?μο που ?σχυε, για τον καθορισμ? των ιερ?ν χ?ρων, στον οπο?ο αναφ?ρεται και ο σπουδα?ο? αρχα?ο? ?λληνα? φιλ?σοφο?, ο Αριστοτ?λη? .

Απ? τη γεωλογικ? εξ?ταση τη? ν?σου φ?ρεται να δημιουργ?θηκε ε?τε απ? κ?ποια ηφαιστειακ? δραστηρι?τητα ?που και αναδ?θηκε στην επιφ?νεια, ε?τε αυτ? να αποκαλ?φθηκε μετ? την υποχ?ρηση τη? επιφ?νεια? των υδ?των που προηγουμ?νω? ε?χαν κατακλ?σει την ευρ?τερη περιοχ?. Λαμβ?νοντα? δε υπ?ψη το πολ? χαμηλ? μ?σο υψ?μετρο τη? ν?σου θεωρε?ται μ?α απ? τι? τελευτα?ε? παρ?μοιε? γεωλογικ? δημιουργ?ε? στον αιγαιακ? χ?ρο. Το δε απ? του? μυθικο?? χρ?νου? ?νομα τη? ν?σου ετυμολογε?ται εκ του αρχα?ου ελληνικο? ρ?ματο? ≪ δηλ?ω ≫ που σημα?νει καταφαν??, φανερ??, ? φανερωμ?νο? -η, και κατ' επ?κταση διαυγ??, λ?μπων - λ?μπουσα, σε αντ?θεση του ≪ ?δηλο? ≫. ?τσι ετυμολογικ? το ?νομα Δ?λο? επικροτε? και τι? δ?ο απ?ψει? ε?τε αυτ? τη? αιφν?δια? αν?δυση?, ε?τε τη? αποκ?λυψη?, (?πω? παραδ?χεται τη δε?τερη ο σχετικ?? ομηρικ?? ?μνο?).
Σχετικ? με την εξ?πλωση των Ι?νων στι? αντιπ?ρα ανατολικ?? ακτ?? του Αιγα?ου εξυπακο?εται ?τι αυτ? δεν συν?βη σε μ?α χρονικ? επιχε?ριση δι?πλου, αλλ? σταδιακ? με την αν?πτυξη τη? ναυπηγικ??, δηλαδ? ναυπηγ?ντα? κατ?λληλα πλο?α, ?φρακτα, κωπ?λατα, αλλ? και πηδαλιουχο?μενα, εκτελ?ντα? σαφ?? ακτοπλο?α, δηλαδ? ακολουθ?ντα? πορε?α με τη βο?θεια σταθερ?ν σημε?ων παρατ?ρηση? στον ορ?ζοντα και συνεπ?? ημεροπλο?α. Με δεδομ?νο το τελευτα?ο, δε?τερο βασικ? στοιχε?ο - προ?π?θεση του εγχειρ?ματο? του δι?πλου, μετ? τη ναυπ?γηση κατ?λληλων πλο?ων, ?ταν το φω? τη? ημ?ρα?, στη δι?ρκεια του οπο?ου επιχειρο?ταν αυτ??, δηλαδ? ο ?λιο?, τουτ?στιν η αναγκα?α παρουσ?α τη? αλληγορικ?? ανθρωπ?μορφη? θε?τητ?? του, ο Απ?λλων. Τ?λο? τρ?το βασικ? στοιχε?ο ?ταν η κατ?λληλη δι?ταξη ν?σων που θα μπορο?σαν να καλ?ψουν αν?γκη ακτοπλο?α? απ? δ?ση προ? ανατολ?, ?που τ?τοια στον χ?ρο του Αιγα?ου παρ?χουν αποκλειστικ? μ?νο οι Κυκλ?δε?.

?τσι οι ?ωνε?, υπ? την παρουσ?α - προστασ?α του ≪πατρ?ου θεο?≫ του φωτ?? και τη? αρμον?α?, διερχ?μενοι αναγκαστικ? απ? τι? Κυκλ?δε? και παρατηρ?ντα? αυτ?? αντελ?φθησαν τη ≪χλαμυδ?α≫ στο μ?σον τη? νησιωτικ?? τριλογ?α? (συμπλ?γματο?) Ρ?νεια? - Μυκ?νου, που ταυτ?χρονα αποτ?λεσε το γεωγραφικ? μ?σον τη? ?λη? απ?σταση? τη? διαβ?σε?? του?, ?πω? ακριβ?? και ο ?λιο? λαμβ?νει στο μ?σον τη? φαινομενικ?? ημερ?σια? διαδρομ?? του το μ?γιστο τη? τιμ?? του κατ? τη λεγ?μενη μεσημβριν? δι?βαση . Κατ?πιν ?λων των παραπ?νω δεν ?ργησε η εν λ?γω χθαμαλ?, βραχ?δη? και ≪παρθ?να≫ απ? ανθρ?πινη ζω? νησ?δα να αφιερωθε? στον Απ?λλωνα και να περιβληθε? ιερ?τητα? με θαυμ?σιου? στη συν?χεια σχετικο?? αποκαλυπτικο?? μ?θου?, ονοματ?ζοντα? παρ?λληλα και τι? γ?ρω αυτ?? ν?σου? Κυκλ?δε?.
Συνεπ?? οι μ?θοι ?πονται πραγματικ?ν γεγον?των και δεν προηγο?νται ποτ? αυτ?ν αφο? βασικ?? στ?χο? του? ε?ναι η ερμηνε?α και η ευρ?τερη ιερ? αποδοχ? του? απ? του? μεταγεν?στερου?. Κατ' ακολουθ?α ?λων των παραπ?νω η αρχα?α ιερ?τητα τη? Δ?λου ο?τε μυστηρι?δη? καταφα?νεται, ο?τε χαμ?νη στο μακριν? παρελθ?ν ε?ναι αλλ? και ο?τε απορ?α προκαλε? η γ?ννηση τη? θρησκευτικ?? γοητε?α? τη?, ?πω? αντ?θετα υποστηρ?ζει ο Πι?ρ Ρουσ?λ στο σ?γγραμμ? του ≪Δ?λο?≫ (1925). ^[4]

Τον υπ?ροχο μ?θο τη? γ?ννηση? του Απ?λλωνα στη Δ?λο μα? παρ?δωσαν δι?φοροι αρχα?οι ?λληνε? ποιητ?? κατ? δι?φορε? εκδοχ?? σε ?μνου? που δημιο?ργησαν τιμ?ντα? τον εν λ?γω θε?. Εξ αυτ?ν, ?σων βεβα?ω? ?χουν διασωθε?, κυρ?αρχο? ε?ναι ο φερ?μενο? ω? ομηρικ?? ?μνο? ≪ ει? Απ?λλωνα Δ?λιον ≫ που θεωρε?ται ?ργο Χ?ου ποιητ? του 7ου ? 6ου αι?να π.Χ. ?που οι αρχα?οι δι?βλεπαν δημιουργ? του τον ?μηρο , και μ?λιστα κατ? μ?α παρ?δοση ?τι ο ?διο? τον απ?γγειλε σε εορτ? στη Δ?λο, εξ ου και ομηρικ??, εν? κατ? ?λλη παρ?δοση δημιουργ?? αυτο? φ?ρεται ο ραψωδ?? Κ?ναιθο? ο Χ?ο? που τον απ?γγειλε στι? Συρακο?σε?. Πρ?κειται για ?να εκπληκτικ? ?μνο που παρουσι?ζει το γεγον?? με μια αξιοθα?μαστη πλοκ? αλληγορικ?ν προσ?πων και καταστ?σεων, στα πλα?σια β?βαια τη? γνωσιολογικ?? αντ?ληψη? τη? εποχ?? του, που αν?γεται ?μω? κατ? το θρυλο?μενο στ?διο ?που ο Ζευ?, ?χει δ?σει τ?λο? στη βασιλε?α του Κρ?νου και ο ?διο? ?χοντα? κυριαρχ?σει κατ? τη μυθικ? τιτανομαχ?α ?χει καταστε? ≪ πατ?ρ ανδρ?ν τε θε?ν ≫, συγκροτ?ντα? παρ?λληλα και το Ολ?μπιο Δωδεκ?θεο. Σ' αυτ? ακριβ?? το σημε?ο ξεκιν? η γοητευτικ? αλλ? και εκπληκτικ? αποκαλυπτικ? περιγραφ? του μ?θου.

?τσι λοιπ?ν ο Κρητιγεν?? Δ?α?/Ζευ? ?χοντα? κυριαρχ?σει αποφ?σισε τον περιορισμ? των δυν?μεων του κρ?νιου σκ?του?, που ακ?μα επικρατο?σε, με τη γ?ννηση του φωτ?? σε μ?α ?μω? αρμονικ? συν?παρξη (ημερον?κτιο). Για τον σκοπ? αυτ? ≪συνε ζε? χθη≫ την τιταν?δα Λητ? προολ?μπια θε?τητα, συνεπ?? αρχαι?τερη τη? ?ρα? , προκειμ?νου αυτ? να κυοφορ?σει τον φωτοβ?λο θε?. Σημει?νεται ?τι η Λητ? αποτελε?, περισσ?τερο κατ? τη μυθολογ?α παρ? απ? την ετυμολογ?α τη?, την προσωποπο?ηση τη? ν?κτα?, που μ?σα απ? την απ?ραντη περ?πτυξη του ουρανο? περικλε?ει στα σπλ?χνα τη? το σπ?ρμα του ≪αγ?ου φωτ??≫. ^[5] Η γ?ννηση ?μω? εν?? τ?σο περ?λαμπρου και τρομερο? θεο? ?ταν φυσικ? επ?μενο να διεγε?ρει ?ντονε? ανησυχ?ε? για φυσικ?? αναστατ?σει? αλλ? και φ?βου? αντοχ?? του εδ?φου? που θα τον δεχ?ταν. ?τσι ο ποιητ?? παρουσι?ζει αλληγορικ? για μεν τον φ?βο φυσικ?ν αναστατ?σεων τη ≪ζηλ?τυπη≫ ?ρα, θε?τητα τη? φυσικ?? και οικογενειακ?? γαλ?νη? να κατατρ?χει τη Λητ?, χωρ?? ιδια?τερη μνε?α, την δε ετοιμ?γεννη Λητ? να περιφ?ρεται δι?φορε? περιοχ?? ζητ?ντα? τη συνα?νεσ? του? στον επικε?μενο τοκετ?, αντιμετωπ?ζοντα? του? παραπ?νω φ?βου?.
Η δε περιγραφ? τη? περιπλ?νηση? τη? Λητο??, που βεβα?ω? δεν αναφ?ρεται σε ηπειρωτικ?? χ?ρε?, αλλ? σε νησι? και εκατ?ρωθεν ακτ?? του Αιγα?ου, ε?ναι ιδια?τερα αποκαλυπτικ? αφο? ουσιαστικ? αποτελε? χαρτογρ?φηση των περιοχ?ν ?που ε?χαν ?δη εξαπλωθε? οι ?ωνε? στον εν λ?γω ευρ?τερο χ?ρο. Ξεκιν?ντα? μ?λιστα απ? Ν?το, και συνεχ?ζοντα? προ? Δυσμ?? και απ? εκε? προ? Βορρ? και ακολο?θω? προ? Ανατολ?? και ν?τια, στη συν?χεια συγκλ?νει στι? ανατολικ?? Κυκλ?δε? για να καταλ?ξει στη γρανιτ?νια Δ?λο, ακολουθ?ντα? ?τσι εκπληκτικ? τη φορ? τη? αλλαγ?? τη? κατε?θυνση? των αν?μων, ?πω? παρατηρε?ται αυτ? στο β?ρειο ημισφα?ριο. ^[6] Η δε παρ?λληλη παρ?θεση σημαντικ?ν παρ?λιων γεωμορφ?ν, ?πω? π.χ. βουνοκορφ??, εκβολ?? ποταμ?ν, κλπ αποκαλ?πτει περ?τρανα τη βασικ? χρ?ση που ε?χαν και ?χουν αυτ??, ω? αναγνωριστικ? σημε?α, ακ?μα και σ?μερα, σε ημερ?πλοη ακτοπλο?α.

Τελικ? η μικρ?, ?σημη και βραχ?δη? Δ?λο? συναινε? να γ?νει γεν?τειρα του τρομερο? φωτοδ?τη θεο? μετ? τι? διαβεβαι?σει? και τον ?ρκο τη? Λητο?? ?τι καν?να κ?νδυνο δεν θα διατρ?ξει αλλ? αντ?θετα θα καταστε? δι?σημη αφο? ουδ?ποτε θα την εγκατ?λειπε ο επικε?μενο? θε??. ^[7] Η λαμπρ? γ?ννηση, κατ? ανθρ?πινα ?θη, περιγρ?φεται αλληγορικ? στου? στ?χου? 117 μ?χρι και 132 του ομηρικο? ?μνου, απ?σπασμα του οπο?ου και ακολουθε?:

?μφ? δ? φο?νικι β?λε π?χεε, γο?να δ? ?ρεισε

λειμ?νι μαλακ?: με?δησε δ? γα?? ?π?νερθεν

?κ δ? ?θορε πρ? φ?ωσδε: θεα? δ? ?λ?λυξαν ?πασαι

?νθα σ?, ?ιε Φο?βε, θεα? λ?ον ?δατι καλ?

?γν?? κα? καθαρ??, σπ?ρξαν δ? ?ν φ?ρε? λευκ?,

λεπτ?, νηγατ??: περ? δ? χρ?σεον στρ?φον ?καν.

ο?δ? ?ρ? ?π?λλωνα χρυσ?ορα θ?σατο μ?τηρ,

?λλ? Θ?μι? ν?κταρ τε κα? ?μβροσ?ην ?ρατειν?ν

?θαν?τ?σιν χερσ?ν ?π?ρξατο: χα?ρε δ? Λητ?,

ο?νεκα τοξοφ?ρον κα? καρτερ?ν υ??ν ?τικτεν.

α?τ?ρ ?πε? δ?, Φο?βε, κατ?βρω? ?μβροτον ε?δαρ,

ο? σ? γ? ?πειτ? ?σχον χρ?σεοι στρ?φοι ?σπα?ροντα,

ο?δ? ?τι δ?σματ? ?ρυκε, λ?οντο δ? πε?ρατα π?ντα.

α?τ?κα δ? ?θαν?τ?σι μετη?δα Φο?βο? ?π?λλων: ‘

μοι κ?θαρ?? τε φ?λη κα? καμπ?λα τ?ξα,

χρ?σω δ? ?νθρ?ποισι Δι?? νημερτ?α βουλ?ν. ^[8]

Φο?βε ?ναξ, ?τε μ?ν σε θε? τ?κε π?τνια Λητ?

φο?νικο? ?αδιν?? χερσ?ν ?φαψαμ?νη

?θαν?των κ?λλιστον ?π? τροχοειδ?ι λ?μν?,

π?σα μ?ν ?πλ?σθη Δ?λο? ?πειρεσ?η

?δμ?? ?μβροσ?η?, ?γ?λασσε δ? Γα?α πελ?ρη,

γ?θησεν δ? βαθ?? π?ντο? ?λ?? πολι?? . ^[9]

Ο μ?νο? αρχα?ο? ?λληνα? που φ?ρεται να ?γραψε για τη Δ?λο και συγκεκριμ?να υπ? τον τ?τλο ≪ ιστορ?α τη? Δ?λου και τη? γεν?σεω? των Λητο?? πα?δων ≫ ?ταν ο Αθηνα?ο? ρ?τωρα? και σπουδα?ο? ευφυολ?γο? Δημ?δη? .

Πρ?ιμη περ?οδο? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Τον 16ο αι?να π.Χ. εξαπλ?θηκαν στην περιοχ? των Κυκλ?δων οι Μυκηνα?οι , που εγκαταστ?θηκαν και στη Δ?λο. Εκε?νη την εποχ? πρ?πει να ?ρχισε να αποκτ?ει η Δ?λο? ιερ? χαρακτ?ρα, κ?τι που το συναντ?με ?δη μερικο?? αι?νε? αργ?τερα, την εποχ? που γρ?φτηκαν τα Ομηρικ? ?πη . Την περ?οδο τη? μεταν?στευση? των Ι?νων προ? τη Μικρ? Ασ?α η Δ?λο? κατοικ?θηκε απ? ?ωνε?. Επειδ? βρισκ?ταν στο κ?ντρο των περιοχ?ν εγκατ?στασ?? του? ?γινε το θρησκευτικ? του? κ?ντρο.

Κλασικ? εποχ? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Μετ? το τ?λο? των Περσικ?ν πολ?μων , το 478 π.Χ., ιδρ?θηκε η Δηλιακ? Συμμαχ?α , μ?α συμμαχ?α π?λεων κρατ?ν στην οπο?α την πρωτοκαθεδρ?α ε?χε η Αθ?να . Η Δ?λο? ?ταν η ?δρα τη? συμμαχ?α? και σ’ αυτ?ν φυλασσ?ταν το κοιν? ταμε?ο μ?χρι το 454 π.Χ., οπ?τε ο Περικλ?? το μετ?φερε στην Αθ?να.

Την περ?οδο του Πελοποννησιακο? πολ?μου οι Αθηνα?οι, επηρεαζ?μενοι απ? τι? καταστροφ?? που δ?χονταν τα πρ?τα χρ?νια του πολ?μου, αποφ?σισαν να προχωρ?σουν στον εξαγνισμ? του νησιο?. ?νοιξαν ?λου? του? τ?φου? που υπ?ρχαν στο νησ?, μετ?φεραν τα οστ? και τα κτερ?σματα στη Ρ?νεια, ?που τα ?θαψαν σε ?ναν κοιν? λ?κκο και αποφ?σισαν να μη γεννι?ται και να μη θ?βεται κανε?? στο νησ?. Επ?ση? το 422 εξ?ρισαν ?λο τον πληθυσμ? του νησιο?, που εγκαταστ?θηκε τελικ? στο Αδραμ?ττιο τη? Μικρ?? Ασ?α?.

Λ?γα χρ?νια μετ? το τ?λο? του Πελοποννησιακο? πολ?μου ιδρ?θηκε η δε?τερη Δηλιακ? συμμαχ?α. Η Δ?λο? ?γινε ξαν? κ?ντρο τη? συμμαχ?α? μ?χρι το 314 π.Χ., οπ?τε οι Μακεδ?νε? με βασιλι? τον Αντ?γονο Γονατ? απ?σπασαν το νησ? απ? του? Αθηνα?ου? και το ανακ?ρυξαν ανεξ?ρτητο.

Ελληνιστικ? και Ρωμα?κ? περ?οδο? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η περ?οδο? τη? ανεξαρτησ?α? που δι?ρκεσε απ? το 314 ?ω? το 166 ?ταν περ?οδο? ακμ?? για το νησ?. Το νησ? εξελ?χθηκε σε σημαντικ? εμπορικ? κ?ντρο. Ακ?μα περισσ?τερο θα αναπτυχθε? μετ? το 166 π.Χ., ?ταν και π?ρασε στον ?λεγχο τη? Ρ?μη? . Οι Ρωμα?οι ανακ?ρυξαν τη Δ?λο ελε?θερο λιμ?νι και το νησ? συγκ?ντρωσε εμπ?ρου? και πλοιοκτ?τε?. Μετατρ?πηκε επ?ση? σε δουλεμπορικ? κ?ντρο, αφο? ?ταν μ?α απ? τι? κ?ριε? εμπορικ?? δραστηρι?τητε? που αναπτ?χθηκαν τ?τε. Υπολογ?ζεται πω? σ’ αυτ? τη χρονικ? περ?οδο, στη Δ?λο κατοικο?σαν 30.000 ?νθρωποι, ?να? πολ? μεγ?λο? πληθυσμ?? για την ?κταση του νησιο?.

Η Δ?λο? δεν αντιμετ?πιζε κινδ?νου? επιδρομ?ν λ?γω του ιερο? τη? χαρακτ?ρα. Κ?τι τ?τοιο, ?μω?, δεν εμπ?δισε τον βασιλι? του Π?ντου Μιθριδ?τη να προχωρ?σει σε λεηλασ?α του νησιο? το 88 π.Χ. Λ?γα χρ?νια μετ? το 69 π.Χ. το νησ? δ?χτηκε ν?α καταστροφικ? επιδρομ? απ? πειρατ?? με αποτ?λεσμα να αρχ?σει σταδιακ? η παρακμ? του. ^[10]

Επ?μενα χρ?νια [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Κατ? τη δι?ρκεια του 8ου και του 9ου αι?να το νησ? δ?χτηκε διαδοχικ?? επιδρομ?? απ? Σλ?βου? αρχικ? και Σαρακηνο?? στη συν?χεια με αποτ?λεσμα να ερημ?σει τελε?ω?. Τα επ?μενα χρ?νια τα ερε?πια του νησιο? χρησιμοποι?θηκαν ω? οικοδομικ? υλικ? απ? του? κατο?κου? των γ?ρω νησι?ν. ^[7]

Η Δ?λο? βγ?κε απ? την αφ?νεια στα τ?λη του 19ου αι?να, ?ταν ξεκ?νησε η αρχαιολογικ? ?ρευνα στο νησ?. Οι ανασκαφ?? ξεκ?νησαν το 1873 απ? την αρχαιολογικ? σχολ? Αθην?ν και συνεχ?στηκαν την περ?οδο απ? το 1904 μ?χρι το 1914. Το Αρχαιολογικ? Μουσε?ο Δ?λου κατασκευ?στηκε το 1904 απ? την Αρχαιολογικ? Εταιρε?α και επεκτ?θηκε το 1931 και το 1972. Σημαντικ? ανασκαφικ? ?ρευνα ?γινε και στο δι?στημα 1958-1975. ^[10] Η Δ?λο? ανακηρ?χθηκε το 1990 Μνημε?ο Παγκ?σμια? Κληρονομι?? απ? την UNESCO .

Χρονολ?γιο [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

?κθεση φωτογραφι?ν [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• 
  Ο αρχαιολογικ?? χ?ρο? τη? Δ?λου.
• 
  Ο Να?? τη? θε?? ?σιδο? στη Δ?λο.
• 
  Αρχαιολογικ? Μουσε?ο Δ?λου.
• 
  Μαρμ?ρινο ?γαλμα τη? Αρτ?μιδο? στο Αρχαιολογικ? Μουσε?ο Δ?λου .
• 
  Π?λινα ειδ?λια στο Αρχαιολογικ? Μουσε?ο Δ?λου .
• 
  Η αρπαγ? τη? Ωρε?θυια? , απ? τον Βορ?α, στο Αρχαιολογικ? Μουσε?ο Δ?λου .

Παραπομπ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Πηγ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• ≪Μεγ?λη Ελληνικ? Εγκυκλοπα?δεια≫ τομ. Θ?, σελ.92-106
• ≪Εγκυκλοπαιδικ?ν Λεξικ?ν Ηλ?ου≫ τομ., σελ.
• Αριστοτ?λου? ≪Πολιτικ?≫
• Ευριπ?δου ≪?ων≫ (τραγωδ?α)
• Ηροδ?του: ≪Πολ?μνια≫, βιβλ?ο Ζ'
• Θε?γνιδο?: Ελεγε?αι Α?
• Καλλιμ?χου ≪?μνο? ει; Δ?λον≫
• Ομ?ρου: Ιλι?δα
• Ομ?ρου: ?μνο? ≪ει? Απ?λλωνα Δ?λιον≫
• Παυσαν?ου: ≪Περι?γησι? Ελλ?δο?≫
• Πλ?τωνο? ≪Τ?μαιο?≫
• Στρ?βωνο?: ≪Γεωγραφικ?≫
• P. Decharme: ≪Ελληνικ? Μυθολογ?α≫, μετ?φρ. Ιω?ννου Οικονομ?δου, Αθ?ναι 1959

Βιβλιογραφ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Στη σ?γχρονη βιβλιογραφ?α τη? Δ?λου σημαντικ?τατη θ?ση κατ?χουν γαλλικ? συγγρ?μματα και οι βασικ?? εκδ?σει? τη? Γαλλικ?? Αρχαιολογικ?? Σχολ?? Αθην?ν, παρ?λληλα των οπο?ων ε?ναι ομο?ω? Ελλ?νων και ξ?νων αρχαιολ?γων, επ?ση? ?λλων συγγραφ?ων, τουριστικο? οδηγο? καθ?? και σχετικ? μεμονωμ?να δημοσιε?ματα επιστημονικο? περιοδικο? τ?που, κυρ?ω? ιστορικο? και αρχαιολογικο? ενδιαφ?ροντο?, καθ?? και ημερ?σιου. Εξ ?λων αυτ?ν σημαντικ?τερα ε?ναι (κατ? ?το? ?κδοση?):

• (Αν?νυμο) ≪ Παρατηρ?σει? επ? των ν?σων Δ?λου και Ρηνε?α? και περ? εμπορ?α? παρ? τινο? των εμπορευομ?νων Ελλ?νων ≫ - Σ?ρο? 1829
• Γ. Γρυπ?ρη? ≪ Υπ?μνημα περ? των ει? την Μ?κονον ανηκουσ?ν ερημον?σων ≫ - Αθ?ναι 1862
• Γαλλικ? Σχολ? Αθην?ν ≪ Bulletine de correspondance hellenique ≫ (BCH)
• Γαλλικ? Σχολ? Αθην?ν ≪;;Comptes renduw des seances de l' Academie des inscriptions et beliesletres≫ (CRAI)
• Α Lebegue: ≪ Recherches sur Delos ≫ - Paris 1876
• V. von Schoeffer: ≪ Deli insulae rebus ≫ (Berliner Studien, IX) - Berlin 1879
• Th. Homolie: ≪ De antiquissimis Diane simulactis deliacis ≫ - Paris 1885
• Th. Homolie: ≪ Les archives de l'intendance sacree a Delos ≫ - Paris 1887
• Χρ. Σ. Δουκ?κη? ≪ Εκδρομ? ει? Δ?λον - Τα Δ?λια ≫ - Σ?ρο? (Ημερολ?γιο Γυμνασ?ου Σ?ρου) 1889 σ.180-186
• Π. Γ. Ζερλ?ντη? ≪ Η Επισκοπ? Δ?λου ≫ 1907 (≪ Εκκλησιαστικ? Αλ?θεια ≫ τ.ΚΗ?, σ.279-282, και 303-305) 1907
• Ι. Βελανιδι?τη? ≪ Αι επισκοπα? Παροναξ?α? και Δ?λου ≫ 1907 {Ιερομν?μων Β?λου 1907, σ.7)
• Jen Richer ≪Delphes - Delos et Comes≫, Ed. Julliard - Paris 1970
• P. Roussel ≪Delos≫ - Paris 1925
• ≪Δ?λο?: Η ι?ρεια του Αιγα?ου≫. Ειδικ? αφι?ρωμα περιοδικο? Γεωτρ?πιο τε?χο? 79 σ. 66-73 (Οκτ. 2001)

Εξωτερικο? σ?νδεσμοι [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το Βικιλεξικ? ?χει σχετικ? λ?μμα:    Δ?λο?

Τα Wikimedia Commons ?χουν πολυμ?σα σχετικ? με το θ?μα    Δ?λο?

• Π. Ι. Χατζηδ?κη?, Δ?λο? (οδηγ?? του αρχαιολογικο? χ?ρου), Εκδ?σει? Ολκ?? 2003 (ολ?κληρο το βιβλ?ο σε ηλεκτρονικ? μορφ?).
• Ν?σο? Δ?λο?, πληροφορ?ε? για τη Δ?λο
• Υπουργε?ο πολιτισμο?, Μνημε?α τη? Δ?λου
• Ελλ?δο? περι?γησι?... Δ?λο? (Αρχε?ο ντοκιμαντ?ρ τη? ΕΡΤ )
• ≪Το Θ?ατρο τη? Δ?λου αναγενν?ται≫ ^{[ νεκρ?? σ?νδεσμο? ]} , ?ρθρο στον ιστ?τοπο τη? εφημερ?δα? ≪Η Καθημεριν?≫, 8 Μαρτ?ου 2012.

π   ?   σ   ?   ε Θ?ματα για το Αιγα?ο Π?λαγο? Γενικ? Χ?ρε?   Ελλ?δα   Τουρκ?α ?λλα Αιγαιακο? πολιτισμο? Νησι? Αιγα?ου Πελ?γου? Γκρ?ζε? Ζ?νε? Νησι? Αιγα?ου Κυκλ?δε? Αβελον?σια Αβολαδον?σι ?γιο? Ανδρ?α? ?γιο? Νικ?λαο? Μακ?ρων Αμοργ?? ?μπελο? Αν?νε? ?νω Κουφον?σι Κ?τω Κουφον?σι Αν?φη ?νδρο? Αντ?μηλο? Αντ?παρο? ?νυδρο? (Αμοργοπο?λα) ?νω Αντικ?ρι Ασκανι? ?σπρο Ασπρον?σι Βαρβαρο?σα Β?ιδι Βο?? Βρυοκαστρ?κι Γα?δουρον?σι Γλαρον?σι Γορμπι?? Γυ?ρο? Δεσποτικ? Δεσποτικ? Κυκλ?δων Δ?λο? Διδ?μη Δονο?σα Εσχ?τη Ηρ?κλεια Σαντορ?νη (Θ?ρα) Θηρασι? ?ο? Καρδι?τισσα Κ?τω Αντικ?ρι (Δρ?μα) Κ?α Κ?ρο? Κιτριαν? Κ?μωλο? Κουφον?σια Κομμ?νο Κ?θνο? Μακ?ρε? Μακρ?νησο? Μεγ?λο Βι?καστρο Μελ?ντιοι Μικρ? Βι?καστρο Μοσχον?? Μ?λο? Μ?κονο? Ν?τα Ν?α Καμ?νη Ν?ξο? Νικο?ρια Οφειδο?σσα Π?ρο? Παλαι? Καμ?νη Πολ?αιγο? Πιπ?ρι Π?ρτε? Πρασ?νη Ρευματον?σι Ρ?νεια Σαλιαγκ?? Σαντορ?νη Σ?ριφο? Σεριφοπο?λα Σ?κινο? Σ?φνο? Σκουλον?σι Στρογγυλ? Αντιπ?ρου Στρογγυλ? Ερμο?πολη? Στρογγυλ? Μακ?ρων Στρογγυλ? Ποσειδων?α? Σ?ρο? Σχοινο?σα Σχινον?σι Τραγον?σι Τ?νο? Φολ?γανδρο? Χριστιαν? Ψαθον?σι Δωδεκ?νησα Αγαθον?σι Αστυπ?λαια Κ?λυμνο? Κ?ρπαθο? Κ?σο? Κω? Λειψο? Λ?ρο? Ν?συρο? Π?τμο? Ρ?δο? Σ?μη Τ?λο? Χ?λκη Ψ?ριμο? Αβ?πτιστο Αγ?α Κυριακ? ?γιο? Θε?δωρο? Αλιμι? Αντ?τηλο? Αργελο?σσα Αρκο? Αρμ?θια Αρχ?γγελο? Αστακ?δα Γ?ιδαρο? Λιβαδει?ν Γ?ιδαρο? Μεγ?λου Χωριο? Γυαλ? Ζαφορ?? (? Μεγ?λο Σοφρ?νο) Καλ?λιμνο? Κανδελιο?σσα Κ?ναρο? Κουνο?ποι Κουτσομ?τι Λ?βιθα Μακρον?σι Μακρ? Μαρ?θι Μεγ?λο Φωκιον?σι Νερ? Ν?μο? Οφιδο?σσα Παχει? Περγο?σσα Π?ττα Πλακ?δα Πλ?τη (? Πλατ?) Ποντικο?σα Πρασο?δα Σαρ?α Σεσκλ? Στρογγυλ? Νισ?ρου Στρογγυλ? Ρ?δου Σ?ρνα Τ?λενδο? Φαρμακον?σι Χιλιομ?δι Χτ?νια Νησι? του βορειοανατολικο? Αιγα?ου ?γιο? Ευστρ?τιο? ?γιο? Μην?? Φο?ρνων Αντ?ψαρα Εγγλεζον?σι Θ?σο? Θ?μαινα Ικαρ?α ?μβρο? Κουκον?σι Λ?σβο? Λ?μνο? Μοσχον?σια Metalik νησι? Νισσι?πη Οινο?σσε? Πασ?? Σαμιοπο?λα Σ?μου Σαμοθρ?κη Σ?μο? Τ?νεδο? Φο?ρνοι (νησ?) Χ?ο? Ψαρ? Μακρ?νησο Νησι? Αργοσαρωνικο? Α?γινα ?γιο? Γε?ργιο? ?γιο? Γε?ργιο? Σαλαμ?να? ?γιο? Θωμ?? Α?γινα? ?γιο? Ιω?ννη? Α?γινα? Αγκ?στρι Αλ?ξανδρο? Αρσ?δα Αταλ?ντη Βελοπο?λα Διαπ?ριοι Ν?σοι Δοκ?? Δορο?σα Κορων?δα Κυρ? Αγκιστρ?ου Λεδο? Λ?ρο? Σαλαμ?να? Μακρ?νησο? Πειραι? Μετ?πη Μ?δι Μον? Α?γινα? Παρασκευ?? (Κουμουνδο?ρου) Π?τροκλο? Π?ρο? Π?τασι Πλατει? Ρεβυθο?σα Ρ?μβη Σαλαμ?να Σπ?τσε? Σπετσοπο?λα Σταυρον?σι Τραγον?σι Τρ?κερι ?δρα Υψηλ? Α?γινα? Φαλκον?ρα Φλ?βε? Χην?τσα Ψηλ? Ψυττ?λεια Σπορ?δε? Αδ?λφι Αλονν?σου ?γιο? Γε?ργιο? Σκοπ?λου Αλ?ννησο? Αρκ? Σκι?θου Δασι? Σκοπ?λου Ρ?νεια Σκ?ρου Γιο?ρα Αλονν?σου Γραμμ?ζα Κυρ? Παναγι? Αλονν?σου Λεχο?σα Αλονν?σου Περιστ?ρα Αλονν?σου Πιπ?ρι Αλονν?σου Ψαθο?ρα Αλονν?σου Ρ?πι Σκι?θου Σαρακην? Σκ?ρου Σκαντ?λι Αλονν?σου Σκ?ντζουρα Αλονν?σου Σκι?θο? Σκ?πελο? Σκυροπο?λα Σκ?ρου Σκ?ρο? Τσουγκρι? Σκι?θου Β?λαξα Σκ?ρου Κρητικ? Αφ?ντη? Χριστ?? Μαλ?ων Αγ?α Βαρβ?ρα (νησ?) ?γιοι Απ?στολοι (νησ?) ?γιοι Π?ντε? Λασιθ?ου ?γιοι Θε?δωροι ?γιο? Νικ?λαο? Αναβ?τη? (νησ?) Αρναο?τη Ασπρο? Βολ?κα? Αβγ? (νησ?) Κρ?τη Δασκαλε?α (νησ?) Δ?α Διαπορι Διονυσ?δε? Ελ?σα Φτεν? Τραχ?λια Γλαρον?σι Γραμβο?σα Χαν?ων Γκρ?ντε? Καρ?βι (νησ?) Κ?ργα Κατεργ? (νησ?) Καβ?λλοι Κεφαλ? (νησ?) Κολοκ?θα? (νησ?) Κουρσ?ροι (νησι?) Κυριαμ?δι Λαζαρ?τα (νησι?) Λ?ων Κρ?τη? (νησ?) Μακρουλ? (νησ?) Μα?ρο? Β?λακα? Μεγατζ?δε? Μοχλ?? (νησ?) Νικολ?? (νησ?) Παλαι?σο?δα Περιστ?ρι (νησ?) Περιστερ?βραχοι Πεταλ?δι Κισσ?μου Πεταλο?δα (νησ?) Ποντικ?κι (νησ?) Ποντικον?σι Χαν?ων Πρασον?σι (νησ?) Προσφορ? (νησ?) Ψε?ρα (νησ?) Σ?δερο? (νησ?) Σο?δα (νησ?) Σπιναλ?γκα Βαλεντ? (νησ?) Βρυον?σι ?λλα Αμμουλιαν? Χαλκιδικ?? Αντικ?θηρα Δι?πορο? Χαλκιδικ?? Ε?βοια Κ?θηρα Μεγαλ?νησο? Πεταλι?ν Στ?ρα Ευβο?α? Χερσον?σι Πεταλι?ν