Γ?πα?
?ρνιο , Gyps fulvus ?να? γ?πα? του Παλαιο? κ?σμου
Συστηματικ? ταξιν?μηση
Βασ?λειο : Ζ?α Συνομοταξ?α : Χορδωτ? Ομοταξ?α : Πτην? Υπερτ?ξη: Νε?γναθα Τ?ξη : Αετ?μορφα

Γ?πα? ε?ναι η κοιν? ονομασ?α Ιερακ?μορφων Πτην?ν , τα οπο?α απαρτ?ζονται σε δ?ο κατηγορ?ε?: του? γ?πε? του Ν?ου Κ?σμου , στου? οπο?ου? περιλαμβ?νονται οι κ?νδορε?, και σε αυτο?? του Παλαιο? Κ?σμου , που περιλαμβ?νουν τα πουλι? που σαρ?νουν τα πτ?ματα στι? Αφρικανικ?? πεδι?δε?. Οι γ?πε? του Ν?ου Κ?σμου απαντ?νται στη Β?ρεια και στη Ν?τια Αμερικ? · οι γ?πε? του Παλαιο? Κ?σμου απαντ?νται στην Ευρ?πη , στην Αφρικ? και στην Ασ?α , πρ?γμα που σημα?νει ?τι και οι δ?ο ομ?δε? μαζ? απαντ?νται σε ?λε? τι? ηπε?ρου? πλην τη? Αυστραλ?α? και τη? Ανταρκτικ?? . Παρ? το γεγον?? ?τι επιφανειακ? παρουσι?ζουν ομοι?τητε? στη δομ? και τη συμπεριφορ? του?, οι γ?πε? του Παλαιο? και οι γ?πε? του Ν?ου Κ?σμου αν?κουν σε διαφορετικ?? ταξινομικ?? ομ?δε?· οι μεν πρ?τοι αν?κουν στην υποοικογ?νεια Aegypiinae τη? οικογ?νεια? των Αετιδ?ν (Accipitridae) οι δε ?λλοι στην οικογ?νεια Cathartidae.

?να ιδια?τερο χαρακτηριστικ? των περισσοτ?ρων γυπ?ν (εκτ?? του γυπαετο? ) ε?ναι τα γυμν? απ? φτ?ρωμα κεφ?λι και λαιμ??. Αυτ? το χαρακτηριστικ? χρησιμε?ει στο να διατηρε?ται το κεφ?λι του? καθαρ? απ? τα α?ματα (τα οπο?α δ?σκολα καθαρ?ζονται) καθ?? τρ?νε. ?ρευνε? ?χουν δε?ξει ?τι το γυμν? δ?ρμα μπορε? να διαδραματ?σει σημαντικ? ρ?λο στη ρ?θμιση τη? θερμοκρασ?α?. ^[1]

Συν?θω? ?χουν τι? φωλι?? του? σε βρ?χου? και σχηματ?ζουν ομ?δε?, συχν? πολυ?ριθμε?. Αποτελο?ν ?να πολ? σημαντικ? κρ?κο τη? τροφικ?? αλυσ?δα?.

Μορφολογ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Οι γ?πε? ε?ναι μεγαλ?σωμα πουλι?, αποκρουστικ? στη θ?α και τη μυρωδι?, τα οπο?α ?πω? προαναφ?ρθηκε δεν ?χουν φτερ? στο κεφ?λι και τον λαιμ?. Το κεφ?λι του? ε?ναι σχετικ? μακρουλ?. Το κοφτερ? του? ρ?μφο? ε?ναι μακρ? και ευθ?γραμμο, με κυρτ? προ? τα κ?τω ?κρο. Ο λαιμ?? του? ε?ναι μακρ?? και κυρτ??. Το κεφ?λι και ο λαιμ?? του? ?χουν ζωηρ?χρωμο δ?ρμα ? καλ?πτονται μ?νον απ? απ? λεπτ? ?σπρα πο?πουλα. ?χουν ογκ?δη, προεξ?χοντα προλοβ?, εξαιρετικ? μεγ?λα και πλατι? φτερ?, αρκετ? ισχυρ? και κατ?λληλα για πολ?ωρε? πτ?σει?· ?χουν μεγ?λη ικαν?τητα ολισθα?νουσα? πτ?ση? (δηλαδ? να εκμεταλλε?ονται τα θερμ? α?ρια ρε?ματα για να ανεβο?ν σε μεγαλ?τερο ?ψο? και ?στερα να γλιστρο?ν ?χοντα? απλωμ?να τα φτερ?) που του επιτρ?πει να παραμ?νει στον α?ρα για ?ρε?. Τα π?δια ε?ναι αδ?ναμα αλλ? διαθ?τουν μεγ?λα και γαμψ? ν?χια κατ?λληλα προσαρμοσμ?να για να γραπ?νουν και να συγκρατο?ν τη λε?α αλλ? και για το περπ?τημα. Τα δ?ο φ?λα δεν ?χουν εξωτερικ?? διαφορ?? (απουσ?α φυλετικο? διμορφισμο?). Το στομ?χι του? ?χει την ικαν?τητα να π?πτει με ευκολ?α τι? οπλ?? και τα οστ? τη? λε?α? του?.

Αναπαραγωγ? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το θηλυκ? γενν? μ?νο ?να αυγ? το οπο?ο κλωσ? μαζ? με το αρσενικ? για περ?που πεν?ντα ημ?ρε?. Μετ? την εκκ?λαψη, ο νεοσσ?? τρ?φεται με κρ?α? μασημ?νο απ? του? γονε??.

Σ?τιση [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Οι γ?πε? σπαν?ω? επιτ?θενται σε υγει? ζ?α. Μπορε? ?μω? να επιτεθο?ν σε ?ρρωστα ? τραυματισμ?να ζ?α. Μ?λι? ανακαλ?ψουν ?να πτ?μα ? ?να ετοιμοθ?νατο ζ?ο ορμο?ν π?νω του με κ?θετη εφ?ρμηση και φοβερ? ταχ?τητα, ?χοντα? τεντωμ?νο τον λαιμ?, την ουρ? σηκωμ?νη και τα φτερ? μισ?κλειστα. Αν το δ?ρμα του ζ?ου ε?ναι πολ? σκληρ? για να το σχ?σουν με τα ρ?μφη του?, περιμ?νουν τον ερχομ? κ?ποιου ?λλου μεγαλυτ?ρου πτωματοφ?γου ζ?ου, ?πω? ?αινε? , τσακ?λια και περιπλαν?μενα αρσενικ? λιοντ?ρια , που θα φ?ει πρ?το. ^[2] Οι γ?πε? μ?χονται γ?ρω απ? το πτ?μα για να διεκδικ?σουν ?να μερ?διο απ? την τροφ?. Σε αυτ? τα πεδ?α μ?χη? ?χουν παρατηρηθε? τερ?στιοι αριθμο? γυπ?ν. Οι πιο μεγαλ?σωμοι γ?πε? και αυτο? με το δυνατ?τερο ρ?μφο? κερδ?ζουν τη μερ?δα του λ?οντο? καθ?? επιβ?λλονται στου? υπ?λοιπου?. Π?ντω? ?λοι υποχωρο?ν ?ταν ?ρχονται αντιμ?τωποι με τα ανταγωνιστικ? του? θηλαστικ?. Εκτ?? απ? κουφ?ρια ζ?ων οι γ?πε? τρ?νε -αν και σπαν?ω?- και ζωνταν? λε?α ?πω? αρνι? και χελ?νε?.

Το ε?δο? τη? τροφ?? του?, του? καθιστ? ωφ?λιμου? για τον ?νθρωπο, γιατ? καθαρ?ζουν τον τ?πο απ? πηγ?? μολ?νσεω?.

• 
  ?ρνια ( Gyps fulvus ) τρ?γοντα? το κουφ?ρι εν?? κ?κκινου ελαφιο? στην Ισπαν?α .
• 
  Γ?πα?, ?τοιμο? για εφ?ρμηση.
• 
  M?α ομ?δα λευκ?πλατων γυπ?ν ( Gyps africanus ) τρ?νε το κουφ?ρι εν?? γκνου .

Ταξιν?μηση [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Γ?πε? του Παλαιο? Κ?σμου [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Οι γ?πε? του Παλαιο? Κ?σμου απαντ?νται στην Ευρ?πη , στην Αφρικ? και στην Ασ?α και αν?κουν στην οικογ?νεια των Αετιδ?ν (Accipitridae) η οπο?α περιλαμβ?νει επ?ση? του? αετο??. Οι γ?πε? του Παλαιο? Κ?σμου βρ?σκουν τα πτ?ματα με τα οπο?α τρ?φονται χρησιμοποι?ντα? αποκλειστικ? την ?ραση.

Αυτ? η ομ?δα γυπ?ν περιλαμβ?νει τα παρακ?τω 16 ε?δη:

• Μαυρ?γυπα? , Γυψ ο μοναχ?? (Aegypius monachus)
• Γυπαετ?? , Γυπαετ?? ο πωγωνοφ?ρο? (Gypaetus barbatus)
• Γυπο??ραξ , Gypohierax angolensis
• ?ρνιο , Γυψ ο πυρρ?χρου? (Gyps fulvus)
• Ασπρ?γλουτο? γ?πα? , Gyps bengalensis
• Αφρικαν?γυπα? , Gyps rueppelli
• Ινδικ?? γ?πα? , Gyps indicus
• Λεπτ?ραμφο? γ?πα? , Gyps tenuirostris
• Γ?πα? των Ιμαλα?ων Ιμαλα?ων , Gyps himalayensis
• Λευκ?πλατο? γ?πα? , Gyps africanus
• Γ?πα? του Ακρωτηρ?ου , Gyps coprotheres
• Νεκροσ?ρτη? μοναχ?? , Necrosyrtes monachus
• Ασπροπ?ρη? , Neophron percnopterus
• Σαρκ?γυπα? , Sarcogyps calvus
• Τ?ργο? , Torgos tracheliotus
• Ασπροκ?φαλο? γ?πα? , Trigonoceps occipitalis

Γ?πε? του Ν?ου Κ?σμου [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Οι γ?πε? του Ν?ου Κ?σμου ( κ?νδορε? ) απαντ?νται στι? θερμ?? και ε?κρατε? περιοχ?? τη? Αμερικ?? . Δεν ε?ναι κοντινο? συγγενε?? με του? γ?πε? τη? οικογ?νεια? των Αετιδ?ν , αλλ? αν?κουν στην οικογ?νεια Καθαρτ?δε? ( Cathartidae ), η οπο?α κ?ποτε εθεωρε?το ?τι συγγ?νευε με του? Πελαργο?? . Ωστ?σο, πρ?σφατα στοιχε?α DNA δε?χνουν ?τι θα πρ?πει να συμπεριληφθε? μεταξ? των Αετιδ?μορφων, μαζ? με ?λλα αρπακτικ? πτην? . Εντο?τοι?, εξακολουθο?ν να μην ε?ναι στεν? συνδεδεμ?νοι με του? ?λλου? γ?πε?, και οι ομοι?τητε? του? οφε?λονται σε παρ?μοια εξ?λιξη. Αρκετ? ε?δη ?χουν καλ? α?σθηση τη? ?σφρηση?, ασυν?θιστη για τα αρπακτικ?, και ε?ναι σε θ?ση να μυρ?ζουν τα νεκρ? ζ?α απ? μεγ?λα ?ψη, μ?χρι και απ? ?να μ?λι μακρι?.

Σ?ζονται τα παρακ?τω εφτ? ε?δη:

• Κορακ?γυπα? , Coragyps atratus
• Γαλ?γυπα? , Cathartes aura
• Μικρ?? κιτρινοκ?φαλο? γ?πα? , Cathartes burrovianus
• Μεγ?λο? κιτρινοκ?φαλο? γ?πα? , Cathartes melambrotus
• Κ?νδορα? τη? Καλιφ?ρνια? , Gymnogyps californianus
• Κ?νδορα? των ?νδεων , Vultur gryphus
• Βασιλικ?? γ?πα? , Sarcoramphus papa

Απειλο?μενα ε?δη [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο αριθμ?? των γυπ?ν τη? ν?τια? Ασ?α?, κυρ?ω? αυτ?ν τη? Ινδ?α? και του Νεπ?λ , ?χει μειωθε? δραματικ? τα τελευτα?α 10-15 χρ?νια. Ε?ναι πιθαν? ?τι αυτ? η με?ωση μπορε? να οφε?λεται σε κατ?λοιπα του κτηνιατρικο? φαρμ?κου Diclofenac σε κουφ?ρια ζ?ων ^[3] . Η κυβ?ρνηση τη? Ινδ?α? ?χει λ?βει πολ? αργ? γν?ση για το γεγον?? αυτ? και ?χει απαγορευτε? πλ?ον αυτ? το φ?ρμακο για τα ζ?α ^[4] . Ωστ?σο, μπορε? να χρειαστο?ν δεκαετ?ε? για να επαν?λθουν οι γ?πε? στο προηγο?μενο επ?πεδο του πληθυσμο? του?. Το ?διο πρ?βλημα παρατηρε?ται επ?ση? στο Νεπ?λ, ?που η κυβ?ρνηση ?χει λ?βει καθυστερημ?να κ?ποια μ?τρα για την προστασ?α των γυπ?ν.

Παραπομπ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Βιβλιογραφ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΤΑΝΙΚΑ

Τα Wikimedia Commons ?χουν πολυμ?σα σχετικ? με το θ?μα    Γ?πα?

Το Βικιλεξικ? ?χει σχετικ? λ?μμα:    γ?πα?