Συντεταγμ?νε? : 40°27′35″N 39°28′40″E  /  40.45972°N 39.47778°E  / 40.45972; 39.47778

Γκιουμο?σχανε
Γκιουμο?σχανε 40°27′35″N 39°28′40″E
Χ?ρα	Τουρκ?α
Διοικητικ? υπαγωγ?	Επαρχ?α Γκιουμο?σχανε
Υψ?μετρο	1.227 μ?τρα
Πληθυσμ??	57.269 (2018)
Ταχ. κωδ.	29100
Ζ?νη ?ρα?	UTC+03:00
Ιστ?τοπο?	Επ?σημο? ιστ?τοπο?
Σχετικ? πολυμ?σα
δεδομ?να ( π   ?   σ   ?   ε )

Το Γκιουμο?σχανε ( Gumu?hane Τουρκικ?:  ?y?my?haːne  ( ακο?στε ) , ελλ . Αργυρο?πολη ) ε?ναι π?λη και πρωτε?ουσα τη? ομ?νυμη? επαρχ?α? στο διαμ?ρισμα τη? Μα?ρη? Θ?λασσα? στην Τουρκ?α . Η π?λη βρ?σκεται περ?που 65 χλμ. νοτιοδυτικ? τη? Τραπεζο?ντα? . Μ?χρι την ανταλλαγ? πληθυσμ?ν του 1923-25 , ε?χε σημαντικ? πληθυσμ? Ελλ?νων, πολλο? απ? του? οπο?ου? εγκαταστ?θηκαν τελικ? στον ομ?νυμο δ?μο τη? Αθ?να? .

Η π?λη ε?ναι χτισμ?νη κατ? μ?κο? του ποταμο? Χαρσ?τ (ελλ. Κ?νι? ? Χαρσι?τη?), σε  υψ?μετρο 1.227 μ. Σ?μφωνα με την απογραφ? του 2010, ο πληθυσμ?? τη? ε?ναι 28.620 κ?τοικοι. ^[1]

Ετυμολογ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το ?νομα σημα?νει ≪αργυρ?τοπο?≫. Ε?ναι σ?νθετη λ?ξη με πρ?το συνθετικ? την τουρκικ? λ?ξη gumu? ( ?ργυρο? ) και δε?τερο την επ?ση? τουρκικ? λ?ξη hane (σπ?τι, τ?πο?), περσικ?? προ?λευση?. Η ονομασ?α προ?ρχεται απ? τα ορυχε?α αργ?ρου που βρ?σκονται στην περιοχ?. Την περ?οδο τη? Βυζαντιν?? Αυτοκρατορ?α? η περιοχ? στην οπο?α βρ?σκεται η π?λη αποκαλο?νταν Χαλδ?α . Κατ? την οθωμανικ? περ?οδο οι ελλην?φωνοι κ?τοικο? τη? αποκαλο?σαν την π?λη Καν (απ? τον παραπλ?σιο ποταμ? Χαρσι?τη ? Καν), τον δε εαυτ? του? ≪Κεν?τε?≫ (δηλ. Καν?τη?) και ≪Καν?τσα≫ (δηλ. Καν?τισσα) ^[2] . Μετ? την πρ?οδο τη? ελληνικ?? εκπα?δευση? στην π?λη, κατ? τι? πρ?τε? δεκαετ?ε? του 19ου αι., οι μορφωμ?νοι κ?τοικο? τη? την αποκαλο?σαν Αργυρο?πολη ^[3] .

Ιστορ?α ω? το 1922 [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Αρχαι?τητα και Μεσα?ωνα? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Θεωρε?ται πιθαν? πω? 6,4 χλμ δυτικ? τη? Γκιουμο?σχανε, στη σημ. θ?ση Be?kilise, βρισκ?ταν κατ? την ρωμα?κ? - υστερορωμα?κ? περ?οδο, η π?λη Θ?α. Κατ? τη βυζαντιν? περ?οδο, κοντ? στη Γκιουμο?σχανε (πιθαν?? 3,2 χλμ δυτικ? τη?, στη θ?ση Canca), βρισκ?ταν η Τζ?νιχα ? Τζανζ?κων την οπο?α αναφ?ρει ο βυζαντιν?? ιστορικ?? Προκ?πιο? . ^{[4] [5]}

?δρυση [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Οι βυζαντιν?? πηγ?? δεν αναφ?ρουν εκμετ?λλευση των κοιτασμ?των αργ?ρου και ?λλων μετ?λλων τη? περιοχ?? του Τορο?λ. Επομ?νω? ε?ναι πιθαν? φαιν?μενο τη? Τουρκοκρατ?α?. ^[3]

Η Γκιουμο?σχανε, σ?μφωνα με τον θρ?λο, ιδρ?θηκε απ? κατο?κου? τη? γειτονικ?? Τζ?νιχα? ( Τσ?γχη? ), οι οπο?οι μετο?κησαν ολοκληρωτικ? εκε?, στα μ?σα του 16ου αι?να. Η αφορμ? ε?χε δοθε? ?ταν ?να? χωρικ?? ε?δε να λ?μπει μ?σα στη ν?χτα ?να κομμ?τι αργυρομεταλλε?ματο? το οπο?ο στη συν?χεια μετ?φερε στην Τσ?γχη για εξ?ταση. Μετ? την ?δρυση του οικισμο?, εγκαταστ?θηκαν σ' αυτ?ν και καταδιωκ?μενοι απ? τι? τουρκικ?? αρχ?? Τραπεζο?ντιοι, οι Καλπακτσ?δε? και οι Κετσετζ?δε?, καθ?? και κ?τοικοι δι?φορων χωρι?ν τη? Χαλδ?α? ?πω? το Χατ?, το Αγρ?δ' κ.α. Ο σουλτ?νο? Μουρ?τ Δ' , περν?ντα? απ? την περιοχ? το 1530 την ανακ?ρυξε μπε?λ?κι, κ?ρυξε αυτοκρατορικ? ιδιοκτησ?α τα μεταλλε?α, απ?δωσε προν?μια στου? κατο?κου? και σ?στησε εκε? ταρασχαν? (νομισματοκοπε?ο). ^[6] .

Η πρ?τη αναφορ? των μεταλλε?ων τη? Τζ?νιχα? γ?νεται σε οθωμανικ? κατ?στιχο του 1554. Για το δι?στημα 1554-1583 η οθωμανικ? απογραφ? για τη Τζ?νιχα καταγρ?φει α?ξηση των ορθ?δοξων νοικοκυρι?ν απ? 113 σε 478, με?ωση των μουσουλμανικ?ν νοικοκυρι?ν απ? 31 σε 16, καθ?? και ?φιξη αρμενικο? πληθυσμο? (116 νοικοκυρι?). Οι μεταλλευτικ?? δραστηρι?τητε? του χριστιανικο? πληθυσμο? σε συνδυασμ? με την απαλλαγ? απ? τον κεφαλικ? φ?ρο , απ?τρεψαν τον β?αιο εξισλαμισμ? που παρατηρ?θηκε σε ?λλε? περιοχ?? του Π?ντου και λειτο?ργησαν ω? π?λο? ?λξη? χριστιαν?ν μετο?κων απ? τι? γ?ρω περιοχ??. ^[3]

Ακμ? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η π?λη πα?ρνει το ?νομα Γκιουμουσχαν? απ? τον 17ο αι. ^[3] Ο πληθυσμ?? τη? π?λη? λ?γεται ?τι ?φτασε, το 1750, του? 60.000 κατο?κου? ? τι? 5.000 οικογ?νειε?, κατ? την εποχ? τη? ακμ?? των μεταλλε?ων. ^{[6] [7]} Κατ? τον Μικρασι?τη λ?γιο Σ?ββα Ιωανν?δη , πριν το 1870 (σημε?ο κατ? το οπο?ο ?χει συντελεστε? ?δη η μεγ?λη με?ωση του πληθυσμο? τη? π?λη?) στον "Κιουμουσχαν?" κατοικο?σαν 700 οικογ?νειε? απ? τι? οπο?ε? 300 ?ταν ελληνικ??, 200 μωαμεθανικ?? και 200 αρμενικ?? (οι τελευτα?οι ε?χαν μετοικ?σει εκε? σταδιακ? απ? το 1720). Τ?τε στην π?λη λειτουργο?σαν αλληλοδιδακτικ? και ελληνικ? σχολε?ο. Ω? μητρ?πολη και κ?ντρο τη? Χαλδ?α?, η π?λη ε?χε σημαντικ? ρ?λο στην εκπαιδευτικ? κ?νηση τη? περιοχ?? τη? Χαλδ?α?. Επ?ση? ε?χε τι? πλουσι?τερε? εκκλησ?ε?, χ?ρη στα χρυσ? και ασημ?νια αφιερ?ματα των πλο?σιων χριστιαν?ν. Με πρωτοβουλ?α μ?λιστα του μητροπολ?τη Λαυρεντ?ου, ιδρ?θηκε οικοτροφε?ο για του? μαθητ?? των γ?ρω χωρι?ν που σπο?δαζαν στα σχολε?α τη? π?λη?. Ο ?διο? μητροπολ?τη? ε?χε πρωτοστατ?σει και στην ?δρυση ταπητουργε?ου ?που εργ?ζονταν γυνα?κε? τη? περιοχ??. ^[8] .

Παρακμ? των μεταλλε?ων [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Στη συν?χεια ο πληθυσμ?? τη? π?λη? μει?θηκε ραγδα?α, λ?γω τη? εξ?ντληση? των μεταλλε?ων. Οι ?λληνε? Π?ντιοι κ?τοικο? τη? μεταν?στευσαν βαθμια?α σε ?λλε? περιοχ?? του Π?ντου με μεταλλε?α αλλ? και ?ξω απ? αυτ?ν, ?πω? στο Ακ Νταγ Ματ?ν και το Κιουμο?? Ματ?ν . ^[7] . Ωστ?σο, ακ?μη και εκε?νη την εποχ?, κατ? τον Αργυρουπολ?τη λ?γιο Δημοσθ?νη Η. Οικονομ?δη , υπ?ρχαν 5 εκκλησ?ε?, Φροντιστ?ριο (Γυμν?σιο αρρ?νων), Παρθεναγωγε?ο με νηπιαγωγε?ο. Επ?ση? λειτουργο?σαν ο σ?λλογο? εκπαιδευτικ?ν ≪Κυριακ?δη?≫ (ο οπο?ο? επανιδρ?θηκε το 1926 στη Ν?ουσα, ω? ≪Φιλεκπαιδευτικ?? Σ?λλογο? Ναο?ση? ? Κυριακ?δη?≫) και οι σ?λλογοι ≪Φιλ?πτωχο? αδελφ?τη?≫ ≪Μεταλλε??≫, ≪Σωκρ?τη?≫, ≪Φιλαρμονικ?≫ ^[9] .

Οι Ορθ?δοξοι Χριστιανο? κατοικο?σαν σε ?ξη ενορ?ε?: ^[8]

• Ενορ?α του Αγ?ου Ιω?ννου
• Ενορ?α του Αγ?ου Γεωργ?ου (μητρ?πολη)
• Ενορ?α Λιβαδι?ν
• Ενορ?α τη? Παναγ?α?
• Ενορ?α του Σταυρο?
• Ενορ?α του Αγ?ου Θεοδ?ρου.

Την εποχ? αυτ? υπ?ρχε τουρκικ? κεντρικ? σχολε?ο (ρουστι?), 3 ισλαμικ? σχολε?α ( μεντρεσ?δε? ), 5 τζαμι? , Διοικητ?ριο, στρατ?να?, ταχυδρομε?ο, τηλεγραφε?ο , Δημαρχε?ο, αρμενικ? εκκλησ?α και σχολε?ο Αρμεν?ων. Ο πληθυσμ?? τη? π?λη? πριν τον Α' Παγκ?σμιο Π?λεμο ε?χε μειωθε? στα 6.000 ?τομα περ?που (2.500 ?λληνε?, 2.500 Μουσουλμ?νοι, 1.000 Αρμ?νιοι). ^[6]

Παραπομπ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Πηγ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Εγκυκλοπα?δεια του Ποντιακο? Ελληνισμο?, Μαλλι?ρη? Παιδε?α, 1992, λ?μμα Αργυρο?πολη .
• Τερεζ?κη? Γι?ργο?, Χαλδ?α? Μητρ?πολι? (Οθωμανικ? Περ?οδο?) , ?δρυμα Με?ζονο? Ελληνισμο?: Μικρ? Ασ?α , 2006. Ανακτ?θηκε 20/08/2012.

Εξωτερικο? σ?νδεσμοι [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το Βικιλεξικ? ?χει σχετικ? λ?μμα:    Γκιουμο?σχανε

Τα Wikimedia Commons ?χουν πολυμ?σα σχετικ? με το θ?μα    Γκιουμο?σχανε

• Επ?σημη ιστοσελ?δα του Κυβερν?τη ( Τουρκικ? )
• Επ?σημη ιστοσελ?δα του Δ?μου ( Τουρκικ? )
• Argyroupolis (Gumu?hane) στο pontosworld.com ( Αγγλικ? )

Αυτ? το λ?μμα σχετικ? με την Τουρκ?α χρει?ζεται επ?κταση . Μπορε?τε να βοηθ?σετε την Βικιπα?δεια επεκτε?νοντ?? το .