Η
γ?τα του Σρ?ντινγκερ
ε?ναι ?να
νοητικ? πε?ραμα
, που χαρακτηρ?ζεται και ω?
παρ?δοξο
, επινο?θηκε απ? τον Αυστριακ? φυσικ?
?ρβιν Σρ?ντινγκερ
(Erwin Schrodinger) το 1935. Αναπαριστ? αυτ? που ε?δε ω? το πρ?βλημα στην
ερμηνε?α τη? Κοπεγχ?γη?
για την
κβαντομηχανικ?
στην εφαρμογ? τη? σε καθημεριν? αντικε?μενα. Το σεν?ριο παρουσι?ζει μια γ?τα, η οπο?α μπορε? να ε?ναι ταυτ?χρονα ζωνταν? και νεκρ?, με την κατ?στασ? τη? να συνδ?εται με προηγο?μενο τυχα?ο γεγον??. Το νοητικ? πε?ραμα συναντ?ται συν?θω? σε θεωρητικ?? συζητ?σει? για τι? ερμηνε?ε? τη? κβαντομηχανικ??. Κατ? την αν?πτυξη αυτο? του πειρ?ματο? ο Σρ?ντινγκερ επιν?ησε τον ?ρο
κβαντικ? διεμπλοκ?
.
Σ?μφωνα με τον Σρ?ντινγκερ:
[1]
[2]
Κ?ποιο? μπορε? να κατασκευ?σει αρκετ? γελο?ε? περιπτ?σει?. Μια γ?τα κλειδ?νεται σε ?να ατσ?λινο θ?λαμο, μαζ? με την εξ?? δι?ταξη (η οπο?α βρ?σκεται με ασφ?λεια εκτ?? εμβ?λεια? τη? γ?τα?): σε ?ναν
μετρητ? γκ?ιγκερ
υπ?ρχει μια ελ?χιστη ποσ?τητα
ραδιενεργ??
ουσ?α?, τ?σο μικρ??, που κατ? τη δι?ρκεια μια? ?ρα? ?να απ? τα ?τομα διασπ?ται, αλλ? επ?ση? ισοπ?θανα, ?σω? και ?χι. Αν συμβε? αυτ? ο μετρητ?? ενεργοποιε?ται και μ?σω εν??
διακ?πτη (ρελ?)
απελευθερ?νει ?να σφυρ? που σπ?ει μια μικρ?
φι?λη
με
υδροκυ?νιο
. Αν κ?ποιο? αφ?σει αυτ? το σ?στημα μ?νο του για μια ?ρα, μπορε? να υποθ?σει ?τι η γ?τα ε?ναι ακ?μα ζωνταν?, ε?ν στο μεταξ? δεν ?χει διασπαστε? κ?ποιο ?τομο. Η
κυματοσυν?ρτηση
του συστ?ματο? μπορε? να το εκφρ?σει, αν υπ?ρχει σε αυτ? και η ζωνταν? και η νεκρ? γ?τα (συγχωρ?στε μου την ?κφραση) αναμεμιγμ?νε? ? δι?χυτε? εξ?σου.
Κλασικ? τ?τοιε? περιπτ?σει? απροσδιοριστ?α? αρχικ? περιορισμ?νε? στο ατομικ? επ?πεδο, μετασχηματ?ζονται σε μακροσκοπικ?? απροσδιοριστ?ε?, οι οπο?ε? μπορο?ν να επιλυθο?ν με απευθε?α? παρατ?ρηση. Αυτ? μα? εμποδ?ζει απ? το να δεχτο?με ?τσι αφελ?? ?να "θολ? μοντ?λο" που αναπαριστ? την πραγματικ?τητα. Απ? μ?νο του δεν συμπεριλαμβ?νει τ?ποτα ασαφ?? ? αντιφατικ?. Υπ?ρχει διαφορ? μεταξ? μια? κουνημ?νη? και "out-of-focus" φωτογραφ?α? και μεταξ? εν?? στιγμι?τυπου σ?ννεφων και ομ?χλη?.
?
Erwin Schrodinger,
Die gegenwartige Situation in der Quantenmechanik (The present situation in quantum mechanics)
, Naturwissenschaften
(translated by John D. Trimmer in Proceedings of the American Philosophical Society)
Το περ?φημο
νοητικ? πε?ραμα
του Σρ?ντινγκερ θ?τει το ερ?τημα, "
π?τε
?να κβαντικ? σ?στημα σταματ?ει να υπ?ρχει σε μια
κβαντικ? υπ?ρθεση
καταστ?σεων και γ?νεται το ?να ? το ?λλο;" (Πιο τεχνικ?, π?τε μια πραγματικ? κβαντικ? κατ?σταση σταματ? να ε?ναι
γραμμικ?? συνδυασμ??
καταστ?σεων, που παριστο?ν διαφορετικ?? κλασικ?? καταστ?σει? και αντ' αυτο? αρχ?ζει να ?χει μοναδικ? κλασικ? συμπεριφορ?;) Αν η γ?τα επιζε?, θυμ?ται μ?νο ?τι ?ταν ζωνταν?. Αλλ? επεξηγ?σει? του
παρ?δοξου EPR
που ε?ναι συνεπε?? με την κλασικ? μικροσκοπικ? κβαντομηχανικ? απαιτο?ν ?τι μακροσκοπικ? αντικε?μενα, ?πω? οι γ?τε? και οι φορητο? υπολογιστ??, δεν ?χουν π?ντα μοναδικ? κλασικ? περιγραφ?. Το νοητικ? πε?ραμα απεικον?ζει αυτ? το φαινομενικ? παρ?δοξο. Η δια?σθησ? μα? προστ?ζει ?τι καν?να? παρατηρητ?? δε μπορε? να βρ?σκεται σε μ?ξη καταστ?σεων, ?μω? η γ?τα, ?πω? φα?νεται απ? το νοητικ? πε?ραμα, μπορε? να ε?ναι αυτ? η μ?ξη. Χρει?ζεται η γ?τα να γ?νει παρατηρητ??, ? απ? μ?νη τη? η ?παρξη σε μια καλ? καθορισμ?νη κλασικ? κατ?σταση απαιτε? κ?ποιον εξωτερικ? παρατηρητ?; Κ?θε εναλλακτικ? λ?ση φα?νεται παρ?λογη για τον
?λμπερτ Α?νστ?ιν
, ο οπο?ο? εντυπωσι?στηκε απ? την ικαν?τητα του νοητικο? πειρ?ματο? να τον?ζει αυτ? τα θ?ματα. Σε γρ?μμα του προ? τον Σρ?ντινγκερ το 1950, ?γραψε:
Ε?σαι ο μοναδικ?? σ?γχρονο? φυσικ??, π?ραν του
Λ?ουε
, ο οπο?ο? μπορε? να δει ?τι κ?ποιο? δε μπορε? απλ? να προσπερ?σει την υπ?θεση τη? πραγματικ?τητα?, αν θ?λει ε?ναι ειλικριν??. Οι περισσ?τεροι δε βλ?πουν το επικ?νδυνο παιχν?δι που πα?ζουν με την πραγματικ?τητα-πραγματικ?τητα ω? κ?τι ανεξ?ρτητο απ? αυτ? που ε?ναι πειραματικ? καθιερωμ?νο. Η ερμηνε?α του?, ωστ?σο, αντικρο?εται τ?σο κομψ? απ? το δικ? σου σ?στημα του ραδιενεργο? ατ?μου + ενισχυτ? + πυρ?τιδα + γ?τα στο κουτ?, στο οπο?ο η κυματοσυν?ρτηση του συστ?ματο? περι?χει και την ζωνταν? γ?τα και την κομματιασμ?νη. Καν?να? δε μπορε? να αμφιβ?λει ?τι η παρουσ?α ? απουσ?α τη? γ?τα?, ε?ναι κ?τι ανεξ?ρτητο τη? πρ?ξη? του παρατηρητ?.
[3]
Α?σθηση προκαλε? το γεγον?? ?τι η πυρ?τιδα δεν αναφ?ρεται στον μηχανισμ? του Σρ?ντινγκερ, ο οπο?ο? χρησιμοποιε? μετρητ? Γκ?ιγκερ ω? ενισχυτ? και υδροκυ?νιο ω? πυρ?τιδα. Η πυρ?τιδα αναφ?ρθηκε στην αρχικ? υπ?θεση του Σρ?ντινγκερ 15 χρ?νια νωρ?τερα και προφαν?? ο Α?νστ?ιν το συν?χισε στην τωριν? συζ?τηση. Θα πρ?πει να σημειωθε? ?τι ο Α?νστ?ιν ?χι μ?νο ποτ? δεν συμπ?θησε την
κβαντικ? μηχανικ?
αλλ? β?σει των πειραματικ?ν αποδε?ξεων του θεωρ?ματο? του Μπελ
[4]
(John Stewart Bell) η ?ποψη του Α?νστ?ιν περ? κβαντικ?? σ?μπλεξη? αποδε?χθηκε θεμελιωδ?? λ?θο?.
"Πρ?γματι, η θ?ση και η ταχ?τητα εν?? ηλεκτρον?ου δεν ε?ναι δυνατ? να καθοριστο?ν την ?δια χρονικ? στιγμ?, αλλ? κ?τι τ?τοιο σημα?νει απλ?? ?τι αυτ?? δεν ε?ναι οι κατ?λληλε? ποσ?τητε? που πρ?πει να χρησιμοποιο?με για την περιγραφ? του. Αυτ? που χαρακτηρ?ζει το ηλεκτρ?νιο ?
οποιοδ?ποτε σ?νολο σωματιδ?ων
κ?θε χρονικ? στιγμ? ε?ναι μια
κυματοσυν?ρτηση
. Αν υπ?ρχει ?να?
?νθρωπο?
που
παρατηρε?
τα σωματ?δια, τ?τε η κατ?σταση
ολ?κληρου του συστ?ματο?
,
συμπεριλαμβανομ?νου του παρατηρητ?
, περιγρ?φεται απ? μια
ενια?α κυματοσυν?ρτηση
."
Steven Weinberg, ?νειρα για μια Τελικ? Θεωρ?α, 1995 - κ?τοπτρο (Dreams of a Final Theory, 1992 - Pantheon Books)
(
ISBN
9607023943
)
/
(
ISBN
9780679744085
)
[5]