Αριστε?δη? Μωρα?τ?νη?
Ψευδ?νυμο	Ατρ?μητο? Αεροπ?ρο?, ?σσο? τη? Μεσογε?ου [1]
Γ?ννηση	3 Φεβρουαρ?ου 1891 Α?γινα
Θ?νατο?	22 Δεκεμβρ?ου 1918 (27 ετ?ν) ?λυμπο?
Ενταφιασμ??	?γνωστο
Χ?ρα	Ελλ?? (1906-1918)
Κλ?δο?	Πολεμικ? Ναυτικ?
Βαθμ??	Πλωτ?ρχη?
Διοικ?σει?	Ναυτικ? Αεροπορικ? Υπηρεσ?α
Μ?χε?/π?λεμοι	Βαλκανικο? Π?λεμοι , Α' Παγκ?σμιο? Π?λεμο?
Τιμ??	Ελληνικ?? Πολεμικ?? Σταυρ?? Τ?γμα Διακεκριμ?νη? Υπηρεσ?α? ( Η.Β. )
Σχετικ? πολυμ?σα
δεδομ?να ( π   ?   σ   ?   ε )

Ο Αριστε?δη? Μωρα?τ?νη? ( 3 Φεβρουαρ?ου 1891 - 22 Δεκεμβρ?ου 1918 ) ?ταν ?λληνα? αξιωματικ?? του Πολεμικο? Ναυτικο? και απ? του? πρωτοπ?ρου? τη? ελληνικ?? αεροπορ?α? . Κατ? τη δι?ρκεια των Βαλκανικ?ν Πολ?μων (1912-1913) πραγματοπο?ησε μαζ? με τον Μιχα?λ Μουτο?ση την πρ?τη στην παγκ?σμια ιστορ?α αεροπορικ? αποστολ? ναυτικ?? συνεργασ?α? . Ο Αριστε?δη? Μωρα?τ?νη? τα επ?μενα ?τη πρωτοστ?τησε στην εκπα?δευση ν?ων Ελλ?νων πιλ?των, εν? αν?λαβε πρωτοβουλ?ε? για την αν?δειξη τη? ναυτικ?? αεροπορ?α? τη? οπο?α? ?ταν διοικητ??. Το 1916 κατατ?χτηκε στο Κ?νημα Εθνικ?? Αμ?νη? του Ελευθερ?ου Βενιζ?λου και συμμετε?χε δυναμικ? ω? εκπαιδευτ?? αεροπ?ρων και επικεφαλ?? αεροπορικ?ν αποστολ?ν στο Μακεδονικ? Μ?τωπο του Α' Παγκοσμ?ου Πολ?μου , καθ?? και στι? περιοχ?? των Δαρδανελλ?ων , στο ανατολικ? Αιγα?ο και στη Μικρ? Ασ?α , μ?χρι και το τ?λο? του Πολ?μου.

Αναδε?χτηκε στον κορυφα?ο ≪ ιπτ?μενο ?σσο ≫ τη? ελληνικ?? Πολεμικ?? Αεροπορ?α?, ?χι μ?νο του Α' Παγκοσμ?ου Πολ?μου , αλλ? και γενικ?τερα τη? αεροπορικ?? ιστορ?α? τη? Ελλ?δα?, ^[2] με συνολικ? ενν?α καταρρ?ψει? εχθρικ?ν αεροσκαφ?ν. ^[3] Παρ?λληλα, απ?σπασε σημαντικ?? διακρ?σει? απ? την Ελληνικ? και τη Βρετανικ? Κυβ?ρνηση. Τον Νο?μβριο του 1918, μετ? τη συνθηκολ?γηση τη? Οθωμανικ?? Αυτοκρατορ?α? , ?ταν επικεφαλ?? του ελληνικο? αεροπορικο? σμ?νου? που π?ταξε στην Κωνσταντινο?πολη . Τον Δεκ?μβριο του ?διου ?του?, σκοτ?θηκε σε αεροπορικ? δυστ?χημα λ?γω δυσμεν?ν καιρικ?ν συνθηκ?ν, αφ?νοντα? σημαντικ? ?ργο στον τομ?α τη? αν?πτυξη? του αεροπορικο? ορ?ματο?, συμπεριλαμβανομ?νου και στη δημιουργ?α τοπικ?? αεροπορικ?? βιομηχαν?α?. ^[4]

Βαλκανικο? Π?λεμοι [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Πρ?ιμη ναυτικ? σταδιοδρομ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο Μωρα?τ?νη? γενν?θηκε στην Α?γινα το 1891. Τον Σεπτ?μβριο του 1906 εισ?λθε ω? δ?κιμο? στη Σχολ? Ναυτικ?ν Δοκ?μων και αποφο?τησε ω? σημαιοφ?ρο? του Ελληνικο? Βασιλικο? Ναυτικο? το 1910. ?ταν ξ?σπασαν οι Βαλκανικο? Π?λεμοι , τον Οκτ?βριο του 1912, υπηρετο?σε ω? ?παρχο? στο τορπιλοβ?λο ≪Τ15≫, που δρο?σε στην περιοχ? τη? Λ?μνου . Το συγκεκριμ?νο σκ?φο? ?ταν υπε?θυνο για τη ρυμο?λκηση και γενικ?τερα την ασφ?λεια του ≪Ναυτ?λου≫, εν?? υδροπλ?νου τ?που Astra Hydroplane που ε?χε αναλ?βει να εκτελ?σει αποστολ?? αναγν?ριση? στην συγκεκριμ?νη περιοχ?. ^[5]

?στερα απ? τη νικηφ?ρα για την Ελλ?δα Ναυμαχ?α τη? ?λλη? , στι? 5 Ιανουαρ?ου 1913, ο οθωμανικ?? στ?λο? ε?χε υποχωρ?σει στο στεν? των Δαρδανελλ?ων . Για τον λ?γο αποφυγ?? κ?ποιου αιφνιδιασμο?, θεωρ?θηκε σημαντικ? απ? την ελληνικ? ναυτικ? διο?κηση, να συλλεχθο?ν πληροφορ?ε? για τη θ?ση και την κατ?σταση του οθωμανικο? ναυτικο?. Για αυτ? το σκοπ? διατ?χθηκε αναγνωριστικ? αποστολ? με υδροπλ?νο Maurice Farman MF.7 , καθ?? ο ≪Ναυτ?λο?≫ παρουσ?αζε σοβαρ? μηχανικ? προβλ?ματα. Χειριστ?? του υδροπλ?νου ?ταν ο αεροπ?ρο? του στρατο?, υπολοχαγ?? Μιχα?λ Μουτο?ση? , εν? στην αποστολ? ε?χε προβλεφθε? να υπ?ρχει και παρατηρητ?? απ? το ναυτικ?, προκειμ?νου να ?χει τη δυνατ?τητα να αναγνωρ?σει τα πλο?α του εχθρικ? στ?λου. Τη θ?ση αυτ? αν?λαβε ο Αριστε?δη? Μωρα?τ?νη?, αφο? παρ’ ?λο που δεν ε?χε πτητικ? εμπειρ?α, ζ?τησε απ? τον κυβερν?τη του θωρηκτο? ≪ Αβ?ρωφ ≫, αντιπλο?αρχο Σοφοκλ? Δο?σμανη , να συμμετ?σχει στην αποστολ?. Τελικ? η πρ?τασ? του ?γινε δεκτ?, μετ? απ? ?γκριση του ?διου του αρχηγο? στ?λου, ναυ?ρχου Πα?λου Κουντουρι?τη . ^[6]

Η πρ?τη αεροπορικ? αποστολ? ναυτικ?? συνεργασ?α? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

?τσι, στι? 24 Ιανουαρ?ου ( 5 Φεβρουαρ?ου ν?ου ημερολογ?ου ) ο σημαιοφ?ρο? Αριστε?δη? Μωρα?τ?νη? ω? παρατηρητ?? και ο υπολοχαγ?? Μιχα?λ Μουτο?ση? ω? χειριστ??, ?στερα απ? εντολ? του διοικητ? τη? ναυτικ?? β?ση? Μο?δρου , ξεκ?νησαν για την αποστολ? με το συγκεκριμ?νο υδροπλ?νο. Στι? 08.30 το πρω? το αεροσκ?φο? του? αποθαλασσ?θηκε και π?ταξε διαδοχικ? π?νω απ? τον Ελλ?σποντο και την Καλλ?πολη , ?που κατ?πτευσε την εχθρικ? ναυτικ? β?ση του Ναγαρ?. Η πορε?α που ακολο?θησαν ?ταν σκοπ?μω? τεθλασμ?νη ?στε να αποφ?γουν τα τουρκικ? παρατηρ?τρια. Απ? ?ψο? 1.200 μ. ο Μωρα?τ?νη? αναγν?ρισε μεγ?λο μ?ρο? του εχθρικο? στ?λου: το θωρηκτ? ≪Χα?ρεδ?ν Μπαρμπαρ?σσα≫, τρ?α τορπιλοβ?λα και επτ? αντιτορπιλικ? . Μ?λιστα ?να απ? τα αντιτορπιλικ? ε?χε υποστε? σοβαρ?? ζημι?? και επισκευαζ?ταν στα αβαθ?. ?λε? αυτ?? οι πληροφορ?ε? αποτυπ?θηκαν σε ?να πρ?χειρο σχεδι?γραμμα που το συμπλ?ρωσε κατ? τη δι?ρκεια τη? πτ?ση?. ^[7]

Κατ? τη δι?ρκεια τη? αναγνωριστικ?? αποστολ??, το ελληνικ? αεροσκ?φο? δεχ?ταν τα πυρ? των τουρκικ?ν πυροβολε?ων, αλλ? και απ? τα ατομικ? ?πλα των Το?ρκων στρατιωτ?ν, που δεν κατ?φεραν να το χτυπ?σουν. Αμ?σω? μετ? την αναγν?ριση, ο Μωρα?τ?νη? ?ριξε τ?σσερι? αυτοσχ?διε? β?μβε? που προκ?λεσαν επιφανειακ?? ζημι?? στην προβλ?τα, καθ?? και σε σκ?φη στο το?ρκικο αγκυροβ?λιο. Στην επιστροφ? κατευθ?νθηκαν με το αεροσκ?φο? προ? τη Λ?μνο, αλλ? νοτιοδυτικ? τη? ?μβρου εκτελ?στηκε, λ?γω μηχανικ?? βλ?βη?, αναγκαστικ? προσθαλ?σσωση. Στην περιοχ? ?σπευσε το αντιτορπιλικ? ≪ Β?λο? ≫ που το ρυμο?λκησε και το μετ?φερε τελικ? στον Μο?δρο στι? 15:30. Η συνολικ? δι?ρκεια τη? πτ?ση? ?ταν 2 ?ρε? και 20 λεπτ?, εν? το αεροσκ?φο? δι?νησε 120 χλμ. Ω? προ? τον αντικειμενικ? στ?χο τη?, δηλαδ? την αναγν?ριση του οθωμανικο? στ?λου στο αγκυροβ?λιο του Ναγαρ?, η αποστολ? στ?φθηκε με απ?λυτη επιτυχ?α. ^[8]

Η συγκεκριμ?νη αποστολ? θεωρε?ται ω? η πρ?τη στην ιστορ?α αεροπορικ? αποστολ? ναυτικ?? συνεργασ?α? και ε?χε ευρε?α απ?χηση στο τ?πο τη? εποχ??, ελληνικ? και διεθν?. ^{[9] [10]} Η σημασ?α τη? για τι? ελληνικ?? δυν?μει? ?ταν σημαντικ?τατη. Εκτ?? απ? το γεγον?? ?τι συγκεντρ?θηκαν πολ?τιμε? πληροφορ?ε?, διαφ?νηκε πλ?ον η δυνατ?τητα να αξιοποιηθε? το αεροπλ?νο σε δι?φορε? αποστολ?? προ? ?φελο? τη? Ελλ?δα?. Για τον ?διο τον Μωρα?τ?νη το γεγον?? αυτ? σημ?δεψε τη σταδιοδρομ?α του και στο εξ?? η αεροπορ?α θα μονοπωλ?σει το ενδιαφ?ρον του. ^[7]

Αεροπορικ? εκπα?δευση και Κ?νημα Εθνικ?? Αμ?νη? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Μετ? τη λ?ξη των Βαλκανικ?ν Πολ?μων, ο Μωρα?τ?νη? ?ταν απ? του? πρ?του? αξιωματικο?? του ναυτικο? που απ?κτησαν αεροπορικ? εκπα?δευση. Μ?λιστα, για την εκπα?δευση των Ελλ?νων πιλ?των ε?χε μεταβε? και βρετανικ? αποστολ? στην Ελλ?δα. Παρ?λληλα, οργαν?θηκε η Ναυτικ? Αεροπορικ? Υπηρεσ?α και παρελ?φθησαν ν?α αεροσκ?φη: 7 υδροπλ?να Sopwith Greek Seaplane . Με το ξ?σπασμα ?μω? του Α' Παγκοσμ?ου Πολ?μου σταμ?τησαν οι ν?ε? παραλαβ??. Ο Μωρα?τ?νη? ολοκλ?ρωσε την αεροπορικ? του εκπα?δευση τον Οκτ?βριο του 1914, στην Ελευσ?να . ^[11]

Εντ?? του 1914, με προσωπικ?? του πρωτοβουλ?ε? συντ?λεσε στη λειτουργ?α σχολ?? ναυτικ?? αεροπορ?α?, εν? αντ?στοιχη πρωτοβουλ?α ε?χε αναλ?βει εκε?νη την εποχ?, για την στρατιωτικ? αεροπορ?α, ο επ?ση? πρωτοπ?ρο? ?λληνα? αεροπ?ρο? Δημ?τριο? Καμπ?ρο? . ^[12] Επιπρ?σθετα, ο Μωρα?τ?νη? αν?λαβε και τα καθ?κοντα του εκπαιδευτ? πιλ?των στη ν?α αυτ? σχολ? που λειτο?ργησε στο Παλαι? Φ?ληρο , εν? σε λ?γο καιρ?, τον Μ?ιο του 1915, αν?λαβε και την ?δια τη διο?κηση τη? Ναυτικ?? Αεροπορ?α?, φ?ροντα? πλ?ον το βαθμ? του υποπλοι?ρχου. ^{[13] [12]}

?ταν ξ?σπασε, τον Σεπτ?μβριο του 1916, το κ?νημα τη? Εθνικ?? Αμ?νη? στη Θεσσαλον?κη με επικεφαλ?? τον Ελευθ?ριο Βενιζ?λο , ο Μωρα?τ?νη? ?σπευσε κατευθε?αν να καταταχθε? μαζ? με πολλο?? ?λλου? αξιωματικο?? τη? Ναυτικ?? Αεροπορ?α?. Αμ?σω? μετ? προωθ?θηκε στη Θ?σο και τη Λ?μνο . Ο ?διο? ορ?στηκε και π?λι διοικητ?? τη? Ναυτικ?? Αεροπορ?α?, η οπο?α ε?χε την υποστ?ριξη τη? 2η? Πτ?ρυγα? του Βρετανικο? Ναυτικο?. ^[13]

Α' Παγκ?σμιο? Π?λεμο? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Δραστηρι?τητα στο Μακεδονικ? Μ?τωπο [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Εκτ?? απ? διοικητ??, ο Μωρα?τ?νη?, ε?χε αναλ?βει παρ?λληλα και το ?ργο τη? εκπα?δευση? ν?ων πιλ?των. Ο ?διο? ?ταν π?ντα επικεφαλ?? των αεροπορικ?ν σχηματισμ?ν, με συμμετοχ? και των εκπαιδευ?μενων στο πεδ?ο τη? μ?χη?, σε πραγματικ?? συνθ?κε? πολ?μου, ω? αναπ?σπαστο τμ?μα τη? εκπα?δευσ?? του?. ^[14] Εκε?νη την εποχ? οι ?λληνε? πιλ?τοι πραγματοποιο?σαν αποστολ?? π?νω απ? την κατεχ?μενη απ? γερμανο-βουλγαρικ? στρατε?ματα Θρ?κη και ανατολικ? Μακεδον?α , ?που τα τελευτα?α ε?χαν αναπτ?ξει σημαντικ?? αεροπορικ?? δυν?μει? και εγκαταστ?σει?. Απ? τι? πιο παρ?τολμε? αποστολ?? που αν?λαβε εκε?νη την εποχ?, ?ταν στι? 18 Μα?ου 1917. Με παρατηρητ? τον Παντελ? Ψ?χα βομβ?ρδισε το εχθρικ? αεροδρ?μιο του Ζ?ρεβιτ?, στην κατεχ?μενη Δρ?μα , με αεροσκ?φο? Farman. Στην ?δια αποστολ? βομβ?ρδισε και τρει? εχθρικ?? αμαξοστοιχ?ε?. Η αποστολ? σημε?ωσε απ?λυτη επιτυχ?α, εν? τα πυκν? αντιαεροπορικ? πυρ? δεν κατ?φεραν να πλ?ξουν το αεροσκ?φο? του. ^[15]

Παρ?λληλα, τον Μ?ιο του 1917, σχηματ?στηκε η ελληνικ? μο?ρα αεροσκαφ?ν ≪Ζ≫, που αναλ?μβανε αποστολ?? σε ?λο το μ?κο? του Μακεδονικο? Μετ?που . Ο Μωρα?τ?νη?, παρ?λο που τα εχθρικ? γερμανικ? αεροσκ?φη ?ταν πιο εξελιγμ?να, κατ?φερνε με σωστο?? ελιγμο?? να φ?ρνει σε π?ρα? τι? αποστολ?? που ε?χε αναλ?βει. Στι? 4 Ιουν?ου 1917, ?ταν επικεφαλ?? αεροπορικο? σχηματισμο? και πετο?σε με αεροσκ?φο? Camel. Πραγματοποι?θηκε αερομαχ?α με γερμανικ? Fokker, που τελικ? δεν κατ?φερε να τον πλ?ξει. ?μω? το εχθρικ? αεροσκ?φο?, μετ? την ανεπιτυχ? προσπ?θεια, κατ?ρριψε ?να ?λλο ελληνικ? αεροσκ?φο? τ?που Farman, που επ?βαιναν ο Παντελ?? Ψ?χα? και ο Δημ?τριο? Αργυρ?πουλο? . Ο τελευτα?ο? σκοτ?θηκε κατ? την πρ?σκρουση στην θ?λασσα. ^[15]

Αποστολ?? μετ? την επ?σημη ε?σοδο τη? Ελλ?δα? στον Π?λεμο [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

?ταν η Ελλ?δα εισ?λθε επ?σημα στον Α' Παγκ?σμιο Π?λεμο στον πλευρ? τη? Αντ?ντ τον Ιο?νιο του 1917, ο Μωρα?τ?νη? τοποθετ?θηκε και π?λι στον τομ?α βορε?ου Αιγα?ου , ?που πετο?σε μαχητικ? αεροσκ?φη Sopwith Camel υπ? βρετανικ? διο?κηση, ^[16] εν? ο ?διο? τελο?σε π?ντα διοικητ?? των ελληνικ?ν μοιρ?ν τη? Ναυτικ?? Αεροπορικ?? Υπηρεσ?α?. Παρ?λληλα, εντ?θηκε και η εκπαιδευτικ? προσπ?θεια για την κατ?ρτιση ν?ων αεροπ?ρων, τη? οπο?α? ηγο?νταν. ?ταν επικεφαλ?? αεροπορικ?ν σχηματισμ?ν σε αποστολ?? που πραγματοποι?θηκαν στην περιοχ? τη? Καλλ?πολη? και γενικ?τερα στην Ανατολικ? Θρ?κη. Μ?λιστα βομβ?ρδισε τα εχθρικ? πολυβολε?α του Τσαν?κ-Καλ?. Δεν ?λειψαν και οι καταρρ?ψει? γερμανικ?ν αεροσκαφ?ν απ? τον Μωρα?τ?νη κατ? τη δι?ρκεια αερομαχι?ν, ?πω? ?γινε στι? 2 Αυγο?στου 1917. ^[15]

Δρ?ση κατ? την ≪Κατ?σταση Γκα?μπεν≫ [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Στι? 20 Ιανουαρ?ου του 1918, σημει?θηκε σημαντικ? αεροπορικ? δραστηρι?τητα στα Δαρδαν?λλια, λ?γω τη? δρ?ση? του γερμανικο? θωρηκτο? ≪ Γκα?μπεν ≫ (Goeben), που ε?χε ενταχθε? προσωριν? στον οθωμανικ? στ?λο ω? ≪Γιαβο?ζ Σουλτ?ν Σελ?μ≫, ?μω? διατηρο?σε το γερμανικ? του πλ?ρωμα και υπαγ?ταν στο γερμανικ? στρατηγε?ο. ^[17] Το ≪Γκα?μπεν≫ προσπ?θησε να επιτεθε? στη συμμαχικ? ναυτικ? β?ση τη? ?μβρου , αλλ? ?πεσε σε ναρκοπ?διο. Ο Μωρα?τ?νη? με αεροσκ?φο? Sopwith Camel, και εν? συν?δευε δ?ο βρετανικ? βομβαρδιστικ? που κατευθ?νονταν εναντ?ον του θωρηκτο?, δ?χτηκε ξαφνικ? επ?θεση απ? δ?κα εχθρικ? μαχητικ?. Τελικ? με επικινδ?νου? ελιγμο?? κατ?φερε να εκδι?ξει το επιτιθ?μενο σμ?νο? εν? κατ?ρριψε τρ?α απ? τα εχθρικ? αεροσκ?φη. ^[18] Στο αεροσκ?φο? του, λ?γω των συνεχ?ν αερομαχι?ν καταμετρ?θηκαν, μετ? το π?ρα? τη? αποστολ??, συνολικ? 20 τρ?πε?, προερχ?μενε? απ? τα πολυβ?λα των εχθρικ?ν αεροσκαφ?ν. ^[19] Ο ?διο? περι?γραψε σε συν?δελφ? του αργ?τερα μ?ρο? αυτ?? τη? εμπειρ?α ω? εξ??: ^[20]

...Με το πρ?το ?ψο? ?να? γερμαν?? εμπρ?? μου, του επιτ?θεμαι και σε λ?γο τον βλ?πω να π?φτη. Αν και ?μουν β?βαιο? με τον τρ?πο που ?πεφτε ?τι δεν ε?χε ελπ?δα ?θελα να τον παρακολουθ?σω, αλλ' εν τω μεταξ? βλ?πω ?λλον να με πλησι?ζη. Επιτ?θεμαι τ?τε ει? αυτ?ν και δεν προφθ?νω να βεβαιωθ? ?τι τον κατ?βασα ασφαλ?? ?σον τον πρ?τον ?ταν ακο?ω το μοτ?ρ μου να ρατ?ρη και μετ' ολ?γον να σταματ? χωρ?? να σταματ?σει ευτυχ?? η ?λιξ. Πλαν?ροντα? ?πεφτα μεταξ? Στεν?ν και Μαυρι?ν, ε?χα αρχ?ση ν' απελπ?ζωμαι ?ταν ακο?ω π?σω μου μυδραλιοβ?λο. Γυρ?ζω βλ?πω ?να γερμαν? να με κτυπ?. Ε?χα ?ψο? ω? 800 μ?τρα μ?νο. Ξαν? προσπαθ? να θ?σω ει? κ?νησιν το μοτ?ρ μου πλ?ρη? απελπισ?α? και περι?ργω? το βλ?πω να πα?ρνη εμπρ??. Ε! πια καταλαβα?νει?. Βρ?σκομαι αμ?σω? στην ουρ? του και δεν τον ?φησα ?ω? ?του τον ε?δα να π?φτη και να χ?νεται εκε? που ελογ?ριαζα προ ολ?γου τον εαυτ? μου...

Οι βομβαρδισμο? κατ? του εχθρικο? θωρηκτο? συνεχ?στηκαν, εν? στι? 22 Φεβρουαρ?ου πιθαν?τατα πραγματοποι?θηκε αερομαχ?α μεταξ? του Μωρα?τ?νη και του Γερμανο? ≪?σσου≫, ?μιλ Μ?ινεκε , με αμφ?ρροπο αποτ?λεσμα. ^[21]

Λ?γω τη? τολμηρ?? δραστηρι?τητα? που αν?πτυξε ο Μωρα?τ?νη?, απ?σπασε πολλο?? εντυπωσιακο?? σχολιασμο?? απ? ξ?νου? πολεμικο?? ανταποκριτ??, εν? τιμ?θηκε απ? την Ελληνικ? και τη Βρετανικ? Κυβ?ρνηση με δι?φορα παρ?σημα και συγχαρητ?ριε? επιστολ??. Ιδια?τερα, η κυβ?ρνηση τη? Μεγ?λη? Βρεταν?α? τον τ?μησε με το μετ?λλιο του Τ?γματο? Διακεκριμ?νη? Υπηρεσ?α? ( Distinguished Service Order ). ^[22] Επ?ση?, μεταξ? των πιλ?των των συμμαχικ?ν δυν?μεων ?μεινε ?τυπα γνωστ?? ω? ≪?σσο? των αεροπ?ρων τη? Μεσογε?ου≫ και ≪ατρ?μητο? αεροπ?ρο?≫. ^[1]

Οργ?νωση και δημιουργ?α των ελληνικ?ν μοιρ?ν [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Μετ? την επιχε?ρηση Γκα?μπεν, και λ?γω τη? εκτεταμ?νη? και επιτυχο?? δραστηρι?τητα? που αν?πτυξαν τα αεροσκ?φη τη? Ελληνικ?? Ναυτικ?? Αεροπορικ?? Υπηρεσ?α?, συγκροτ?θηκαν στο β?ρειο Αιγα?ο, τον Μ?ιο του 1918, τ?σσερι? μο?ρε? αεροσκαφ?ν με τι? κωδικ?? ονομασ?ε? Η1, Η2, Η3 και Η4. ^[23] Ο ?διο? ο Μωρα?τ?νη? τοποθετ?θηκε επικεφαλ?? τη? Η2 μο?ρα? με ?δρα τον Μο?δρο. ^[23]

Η Η2 μο?ρα του πλωτ?ρχη πλ?ον Μωρα?τ?νη μεταστ?θμευσε για ?να δι?στημα στο αεροδρ?μιο Καλλον?? στη Λ?σβο . Εν τω μεταξ?, η παρουσ?α τη? ελληνικ?? αεροπορ?α? στον ενα?ριο χ?ρο του ανατολικο? Αιγα?ου ε?χε σαν αποτ?λεσμα να εξασθεν?σουν οι ενα?ριε? εχθρικ?? (γερμανο-τουρκικ??) επιδρομ?? στην περιοχ? απ? τι? οπο?ε? υπ?φερε ο τοπικ?? πληθυσμ??. Απ? την Καλλον? πραγματοποι?θηκαν αποστολ?? βομβαρδισμο? εναντ?ον των εχθρικ?ν αεροδρομ?ων του Καζαμ?ρ στη Σμ?ρνη , του Σαντζ?κ Καλ? και τη? Μενεμ?νη?, καθ?? και κατ? οχυρ?σεων και πολεμικ?ν εγκαταστ?σεων στη Σμ?ρνη, ^[24] αλλ? και τη? γ?φυρα? τη? Μαγνησ?α? . Σε μ?α αποστολ? ο Μωρα?τ?νη?, πετ?ντα? με υδροπλ?νο Farman, κατ?φερε να βομβαρδ?σει γερμανικ? καταδρομικ? στο λιμ?νι τη? Σμ?ρνη?, στρατιωτικ?? εγκαταστ?σει? μ?σα στην π?λη, εν? δι?φυγε εγκα?ρω? πριν την ?φιξη εχθρικ?ν καταδιωκτικ?ν. ^[25]

Κατ? το δι?στημα εκε?νο, τουρκικ? αεροσκ?φο? ε?χε ρ?ξει ερματισμ?νο φ?κελο στην Καλλον?, με το οπο?ο ζητο?σε να γνωρ?σει για την τ?χη πληρ?ματο? διθ?σιου αεροπλ?νου που καταρρ?φθηκε απ? ελληνικ? πυροβολαρχ?α στη γειτονικ? Χ?ο . Στι? 20 Ιουλ?ου, σε πνε?μα ευγενο?? ?μιλλα?, ο Μωρα?τ?νη? ?ριξε σχετικ? απ?ντηση στο αεροδρ?μιο του Καζαμ?ρ, με την οπο?α πληροφορο?σε για την τ?χη του πληρ?ματο? και ?τι δεν υπ?ρχει λ?γο? ανησυχ?α?, καθ?? του? βεβα?ωσε ?τι οι ?λληνε? γνωρ?ζουν να σ?βονται του? αιχμαλ?του?. ^[26]

Παρ?λληλα, ο Μωρα?τ?νη? ?ταν ιδια?τερα τολμηρ?? στι? αποστολ?? που αναλ?μβανε. Στι? 22 Ιουλ?ου σε επιχε?ρηση κατ? του αεροδρομ?ου του Καζαμ?ρ, παρ' ?λο που αντιλ?φθηκε εγκα?ρω? ?τι ο κινητ?ρα? του αεροσκ?φου? του παρουσ?ασε μηχανικ? βλ?βη, επ?μεινε στην πραγματοπο?ηση τη? αποστολ??, με αποτ?λεσμα να θ?σει σε κ?νδυνο τον εαυτ? του κατ? τη δι?ρκεια προσβολ?? των τουρκικ?ν θ?σεων. ^[27] Μ?λιστα, την πιο κρ?σιμη στιγμ? τη? αποστολ??, εν? πετο?σε π?νω απ? τα τουρκικ? πολυβολε?α κοντ? στο αεροδρ?μιο, κινδ?νεψε να καταρριφθε?, καθ?? το αεροσκ?φο? του δεν ?ταν δυνατ?ν, λ?γω τη? βλ?βη?, να π?ρει το απαρα?τητο ?ψο?. ^[28] Το Υπουργε?ο Ναυτικ?ν του απ?στειλε σ?σταση με την οπο?α τον προ?τρεπε να μη θ?τει τη ζω? του σε κ?νδυνο. Παρ' ?λα αυτ? ο ?λληνα? αεροπ?ρο? αγν?ησε αυτ? τη σ?σταση και με ?γγραφη απ?ντηση που ?δωσε, θε?ρησε ?τι δεν ε?ναι σ?μφωνη με το στρατιωτικ? πνε?μα. ^{[25] [27]}

Εν?ργειε? για τη δημιουργ?α τοπικ?? αεροπορικ?? βιομηχαν?α? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Παρ?λληλα με την πραγματοπο?ηση των αεροπορικ?ν επιχειρ?σεων, ο Μωρα?τ?νη? εργ?στηκε και για τη δημιουργ?α τοπικ?? αεροπορικ?? βιομηχαν?α? με πρ?ταση που υπ?βαλλε στι? ελληνικ?? αρχ??, αλλ? και προ? τι? αρμ?διε? βρετανικ?? αντιπροσωπε?ε?, ?δη απ? το 1917. ^[29] Μ?λιστα η δημιουργ?α μ?α? αυτ?νομη? αεροπορικ?? βιομηχαν?α? στην Ελλ?δα ?ταν και ?να απ? τα ορ?ματα του Μωρα?τ?νη. ^[4] Τελικ?, η πρ?τασ? του ?γινε αποδεκτ?, με αποτ?λεσμα να ανατεθε? η σχετικ? μελ?τη για τη δημιουργ?α κρατικο? εργοστασ?ου στον Βρεταν? αντιπλο?αρχο Τζων Γου?στον, που ?ταν επικεφαλ?? του τεχνικο? τμ?ματο? τη? βρετανικ?? αποστολ?? στην Ελλ?δα. Ω? χ?ρο? για την εγκατ?σταση του εργοστασ?ου επιλ?χτηκε τμ?μα του τ?τε ζωολογικο? κ?που του Παλαιο? Φαλ?ρου. ?μω? λ?γω των συνεχ?ν πολεμικ?ν επιχειρ?σεων τη? Ελλ?δα?, η λειτουργ?α του εργοστασ?ου αναβαλλ?ταν διαρκ??. Το ?ραμ? του υλοποι?θηκε αργ?τερα, το 1925, πρ?το? ?το? λειτουργ?α? του εργοστασ?ου, που ?φερε την ονομασ?α Κρατικ? Εργοστ?σιο Αεροσκαφ?ν . ^[29]

Λ?ξη του πολ?μου και θ?νατο? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Κατ? τη λ?ξη του πολ?μου ο Μωρα?τ?νη? ε?χε συνολικ? ενν?α καταρρ?ψει?, εν? ?ταν ο μοναδικ?? ?λληνα? ?σσο?. Μετ? τη συνθηκολ?γηση και την ουσιαστικ? δι?λυση τη? Οθωμανικ?? Αυτοκρατορ?α?, στι? 30 Οκτωβρ?ου 1918, υπογρ?φτηκε γενικ? ανακωχ?. Παρ? τι? αντιρρ?σει? τη? τουρκικ?? πλευρ??, τελικ? ?γινε αποδεκτ? και η συμμετοχ? ελληνικ?ν δυν?μεων στο πλα?σιο του διεθνο?? ελ?γχου των Στεν?ν. Ο Μωρα?τ?νη? κατ?φερε να περιελ?φθη σε αυτ? τη δ?ναμη και ?να σμ?νο? τεσσ?ρων αεροσκαφ?ν τη? ≪Η2≫ Μο?ρα?, τη? οπο?α? ηγο?νταν. ^[30] Το ελληνικ? αεροπορικ? σμ?νο? με επικεφαλ?? τον ?διο ?φτασε, στι? 2 Νοεμβρ?ου 1918, στην Κωνσταντινο?πολη και προσγει?θηκε στο αεροδρ?μιο του Αγ?ου Στεφ?νου . ^{[N 1]} Μ?λιστα η παρουσ?α των Ελλ?νων αεροπ?ρων στην Π?λη, παρ' ?λο που προσπ?θησαν να ε?ναι διακριτικο?, προκ?λεσε ενθουσι?δει? αντιδρ?σει? στον τοπικ? Ελληνισμ?. ^[31] Ο ελληνικ?? τ?πο? τη? Κωνσταντινο?πολη? σχολ?ασε με ενθουσιασμ? το ιστορικ? γεγον??, που αποτ?λεσε και τον επ?λογο τη? ελληνικ?? αεροπορικ?? δραστηρι?τητα? για τον Α' Παγκ?σμιο Π?λεμο. ^[32]

Στι? 22 Δεκεμβρ?ου , 1918, και εν? πετο?σε απ? την Θεσσαλον?κη στην Αθ?να , το αεροσκ?φο? του, Breguet Bre 14 , συνετρ?βη εξαιτ?α? κακ?ν καιρικ?ν συνθηκ?ν στην περιοχ? του Ολ?μπου ^[3] . Ο συγκεκριμ?νο? τ?πο? αεροσκ?φου? ?ταν ?γνωστο? στον ?λληνα αεροπ?ρο, εν? πρ?ταση που του ε?χε γ?νει να τον συνοδε?σει Γ?λλο? μηχανικ?? την αρν?θηκε. Το γεγον?? ?τι δεν βρ?θηκε καν?να ?χνο? απ? τα συντρ?μμια του αεροσκ?φου? οδ?γησε στο ενδεχ?μενο ?τι μπορε? πιθαν?τατα να κατ?πεσε ακ?μη και στη θαλ?σσια περιοχ? μεταξ? Πηλ?ου και Κασσ?νδρα? . ^[31]

Μν?μη [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο θ?νατο? του Αριστε?δη Μωρα?τ?νη θεωρ?θηκε εθνικ? απ?λεια. Προτομ? του ανεγ?ρθηκε στο διοικητ?ριο του Κρατικο? Εργοστασ?ου Αεροσκαφ?ν στο Παλαι? Φ?ληρο , στο σημε?ο που σ?μερα στεγ?ζεται το Μουσε?ο Ιστορ?α? τη? Πολεμικ?? Αεροπορ?α?. Η οδ?? που οδηγε? σε εκε?νο το σημε?ο επ?ση? φ?ρει του ?νομ? του. ^[2]

Ο Μωρα?τ?νη? ω? χαρακτ?ρα? συνδ?αζε μ?α σειρ? απ? χαρ?σματα που τον ξεχ?ριζαν αν?μεσα στου? αξιωματικο?? τη? εποχ?? του: μεθοδικ?τητα, αλτρουισμ??, πατριωτισμ??, εν? κ?θε απ?φασ? του εμπνε?ταν απ? διορατικ?τητα και τ?λμη. ^[4] Δι?θετε σημαντικ? ικαν?τητα στη διο?κηση του προσωπικο? του, ?πω? στη διαδικασ?α επιλογ?? των κατ?λληλων υποψ?φιων αεροπ?ρων, εν? π?ντα συμμετε?χε σε πολεμικ?? αποστολ??, παρ' ?λο που, λ?γω τη? θ?ση? του, ε?χε τη δυνατ?τητα να περιοριστε? σε καθ?κοντα διο?κηση?. Ιδια?τερα η τελευτα?α επιλογ? του κ?ρδισε την αμ?ριστη εμπιστοσ?νη των συναδ?λφων του. ^[2]

Διακρ?σει?-απολογισμ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Μεταξ? των μετ?λλειων που απονεμ?θηκαν στον Μωρα?τ?νη υπ?ρξαν ο Πολεμικ?? Σταυρ?? απ? την Ελληνικ? Κυβ?ρνηση (αριστερ?) και το Τ?γμα Διακεκριμ?νη? Υπηρεσ?α? απ? τη Βρετανικ? (δεξι?).

Η πολεμικ? του δραστηρι?τητα περιελ?μβανε συνολικ? 185 αεροπορικ?? αποστολ?? σε περ?οδο πολ?μου. ^[33] Η δρ?ση του δ?ναται να συνοψιστε? αριθμητικ? σε: 20 αερομαχ?ε?, 20 αποστολ?? δ?ωξη?, 25 ανθυποβρυχιακ?? αποστολ??, 27 επιθετικ?? αναγν?ριση? και 80 βομβαρδισμο?. ^[2] Με τι? συνολικ? 9 καταρρ?ψει? εχθρικ?ν αεροσκαφ?ν, ^[33] απ? τι? οπο?ε? οι 4 ε?ναι επιβεβαιωμ?νε?, θεωρε?ται ο κορυφα?ο? στην ιστορ?α ≪ιπτ?μενο? ?σσο?≫ που π?ταγε με το ελληνικ? εθν?σημο. ^[2] Ορισμ?νε? απ? τι? διακρ?σει? που απ?σπασε ε?ναι οι εξ??: ^[2]

• Ελληνικ?? Πολεμικ?? Σταυρ?? .
• Συγχαρητ?ρια επιστολ? τη? Ελληνικ?? Κυβ?ρνηση?.
• Βρετανικ? παρ?σημο του Τ?γματο? Διακεκριμ?νη? Υπηρεσ?α? (Distinguished Service Order) με δ?ο διεμβολ??.
• Συγχαρητ?ρια τη? Βρετανικ?? Κυβ?ρνηση? και προσφορ? εν?? αεροσκ?φου? Airco De Havilland 9, με αριθμ? αναγν?ριση?: Ε8991 και εγχ?ρακτη επιγραφ?: To the Commander A Moraitinis DSO . ^[27]
• ?κφραση ευαρ?σκεια? απ? τον να?αρχο Πα?λο Κουντουρι?τη.
• ?παινο? του αρχηγο? των συμμαχικ?ν στρατιωτικ?ν δυν?μεων του Αιγα?ου.
• ?κθεση του διοικητ? τη? αγγλικ?? πτ?ρυγα? Αιγα?ου, καθ?? και του αγγλικο? ναυαρχε?ου .

Σημει?σει? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Παραπομπ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Βιβλιογραφ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Καισ?ρου-Πανταζ?γλου Τρ., Μπελδ?κο? Γ., Καρυτιν?? Α. (2000). Ελληνικ? Αεροπορ?α. Συνοπτικ? Ιστορ?α Τ?μο? Ι: 1908-1944. Υπηρεσ?α Ιστορ?α? Πολεμικ?? Αεροπορ?α?, ISBN 960-86135-5-8 .
• Λαγ?? Κωνσταντ?νο? (2010). Ο Αεροπ?ρο? Ανθυποπλο?αρχο?: Σπ?ρο? Χ?μπα?. ?καρο? , Τε?χο? 7ο, ?νοιξη 2010. ISSN 1791-9452. σελ. 5-9.
• Παλο?μπη?, Ιω?ννη? (2009). Απ' τα Πελ?γη... στου? Αιθ?ρε? . Πειραι??: Εκδ?σει? Ναυτικο? Μουσε?ου Ελλ?δα?. ISBN   978-960-88535-6-0 .  
• Χαρο?ση?, Χαρ?των (2012) (Ιο?λιο?-Οκτ?βριο? 2012). ≪Αριστε?δη? Μωρα?τ?νη?: Ο Μεγαλ?τερο? ?σσο? τη? Ελληνικ?? Πολεμικ?? Αεροπορ?α?≫ . Διακλαδικ? Επιθε?ρηση 24 : 18-29. Αρχειοθετ?θηκε απ? το πρωτ?τυπο στι? 2018-10-03 . https://web.archive.org/web/20181003220914/http://www.geetha.mil.gr/media/adispo/magazines/magazine24.pdf . Ανακτ?θηκε στι? 24 Νοεμβρ?ου 2013 .  
• Boyne, Walter J. (2002). Air Warfare: an International Encyclopedia: A-L . ABC-CLIO. σελ. 66, 268. ISBN   9781576073452 .  
• Bruce, J. M. ≪The Sopwith Tabloid, Schneider and Baby≫ (PDF) . Flight . Ανακτ?θηκε στι? 4 Μα?ου 2010 .  
• Guttman, Jon (2012). ≪Naval Aces of World War 1≫ (στα Αγγλικ?). Aircraft of the Aces (Osprey Publishing Company) 104 . ISBN 9781849086646 .  
• Guttman, Jon. ≪Air Attack Over the Dardanelles - Sidebar: September '98 Aviation History Feature≫ (HTM) . historynet.com . Ανακτ?θηκε στι? 4 Μα?ου 2010 .  
• McIntosh Bruce, John (1957). British aeroplanes, 1914-18 . Putnam. ISBN   9781576073452 .