Organiska chemija

Chemija se rozr?dujo tradicionalnych p?icynow dla na organisku a anorganisku chemiju . K dal?nemu rozr?dowanjeju na fyzikalisku, analytisku, technisku atd. chemiju jo doj?ło akle po 1890.

Historiski su licyli do organiskeje chemije w?ykne ma?izny, kotare? mogu twori? jano (?ywe) organizmy, a do anorganiskeje chemije te, ako nje?ywy sw?t natwarjaju. W?domnostniki su se tegdy myslili, a? jo za tworjenje organiskich ma?iznow w?sta ?ywje?ska moc notna.

Po tom, a? jo 1828 Friedrich Wohler zgotował mok? ako organisku ma?iznu z anorganiskego zw?zanja ammoniumcyanata (NH4OCN), su granice mjazy ma?iznami z nje?yweje a ?yweje p?irody spl?li.

?insa w?my, a? ?ywe stworjenja teke wjele anorganiskich ma?iznow gotuju, mjaztym a? mo?omy w laborje syntetiz?rowa? p?isamem w?ykne organiske ma?izny. Weto jo rozr?dowanje zmysłapołne, dokula? se mechanizmy reakcijow a struktury ma?iznow w anorganice a organice wjeleserje rozeznawaju.

?insa wop?imjejo organika w?ykne zw?zanja wuglika z drugimi elementami. Jo jich wu?ej 17 mil. zw?zanjow, a to hy??i njejsu w?e! Modrina (HCN), wuglikowa kisalina a jeje soli, cyanidy a karbonaty, se pak licytej k anorganice swojeje struktury dla.

To wosebne na wugliku jo, a? ma styri walencowe elektrony. To su elektrony na wenkownej cerje (orbi?e) elektronoweje wobalki, kotare? su głownje zagronite za w?zby mjazy atomami. Wuglik mo?o togodla wutwori? njepolarne w?zby z jadnym, dw?ma, t?imi abo styrimi wuglikowymi atomami. Z tym mogu nasta? linearne abo roznogate, dłujke abo krotke wuglikowe rje?aze. Ze lichymi walencowymi elektronami se nejces?ej zw?zujo wo?ik, ale teke elementy ako kislik, syrik, du?yk abo fosfor. To wujasnijo p?ew?o wjeliku ma? organiskich molekulow .

Zakładne ma?izny za syntetiz?rowanje p?isamem w?yknych organiskich zw?zanjow se ??łaju ze zemskego płuna a woleja. Techniski wa?ne wobłuki organiskeje chemije su plasty, laki, barwy a lipki.