Probleme xırabiye
felsefey dini de yew perso.
Ornage werenayı?e ateisti:
Tarife Homayo ke heme ci zaneno, zore xo ?ıno heme ci, wayire rındiya bepeyniyo; u xırabiya ke ma riye hardi de
venenime, probleme do heneno ke, filozofane Yunane khani ra heta roca ewroene
amo were·naene. Mentıq ra imise jubini nebiyaena rındiya Homay u xırabiya riye
hardi ?ikina nia bıvaciyo;
Homao ke dini vane, eke ra?ti ki
esto; yane, ju ilaho ke heme ci zaneno, zore xo ?ono heme ci, wayire meremet u
rındiya bepeyniyo; eke esto, o hal de gune kainat de qe yew xırabiye mebo.
Zonenime ke kainat de xırabiye tey ?ılena, zafa, gore ney: ya Homa cino, ya ki
Homao ke esto, o ero tarifane dinu nino,
o derece de rınd niyo.
Helbet ke fikıre teisti ce?itena
cuabi de cı. Tainu tek be tek bıgerime dest.
Homay, isoni heni aferne ke
wayire irade serbesti. Ju netice daena irade serbesti ki uyo ke, gereke mordem
qebul bıkero, isone ke wayire irade serbestie, beno ke beedalet u xırabıni
bıbe. Eke irade mao serbest mebiyene, ju robot ra ferqe ma nemendene.
No mıdefa, xırabiya ke riye isonu
ra bena, teyna cuabe ae dano. Ju dinawa ke tey newe?iye ya ki afato tebi cino,
eke ma tey we?iye bıramıtene, u ra?ti ki dece ke dina de, sebebe xuyo tek ison
bıbiyene, o wezet de ma ?ikiyene vacime:
iradeo
serbesto ke cı ra zofer muhimo, xırabiye parce eya, cia nebena. Feqet dina ma,
dina henena ke, dece sebebane tebiyu ki tey este. Afatane tabiyu de beno ke
sate de be hazaru kes mıreno. Beno ke newe?iye peskari be milyonu ke?i sure do
kılm de kisene. Beno ke isoni biyais ra ebe qusıru, ebe newe?iyu yene dina.
?radeo serbest nainu perunu ra durıme do beelaqao. ?soni pero ebe iradane xuye
serbestu qerar bıde ke rındi be, oncia ki dina de dec beno.
Fikıre teisti ra gore cenet de qe
xırabiye cina. Roe ke cenet de, ju robote? ?soni serba waxte de kılmi, iradeo
serbesto ke xusısete do zof qimetıno, wayire cı bene da, merdene ra tepia eke
?iyay cenet, ey kene vindi?
?sone ke kewt guna, riye inu ra
dina mıkemeliya xo kerde vindi, u newe?iye, afate tebiy, ciye nianeni yene
meydan.
Na mıdefa, mıdefawa ke vaciyay bi
ke
7.4 bes nebi?
(hardlerze ?zmiti, 1999), uyo.
Qırbani sucdar vetena. Hem afate tebiye ke dina de, inu gune isonu ferz bıkime
ki, no durım, phıtıke (sawi, domane hurdi) ke qe nekewte guna, durıme inu, ya
ki durıme heywanu iza nekeno. Phıtıki u heywani ki kune guna? Eke vace,
lewe hu?ki de tern ki veseno
,
no ki supe ano edalete Homay.
Edalete heme xırabi u dece dınya,
axırete de yeno meydan.
Edalete decan ke bero meydan zi, e
deci anciyay, u no ne?kino ey iza bıkero. ?ıma ra ke pers bıkere “
?ıma ke bızane, o desınde yeno pe guretene,
ceza xo anceno; ?ıma izne dane ke juye domane ?ıma bıki?o?”
, ?ıma sene cuab
dane cı? ?ıma vane “
heya, eke
edalet hurendia xo veneno, domane mı ?iyo, problem niyo”
, ya ki vane “
edalet ne, domane mı vindi
nekerdene mı elaqedar kena!”
? Mı wa?tene ke domane (qeceke) mı we? bımano. No ki,
no kritero ke verde ma formule kerd, ero cı yeno;
oyo ke ?eno xırabiye verde ra
bızono u lınge berzo ver
.
Uyo
ke, waxto ke xırabiye bena, qedina, o ra tepia edaleti ano meydan
, poles u
sısteme huquqio; Homao mıkemelo ke heme ci zaneno, zore xo ?ono heme ci, o ne.
4- Malumat u idrake mao ke sinore xo esto
[
bıvurne
|
cımeyi bıvurne
]
Malumat u idrake mao ke ?indore
xo esto, riye inu ra beno ke ma ne?kinime bıvenime ke, ciye ke ma ewro
venenime, u xırabın idrak (khav) kenime, i ciye henene ke, esıl ser fele de daena
gır?i re xızmete kene, rındiye da daena gırse re rae kene ya.
Ornage do nianen bıdime: ?ıma di
ke ju mormek domane de qıci re i?kence keno. ?ıma desınde qenat ane ke o mormek
xırabıno. Peki, ?ıma musay ke no mormek zof zonao? u baqılo, duri veneno,
domane hire serreo ke istıqbal de beno Hitler, ey be iskence ra yawas kı?eno.
Ancia zi ?ıma vane ke
mormek
xırabıno
? Ya zi ?ıma vane ke
o
rındiye keno
?
Ez vaci, hona ki ?ıma o fıkır de
bene ke mormek xırabıno. Sebebe ney ki sıkle eyo ke o pe cı xırabiye re beno
engel, uyo. Domane de hire serrey re iskence kerdene re nezeren, ebe seu usıle
rındi u isoniye esto ke, vereniya Adolfi ceno ke Hitler mebo. Homa ke esto,
dece ke ebe se milyonu serrio isoni u cınde bini oncene, riye inu ra, keso
zonao? u baqılo ke, Adolfo ke domano, cı re iskence keno, ze eyo. Daxıle guce
xo de rae bine ke xırabiye re bene engel, i este, oncia ki o inu necineno we,
nekeno.
No arguman ayne zeman de, ilaho
ke ‘rındiya xo bepeyniya’, limit ano guce ey. O mesaj dano ke, Homay ke dec
neda ontene, ne?kino rındiya daa gırse biaro meydan. Yane, ju ilaho ke serba
rındiye da daa gırse ju parce xırabiye re izne dano, eke bepeyniye rındo, no
durım de wayire guce bepeyniye niyo.
Beno ke no ra?to. Beno ke ju tur
teste sedaqati ra verenime ra. Peki, ju newe?iya ke biyais ra ama, ju phıtıko
ke riye a newe?iye ra merdo, ma qale sedaqate ey cıtu ?ikinime bıkime? Sedaqate
ni phıtıki sınevnaene cıqay be mentıqa? ?ıma ?ene vace “
itha, ciyo ke yeno sınevnaene,
sedaqate ma u piyo
.” Feqet na qesa oncia ki ne?kina, phıtıko ke heyate xo
keno vindi, merdena ey iza kero.
No arguman oncia ?indor ano guce
Homay, cıke vano ke
Sıkle ke
dec nedino ontene, hini sedaqat yeno test kerdene, Homa inu nezoneno.
6- Dece ke dina de, heyate axıret'e bepeyni ra gore deve de keka
[
bıvurne
|
cımeyi bıvurne
]
?ıma re ke garanti bıkere ke ?ıma
temame heyate xo zerre sıhet u zerrewe?iye de viarnene ra; yewo ke ?ıma cı ra
hes kene, ya ki domane xo re, ya ki domane de bini re ?ıma ?ene yew saete
iskence bıkere? Sure u sıxletiya deci itha muhim niyo. Teyna estbiyayı??e deci
bile, yew ilaho ke
eye ke afernay,
inan ra hes keno
, be estbiyaise ey ra jubini necene.
Yew argumane verba ney ki ornage
hekime dıdanio: ?ıma ke domane xo berd doxtori, ?ıma izne dane ke tene dec
bonco. Cıke no tedawi her cıqa ke dec dano, ?ıma hayre cı bene ke wadeo derg de
netice xo rındere.
Argumano qar?iye do rındo, feqet
ju problem esto: ?sonu hona tedawiye dıdoni'o bedec dos nekerdo. Eke
oyo ke dec dano
u
uyo
ke dec nedano
, nia bicım dı alternatifi bıdiyene ?ıma, tedawiye dındanio ke
dec dano, ?ıma hona ki domane fistene cı? No arguman ki, serba ke vano “
Homay ke dec neda, ne?kino
tedawiye dıdoni bıkero”
, be tarife ilahi ra jubini necene.
No arguman ki vano ke, “
xerca dec u xırabiye ra Homa
ne?kino ju sıkıl sero bıfikıriyo ke isonu kamıl bıkero.”
Zobina, ju phıtıko ke riye ju newe?iya
biyai?i ra dı-hire heftey we? mendo, ebe dec merdo, ma ?ikinime qale sene
kamıl·biyaena ey bıkime ke?
8- Dec u xırabiye mebiyene, ma rındiye khav nekerdene, teqdir nekerdene
[
bıvurne
|
cımeyi bıvurne
]
Serba khav·kerdena surre de duji,
gereke surre do cewt bıveniyo. E heme ci, zıde xo esto.
No arguman ki vano ke, “
Homay ke xırabiye negurene, becar
nekeno ke ebe isonu rındiye bıdo teqdir kerdene. Helbet ki eke zore Homay ?ıno (?ono)
heme ci, isone ke ey afernay, inu gereke rındiye be xırabiye teqdir bıkerdene.
Eke sureo cewt nedi, oncia ki gereke sureo duz khav bıkerdene.
9- Homay no kainat aferno, u tey cı ke esto, o wayire eyo
[
bıvurne
|
cımeyi bıvurne
]
Serbesto ke, ey ke cı wa?t, bıkero; u no
ey hete exlaqi nekeno 'xırabın'; cıke ju qeyde exlaqio ke ey gıre dano, cino.
No arguman dı cengu ra problemıno.
E vereni; dinan Homa 'rınd' tarif kerdo,
uyo. Mesajo ke isonu re rusniyo, Homao ke tey 'rınd' tarif biyo, gereke gore
izane isonu bıbo. Ayne sıkıl de vacino ke
Homa adılo
, u qebul beno ke gore
izane isonu ilahe do adılo. Pitis beno ke ceza bıdo sucdaru, mıkafat bıdo
rından.
Bbe xulasa, yew sebeb cıniyo ke ma
rındi
ya Homay ?elet bızanime. Yew ilaho ke, eye ke ey afernay, inan re qande (semede, seba) ke qet
yew qeyde ra gıredae niyo, keyf ra dec dano, e zi be mefhume mae rındi ra imise yewbini nebene.
Problemo bin zi oyo ke; mıdefa a heqe dana
cı ke, Homa, ciye ke afernay, inan re cı ke wa?t, ?eno bıkero.
Ewlade insani wayire a heqo ke, ciyo ke ey
aferno, ey miyan ra wedaro. Hama insani, ciyo ke cındeo (giyane, canli) u wayire
iradiyo, o bıafernene; ison wayire a heqe biyene ke gore qofıka xo ey bıkiso?
Ebe qesa bine, heqa ki?tena ju cındi ‘afernao?e ey’ biyaiso? Qas be heqa xuya
ki?tene bıbiyene, zerre ey mecal dene cı?
? cındey bıaferne ki, sero wayire her tur
heqa xo bıbe ki, empati kerdena xo isonu zofetenu re bena engele ke i cındey re
iskence mekere. Eke Homa zoneno ke i cıtu his kene, oncia ki ebe zonaene deci
re izne dano, ma cıtu ?ikinime qale
rındin
a Homay bıkime?
Neticeo ke, ma ke ene mıdefan peroyinan de u cuabane
inan de ser kerd, tepeya venenime niya bicımo:
1. Homa esto, hama mıkemel rınd niyo, qe ke ne, yew parce xırabıno. Ya ki
belkia qe neviarneno ra xo. No ki, Homao ke dini tarif kene, ero cı nino.
2. Homa esto, rınde rındano, hama zore xo ne?ono her xırabiye ke mecal cı medo.
Ya ki serba ke zore xo ne?ono cı, qe qarıs nebeno. Oncia, Homao ke dini tarif
kene, ero cı nino.
3. Homa cino.
Helbet ke mıdefe bini ki mewcude, hama
genel ra, madeye ke xulasa mıdefane, ze ni corenane. Xırabiya ke dina de, serba
argumane Homaye teisti mesele da gırsa.