Pangok(Mangok)
Pangok e tuany repreep nyidh col 'meninyjis' bud. Abuod kene aye piw nyidh ku koou dhiod. Piu nyidhke aye to kaam reprep col Paiya ku Arakanoid.
Pangok aye kam thoy-nyin apei col Bakteriya, Bairath ku Pangath bei tene koc.
Kang Pangok bei
Pangok Bakteriya(bacterial meningitis)
Kuat bakteriya pangok bei akidhic apei ku akik:
Tong mith ku rienythii dom apei aye kuat bakteryia col Himopiluth Inpluendha abang b. Ded yen rac apei ku ayen koc lac dom aye col Neithirya Meninyjaitidith ku aye koc yiek kuat pangok col Meninyjokokkal.
Ded ye keek diak e kuat bakteryia aya ku acol Thitreptokokkal Neumonia. Kene aa kuat pangok col Neumonokokkal bei.
Mith pei rou le diak aye pangok bakteriya yøng aret.
Pangok Bairath(Viral meningitis)
Bairaath aye kam koor nyin apei arek bakteriya aben dit keek. Acuk leu buk ke ting wuo nyin. Pangok bairath aye kuat bairaath juec apei bei tene koc. Hapith Thimplek aye kuat bairath koc røp thook, looi detok thokic ku kam amook tene moc; ku kaak aluat(mur) kek amok tene tik. Ku bairath det aye kuat Pangeng(mumps, thong Dinglith)bei. Pangeng aye koc bud ngeng, ar33m guanic ku atuny e guop. Raan kic toom wal pangeng aleu pangok bi dom. Ajuek(measles) aya, aye tueny ye bairath bei. Bairath ajuek akoc yek pangok te kic raan wum wal ajuek. Kuat bairath dhie koc yiek Burjung(chicken pox virus) aa pangok juakic tede ka dom koc pangok aya.
Pangok Pangath(fungal cause)
Koc tuany Adarwal(AIDS) ku Tibi(TB)aa kek ye pangok pangath lac dom. Rin ci ri3l e guop thok arek abi cien ke tit kek. Pangath kok aye col Hithoplathima, kiriptokokkuth Newopormen ku Asperjiluth.
Pangok apetnhom(as a result of skull fractures)
Raan ci ye nhom d33ny awu ci yup nhom aleu bi pangok ke dom aya, rin ye apet awu kuem e nhom te ye aliir teek kaam e nhom ku wum ku yidh kuoc ngaany. Kam padh(normal flora) reel kaam aliek, ku wum cilic ku arool lueny bi la nyidhic. Keek abi piu nyidh dhioc rin ci yen te cik ngic.
Kid pangok
Menh puoc dhiedh aye col ye yic daak te dhi3u yen.tede ka tuuc guop awu bi col aa ben guop li33r ap3i. Aye yiek angook ku ciith, thook ku cuuth e tid(anterior fontanelle). Mith nguen nang p3i ka dhetem le tueng aye yiek anyi33c(bi ya reel ka dhiah e path), thook, cuuth tid ku dhiok e puou miethic. Mith run diak het riemythii ku kocdit aye yiek aharnhom,riocru3l(photophpobia), ri3dhyeth(yeth ridh), angook, anyi33ny ku liaapnhom. Tede ka raan athook, yedh aril cien ku cok ace ke yiic ye dhuk apadh ke yedh.
Caau pangok(diagnostic test of meningitis)
Pangok aye cau te miit piu yuøøm e kou ku la caaric e kam cit bakteryia.
Ted3d ka ri33l amiit bi ye them.
Tueeny raan pangok
Raan pangok adik bi ri33ng panakim te wic wei bi ke kony. Abi muøc guop piu ku muk nhom adik ta ci yen thook. Akim abi wal thook gam aya ku wal bakteryia nok guopic eben taau.