Tuaanyeŋeeiabik
(
Diabetes Mellitus
) ee akut e kitetuaany de w??reŋeei abik ce r?t ri????k ku anyice ditŋeei abik ne ri??mic. Ditŋeei abik e ri?mic = hyperglycemia.
Kitetuaany kene an?ŋiic laac arak Ku??tic, rou, ku dit yu??c e mi??th. Te p??le ye, ke tuaanyeŋeeiabik aleu be tu?nytu?ny k??k b????i, tu?nytu?ny n?ŋiic tuaany e gu??r e pu????u, ruai, tuaany e rok ?an took ke cok, riaak e r??l?er, riaak e nyin ku nyiny e k??ŋ [cognitive impairement]. Tuaanyeŋeeiabik ee thu??u e raan juakic arak rou. Ne ru??n 2019, tuaanyeŋeeiabik aci raan tim 4.2 n??k. Tuaany e ŋeei abik ee tuaany 7 ne tu?nytu?ny e k?c n??k ne pinynhom. Agut 2019, acee th????ŋ k??u an tim 463 aacii tuaany ŋeei abik n??k e pinynhom (aayaa b??k 8.8% ne bu?tic ce ŋu????n akut k?c de pinynhom).
Tuaany e Ŋeei Abik (TAŊ 1 &2) ee yic rou.
TAŊ1 (IDDM) ee tu?l tecene RoŋPiir B ke tak ri????k (RPB) = B cells, bik adhukŋeei [insulin] du??ŋ cueec. TAŊ1 ayee beec adhukŋeei.
TAŊ 2 (NIDDM), ee tu??l ne w??t ciee adhuŋeei luui ne k????k, roŋpiir awen yee adhukŋeei gam.
Tecii tuaany jal cil, ci??n adhukŋeei ne gu??pic aleu be cil aya. K??k tuaany lac b????i ee cuai [obesity], ku ci??n thu??ny. K?? cit 90% de atutuul ayee TAŊ 2.
Gel ku b??c e TAŊ 2 an?ŋic caam e mi??th pu?th, thu??ny, gel e cuai ku cu??k math [smoking], e tap.
Mu??k e pu????r e ri?m ku mu??k e cok ku nyin aa thiekiic tene k?c n?ŋ, tuaany, mar e thi?k ku r??t tine k?c cuai n?ŋ TAŊ 2 alui ap?dit.