Yad Vashem
, neu, mewn orgraff Gymraeg;
Iad Fasiem
(
Hebraeg
: ?? ???) yw sefydliad swyddogol gwladwriaeth
Israel
ar gyfer coffau dioddefwyr Iddewig yr
Holocost
ac achubwyr Iddewon. Mae'r sefydliad wedi'i leoli ger
Jerwsalem
. Mae Yad Vashem yn golygu
cofeb ac enw
ac fe'i cymerir o
Lyfr Eseia
56:5 yn y
Beibl
.
[5]
[6]
Mae'r heneb yn cynnwys ystafell goffa, amgueddfa hanesyddol, "Neuadd y Namur", archif, llyfrgell, "Dyffryn y Cymunedau Dinistriedig" a pharc ymroddedig i'r bobl sydd wedi derbyn gwobr gan Yad Vashem, y "Cyfiawn Ymhlith y Cenhedloedd". Mae'r rhain i gyd yn bobl nad ydynt yn Iddewon a achubodd Iddewon yn ystod yr erledigaeth.
Lleolir Yad Vashem ar lethr gorllewinol
Mynydd Herzl
(a enwir wedi sefydlydd
Seioniaeth
,
Theodor Herzl
, a elwir hefyd yn Fynydd y Cofio, yng ngorllewin
Jerwsalem
, ar ucher o 804 metr (2,638 tr) uwch lefel y mor ac yn gyfagos i Goedwig Jerwsalem. Mae'r gofeb yn cynnwys cyfadeilad 180-
dwnam
(18.0 ha; 44.5-erw) sy'n cynnwys dau fath o gyfleusterau: rhai wedi'u neilltuo i astudiaeth wyddonol o'r Holocost a hil-laddiad yn gyffredinol, a chofebion ac amgueddfeydd sy'n darparu ar gyfer anghenion y cyhoedd mwy.
Yn y grefydd
Iddewig
mae’n bwysig bod corff yr ymadawedig yn cael ei gladdu ar ol marwolaeth a bod y bedd yn aros heb ei ddifrodi. Fodd bynnag, nid oes unrhyw weddillion o lawer o ddioddefwyr yr Holocost wedi goroesi. Dyna pam mae gan Yad Vashem "Neuadd yr Enwau" sydd i fod nid yn unig i ddangos pa unigolion a gafodd eu llofruddio, ond hefyd i gymryd lle bedd.
Mae sefydliad Yad Vashem hefyd yn gweithio ar
wyddoniadur
hanesyddol/daearyddol, y Pinkasei Hakehillot, o bob un o’r tua 5000 o gymunedau Iddewig yn Ewrop a Gogledd Affrica a gafodd eu dileu’n llwyr neu’n rhannol yn ystod oes y
Natsiaid
.
Mae'r archifau'n cynnwys hanes yr Holocost (
Hebraeg
:
Shoah
). Mae ffotograffau a miloedd o deitlau ffilm yn cael eu storio mewn llawer o ieithoedd. Ymhellach, mae'r archif yn cynnwys miliynau o dudalennau o ddogfennau, gan y Natsiaid, gan Iddewon unigol a sefydliadau Iddewig, eiddo, treialon, alltudion a goroeswyr. Yn bennaf oll mae ymwelwyr yn gallu gweld y deunydd hwn.
Mae degau o filoedd o dystiolaethau personol wedi'u tapio neu eu trawsgrifio. Mae’r casgliad tystebau hwn wedi bod yn rhan o Restr Treftadaeth y Byd ar gyfer dogfennau ers 2013.
[7]
Mae'r casgliad cerfluniau, sy'n cael ei arddangos ar dir Yad Washem, yn cynnwys cerfluniau a chofebion gan, ymhlith eraill, Kosso Eloul ("Y Fflam Tragwyddol", 1960), Naftali Broom ("O'r Holocost i Aileni", 1970), Ilana Gur, Lea Michelson, Hubertus von Pilgrim ("Dachauer Todesmarsch", 1992), Nathan Rapoport ("Gwrthryfel Ghetto Warsaw" a "The Last March", 1976), Moshe Safdie ("Cofeb y Plant" a "Chofeb i'r Alltudion"), Boris Saktsier ("Janusz Korczak a'r Plant tz), Zahara Scha Scha ("Cangen Chwe-candalabrum", 1960), Buky Schwartz ("Gates", 1969 a "The Pillow of Heroism", 1970), Shlomo Selinger ("The Unknown Righteous Amoung the Nations", 1987), Marcelle Swergold ("Torah"), a Zadok Ben-David ("Er yw coeden dyn y maes", 2003).
Mae'r parc yn cynnwys wal goffa, Colofn yr Arwyr a nifer o henebion llai i goffau unigolion neu gymunedau sydd wedi gwahaniaethu'n arbennig eu hunain. Mae Yad Washem hefyd yn gartref i wybodaeth am y diplomydd o
Sweden
,
Raoul Wallenberg
, y diwydiannydd a thestun ffilm enwog o'r un
Schindler's List
,
Oskar Schindler
a
Sempo Sugihara
.
Sefydlwyd Yad Vashem ar 19 Awst 1953, o dan gyfraith a basiwyd gan y
Knesset
, senedd Israel.
Yn 2005, ehangodd Yad Vashem i bedair gwaith ei faint gwreiddiol. Digwyddodd hyn ar ol cyfnod cynllunio a gweithredu deng mlynedd, 60 mlynedd ar ol diwedd yr
Ail Ryfel Byd
. Adeiladwyd yr estyniad gan y pensaer Moshe Safdie. Mynychwyd yr agoriad, ar 15 Mawrth 2005, gan lawer o benaethiaid gwladwriaeth a llywodraeth o bob rhan o'r byd.
Yr unig arweinydd rhyngwladol i siarad yn yr ailagor oedd
Ysgrifennydd Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig
,
Kofi Annan
. Dywedodd wrth y 1,500 o wahoddedigion fod "CCU nad yw'n ymladd ar y blaen yn erbyn gwrth-Semitiaeth a mathau eraill o hiliaeth yn gwadu ei hanes." “Mae’r rhwymedigaeth honno’n ein cysylltu a’r bobl Iddewig ac a Gwladwriaeth Israel,” meddai Annan.
-
Yad Vashem o'r awyr (2103)
-
Cofeb Dioddefwyr y Fflam Dragwyddol a'r Gwersyll Crynhoad
-
y Prism Skylight
-
Neuadd yr Enwau
-
Cofeb i'r plant
-
Dyffryn y Cymunedau (a ddinistrwyd)
-
Cofeb y Wagon gelir hefyd yn Gofeb y Deholedig
- ↑
Highlights
, Yad vashem, 2017
,
https://www.yadvashem.org/pressroom/highlights/2017.html
.
- ↑
Highlights
, Yad vashem, 2016
,
https://www.yadvashem.orgg/pressroom/highlights/2016.html
[
dolen marw
]
.
- ↑
Highlights
, Yad vashem, 2015
,
https://www.yadvashem.org/pressroom/highlights/2015.html
.
- ↑
Yad Vashem: "Janusz Korczak and the Children" by Boris Saktsier (Korcyak Square)
- ↑
About Yad Vashem
- ↑
"dw i'n mynd i godi cofeb yn fy nh?, y tu mewn i'w waliau: rhywbeth gwell na meibion a merched, a rhoi enw iddyn nhw fydd yn para am byth"
. Beibl.net
. Cyrchwyd
2022-05-27
.
- ↑
Pages of Testimony Collection, Yad Vashem Jerusalem, 1954-2004