Swastica

Mae'r swastika (hefyd swastica yn yr orgraff Gymraeg; ^[1] Almaeneg : Hakenkreuz ) yn groes y mae ei breichiau wedi'u plygu ar onglau sgwar , naill ai i'r dde neu i'r chwith.

Enwau [ golygu | golygu cod ]

Fe'i gelwir hefyd yn Croes Gama , oherwydd mae pob braich yn debyg i'r gamma - y llythyren Γ Roegaidd , a tetraskel sy'n golygu "pedair coes" mewn Groegeg .

Daw’r gair swastica o'r iaith Sansgrit , yn benodol o’r gair Suasti sy'n cyfuno dau air:

Su (??) - da, good, ffyniannus, ffafriol
Asti (?????) - i fod mei y mae

gellir ei gyfieithu i olygu ‘llesiant’ a byddai cyfieithiad llythrennol y gair ‘swastika’ yn "dargludol i les".

Crefydd [ golygu | golygu cod ]

Roedd y Bwdhaeth bron bob amser yn defnyddio'r ffurf chwith. Ar ddechrau'r 20g, mabwysiadodd y Natsiaid Almaenig y swastika fel symbol, ac, yn dilyn yr Ail Ryfel Byd yn y Gorllewin, fe'i cysylltir yn bennaf fel symbol ffasgaidd yn unig, heb wybod ei ddefnydd cyn Natsiaeth.

Presenoldeb mewn crefydd a mytholeg [ golygu | golygu cod ]

Mae'r swastika i'w gael ym mhobman mewn temlau y crefydd Hind?aidd . Mewn Hind?aeth gellir llunio'r swastika i'r dde neu i'r chwith. Mae'r ddwy ffurf yn cynrychioli dwy ffurf Brahma (cysyniad amhersonol Duw). Mae clocwedd yn cynrychioli esblygiad y bydysawd, ac i'r cyfeiriad arall mae'n cynrychioli ei anwiredd.

Bwdhaeth [ golygu | golygu cod ]

Mewn Bwdhaeth mae gan y swastika safle llorweddol. Mae'n nod mewn ysgrifennu Tsieineaidd (卍). Oherwydd eu cysylltiad a Natsiaeth, maen nhw i gyd ar y ffurf sy'n troi tua'r chwith ers canol yr ugeinfed ganrif. Gellir dod o hyd i'r symbol hwn fel arfer ar becynnu bwyd Tsieineaidd (sy'n golygu bod bwyd yn llysieuol a gall Bwdistiaid ei fwyta), neu ar ddillad plant ifanc (i'w hamddiffyn rhag ysbrydion drwg).

Defnydd amrywiol [ golygu | golygu cod ]

Roedd gan yr awdur Prydeinig, Rudyard Kipling , a ddylanwadwyd yn drwm gan ddiwylliant Indiaidd, swastika ar glawr ei holl lyfrau nes i Natsiaeth ymddangos. Roedd gan y Boy Scouts hefyd fel symbol, o dan law Robert Baden-Powell , a oedd o bosibl yn cael ei ddylanwadu gan ddiwylliant Indiaidd. Roedd yn bresennol yn y fedal deilyngdod, nes ym 1935 y penderfynwyd ei newid.

Mae'r swastika yn ymddangos fel symbol milwrol mewn byddinoedd fel y Latfia a'r Ffindir ar ddechrau'r 20g er gyda chyflwyniadau gwahanol. Nid oedd a wnelo dim o gwbl a Natsiaeth a chyd-ddigwyddiad yw'r defnydd. Roedd y swastica dal i gael ei harddel mewn rhai o arwyddluniau llu awyr y Ffindir hyd at Mehefin 2020 pan ollyngwyd y symbol yn ddiseremoni. ^[2]

Gelwir tref yn Ontario , Canada yn Swastika. Crewyd y pentref ym 1906 trwy ddarganfod mwyngloddiau aur. Yn ystod yr Ail Ryfel Byd roedd llywodraeth Canada eisiau newid ei henw, ond roedd y boblogaeth yn ei wrthwynebu. Defnyddiodd y cwmni ryngwladol ASEA o Sweden swastika fel ei logo tan 1933, pan benderfynodd ei newid er mwyn peidio a chael ei uniaethu a Natsiaeth.

Natsiaid yr Almaen [ golygu | golygu cod ]

Fel y dywedwyd eisoes, ar gyfer Gorllewinwyr, mae'r swastika yn gysylltiedig a Natsiaeth yn benodol a ffasgaeth yn gyffredinol. Mabwysiadodd damcaniaethwyr Natsiaidd symbol y swastika trwy nodi bod llinach y hil Ariaidd yn dod o'r India a bod y swastika yn deillio o'i draddodiadau Vedaidd . Defnyddiodd y Natsiaid y swastika du yn bennaf y tu mewn i gylch gwyn ar gefndir coch. Gwaherddir defnyddio'r swastika fel symbol gwleidyddol yn yr Almaen. ^[3] Y lliwiau coch, du a gwyn oedd lliwiau baner yr Almaen Ymodraethol, annemocrataidd o dan y Kaizer.

Cysylltiad gyadg Hiliaeth [ golygu | golygu cod ]

Yn sgil y Natsiaid yn mabwysiadu'r swastica fe ddaeth yn symbol syml i ddarlunio hiliaeth - yn enwedig gwrth-semitiaeth - a chefnogaeth i drefn filwriaethus ac awdurdodiaethus o lywodraethu. Caiff beddau Iddewon eu difrodi gan y swastica fel arwydd amlwg o wrth-semitiaeth. ^[4] a caiff y symbol hefyd eu baentio ar eiddo Iddewon. ^[5]

Swastica yng Nghymru [ golygu | golygu cod ]

Defnyddiwyd y swastica fel arwydd o hiliaeth yng Nghymru hefyd. Yn Mehefin 2020 paentiwyd swastica ar ddrws blaen y Red Lion, safle busnes teulu'r Ogunbanwo, ^[6] teulu du ym mhentref Pen-y-groes , Gwynedd . ^[7] Digwyddodd y drosedd yn ystod mis pan cafwyd llawer o drafod ar hawliau a safle pobl ddu mewn cymdeithas yn dilyn lladd George Floyd , dyn du ar 25 Mai ac yna lledaeniad protestiadau Black Lives Matter ar draws y byd, gan gynnwys Cymru.

Paentiwyd swastica ar gofeb i filwyr y Rhyfel Byd Cyntaf o fewn Castell y Fflint ym mis Mawrth 2019. Cafwyd swasticas eu paentio hefyd ar gofebau rhyfel Cei Conna a Shotton . ^[8]

Ym mis Awst 2019 arestiwyd dyn yng Nghastell Nedd am arddangos baner Natsiaidd yr Almaen, sy'n cynnwys y swastica, y tu allan i'w d?. Roedd y faner wedi ei hoelio i fur y t? ac yn glir i bawb ei weld. ^[9]

Ar fore 30 Mehefin 2020 darganfuwyd swastica wedi ei phaentio ar fur enwog ' Cofiwch Dryweryn ' ger pentref Llanrhystud , Ceredigion . Wrth ei ymyl hefyd roedd croes Geltaidd sydd hefyd yn cael ei ddefnyddio gan gefnogwyr cenedlaetholdeb gwyn a phobl hiliol. O fewn oriau roedd y swastica a'r symbol asgell dde arall wedi ei phaentio drosodd i arddangos 'Cofiwch Dryweryn' yn unig. ^[10]

Swastica fel Ffasiwn [ golygu | golygu cod ]

Daeth y swastica hefyd yn symbol hawdd i'w ddefnyddio gan gwmniau ffasiwn neu grwpiau eraill oedd yn ceisio creu sioc neu denu sylw ^[11] a gwisgwyd weithiau'n unai ddifeddwl neu er mwyn denu sylw. ^[12]

Gwisgai rhai cantorion pync yr 1970au ac 1980au y swastica fel rhan o'i gwisg llwyfan, fel rhan o'i bwriad i frawychu ac ymbellhau o gymdeithas 'barchus' yr oeddynt yn gwrthryfela yn ei erbyn. ^[13]

Oriel [ golygu | golygu cod ]

Swastica Hind?aeth
Rowndel Awyrlu Latfia hyd at 1940
Logo gwrth-Nazi
Swastika'r cwmni Swedeg ryngwladol, ASEA, nes iddynt ei newid yn yr 1930au
Y Pennaeth William Neptune o bobl y Passamaquoddy, y gwisgo penwisg a gwisg wedi eu haddurno a swasticas
Porth hen fragdy Carlsberg gydag eliffant a'r swastica arno, Elefantporten , Copenhagen , Denmarc