Pupur du
Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas:	Plantae
Ddim wedi'i restru:	Magnoliidau
Urdd:	Piperales
Teulu:	Piperaceae
Genws:	Piper
Rhywogaeth:	P. nigrum
Enw deuenwol
Piper nigrum L.

Planhigyn blodeuol ydy pupur du (Lladin: Piper nigrum , Saesneg: black pepper ) yn nheulu'r Piperaceae , ac sy'n cael ei dyfu a'i gynaeafu er mwyn ei ffrwyth . Fel arfer, caiff ei sychu a'i ddefnyddio fel sbeis i roi blas da ar fwyd. Pan fo'r ffrwyth wedi ei sychu, gelwir ef yn gornpupur ( peppercorn ) oddeutu 5 mm o ran hyd ac o liw coch tywyll pan fo'n aeddfed.

Mae'r ffrwythau hyn yn cael eu rhoi drwy felin bupur er mwyn creu llwch ar gyfer y gegin, neu'n uniongyrchol i'r cwsmer eu malu ar ffurf 'peppercorns' sy'n cynnwys un hedyn . Maent o liwiau amrywiol, a cheir: pupur gwyn, pupur coch, pupur pinc a phupur gwyrdd. Y term arferol amdanynt ydy pupur.

O Dde India y dont yn wreiddiol; (Tamil: milagu, ?????; Kannada: meNasu, ?????; Malayalam: kurumulaku, ?????????; Telugu: miriyam, ??????; Konkani: miriya konu;) ac mae'n cael ei dyfu ymhobman yno, a mannau trofannol eraill. Caiff ei dyfu hefyd yn ardal Coorg o Karnataka .

Mae blawd sych y pupur du yn un o brif sbeisys coginio Ewropeaidd, bellach, oherwydd cryfder ei flas ac oherwydd y rhinweddau meddygol sydd ynddo oherwydd y cemegolyn "piperine". Yn aml, fe gynigir i'r bwytawr, wrth ochr y cynhwysyn pupur lestr arall yn dal halen .

Yn draddodiadol yng Nghymru, defnyddir pupur i wella: ffliw , llosg eira , tyndra'r cyhyrau (cramp) a chylchrediad y gwaed .

Rhinweddau meddygol [ golygu | golygu cod ]

Fe ddaw'r meddyginiaethau cynharaf sy'n cynnwys pupur o Ayurveda , Siddha a meddygaeth Unanio India . Yn y 5g sgwennwyd llyfr yn Persia yn dwyn y teitl, "Llyfr Syriac o Feddyginiaethau", a oedd yn cynnwys: rhwymedd , dolur rhydd , pigyn clust , gangrin , afiechyd ar y galon , torri'r lleng-gig , diffyg traul , pigiadau pryfaid , diffyg cwsg , cymalau ystyfnig , problemau'r afu , y ddannodd ayb.

Does yr un o'r rhain wedi ei brofi, ond ceir tystiolaeth fod piperine yn cynyddu'r raddfa yr amsugnir y canlynol i'r corff: seleniwm , fitamin B a beta-carotene yn ogystal a mwynau eraill. ^[1]

Cyfeiriadau [ golygu | golygu cod ]

Gweler hefyd [ golygu | golygu cod ]

• Meddygon Myddfai
• Llysiau Rhinweddol
• Rhestr o afiechydon a phlanhigion gyda rhinweddau meddygol