Mustafa Kemal Ataturk
|
---|
![](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/Ataturk1930s.jpg/220px-Ataturk1930s.jpg) |
Ganwyd
| Ali Rıza o?lu Mustafa
![Edit this on Wikidata](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png) 1881
![Edit this on Wikidata](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png) Thessalonici
![Edit this on Wikidata](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png) |
---|
Bu farw
| 10 Tachwedd 1938
![Edit this on Wikidata](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png) Dolmabahce Palace
![Edit this on Wikidata](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png) |
---|
Man preswyl
| Thessalonici
, ?ahinbey
![Edit this on Wikidata](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png) |
---|
Dinasyddiaeth
| Twrci
,
yr Ymerodraeth Otomanaidd
![Edit this on Wikidata](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png) |
---|
Alma mater
| - Turkish Military Academy
- Monastir Military High School
- Ottoman Military College
![Edit this on Wikidata](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png)
|
---|
Galwedigaeth
| gwleidydd
, swyddog milwrol,
gwladweinydd
,
ysgrifennwr
, chwyldroadwr, swyddog y fyddin
![Edit this on Wikidata](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png) |
---|
Swydd
| Arlywydd Twrci, Aelod o Uwch Gynulliad Cenedlaethol Twrci, Chairman of the Cabinet of the Executive Ministers of Turkey, Prif Weinidog Twrci
![Edit this on Wikidata](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png) |
---|
Taldra
| 174 centimetr
![Edit this on Wikidata](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png) |
---|
Plaid Wleidyddol
| Republican People's Party
![Edit this on Wikidata](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png) |
---|
Tad
| Ali Rıza Efendi
![Edit this on Wikidata](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png) |
---|
Mam
| Zubeyde Hanım
![Edit this on Wikidata](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png) |
---|
Priod
| Latife U?aki
![Edit this on Wikidata](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png) |
---|
Plant
| Sabiha Gokcen, Ulku Adatepe, Abdurrahim Tuncak, Afet ?nan, Zehra Aylin, Rukiye Erkin, Nebile ?rdelp, Sı?ırtmac Mustafa
![Edit this on Wikidata](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png) |
---|
Gwobr/au
| Urdd Alecsander, Medal of Independence, Liakat Medal, Gallipoli Star, Imtiyaz Medal, Y Groes Haearn, Military Merit Cross III. Class, Bronze Military Merit Medal, Silver Military Merit Medal, 1st Class Order of the Crown, Dosbarth 1af, Urdd y Medjidie, 2nd class, Order of the Medjidie, 5th class, Order of the Medjidie, Order of Osmanieh 2nd Class, Order of Osmanieh 3rd Class, Order of Osmanieh 4th Class, Iron Cross 2nd Class, Order of Osmanieh, Order of the Crown (Prussia), Military Merit Cross, Medal Teilyngdod Milwrol
![Edit this on Wikidata](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png) |
---|
llofnod
|
---|
![](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Signature_of_Mustafa_Kemal_Atat%C3%BCrk.svg/150px-Signature_of_Mustafa_Kemal_Atat%C3%BCrk.svg.png) |
Mustafa Kemal Ataturk
(
1881
?
10 Tachwedd
1938
), neu
Gazi Mustafa Kemal Pasha
(hyd
24 Tachwedd
1934
), oedd sylfaenydd Gweriniaeth
Twrci
a'i harlywydd cyntaf. Cafodd ei eni yn
Salonika
(gogledd
Gwlad Groeg
heddiw).
Gwnaeth Mustafa Kemal enw iddo'i hun fel swyddog milwrol llwyddiannus tra'n gwasanaethu ym myddin Twrci ym
Mrwydr Gallipoli
yn y
Dardanelles
, yn y
Rhyfel Byd Cyntaf
. Ar ol i
Ymerodraeth yr Otomaniaid
golli yn y rhyfel hwnnw a'r cynlluniau gan y Cynghreiriaid buddugoliaethus i'w thorri i fyny, arweiniodd Ataturk y
mudiad cenedlaethol
Twrcaidd mewn ymdrech a droes yn
Rhyfel Annibyniaeth Twrci
. Ar ol cyfres o gyrchoedd milwrol llwyddiannus llwyddodd i ryddhau'r wlad a sefydlu Gweriniaeth Twrci. Fel arlywydd cyntaf ei wlad, dechreuodd Ataturk ar gyfres o ddiwygiadau pellgyrhaeddol a cheisiodd greu
gwladwriaeth
seciwlar, fodern a
democrataidd
. Ymhlith ei ddiwygiadau oedd cael gwared o'r hen wyddor Arabaidd a chyflwyno un newydd seiliedig ar y wyddor Rufeinig a symleiddio gramadeg yr iaith
Dwrceg
ei hun.
Ar 24 Tachwedd,
1934
, fel cydnabyddiaeth o'i ran hollbwysig yn sefydlu'r Twrci fodern, rhoddodd
Cynulliad Cenedlaethol Twrci
yr enw "Ataturk" iddo (sy'n golygu "Tad y Tyrciaid" neu "Hynafiad y Tyrciaid"). Pan fu farw bedair blynedd yn ddiweddarach codwyd beddrod ardderchog iddo ar bryn uchel yn y brifddinas newydd,
Ankara
. Mae'r beddrod yn ganolfan
pererindod
wlatgar ac yn symbol amlwg o'r Twrci fodern mewn cyferbyniaeth a'r gorffennol.