John Jones
Ffugenw	Jac Glan Gors
Ganwyd	10 Tachwedd 1766  Cerrigydrudion
Bu farw	21 Mai 1821
Man preswyl	Southwark
Dinasyddiaeth	Cymru
Galwedigaeth	bardd , dychanwr
Adnabyddus am	Seren Tan Gwmmwl

Awdur pamffledau gwleidyddol a bardd dychanol oedd John Jones ( Jac Glan-y-gors ) ( 10 Tachwedd 1766 ? 21 Mai 1821 ), a anwyd yng Ngherrigydrudion , yn yr hen Sir Ddinbych ( Sir Conwy ).

Ei fywyd [ golygu | golygu cod ]

Ganwyd a magwyd Jac Glan-y-gors yn ffermdy Glan-y-gors ym mhlwyf Cerrigydrudion, yn fab i Margaret a Laurence Jones. Treuliodd ei lencyndod yn gweithio ar y fferm deuluol, hyd yn 23 oed. Fe'i addysgwyd yn Ysgol Ramadeg Llanrwst ( Ysgol Rad Llanrwst ) am gyfnod.

Symudodd i Lundain yn 1789 i weithio mewn siop yn y dref honno. Yn ol un ffynhonnell, ffodd yno oddi wrth gw?r y gyfraith, wedi iddo wrthod ymuno a'r milisia lleol, un o ugeiniau a godwyd yng Nghymru yr adeg honno am fod yr awdurdodau'n ofni goresgyniad y Ffrancod , a bygwth torri t?'r person lleol, un o'r enw Rowlands, ar ei ben. Yn 1793 roedd yn rhedeg tafarn y Canterbury Arms, Southwark . Ar 23 Gorffennaf 1816 priododd a Jane Jones (nee Mondel; merch o Whitehaven ) yn eglwys y plwyf, Bermondsey . ^[1]

Yn 1818 cymerodd denantiaeth y King's Head yn Stryd Ludgate yn 1818, a fu'n gyrchfan i Gymry Llundain a bu farw yno yn 1821.

Cymdeithasau llenyddol Llundain [ golygu | golygu cod ]

Yn Llundain daeth yn aelod blaengar o Gymdeithas y Gwyneddigion yn 1790 , yn yr un flwyddyn a Twm o'r Nant ac Edward Charles . Roedd yn un o sylfaenwyr Cymdeithas y Cymreigyddion er hyrwyddo'r Gymraeg. Ef hefyd oedd un o gychwynwyr Y Greal , ar ran y Gymdeithas honno.

Ei waith llenyddol [ golygu | golygu cod ]

Yn ol traddodiad lleol arferai Glan-y-gors eistedd ar garreg fawr ar lan ffrwd ger y fferm i brydyddu. Perthyn i draddodiad y bardd gwlad mae ei gerddi cyntaf, yn gerddi mawl neu ddiolch i ffrindiau a chymdogion; "cerddi achlysurol".

Cyflwynodd syniadau radicalaidd Thomas Paine i'r Cymry drwy'i ddau lyfryn enwog Seren Tan Gwmmwl (1795) a Toriad y Dydd (1797). Bu rhaid iddo ffoi o Lundain a llechu yng nghymdogaeth Cerrigydrudion am gyfnod mewn canlyniad; roedd yr awdurdodau'n llawdrwm ar unrhyw un a gefnogai syniadau'r Chwyldro Ffrengig .

Ysgrifennodd nifer helaeth o faledi hefyd, gan gynnwys Hanes offeiriad wedi meddwi ( Person Sir Aberteifi ), Yr hen amser gynt (addasiad o Auld Lang Syne ) a Cerdd Dic Sion Dafydd sy'n dychanu Cymry Llundain am droi eu cefn ar yr iaith Gymraeg .

Llyfryddiaeth [ golygu | golygu cod ]

• Seren Tan Gwmmwl a Toriad y Dydd , (Lerpwl, 1923). Adargraffiad o'r testunau gwreiddiol gyda rhagymadrodd gan Hugh Evans .
• Richard Griffith (gol.), Gwaith Glan y Gors (Llanuwchllyn, 1905). Detholiad o'i gerddi yng Nghyfres y Fil gyda rhagymadrodd gan Carneddog .

Mae gan Wicidestun destun sy'n berthnasol i'r erthygl hon: John Jones (Jac Glan-y-gors)

Cyfeiriadau [ golygu | golygu cod ]