Al-Farabi
, chi u so nomu cumplettu era
Abu Nasr Muhammad ibn Muhammad ibn Tarkhan ibn Uzalagh al-Farabi
dino cunnisciutu in Uccidenti sottu a i nomi d'
Alpharabius
,
Al-Farabi
,
Farabi
,
Abunaser
o
Alfarabi
he statu un
filosofu
musulmanu medievali persianu. Natu in u
872
a
Wasij
vicinu a
Farab
in
Transoxiane
, o a
Faryab
in u
Grandi Khorassan
, si ni mori a
Damascu
, in
Siria
in u
950
. Apprufundisci tutti i scenzi e tutti l'arti di i so tempi, ed he chjamatu u
Sicondu stitutori di l'intellighjenza
.
[1]
Studieghja a
Bagdad
(attuali
Iraccu
). A parsona li devi un cummentu di
A Ripublica
di
Platonu
, e ancu un
Summariu di
I Leghji
di Platonu
. Fu dino un teoricu di a musica.
Ci he un dibattitu annantu a l'urighjini di Farabi. I fonti i piu anziani minziuneghjani un'urighjini
turca
,
[2]
. Sicondu 'ssi autori, u locu di nascita di Farabi saria
Faryab
una rigioni di Persia. Altri pensani ch'eddu saria u
Turkestan
mudernu, parchi i so parenti ci erani immigrati. Oghji in l'opari i piu impurtanti, Farabi he classificatu in a catiguria di i sapienti
musulmani
.
Farabi fu chjamatu u
" Sicondu Maestru "
da
Maimonide
, u " Prima Maestru " essendu
Aristoteli
. He unu di i primi a studia, a cumminta e a sparghja fra i musulmani a cunniscenza d'Aristoteli e a influinza a
scola peripatetica
uriintali.
Figliolu di una famiglia di capizzoni persichi
[3]
in a quali u babbu avaria asercitatu un cummandu militarescu a a corti samanidi, vassali di u califfatu abbasidi arabu di Baghdad, Abu Naser Farabi parti a furma si in a capitala califfali. In
Baghdad
(attuali
Iraccu
), studieghja a
grammatica
, a
logica
, a
filusufia
, i
matematichi
, a
musica
e i
scenzi
. Farabi ci suvita l'insignamenti d'Abu Bishr Matta ben Yunus e friquenta i filosufi cristiani
nestoriani
, eredi di a
translatio studiorum
di i Grechi versu u mondu arabu, par via di a chjusura di i scoli filusofichi pagani d'
Atene
da
Ghjustinianu
in u
529
. 'Ssa chjusura marca a fini di l'
Accademia
di
Platonu
. I testi grechi antichi sarani eppuri senza arrestu cupiati e studiati (solu prucidimentu di cunsirvazioni di l'ebbica) in i centri munastichi di Grecia e a
Custantinopuli
. Ferma ch'e i filosufi grechi platonichi si rifughjani in
Alissandria
, in
Harran
e in
Antioca
, prima d'anda si ni versu Bagdad.
A so eluquenza, i so talenti in a
musica
e a
puisia
li cunciliani a stima di u sultanu di
Siria
, Seif-ed-Daulah, chi volsi lia lu a a so corti di Damascu. Ma Farabi ni si scuso par stalla si in
Aleppu
, viaghjo in Egittu, e rivensi mora si ni a Damascu in u
950
.
Siont'e un'antra virsioni, passo a maio parti di a so vita a a corti di Siria da u 942, pinsiunatu da u principi. Dopu a ave accumpagnatu u suvranu in u corsu di una spidizioni, si ni morsi versu l'ita di 80 anni.
Fu u maestru a pinsa d'
Avicenna
(indirittamenti, quiddu essendu natu in u
980
).
Farabi he un filosofu chi sta in u cuntestu particulari di a longa emerghjenza di l'[civilisazioni islamica|islamu]] com'e civilisazioni e entita pulitica stabuli. U
califfatu
cintrali si frammenta in emirati e in Stati chi si volini indipindenti. I dittagli di a scenza di a riligioni e di u
drittumusulmanu
(
fiqh
) struttureghjani i dittagli e i discussioni chi si sviluppani in senu a a vita intillettuali in paesi d'islamu.
Farabi un he micca u prima filosofu di a civilisazioni islamica, i dui pridicissori maio di Farabi so
Al-Kindi
e
Razi
, ma i so riflissioni etichi fermani abbastanza alluntanati da i cunsidarazioni pulitichi. Farabi, inquantu ad eddu, s'intaressa particularamenti a a quistioni di u rigimu puliticu. Publicheghja un bon parechji testi chi so cummenti, o sintesi parsunali annantu a a filusufia di
Platonu
e d'
Aristoteli
:
L'Accordu di i Filosufi Platonu e Aristoteli
, un'enumarazioni di i
Dialoghi di Platonu
, una opara cunsacratu a l'
Upinioni di l'abitanti di a Cita virtuosa
e un
Summariu di i Leghji di Platonu
.
Bench'e parlendu d'Aristoteli, Farabi cunsacra tutti i so sforzi a a
filusufia pulitica
di Platonu. Cummenta
A Ripublica
e distingui dui tipi d'insignamentu : l'insignamentu di
Socrati
e l'insignamentu di
Trasimacu
(u parsunaghju viulenti missu in scena in
A Ripublica
). L'insignamentu di Socrati he dolci e s' addirizza a i filosufi ; ma Socrati perisci sottu a l'accusa d'impieta. L'insignamentu di Trasimacu he un insignamentu capaci di manipula l'upinioni e i passioni chi covani in a Cita. Po tantu azzizza a Cita ch'e calma la. He in 'ssi qualita chi a parsona trova a fibra di u lighjislatori.
Farabi s'upponi a i pratinsioni filusofichi di i medichi, in particulari quiddi di
Galien
. S'appoghja annantu a un autori anticu chi pudaria essa
Lisandru d'Afrodise
. Cerca a da raghjoni a Aristoteli contru a Galien, in una contruversia annantu a u rollu di u ciarbeddu. In u so
Trattatu annantu a i scenzi
, un inchjudi micca a medicina, quidda un essendu chi un arti cunvinienti (
techne
siont'e Aristoteli), a listessu liveddu chi a lignamaria o a cucina. Par risolva u prublema di l'articulazioni di a medicina e di i scenzi di a natura, dividi a medicina in 7 disciplini, fra i quali 3 tiorichi, ditti cumuni incu a scenza, l'altri 4 rilivendu unicamenti di a pratica medicali. I medichi, un essendu passmicca cumpitenti par ghjudica di a tiuria (cunniscenza di u corpu, di a saluta e di i malatii), divariani limita si a i so pratichi : ussirvazioni di i sintomi, dietetica, l'igiena, e i trattamenti .
Farabi upponi cusi l'attivita apparenti in un mondu matiriali, a a biatitudina escinziali di a cunniscenza pura.
U stili di Farabi he un stili
esutericu
, o chi aproda i mutivi esuterichi (cunfurmamenti a I tradizioni
numarulogichi
chi so sparti dapartuttu). He dino a l'urighjini di una tradizioni di
angelulugia
sviluppata da i Persichi e da i
Ghjudei
versu u Xu seculu. Siont'e Farabi, l'universu he custituitu di una ierarchia di mondi sferichi, cumposti d'intilletti chi s'inghennani riciprucamenti, par via di una cuddata, versu u mondu di u puru intillettu attivu parfettu unitariu e tutali, o pr via di una falata, versu u mondu matiriali imparfettu e divisu di generazioni e corruzzioni.
L'uriginali di parechji di i so opari so stati persi, ma so firmati i virsioni
ebraichi
. I so opari maghjori so :
- una
Anciclupedia
, chi si trova manuscritta a l'
Escurial
,
- un
Trattatu di musica
,
- l'
Opuscula varia
, in i quali a parsona trova un
Trattatu annantu a i scenzi
e un
Trattatu annantu a l'intindimentu
induv'eddu sviluppa a duttrina d'Aristoteli annantu a 'ssu puntu.
- In latinu :
Corpus platonicum medii aevi. Plato latinus
, ed. Da R. Klibanski, 1950 :
Di Platonis Philosophia
di al-Farabi e
Trattatu annantu a i
Leghji
di Platonu
, di al-Farabi.
- Epistula annantu a l'intillettu
(
Risala fi-l-'aql
), trad., L'Harmattan, 2003
- Trattatu di l'upinioni di l'abitanti di a cita virtuosa
- Commentary and Short Treatise on Aristotle 's De Interpretatione
, traduzioni e noti di F.W Zimmermann, Oxford, 1981.
- ↑
'Ss'articulu pruveni in parti da l'articulu currispundenti di a wikipedia in francesu.
- ↑
Will Durant,
The Age of Faith
, (Simon and Schuster, 1950), 253.
- ↑
Henry Corbin
,
Storia di a filusufia islamica
,
Gallimard
, 1986, p. 225.