Gikan sa Wikipedia, ang gawasnong ensiklopedya
Ang
ekolohiya
mao ang sayantipikanhong pagtuon sa distribusyon ug abundansiya sa mga
buhing organismo
ug giunsa kini pag-apektar sa mga interaksiyon sa mga organismo ug sa ilang
natural nga kalikopan
. Ang kalikopan sa usa ka organismo naglakip sa pisikal (
klima
,
heyolohiya
, ubp.) ug sa uban pang organismo.
Ang pulong
oekologie
gitibuok sa Alemang
bayolohista
nga si
Ernst Haeckel
; ang pulong gikan sa
Griyegong
mga pulong
oikos
("panimalay") ug
logos
("pagtuon")?sa ato pa, ang "ekolohiya" nagpasabot "pagtuon sa panimalay sa kinaiyahan."
Ang ekolohiya sagad nga giila nga sanga sa
bayolohiya
, ang heneral nga siyensiya nga nagtuon sa mga buhing
organismo
. Ang mga organismo mahimong matun-an sa lain-laing ang-ang, gikan sa mga
protina
ug
asidong nukleyik
(sa
bayokemistriya
ug
bayolohiyang molekyular
), ngadto sa mga
selula
(sa
bayolohiyang selyular
), ngadto sa mga indibiduwal (sa
botaniya
,
solohiya
, ug uban pang susamang disiplina), ug labaw na sa ang-ang sa mga
populasyon
, komunidad kun kalitingban, ug
ekosistema
, ngadto sa
bayospera
isip tibuok; kining maong mga ang-ang ang nag-unang gitun-an mga ekolohiyanhong pangutana.
Ang ekolohiya usa ka multidisiplanaryong siyensiya. Tungod sa pokus niini sa taas nga ang-ang nga organisasyon sa kinabuhi sa kalibotan ug ang interrelasyon sa mga organismo ug sa ilang natural nga kalikopan, ang ekolohiya nagbase sa uban pang sanga sa siyensiya, labi na ang
heyolohiya
ug
heyograpiya
,
meteyorolohiya
,
pedolohiya
(pagtuon sa yuta kun
soil
),
trigonometriya
,
kemika
, ug
pisika
. Tungod niini, ang ekolohiya giingong usa ka
matibuk-anong siyensiya
(
holistic science
).
Ang ekolohiya usa ka halapad nga siyensiya nga mabahin ngadto sa daghang medyor ug maynor nga disiplina. Ang mga medyor nga disiplina naglakip ning mosunod:
- Ekolohiyang pisyolohikal
(kun '
ekopisyolohika
), nga nagtuon sa impluwensiya sa mga may- ug way-kinabuhing kalikopan sa
pisyolohiya
sa indibiduwal, ug ang pagsagop sa indibiduwal ngadto sa iyang kalikopan;
- Ekolohiyang batasanon
, nga nagtuon sa ekolohikanhon ug ebolusyonaryong basehan sa batasan sa mga mananap, ug ang papel sa batasan sa pag--
enable
sa mananap nga makaadap sa iyang ekolohikal nga
niche
;
- Ekolohiya sa populasyon
(kun
autecology
), nga nagtuon sa dinamika sa mga
populasyon
sa usa ka espisyi, ug ang mga interaksiyon sa maong mga populasyon ngadto sa mga kalikopanong paktor;
- Ekolohiyang katilingbanon
(kun
synecology
) nga nagtuon sa interaksiyon sa mga espisyi sa usa ka katilingbang ekolohikanhon;
- Landscape ecology
, nga nagtuon sa mga interaksiyon sa mga diskret nga elemento sa usa ka
landscape
;
- Ekolohiya sa ekosistema
, nga nagtuon sa dagayday sa enerhiya ug
matter
agi sa mga
ekosistema
; ug
- Ekolohiyang global
, nga nagtan-aw sa mga pangutanang ekolohikal sa global nga ang-ang, sagad nangutana sa
makroekolohiyanhong
mga sukna.
Ang ekolohiya mahimo usab nga bahinon sumala sa target nga mga pundok:
Ang ekolohiya mahimo usab nga bahinon gikan sa perspektibo sa mga gitun-awang mga
bayom
:
Mga batakang prinsipyo sa ekolohiya
[
usba
|
usba ang wikitext
]
Relasyong spesyal ug ang pagbahin-bahin sa yuta
[
usba
|
usba ang wikitext
]
- Ang
Ingles nga bersiyon
ning maong panid mahimo mong mahubad ngadto sa Binisayang Sinugboanon.