한국   대만   중국   일본 
Хьалха-Марта ? Википеди Чулацаман т?ег?о

Хьалха-Марта

43°07′20″ къ. ш. 45°32′12″ м. д. H G Я O
Х?ара йаззам Википеди чуьра бу ? маьрша энциклопеди
ГIала
Хьалха-Марта, МартантIе
Сурт
43°07′20″ къ. ш. 45°32′12″ м. д. H G Я O
Пачхьалкх Росси
Регион Нохчийчоь
К?ошт Хьалха-Мартанан
Истори а, географи а
Йиллина 1713
Майда 30 км²
Центран локхалла 130 м
Сахьтан аса UTC+3
Бахархой
Бахархой 62 702 [1]  стаг ( 2020 )
Къаьмнийн х?оттам нохчий
Динан х?оттам бусулманаш
Официалан мотт Нохчийн мотт , оьрсийн мотт
Идентификаторан терахьаш
Телефонан код +7 87145
Поштан индекс 366500
Автомобилан код 95
ОКАТО 96234501
meriya-urus-martan.ru
Картин т?ехь
Хьалха-Марта, МартантIе картан тӀехь
Хьалха-Марта, МартантIе
Хьалха-Марта, МартантIе картан тӀехь
Хьалха-Марта, МартантIе
Хьалха-Марта, МартантIе картан тӀехь
Хьалха-Марта, МартантIе
Хьалха-Марта. Гlали-чу

Хьалха-Марта, МартантIе  ? Нохчийчоьнан г?ала, Хьалха-Мартанан к?оштан административан центр. Таханлерачу дийнахь г?ала лоруш йу. 2020 шарахь биначу талламо гойтина бахархой барам 62 702 [1] стаг.

Географи [ б?аьра нисйан | нисйан ]

Г?ала Рошни-хи [2] олучу хийистехь йу, Соьлжа-Г?алина къилб-малхбузехьа йу.

Уллера нах беха меттигаш: къилбседехьа ?алхан-Йурт эвла йу, къилбседа-малхбузехьа ? Гихт?а а, Ша?ми-Йурт а эвланаш йу, къилбседа-малхбалехьа ? Г?ойт?а эвла йу, къилба-малхбалехьа ? Г?ой-Йист эвла йу, къилба-малхбузехьа ? Роьшни-Чу а, Гихчу а эвланаш йу [3] .

Истори [ б?аьра нисйан | нисйан ]

Хьалха-Мартантlер рузбан маьждиг

1917 шо кхачале [ б?аьра нисйан | нисйан ]

Хьалха-Марта. Керла-Юкъ

Хьалха-Мартант?ехь нах беха 2500 шо герга хьан йу. Къилба аг?онехь Ани-Ирзо олуш археологически памятник йу. Цу чура Г. А. Вертеповс 1900-1901 шарахь борзан хьумнаш ехийра VI -IV бIешар заманар [4] . Бойсан-Ирзах карийна кобански материалаш Паччалкхан историн музеях оьхкуш йу [5] .

Эвла кхоллаелла гергарчу хьесапехь XVIII б?ешарахь , и йиллина тайп-тайпана нохчийн тайпанаш. Цу хьенахь Хьалха-Марта йолчехь билгал йахна йу: Джарг?ан-Йурт, Пешхой, Гендаргеной, Ч?инхой ишт кхи д?а йол йарташ [6]

Шамилан имаматехь Хьалха-Марта Жима Нохчийчоьнан центр йара.

СССР йолучу хенахь Хьалха-Марта ц?арахчу к?оштан центр йара.

1944 шеран 23 февралехь коммунистийн ?едало нохчий а, г?алг?ай а махкахбахар а, ишта Нохч-Г?алг?айн АССР д?аяккхар а бахьана долуш, эвлан ц?е Красноармейское аьлла хийцина.

1810 шеран 3 майхь эвлан къилбаседехьа 10 километрехь Соьлжа хина йистехь, цунах Мартан хи кхеттачехь, Российн паччахьан эскаро Усть-Мартановский ц?е йолуш редут йина [7] , маситта баттахь бен иза ца йитира.

XIX б?ешеран цхьалхачу йуххьенца эвла маситтазза паччахьан эскаро йохийна 1822 шеран 1-5 февралехь Хьалха-Марта а, уллера Г?ойта а Греков, Николай Васильевич полковникас команда яларца йохийра. Эвланийн уллехь аманаташ схьайаьхира.

1990 шарахь Хьалха-Мартан г?ала статус елира.

Бахархой [ б?аьра нисйан | нисйан ]

Бахархойн дукхалла
1939 [8] 1959 [9] 1970 [10] 1979 [11] 1989 [12] 1992 [8] 1996 [8]
13 400 11 672 24 311 27 942 32 851 38 000 38 600
2002 [13] 2003 [8] 2005 [8] 2006 [8] 2007 [8] 2008 [8] 2009 [14]
39 982 40 000 43 300 46 100 47 500 48 700 50 628
2010 [15] 2011 [16] 2012 [17] 2013 [18] 2014 [19] 2015 [20] 2016 [21]
49 070 49 100 51 363 52 744 54 248 55 783 57 358
2017 [22] 2018 [23] 2019 [24] 2020 [1]
58 588 59 954 61 221 62 702

Тайпанаш [ б?аьра нисйан | нисйан ]

Хьалха-Марта г?алахь дехаш долу тайпанаш:

  1. беной ,
  2. белг?атой ,
  3. ч?инхой ,
  4. нашхой ,
  5. гендаргной ,
  6. нихалой ,
  7. т?ерлой ,
  8. шарой ,
  9. пешхой ,
  10. ц?онтарой ,
  11. ч?аьнтий ,
  12. х?имой ,
  13. зумсой
  14. Г?ордалой кхин [2] .

Г?арабевлла бахархой [ б?аьра нисйан | нисйан ]

Г?алара схьабаьлларш [ б?аьра нисйан | нисйан ]

Г?алахь бинарш [ б?аьра нисйан | нисйан ]

Билгалдахарш [ б?аьра нисйан | нисйан ]

  1. 1 2 3 Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года . Т?екхочу дата: 2020 шеран 24 апрель. Архивйина 2020 шеран 24 апрелехь
  2. 1 2 Цитатийн г?алат: <ref> тег нийса йац; кху ReferenceA тIетовжаран текст йазйина йац
  3. Нохчийчоьн карта
  4. Г. А. Вертепов. .
  5. В. Б. Виноградов, В. И. Марковин. .
  6. Берже А. П. .
  7. Абузар Айдамиров. Хронология истории Чечено-Ингушетии. Грозный: ≪Книга≫, 1991 Архивйина 2011-03-17 ? Wayback Machine
  8. 1 2 3 4 5 6 7 8 Народная энциклопедия ≪Мой город≫. Урус-Мартан
  9. Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность сельского населения РСФСР - жителей сельских населённых пунктов - районных центров по полу
  10. Всесоюзная перепись населения 1970 года. Численность сельского населения РСФСР - жителей сельских населенных пунктов - районных центров по полу . Т?екхочу дата: 2013 шеран 14 октябрь. Архивйина 2013 шеран 14 октябрехь
  11. Всесоюзная перепись населения 1979 года. Численность сельского населения РСФСР - жителей сельских населённых пунктов - районных центров . Т?екхочу дата: 2013 шеран 29 декабрь. Архивйина 2013 шеран 29 декабрехь
  12. Всесоюзная перепись населения 1989 года. Численность сельского населения РСФСР - жителей сельских населённых пунктов - районных центров по полу . Т?екхочу дата: 2013 шеран 20 ноябрь. Архивйина 2013 шеран 16 ноябрехь
  13. Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более . Архивйина 2012 шеран 3 февралехь
  14. Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года . Т?екхочу дата: 2014 шеран 2 январь. Архивйина 2014 шеран 2 январехь
  15. Всероссийская перепись населения 2010 года. Том 1. Численность и размещение населения Чеченской Республики . Т?екхочу дата: 2014 шеран 9 май. Архивйина 2014 шеран 9 майхь
  16. Число городских населенных пунктов Чеченской Республики на 1 января 2011 года . Т?екхочу дата: 2016 шеран 11 май. Архивйина 2016 шеран 11 майхь
  17. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года . Т?екхочу дата: 2014 шеран 31 май. Архивйина 2014 шеран 31 майхь
  18. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. ? М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. ? 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов) . Т?екхочу дата: 2013 шеран 16 ноябрь. Архивйина 2013 шеран 16 ноябрехь
  19. Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года . Т?екхочу дата: 2014 шеран 2 август. Архивйина 2014 шеран 2 августехь
  20. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года . Т?екхочу дата: 2015 шеран 6 август. Архивйина 2015 шеран 6 августехь
  21. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года
  22. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года (2017 шеран 31 июль). Т?екхочу дата: 2017 шеран 31 июль. Архивйина 2017 шеран 31 июлехь
  23. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года . Т?екхочу дата: 2018 шеран 25 июль. Архивйина 2018 шеран 26 июлехь
  24. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года . Т?екхочу дата: 2019 шеран 31 июль.