Хьалха-Марта. Гlали-чу
Хьалха-Марта, МартантIе
?
Нохчийчоьнан
г?ала,
Хьалха-Мартанан к?оштан
административан центр. Таханлерачу дийнахь г?ала лоруш йу. 2020 шарахь биначу талламо гойтина бахархой барам
↗
62 702
[1]
стаг.
Г?ала
Рошни-хи
[2]
олучу хийистехь йу,
Соьлжа-Г?алина
къилб-малхбузехьа йу.
Уллера нах беха меттигаш: къилбседехьа
?алхан-Йурт
эвла йу, къилбседа-малхбузехьа ?
Гихт?а
а,
Ша?ми-Йурт
а эвланаш йу, къилбседа-малхбалехьа ?
Г?ойт?а
эвла йу, къилба-малхбалехьа ?
Г?ой-Йист
эвла йу, къилба-малхбузехьа ?
Роьшни-Чу
а,
Гихчу
а эвланаш йу
[3]
.
Хьалха-Мартантlер рузбан маьждиг
Хьалха-Марта. Керла-Юкъ
Хьалха-Мартант?ехь нах беха 2500 шо герга хьан йу. Къилба аг?онехь
Ани-Ирзо
олуш археологически памятник йу. Цу чура
Г. А. Вертеповс
1900-1901 шарахь борзан хьумнаш ехийра VI -IV бIешар заманар
[4]
. Бойсан-Ирзах карийна
кобански
материалаш
Паччалкхан историн музеях
оьхкуш йу
[5]
.
Эвла кхоллаелла гергарчу хьесапехь
XVIII б?ешарахь
, и йиллина тайп-тайпана нохчийн тайпанаш. Цу хьенахь Хьалха-Марта йолчехь билгал йахна йу: Джарг?ан-Йурт, Пешхой, Гендаргеной, Ч?инхой ишт кхи д?а йол йарташ
[6]
Шамилан имаматехь
Хьалха-Марта
Жима Нохчийчоьнан
центр йара.
СССР
йолучу хенахь Хьалха-Марта ц?арахчу к?оштан центр йара.
1944
шеран 23 февралехь коммунистийн ?едало нохчий а, г?алг?ай а махкахбахар а, ишта
Нохч-Г?алг?айн АССР
д?аяккхар а бахьана долуш, эвлан ц?е Красноармейское аьлла хийцина.
1810 шеран 3 майхь эвлан къилбаседехьа 10 километрехь
Соьлжа
хина йистехь, цунах Мартан хи кхеттачехь,
Российн
паччахьан эскаро Усть-Мартановский ц?е йолуш редут йина
[7]
, маситта баттахь бен иза ца йитира.
XIX б?ешеран цхьалхачу йуххьенца эвла маситтазза паччахьан эскаро йохийна 1822 шеран 1-5 февралехь Хьалха-Марта а, уллера Г?ойта а
Греков, Николай Васильевич
полковникас команда яларца йохийра. Эвланийн уллехь
аманаташ
схьайаьхира.
1990 шарахь
Хьалха-Мартан г?ала статус елира.
Бахархойн дукхалла
|
---|
1939
[8]
| 1959
[9]
| 1970
[10]
| 1979
[11]
| 1989
[12]
| 1992
[8]
| 1996
[8]
|
---|
13 400
| ↘
11 672
| ↗
24 311
| ↗
27 942
| ↗
32 851
| ↗
38 000
| ↗
38 600
|
2002
[13]
| 2003
[8]
| 2005
[8]
| 2006
[8]
| 2007
[8]
| 2008
[8]
| 2009
[14]
|
---|
↗
39 982
| ↗
40 000
| ↗
43 300
| ↗
46 100
| ↗
47 500
| ↗
48 700
| ↗
50 628
|
2010
[15]
| 2011
[16]
| 2012
[17]
| 2013
[18]
| 2014
[19]
| 2015
[20]
| 2016
[21]
|
---|
↘
49 070
| ↗
49 100
| ↗
51 363
| ↗
52 744
| ↗
54 248
| ↗
55 783
| ↗
57 358
|
2017
[22]
| 2018
[23]
| 2019
[24]
| 2020
[1]
| | | |
---|
↗
58 588
| ↗
59 954
| ↗
61 221
| ↗
62 702
| | | |
Хьалха-Марта г?алахь дехаш долу тайпанаш:
- беной
,
- белг?атой
,
- ч?инхой
,
- нашхой
,
- гендаргной
,
- нихалой
,
- т?ерлой
,
- шарой
,
- пешхой
,
- ц?онтарой
,
- ч?аьнтий
,
- х?имой
,
- зумсой
- Г?ордалой
кхин
[2]
.
- Бажаев, Зия Юсупович
(
1960
шеран
11 июль
?
2000
шеран
9 март
) ? нохчийн бизнесмен, ≪Альянс≫ компани кхоьллинарг.
- Гучигов, Али Аюбович
(
1914 шо
?
1957
шеран
29 сентябрь
) ? нохчийн XX б?ешеран хьалхаран эхан пачхьалкхан г?уллакххо, Сийлахь-боккха даймехкан т?еман декъашхо.
- Седаев, Мухади Мовладиевич
(
1962
шеран
8 сентябрь
) ? нохчийн
штангист
, масийттуза СССР
чемпион
а, СССР Кубок яккхинарг а.
- Димаев, Умар Димаевич
(1908 шеран 1 октябрь, ? 1972 шеран 26 декабрь) ? нохчийн музыкант а, композитор а, Нохч-Г?алг?айн АССРн Халкъан артист, вевзуш волу музыкантан а, композиторан а Али Димаеван да.
- Билу-Хьаж
(1852 шерахь,--1925шерахь)--- нохчийн дешан саг. 1921-1925 шершкахь нохчийн къам пархатдаккхаран т1емнаш йуккъехь хьалхваьлла лелла декъашо. Кхелхина Ростовехь набахтехь. Тайпан гендаргно
- ↑
1
2
3
Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года
(оьрс.)
. Т?екхочу дата: 2020 шеран 24 апрель.
Архивйина
2020 шеран 24 апрелехь
- ↑
1
2
Цитатийн г?алат:
<ref>
тег нийса йац; кху
ReferenceA
тIетовжаран текст йазйина йац
- ↑
Нохчийчоьн карта
- ↑
Г. А. Вертепов.
.
- ↑
В. Б. Виноградов, В. И. Марковин.
.
- ↑
Берже А. П.
.
- ↑
Абузар Айдамиров. Хронология истории Чечено-Ингушетии. Грозный: ≪Книга≫, 1991
Архивйина
2011-03-17 ?
Wayback Machine
- ↑
1
2
3
4
5
6
7
8
Народная энциклопедия ≪Мой город≫. Урус-Мартан
- ↑
Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность сельского населения РСФСР - жителей сельских населённых пунктов - районных центров по полу
- ↑
Всесоюзная перепись населения 1970 года. Численность сельского населения РСФСР - жителей сельских населенных пунктов - районных центров по полу
(бил-боцу.)
. Т?екхочу дата: 2013 шеран 14 октябрь.
Архивйина
2013 шеран 14 октябрехь
- ↑
Всесоюзная перепись населения 1979 года. Численность сельского населения РСФСР - жителей сельских населённых пунктов - районных центров
(бил-боцу.)
. Т?екхочу дата: 2013 шеран 29 декабрь.
Архивйина
2013 шеран 29 декабрехь
- ↑
Всесоюзная перепись населения 1989 года. Численность сельского населения РСФСР - жителей сельских населённых пунктов - районных центров по полу
(бил-боцу.)
. Т?екхочу дата: 2013 шеран 20 ноябрь.
Архивйина
2013 шеран 16 ноябрехь
- ↑
Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более
(бил-боцу.)
.
Архивйина
2012 шеран 3 февралехь
- ↑
Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года
(бил-боцу.)
. Т?екхочу дата: 2014 шеран 2 январь.
Архивйина
2014 шеран 2 январехь
- ↑
Всероссийская перепись населения 2010 года. Том 1. Численность и размещение населения Чеченской Республики
(бил-боцу.)
. Т?екхочу дата: 2014 шеран 9 май.
Архивйина
2014 шеран 9 майхь
- ↑
Число городских населенных пунктов Чеченской Республики на 1 января 2011 года
(бил-боцу.)
. Т?екхочу дата: 2016 шеран 11 май.
Архивйина
2016 шеран 11 майхь
- ↑
Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года
(бил-боцу.)
. Т?екхочу дата: 2014 шеран 31 май.
Архивйина
2014 шеран 31 майхь
- ↑
Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. ? М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. ? 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов)
(бил-боцу.)
. Т?екхочу дата: 2013 шеран 16 ноябрь.
Архивйина
2013 шеран 16 ноябрехь
- ↑
Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года
(бил-боцу.)
. Т?екхочу дата: 2014 шеран 2 август.
Архивйина
2014 шеран 2 августехь
- ↑
Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года
(бил-боцу.)
. Т?екхочу дата: 2015 шеран 6 август.
Архивйина
2015 шеран 6 августехь
- ↑
Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года
- ↑
Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года
(бил-боцу.)
(2017 шеран 31 июль). Т?екхочу дата: 2017 шеран 31 июль.
Архивйина
2017 шеран 31 июлехь
- ↑
Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года
(бил-боцу.)
. Т?екхочу дата: 2018 шеран 25 июль.
Архивйина
2018 шеран 26 июлехь
- ↑
Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года
(оьрс.)
. Т?екхочу дата: 2019 шеран 31 июль.