Т?апло?ман кра?тер ( шир.-желт. κρατ?ρ ? кад ) ? кадкепара йа к?агкепара чутаь?на меттиг т?апломан конусан боьххьехь йа басехь, йина т?апломан жигаралло ^[1] .

Кратеран диаметр хила тарло иттаннаш метраш т?иера масех километр кхаччалц, ткъа к?оргалла ? масех метр т?иера б?аьнаш метрашка кхаччалц. Кратеран бух т?аьхь хуьлу, магман кхерч чуьра, цхьаъ йа масех лава а, кхин т?апломан сурсаташ хьаладовлу ?уьрг. Наггахь кратеран бух къевлина хуьлу лаван ?омо йа жимачу керла кхоллабеллачу т?апломан конусо .

Довзийтар [ б?аьра нисйан | нисйан ]

Дукха хьолахь кратеран аганкепара хат? хуьлу, цунна чохь кхоллало вентиляцин харш. Т?аплам ?аьтточу хенахь лелина магма а, т?апломан газаш а хьалайовлу лаьттан бухарчу магман кхерч чуьра бирг?ан харш чухула кратеран ?уьрге кхаччалц, цигара газаш арайовлу атмосфере, ткъа магма ?аьттадо лаван кепара. Т?апломан кратеран баккхий барамаш хила тарло, ткъа наггахь к?орга а хила тарло. Цхьайолчу хенахь лелхарца ?аьттош т?апломан магман камера ясъяла тарло цунна т?ехулара латта охьахаъал, т?аккха хуьлу кальдера олу йоккхачу депрессийн тайп.

Дукхаха долчу т?апломан кратераш лаьтта ломан боьххьехь, уьш кхолладелла ?аьттийна т?апломан сурсатех, масала лаван а, тефран а ?оврех. Иштта боьххьехь кратераш долу т?апломийн конусан кеп хуьлу. Кхин т?апломан кратераш хила тарло т?апломийн аг?онашца, басешкахь, царех олу фланган кратераш. Цхьайолу т?апломан кратераш ерриг йа цхьа дакъа юза тарло дог?ано йа дешначу лайша, цуо кратеран ?ам бо.

Кратер дохийна хила тарло ?аьтточу хенахь, лелхарша, лавано, йа т?аьхьа хиллачу эрозино. Дохийна кратерийн цхьаьна аг?ора хуьлу дуккха а лоха йист.

Цхьадолу т?аплаьмнаш, масала маараш , лаьтта цхьаьна кратерах, лаьмнаш а доцуш. Иштта т?аплаьмнийн кратераш кхоллало, хих дуьзна породашна магма йукъахула хьалаевлчи, цуо до фреатийн ?аьттор . Фреатийн ?аьтторех хилла т?аплаьмнийн кратераш дукха хьолахь хаало аренашкахь кхечу т?аплаьмнашна генахь. Массо а т?аплаьмнаш ца кхуллу кратераш.

Ирасу т?апломан кратер, Коста-Рика

Билгалдахарш [ б?аьра нисйан | нисйан ]

Хьажоргаш [ б?аьра нисйан | нисйан ]

• Всё о геологии
• Вулканический кратер // Большая советская энциклопедия  : [в 30 т.]  / гл. ред. А. М. Прохоров . ? 3-е изд. ? М . : Советская энциклопедия, 1969?1978.