Эс (м?н клеткэ , ородоор хаамжа гэжэ удхатай) ? амиды махабадай б?рид??лэгшэ ?ндэ?эн, хамагай жэжэ нэгэжэ юм ^[1] . Зарим организм жэшээлбэл бактеринь нэгэ эс?ээ тогтоно. Бусад организмууд олон эстэй организм юм (жэшээлбэл, х?н 100 ехэ наяд г?, али 10 ¹⁴ эстэй болоод нэгэ эс ойролсоогоор 10  μм хэмжээтэй, 1  нанограмм шэгн??ртэй).

Досоохи ?йлэ ажаллалга [ За?аха | ?ндэ?эн бэшэгые за?абарилха ]

Эсэй досоохи ?йлэ ажаллалгань одоошье ?онирхол тата?ан хэбээр байна. Тэрэ дундаа эсэй энергиин ?йлэдбэрилэл ба эс дэхи бодос з??бэрлэлтэ, бодос задарха ба нэгэдэхи урбалнууд, эсэй бодос хуримталуулха механизм зэрэгынь анхааралай т?бдэ оршожо байна. Эс дэхи бодосой эрьелтэ хэзээшье тохёолдолой шанартай ябагдадагг?й хариншье гайхалтай эмхэ сэгсэтэй, дэс дараатайгаар эгээн бага зардалаар эгээн ехые б?тээжэ байдаг. ??р??р хэлэбэл эсэй биомолекулануудай дунда “ш?тэн захирха ё?он” оршон, ?йлэ ажаллалгыень зохисуулна. Жэшээнь бидэнэй хоол тэжээлээрээ аба?ан уурагай бодос хэзээшье тэрэ хэлэбэрээрээ шэнгэдэгг?й. Эхилээд б?тэсынхээ эгээн жэжэ нэгэжэ аминх?шэл болотороо задардаг. Энэ аминх?шэл??? бэедэ хэрэгтэй шэнэ уураг ниилэгжэн бии болоно. ??р??р хэлэбэл жэжэ молекуланууд?аа томо молекула ??дэжэ байна. Хэрэб шаардалгатай бол саашаа дахин макро б?тэсэ байгуулалтада шэлжэжэ болоно.

Алибаа ?йлэ х?дэл??ндэ зайлашаг?й шаардалгатай нэгэ з?йлынь энергиин эхэ ??дэбэри юм. Эс ??р?? термодинамик системэ ушар гадаада оршонтойгоо бодос, энергиин солилсоое байнга ябуулдаг нээлтэтэй системэ юм. Хэрэб иимэ харилсаа байдагг?й бай?ан бол эсэй амидаралай тухай ярихашье аргаг?й бай?ан биз ээ. Эс гадаада оршон?оо аба?ан бодосоо химиин энерги болгон хубиргажа тэрэнь эсэй досоохи ?йлэ ажаллалга, молекула з??бэрлэлтэ, балсангай ажаллалгые хангаха химиин урбалнуудай ябасада зарсуулагдана. Иимэ?ээ эсые “химиин мотор” гэжэ нэрлэжэ боломоор. Наранай энерги?ээ бусад шаардалгатай б?хы энергиие биомакромолекуланууд бии болгодог. ??р??р хэлэбэл биомолекулын задаралаар ехэ хэмжээнэй энерги илгардаг. Жэшээнь глюкоза н??р?энх?шэлэй хии ба у?ан болон задарха ябасадаа илгар?ан энергинь хадгалагдан, уламаар хэрэгсээ гарахада ашагладаг байна. Энергиин иинх?? хадгалагдахада хамагай гол ??ргые аденозин 3 фосфорой х?шэл (ГФА) гэхэ молекула г?йсэдхэдэг. Хадгалагда?ан энергеээ зарсуулхада ГФА 1 фосфороо алдажа хоёр фосфорой х?шэл уламаар нэгэ фосфорой х?шэл боложо хубирдаг.

З??лтэ [ За?аха | ?ндэ?эн бэшэгые за?абарилха ]

≪Эс≫ ?г??лэл хадаа Википедидэ заатаг?й байха 1000 эгээн шухала ?г??лэлн??дэй нэгэн юм. Энэниие дэлгэрэнгы болгожо ту?алалсажа хайрлыт!