Aleksandar I
Vladavina	16. august 1921 - 9. oktobar 1934
Prethodnik	Petar I
Nasljednik	Petar II
Supru?nik	Marija Rumunska
Djeca	Petar II Tomislav Karađorđevi? Andrej Karađorđevi?
Dinastija	Karađorđevi?
Otac	Petar I
Majka	Ljubica Petrovi?-Njego?
Rođenje	16. decembar 1888 Cetinje , Crna Gora
Smrt	9. oktobar 1934 Marseille , Francuska

Aleksandar I Karađorđevi? , ^[1] poznat u Srbiji i Jugoslaviji i kao Ujedinitelj i Vite?ki kralj nakon atentata (16. decembar 1888 ? 9. oktobar 1934), bio je kralj Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (od 1929. zvala se Kraljevina Jugoslavija ) od 1921. do 1934. Ubijen je u atentatu za vrijeme slu?bene posjete Francuskoj.

Mladost [ uredi | uredi izvor ]

Aleksandar I Karađorđevi? je rođen na Cetinju 16. decembra 1888. godine kao ?etvrto dijete (drugi sin) Petra I Karađorđevi?a i princeze Crne Gore Ljubice Petrovi?, najstarije k?erke crnogorskog kralja Nikole I Petrovi?a . Kum na kr?tenju mu je bio, preko izaslanika, ruski car Nikolaj II Romanov . Aleksandar je imao dvije godine kada je njegova majka princeza Ljubica umrla od komplikacija usljed poroda prilikom rođenja njegovog mlađeg brata Andrije, koji je također umro dvadeset tri dana kasnije.

Djetinjstvo je proveo u Crnoj Gori, a osnovnu ?kolu zavr?io u ?enevi . Dalje ?kolovanje je nastavio na vojnoj akademiji u Sankt Peterburgu . Dok su Aleksandar i njegov stariji brat đorđe bili na vojnoj akademiji, njihov otac Petar je zajedno sa zavjerenicima uspio da izvede dr?avni udar u Kraljevini Srbiji poznat kao Majski prevrat u kojem je kralj Aleksandar Obrenovi? i njegova supruga Draga ubijeni. Dinastija Karađorđevi?a je na taj na?in ponovo zauzela srpski tron nakon ?etrdeset pet godina. Aleksandrov 58-godi?nji otac je postao kralj Srbije Petar I Karađorđevi? , zbog ?ega su se đorđe i Aleksandar vratili u Srbiju kako bi nastavili studije.

Sudbinski preokret u ?ivotu princa Aleksandra nastupio je 27. marta 1909, godine kada se njegov stariji brat, princ đorđe odrekao prava na prijestolje nakon sna?nog pritiska politi?kih krugova u Srbiji. Kao prijestolonasljednik, princ Aleksandar je pristupio reorganizaciji vojske, pripremaju?i je za kona?an obra?un sa Osmanlijskim carstvom.

Balkanski ratovi i Prvi svjetski rat [ uredi | uredi izvor ]

Glavni ?lanci: Balkanski ratovi i Srbija u Prvom svjetskom ratu

U Prvom Balkanskom ratu princ Aleksandar je kao zapovjednik Prve armije vodio pobjedonosne bitke na Kumanovu i Bitolju, a zatim 1913. godine, za vrijeme Drugog Balkanskog rata , i bitke na Bregalnici. Nakon povla?enja Osmanlija iz Skoplja zauzeo je Makedoniju zajedno sa pukovnikom Dragutinom Dimitrijevi?em .

Tokom Prvog svjetskog rata bio je vrhovni zapovjednik srpske vojske u bitkama na Ceru i Kolubari 1914. godine, kad je srpska vojska potpuno razbila vojsku Austro-Ugarske monarhije. Tokom 1915. godine srpska vojska je pretrpjela mnoge gubitke od strane austro-ugarskih, njema?kih i bugarskih armija. Iste godine srpska vojska je bila prisiljena povuci se kroz klisure Crne Gore i sjeverne Albanije na gr?ko ostrvo Krf , gdje je reorganizovana.

Nakon ?to se vojska pregrupisala i oja?ala, izvr?ila je zavr?nu operaciju proboja Solunskog  fronta u jesen 1918. godine, pod vrhovnom komandom princa Aleksandra i sa odli?nim komandnim kadrom u koji spadaju vojvode ?ivojin Mi?i? , Stepa Stepanovi? i Petar Bojovi? .

Ujedinjenje [ uredi | uredi izvor ]

Posle vojni?kih do?li su i dr?avni?ki uspjesi. Nakon odluka srpske Narodne skup?tine i Narodnog Vije?a u Zagrebu, regent Aleksandar je proglasio ujedinjenje Srba, Hrvata i Slovenaca u jednu dr?avu 1. decembra 1918. godine. Ovim ?inom ostvareni su ideali o ujedinjenju ju?nih Slovena, za koje su se zalagali njegov otac i djed. Poslije smrti kralja Petra I (16. augusta 1921.), princ Aleksandar je postao kralj Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca . Dana 8. juna 1922. godine o?enio se princezom Marijom Rumunskom , k?erkom rumunskog kralja Ferdinanda . U tom braku su rođena tri sina - Petar, Tomislav i Andrej.

Diktatura [ uredi | uredi izvor ]

6. januara 1929., usljed politi?ke krize nastale nakon ?to je ubijen poslanik Stjepan Radi? kralj Aleksandar ukida Vidovdanski ustav i raspu?ta Narodnu skup?tinu. Ovaj akt je u historiji ostao zabilje?en kao ?estojanuarska diktatura . Ime dr?ave je promijenjeno u Kraljevina Jugoslavija , a dr?ava je organizovana u formi devet banovina umjesto dotada?njih 33 oblasti, 3. oktobra .

Godine 1931 . kralj Aleksandar donosi novi ustav, poznat kao Oktroisani ustav, s kojim se izvr?na vlast prenosi na kralja. Izbori su bili univerzalni za mu?ke glasa?e. Uvođenje tajnog glasanja je odba?eno, i pritisci na zaposlene u javnim slu?bama da glasaju za vladaju?u partiju su bili osobina svih izbora odr?anih pod Aleksandrovim ustavom. Pored ovoga, kralj je mogao direktno da proglasi polovinu gornjeg doma, a zakon se mogao potvrditi s odlukom jednog doma ako ga potvrdi i kralj.

Atentat [ uredi | uredi izvor ]

Dana 9. oktobra 1934 . kralj je stigao u Marseille u zvani?nu posjetu Francuskoj kako bi oja?ao savez dvije zemlje. Prilikom vo?nje ulicama zajedno sa francuskim ministrom vanjskih poslova Louisom Barthouom, pripadnik makedonske organizacije VMRO Vlado ?ernozemski je iza?ao na ulicu i pucao u kralja ^[2] i voza?a, a gre?kom policajca ubijen je i francuski ministar vanjskih poslova Louis Barthou . To je bio jedan od prvih atentata zabilje?en filmskom kamerom.

Atentator je bio ?lan interne makedonske revolucionarne organizacije ( VMRO ) i iskusni strijelac. Odmah nakon atentata na kralja Aleksandra, ?ernozemski je ubijen od strane francuskog policajca, a zatim ga je tukla publika. Do trenutka kad je uklonjen sa scene kralj je ve? bio mrtav. VMRO je politi?ka organizacija koja se borila za otcjepljenje Makedonije od Jugoslavije. Vođa organizacije u to vrijeme je bio Ivan Mihailov . VMRO je radio u savezu sa hrvatskom usta?kom grupom koju je predvodio Ante Paveli? . ?ernozemski i tri hrvatska sau?esnika su putovali u Francusku iz Mađarske preko ?vicarske. Nakon atentata, njih je uhapsila francuska policija. Iako ne postoje kona?ni dokazi da su italijanski diktator Benito Musolini ili mađarska vlada umije?ani u atentat, javno mijenje u Jugoslaviji je bilo takvo da je Italija bila klju?na u planiranju atentata. Ovaj incident je kasnije koristila Jugoslavija kao argument u suprostavljanju hrvatskog poku?aja secesije i italijanskog i mađarskog revizionizma.

Nakon smrti Aleksandra Karađorđevi?a, krunu nasljeđuje Aleksandrov sin, Petar II , ali vlast dolazi u ruke Aleksandrovog rođaka, kneza Pavla Karađorđevi?a , zbog Petrove maloljetnosti.

Reference [ uredi | uredi izvor ]

Literatura [ uredi | uredi izvor ]

• Gligorijevi?, Branislav (2010). Kralj Aleksandar I Karađorđevi? (1-3) . Zavod za ud?benike i nastavna sredstva. str. 1186. CS1 odr?avanje: ref=harv ( link )

Vanjski linkovi [ uredi | uredi izvor ]

• Kralj Aleksandar u vrtlogu evropske politike (Centar za dru?tvenu stabilnost - Zvani?ni kanal)
• Defile dobrovoljaca Male Antante (Politika, Branko Bogdanovi?, 6.04.2019.)
• Politi?ki sukobi u Jugoslaviji između dva rata (RTS Kulturno-umetni?ki program - Zvani?ni kanal)
• Ven?anje kralja Aleksandra i princeze Marije (1922) , Britanski kino arhiv na YouTubeu - Zvani?ni kanal
• Tonski snimak kralja Aleksanar (1933) , Jugoslovenska kinoteka - Zvani?ni kanal
• Ameri?ke filmske vesti o atenatu na kralja Aleksandra I iz 1934. na YouTubeu
• Britanske filmske vesti o atentatu na kralja Aleksandra (1934) , Britanski kino arhiv na YouTubeu - Zvani?ni kanal
• Sahrana kralja Aleksandra od Jugoslavije (1934) , Britanski kino arhiv na YouTubeu - Zvani?ni kanal

Commons ima datoteke na temu: Aleksandar, kralj Jugoslavije