Ur soavon (pe soavonetez).
Hal
un
drenkenn druz
gant
kaliom
pe
natriom
eo ar
soavon
. Implijet eo e-barzh produiou gwalc'hin pe lenkraat, sonnel pe linvel, arveret er vuhez pemdez d'en em walc'hin pe da gempenn an ti, pe er greanterezh evel
danvez-tevaat
, kedaozenn lenkrauzennou zo pe rakrederien
katalizeriou
.
An delun hollek (RCO
2
?
)
n
M
n+
o deus ar soavonou (an
alkil
eo R, ur
metal
eo M, karg ar
c'hation
eo n). Diouzh petra eo M
n+
e vez rummet ar soavonou.
Ar soavonou zo kedaozennou diazez evit al
lard-karr
hag an danveziou-tevaat da lakaat an eouliou da vezan gludekoc'h.
Dileizhadusaat a ra kramenn an dud hag an traou, rinset gant dour goude.
Fardet e vez soavon dre soavonaat druzoniou (trigliseridou). Sonnel eo ar soavonou
sodiom
, graet gant hidroksidenn sodiom, ha blot pe linvel ar soavonou
potasiom
, graet gant hidroksidenn botasiom.
Tennet e vez trigliseridou eus kraon koko, palmez, olivez pe soav, an hini boasan. An eouliou had a ra soavonou dous ha skanv, dreist pep tra an eoul olivez glan.
Kementad trenkenn druz diseurt druzoniou implijet d'ober soavon
|
trenkenn lorek
|
trenkenn viristek
|
trenkenn balmitek
|
trenkenn stearek
|
trenkenn oleek
|
trekenn linoleek
|
trenkenn linolenek
|
| druzoniou
|
C
12
peurvec'h
|
C
14
peurvec'h
|
C
16
peurvec'h
|
C
18
peurvec'h
|
C
18
monoamvec'h
|
C
18
diamvec'h
|
C
18
triamvec'h
|
| Soav
|
0
|
4
|
28
|
23
|
35
|
2
|
1
|
| Eoul koko
|
48
|
18
|
9
|
3
|
7
|
2
|
0
|
| Eoul kraonenn balmez
|
46
|
16
|
8
|
3
|
12
|
2
|
0
|
| Eoul palmez
|
0
|
1
|
44
|
4
|
37
|
9
|
0
|
| Eoul lore
|
54
|
0
|
0
|
0
|
15
|
17
|
0
|
| Eoul olivez
|
0
|
0
|
11
|
2
|
78
|
10
|
0
|
| Eoul kolza
|
0
|
1
|
3
|
2
|
58
|
9
|
23
|
Ur
soavon Aleppo
.
Un dibab soavonou kinklus a gaver el
letiou
.
Sevel a ra roudou koshan un danvez par d'ar soavon da 2800 kent JK, e rouantelezh
Babilon
. Skrivet e voe un delun soavon gant dour, alkali ha eoul
cinnamomum cassia
war un dablezenn gleiz tro-dro 2200 kent JK. E 1977,
Ernest de Sarzec
, e penn furchadegou arkeologel e
Telloh
, a laka e goulou kranennou pri, lod anezho leuniet gant un danvezenn soavonek. Ul lidadur bloaz hag a ra gant ur seurt soavon graet gant druzoni ha ludu bervet a zo displeget gant
enskrivaduriou gennhenvel
war unan anezho.
Meskan a rae an
henegiptiz
eouliou plant pe loened gant halou alkalin da gaout ur seurt soavon.
Ar
Gelted
kozh hag ar
C'hermaned
a rae gant soavon graet gant eoul loen, hag a voe dizoloet gant ar Romaned tro-dro
58 kent JK
. Un ijinadenn geltiek eo hervez
Plinius an Henan
. Ar geriou soavon er yezhou romanek a zeu eus ar ger keltiek
sapo
. Ar Romaned, eus o zu, en em walc'he o verata eoul war o c'hroc'hen hag o tennan anezhan gant ur
strigil
.
Fardet e veze soavon en
Aleppo
e Siria gant eoul olivez, alkali ha
raz
. Ezporzhet e veze d'ar bed muzulman ha da Europa. Graet e veze soavon e
Naplouz
,
Fes
ha
Damask
ivez. En Europa, Italia ha Spagn a oa produourien a-bouez soavon dre eoul loen.
Provans
a brodue kalz soavon,
Marselha
dreist-holl. Soavon Marselha ha soavon
Kastilha
, graet gant eoul olivez, a zo brudet c'hoazh hiziv.
Greantelaet eo ar produadur. Ijinet eo ar soavon linvel.