N'eo ket ar
skritur tibetek
ul
lizherenneg
, un
abugida
eo evel an holl zoareou-skrivan krouet diwar skouer
doareou-skrivan yezhou India
gant Thonmi Sambhota e-kreiz ar
VII
vet
kantved
hervez ar mojennou.
Implijet e vez evit skrivan an
tibeteg
hag ivez an
dzongkha
.
Daou stil pennan a vez implijet dre vras : ar
skritur u-can
(Dbu-can), skrivet pe moullet gant ul linenn a-us al lizherennou evel en
devanagari
hag ar
skritur u-mey
(Dbu-med), "dibenn".
Luziet a-walc'h eo doare-skrivan an tibeteg e-kenver distagadur ar yezh, rak er skritur e vez graet dave da
kengeriou
na vezont ket distaget. Abalamour da se e vez gwelet alies a-walc'h doareou dishenvel evit skrivan an tibeteg gant al lizherennou
latin
: un
treuzlizherennadur
rik a diskwel pep lizherenn er skritur tibetek ha mut e vefe pe get, d.s. "dbu-med" ; hag un
treuskrivadur
a diskwel penaos e vez distaget pep ger hep ober van d'an doare ma vez skrivet hervez reolennou ar skritur tibetek, d.s. "u-mey".
Dre ma'z eo ar skritur tibetek un
abugida
anezhan e talvez pep lizherenn diazez d'ur
silabenn
enni ur
gensonenn
digemm hag ur
vogalenn
diazez ("a") a c'hell bezan kemmet dre ouzhpennan skrapou a bep seurt anvet
vogalennou stag
.
Lizherennou kevrennek a vez implijet ivez evit skrivan meur a vogalenn an eil war-lerc'h eben hep vogalenn ebet kenetreze.
Ouzhpenn-se e vez lakaet ur pik (
tseg
) etre pep silabenn. Dre ma'z eo unsilabenneg darn vrasan geriou an tibeteg e talvez kement-man hogozig da lakaat ur pik etre pep ger.
Setu an 30 lizherenn kensonennel diazez:
? ka
|
? kha (k’a)
|
? ga
|
? nga (n?a)
|
? ca
|
? cha
|
? ja
|
? nya (na),
|
? ta
|
? tha (t’a)
|
? da
|
? na,
|
? pa
|
? pha (p’a)
|
? ba
|
? ma,
|
? tsa
|
? tsha (ts’a)
|
? dza,
|
? wa
|
? zha (?a)
|
? za,
|
? 'a
|
? ya
|
? ra
|
? la,
|
? sha (s’a)
|
? sa,
|
? ha
|
? a
|
Implijet e vez un nebeud lizherennou ispisial dre drein lizherennou all evit skrivan kensonennou tro-gil o tont eus ar
sanskriteg
:
Troet e vez "ta", "tha", "da", "na", "sha" > ? ?a (Ta), ? ?ha (Tha), ? ?a (Da), ? ?a (Na), and ? ?a.
Setu penaos e vez implijet ar vogalennou stag :
? ka, ?? ki, ?? ku, ??ke, ?? ko
|
Abugida
Tibeteg
Devanagari