Карл Л?ней
Carolus Linnaeus
Дата нараджэння	23 мая 1707 ( 1707-05-23 ) [1] [2] […]
Месца нараджэння	Росхульт [d] , Эльмхульт , лен Крунуберг , Швецыя [4] [3]
Дата смерц?	10 студзеня 1778 ( 1778-01-10 ) [3] [1] […] (70 гадо?)
Месца смерц?	Л?нее?скае Хамарбю [d] , камуна Упсала , лен Упсала , Швецыя [5] [3]
Месца пахавання	Кафедральны сабор Упсалы [6]
Грамадзянства	Швецыя [7]
Бацька	Н?льс ?нгемарсан Л?неус [d] [3]
Мац?	Крысц?на Бродэрсон?я [d] [3]
Жонка	Sara Elisabeth Moræa [d]
Дзец?	Карл Л?ней малодшы [d] [8] [7] , Л?завета Крысц?на Л?ней [d] , Lovisa von Linne [d] ? Sara Christina von Linne [d]
Род дзейнасц?	геолаг , прафесар , батан?к , урач , а?таб?ёграф , б?ёлаг , м?колаг , птэрыдолаг , брыёлаг , заолаг , энтамолаг , арн?толаг , натурал?ст , арахнолаг , м?нералог
Навуковая сфера	б?ялог?я , батан?ка
Месца працы	Упсальск? ?н?верс?тэт
Навуковая ступень	доктар медыцыны [d]
Альма-матар	Ун?верс?тэт Хардэрвейка [d] ( 1735 ) Лундск? ?н?верс?тэт Упсальск? ?н?верс?тэт
Навуковы к?ра?н?к	Улаф Рудбек [d] ? ?аган дэ Гортэр [d] [9]
Вядомыя вучн?	Сп?с Карл Адлер Адам Афцэл?ус Эрык Ахарыус Андрэас Берл?н Карл Аляксандр Клерк Пер Лёфл?нг Пер Осбек Андэрс Спарман Улаф Торэн Карл Петэр Тунберг ?аган Хрысц?ян Фабрыцый Якаб Фрыдрых Эрхарт
Член у	Пруская акадэм?я навук Леапальдз?на Лонданскае карале?скае таварыства Шведская карале?ская акадэм?я навук Пецярбургская акадэм?я навук Дацкая карале?ская акадэм?я навук [d] Карале?скае нарвежскае таварыства навук ? л?таратуры [d] Французская акадэм?я навук Амерыканскае ф?ласофскае таварыства [10]
Узнагароды	Ордэн Палярнай зорк?
Подп?с
Творы ? В?к?крын?цах
Медыяфайлы на В?к?схов?шчы

С?стэматык жывой прыроды
А?тар наймення? шэрага батан?чных таксона? . У батан?чнай ( б?нарнай ) наменклатуры гэтыя назвы дапа?няюцца скарачэннем ≪ L. ≫ . Сп?с так?х таксона? на сайце IPNI Персанальная старонка на сайце IPNI Даследчык, як? ап?са? шэраг заалаг?чных таксона? . Для ?казання а?тарства, назвы гэтых таксона? суправаджаюць абазначэннем ≪ Linnaeus ≫ . Старонка на В?к?в?дах Выявы на В?к?схов?шчы

Карл фон Л?ней ( шведск. : Carolus Linnaeus ; 23 мая 1707 , Росхульт, Смоланд , Швецыя  ? 10 студзеня 1778 , Упсала , Швецыя) ? шведск? прыродазнавец, батан?к ? заолаг, закла? асновы б?ялаг?чнай б?нам?нальнай наменклатурнай с?стэмы, якая выкарысто?ваецца ? дагэтуль, крэацыян?ст . Карл Л?ней л?чыцца ≪самым вядомым батан?кам ус?х часо?≫ ^[11] .

Б?яграф?я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Нарадз??ся ? сям’? вясковага пастара. Бацьк? хацел?, каб Карл ста? святаром, але яго з юнацтва захапляла прыродазна?чая г?сторыя, асабл?ва батан?ка. Гэтыя занятк? заахвочва? мясцовы лекар, як? пара?? Л?нею абраць прафес?ю медыка, бо ? той час батан?ка л?чылася часткай фармакалог??. У 1727 г. Л?ней паступ?? у Лундск? ?н?верс?тэт , пазней перайшо? у Упсальск? ?н?верс?тэт , дзе выкладанне батан?к? ? медыцыны было лепш. У Упсале працава? разам з Улафам Цэльс?ем , тэолагам ? батан?кам-аматарам, як?я ?дзельн?ча? у падрыхто?цы кн?г? Б?блейская батан?ка ( Hierobotanicum ) ? перал?ку расл?н, згаданых у Б?бл?? . У 1729 г. у якасц? навагодняга падарунку Цэльс?ю Л?ней нап?са? эсэ ≪Уводз?ны да змов?н расл?н≫ ( Praeludia sponsalorum plantarun ), у як?м паэтычна ап?са? працэс размнажэння расл?н. У 1731 г., абаран??шы дысертацыю, Л?ней ста? ас?стэнтам прафесара батан?к? О. Рудбека. У наступным годзе здзейсн?? вандро?ку па Лапланды? , зб?раючы ?зоры расл?н. Упсальскае навуковае таварыства, якое субс?давала гэту працу, апубл?кавала пра яе тольк? кароткую справаздачу ? ≪Флора Лапланды?≫ ( Flora Lapponica ). Падрабязная праца Л?нея пра расл?ны Лапланды? выйшла тольк? ? 1737 г., а жыва нап?саны дзённ?к экспедыцы? ≪Лапландскае быццё≫ ( Lachesis Lapponica ) выйша? ужо пасля смерц? Л?нея ? лац?нск?м перакладзе.

У 1733?1734 г. Л?ней чыта? лекцы? ? вё? навуковую працу ва ?н?верс?тэце, нап?са? шэраг кн?г ? артыкула?. Аднак працяг медыцынскай кар’еры па традыцы? патрабава? атрымання навуковай ступен? за мяжой. У 1735 г. Л?ней паступ?? у Хардэрвейкск? ?н?верс?тэт у Н?дэрландах, дзе ? тым жа годзе атрыма? ступень доктара медыцыны. У Н?дэрландах збл?з??ся з вядомым лейдэнск?м урачом Германам Бургавэ , як? парэкамендава? Л?нея бургам?стру Амстэрдама Георгу Кл?фарту, захопленаму садо?н?ку, як? сабра? калекцыю экзатычных расл?н. Кл?фарт зраб?? Л?нея сва?м асаб?стым лекарам ? даручы? яму вызначыць ? клас?ф?каваць яго разводныя расл?ны. Вын?кам ста? трактат ≪Кл?фарта?ск? сад≫ ( Hortus Cliffortianus ), апубл?каваны ? 1737 г.

У 1736?1738 г. у Н?дэрландах выйшл? першыя выданн? прац Л?нея: у 1736 ? ≪С?стэма прыроды≫ ( Systema naturae ), ≪Батан?чная б?бл?ятэка≫ ( Bibliotheca botanica ) ? ≪Асновы батан?к?≫ ( Fundamenta botanica ); у 1737 г. ? ≪Крытыка батан?к?≫ ( Critica botanica ), ≪Роды расл?н≫ ( Genera plantarum ), ≪Флора Лапланды?≫ ( Flora Lapponica ) ? ≪Кл?фарта?ск? сад≫ ( Hortus Cliffortianus ); у 1738 г. ? ≪Класы расл?н≫ ( Classes plantarum ), ≪Сход рода?≫ (Corollarium generum) ? ≪Палавы метад≫ ( Methodus sexualist ). У 1738 г. Л?ней адрэдагава? кн?гу пра рыб ≪?хтыялог?я≫ ( Ichthyologia ), пак?нутую няскончанай пасля смерц? яго сябра Петера Артэдз?. Батан?чныя працы, асабл?ва ≪Роды расл?н≫, лягл? ? аснову сучаснай с?стэматык? расл?н. У ?х Л?ней ап?са? ? ?жы? новую с?стэму клас?ф?кацы?, значна спрасц??шую вызначэнне арган?зма?. У метадзе, як? ён назва? ≪палавым≫, нац?ск раб??ся на будову ? колькасц? рэпрадукты?ных структур расл?н, г.зн. тычачак ? песц?ка?.

Яшчэ больш смелай была ≪С?стэма прыроды≫, спроба размеркаваць усе тварэнн? прыроды ? жывёл, расл?ны ? м?нералы ? па класах, атрадах, родах ? в?дах, а таксама вызначыць прав?лы ?х ?дэнтыф?кацы?. Выпра?леныя ? дапо?неныя выданн? гэтага трактата выходз?л? 12 раз на працягу жыцця Л?нея ? некальк? разо? перавыдавал?ся пасля яго смерц?.

У 1738 г. Л?ней па даручэнн? Кл?фарта наведа? батан?чныя цэнтры Англ??. Атрыма? запрашэнн? працаваць у Н?дэрландах ? Герман??, аднак адда? перавагу вяртанню ? Швецыю ? ? 1739 г. адкры? медыцынскую практыку ? Стакгольме. У 1741 г. бы? прызначаны прафесарам медыцыны Упсальскага ?н?верс?тэта, а ? 1742 г. ? прафесарам батан?к?. Наступныя гады Л?ней гало?ным чынам выклада?, аднак тады ж здзейсн?? некальк? навуковых экспедыцый у малавывучаныя вобласц? Швецы?. Зб?ральн?к? ?сяго свету дасылал? яму асобн?к? невядомых форма? жывога, ? Л?ней ап?сва? у сва?х кн?гах лепшыя знаходк?.

У 1745 г. Л?ней апубл?кава? працу ≪Флора Швецы?≫ ( Flora Suecica ), у 1746 г. ? ≪Фа?на Швецы?≫ ( Fauna Suecica ), у 1748 г. ? ≪Упсальск? сад≫ ( Hortus Upsaliensis ). У Швецы? ? за мяжой працягвал? выходз?ць новыя выданн? ≪С?стэмы прыроды≫. Некаторыя з ?х, асабл?ва шостае (1748), дзясятае (1758) ? дванаццатае (1766), змяшчал? дадатковыя матэрыялы. Вядомае 10-е ? 12-е выданн? стал? энцыклапедычным? шматтомн?кам?, як?я змяшчал? каротк?я ап?санн? ?с?х вядомых на той час в?да? жывёл, расл?н ? м?нерала?. Артыкул пра кожны в?д дапа?ня?ся ?нфармацыяй пра яго геаграф?чны распа?сюд, асяроддзе пражывання, паводз?ны ? разнав?днасц?. Менав?та ? 10-м выданн? Л?ней упершыню да? падвойныя (б?нарныя, б?нам?нальныя) назвы ?с?м вядомым яму в?дам жывёл. У 1753 г. Л?ней скончы? працу ≪В?ды расл?н≫ ( Species plantarum ); у ёй змяшчал?ся ап?санн? ? б?нарныя назвы ?с?х в?да? расл?н, як?я вызначыл? сучасную батан?чную наменклатуру. У кн?зе ≪Ф?ласоф?я батан?к?≫ ( Philosophia botanica ), якая выйшла ? 1751 г., Л?ней афарыстычна выказа? прынцыпы, як?м? ён к?рава?ся пры вывучэнн? расл?н.

Б?нарная с?стэма прадвызначае, што ? кожнага в?ду расл?н ? жывёл ёсць адз?ная навуковая назва (б?намен), якая належыць тольк? яму аднаму ? складаецца ?сяго з двух сло? (лац?нск?х ц? латын?заваных). Першае з ?х ? агульнае для цэлай групы бл?зк?х адз?н да аднаго в?да?, складн?ка? аднаго б?ялаг?чнага роду. Другое ? в?давы эп?тэт ? уя?ляе сабою прыметн?к ц? назо?н?к, як? датычыць тольк? да аднаго в?ду дадзенага роду. Так, ле? ? тыгр, як?я ?ключаюцца ? род Каты ( Felis ), завуцца адпаведна Felis leo ? Felis tigris , а во?к з роду Сабак? ( Canis ) ? Canis lupus . Сам Л?ней не надава? б?нарнай с?стэме адмысловага значэння ? раб?? нац?ск на пол?нам?нальную, г.зн. шматсло?ную назву-ап?санне, а адпаведны яму б?намен сам л?чы? простай назвай ( nomen trivialis ), не ме?шай навуковага значэння ? прызначанай усяго тольк? палегчыць запам?нанне в?ду.

За?ваг? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Линней К. Философия ботаники. М., 1989.