Батарэя (фр. batterie) - некальк? (два ? больш) злучаных паралельна ц? паслядо?на электрычных элемента?. Звычайна пад гэтым тэрм?нам маецца на ?вазе злучэнне электрах?м?чных крын?ц электраэнерг?? /электрычнага току ( гальван?чных элемента? , акумулятара? , пал??ных элемента? ), аднак гэта могуць быць фота- ц? тэрмаэлементы . Тэрм?н батарэя Тэрм?н "батарэя" узяты з ваеннага ?жытку, дзе азначае сукупнасць некальк?х гармат . Прыйшо?шы ? электратэхн?ку тэрм?н ста? выкарысто?вацца для ап?сання злучэння некальк?х гальван?чных элемента?. З другой паловы 20-га стагоддзя выкарыстанне тэрм?на "батарэя" таксама пашырылася ? цяпер уключае асобныя першасныя або другасныя элементы. Сёння "батарэя" - гэта часцей за ?сё агульны тэрм?н для прылады для захо?вання энерг??.

Кал? батарэя падае энерг?ю, яго стано?чы полюс з'я?ляецца катодам , а адмо?ны - анодам . Полюс пазначаны адмо?ным з'я?ляецца крын?цай электрона? , як?я будуць цячы праз знешн? электрычны ланцуг да стано?чага полюсу. Кал? батарэя падлучана да знешняй электрычнай нагрузк?, ак?сляльна-адна?ленчая рэакцыя ператварае рэагенты з высокай энерг?яй у прадукты з меншай энерг?яй, а розн?ца свабоднай энерг?? падаецца ? знешн? ланцуг у выглядзе электрычнай энерг??.

Як клас выдзяляюць аднаразовыя батарэ? (у размо?ным - батарэйка), як?я выкарысто?ваюцца адз?н раз ? вык?дваюцца, пакольк? матэрыялы электрода? незваротна змяняюцца падчас разраду; тыповым прыкладам з'я?ляецца шчолачная батарэя , якая часцяком выкарысто?ваецца ? к?шэнных л?хтарыках ? мностве партаты?ных электронных прылад. Аднаразовасць так?х батарэй ?стотна адрозн?вае ?х ад акумулятар а?, як?я можна разраджаць ? зараджаць некальк? разо? з дапамогай электрычнага току (т.я.першапачатковы склад электрода? можна аднав?ць зваротным токам). Прыклады ?ключаюць св?нцова-к?слотныя батарэ? , як?я выкарысто?ваюцца ? транспартных сродках, ? л?тый-?ённыя батарэ?, як?я выкарысто?ваюцца для партаты?най электрон?к?, такой як но?тбук? ? маб?льныя тэлефоны .

Батарэ? бываюць розных форма? ? памера?, ад м?н?яцюрных элемента? электрас?лкавання, як?я выкарысто?ваюцца для працы слыхавых апарата? ? наручных гадз?нн?ка?, да вел?зарных акумулятарных батарэй памерам з пакой, як?я забяспечваюць рэжым чакання або аварыйнае электрас?лкаванне для тэлефонных станцый , камп'ютэрных цэнтра? апрацо?к? дадзеных , ц? нават плав?льных печа? (на момант пакуль не запусцяцца аварыйныя дызель-генератары, альбо не падключацца ?ншыя крын?цы с?лкавання).

Батарэ? маюць значна меншую ?дзельную энерг?ю (энерг?ю на адз?нку масы), чым звычайныя в?ды пал?ва , так?я як бенз?н (у а?тамаб?лях гэта ? пэ?най ступен? кампенсуецца больш высокай эфекты?насцю электрарухав?ко? пры пера?тварэнн? электрычнай энерг?? ? механ?чную працу ? пара?нанн? з рухав?кам? ?нутранага згарання).

Г?сторыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Вынаходства [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Бенджам?н Франкл?н упершыню выкарыста? тэрм?н "батарэя" ? 1749 годзе, кал? праводз?? эксперыменты з электрычнасцю, выкарысто?ваючы набор звязаных кандэнсатара? лейдэнскай банк?. ^[1] Франкл?н згрупава? некальк? сло?ка? у тое, што ён назва? "батарэяй", выкарысто?ваючы ваенны тэрм?н для абазначэння сумеснага функцыянавання збро?. ^[2] ?дэя была памножы?шы колькасць ём?стасця?-трымальн?ка? захо?ваць больш моцны зарад, ? пры разрадцы будзе даступна больш энерг??.

Тыпы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Аднаразовыя ? шматразовыя батарэ? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Паводле тыпу х?м?чнай рэакцы? батарэ? падпадзяляюцца на першасныя ? другасныя:

• Першасныя (аднаразовыя) - звычайны гальван?чны элемент прызначаны для выкарыстання да вычарпання энерг??, пасля чаго яго трэба замян?ць. ?х х?м?чныя рэакцы?, як прав?ла, не абарачальныя, таму ?х нельга зарадз?ць. Кал? запас рэагента? у батарэ? вычарпаны, батарэя перастае выпрацо?ваць ток. ^[3]
• Другасныя батарэ? (шматразовыя) - часцей за ?сё гэта акамулятар, яны маюць абарачальныя х?м?чныя рэакцы? шляхам падачы электрычнага току на батарэю. Гэта адна?ляе зыходныя характарыстык? х?м?чных рэагента?, таму ?х можна выкарысто?ваць, зараджаць ? зно? выкарысто?ваць некальк? разо?. ^[4]

Працаздольнасць некаторых в?да? першасных батарэй, можа быць адно?лена шляхам замены электрода?. ^[5]

Другасныя батарэ? не перазараджаюцца бясконца з-за рассейвання акты?ных матэрыяла?, страты электрал?та ? ?нутранай кароз??.

Гало?най перавагай першасных батарэй, з'я?ляецца тое што яны могуць вырабляць ток адразу пасля зборк?. Часцей за ?сё яны выкарысто?ваюцца ? партаты?ных прыладах з н?зк?м спажываннем току, як?я выкарысто?ваюцца тольк? перыядычна або выкарысто?ваюцца далёка ад ?ншых крын?цы электрас?лкавання, напрыклад у ланцугах с?гнал?зацы? ? сувяз?. Аднаразовыя першасныя элементы не могуць быць надзейна зараджаны, пакольк? х?м?чныя рэакцы? не з'я?ляюцца лёгка зварачальным? ? акты?ныя матэрыялы могуць не вярнуцца ? свае першапачатковыя формы. Вытворцы так?х батарэй не рэкамендуюць спрабаваць ?х перазарадз?цьжаць ^[6] . Таксама аднаразовыя батарэ? дрэнна спра?ляюцца з прымяненням? ? прыборах з вял?к?м спажываннем энерг?? (звычайна называюць л?чбу н?жэй за 75 Ом унутраннага супрац??лення). Да распа?сюджаных тыпа? аднаразовых батарэй адносяцца марганцава-цынкавыя (цынкава-вугляродныя) ? шчолачныя батарэ? .

Другасныя або акумулятарныя батарэ? , неабходна зарадз?ць перад першым выкарыстаннем; яны звычайна зб?раюцца з акты?ным? матэрыялам? ? разраджаным стане. Акумулятарныя батарэ? па?торна зараджаюцца пры дапамозе электрычнага току, як? змяняе х?м?чныя рэакцы?, як?я адбываюцца падчас разрадк?/выкарыстання. Прылады для падачы патрэбнага току называюцца зарадным?. Самай старой формай акумулятарнай батарэ? з'я?ляецца св?нцова-к?слотная батарэя , якая ? да гэтага часу шырока выкарысто?ваецца ? а?тамаб?лях . Гэтая тэхналог?я патрабуе добрай вентыляцы? памяшкання ? як?м праходз?ць перазарадка акамулятара, для бяспечнага рассейвання вадароду , як? выпрацо?ваецца падчас працэсу. Св?нцова-к?слотная батарэя з'я?ляецца адносна цяжкай для колькасц? электрычнай энерг??, якую яна можа забяспечыць. Яго н?зк? кошт вытворчасц? ? высок? ?зровень ?мпульснага току (да 450 ампер у а?тамаб?льных акамулятарах) робяць яго распа?сюджаным там, дзе яго ём?стасць (больш за 10 АГ ) больш важная, чым праблемы з масай ? перазарадкай.

Спажывецк?я ? прамысловыя марк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Батарэ? ?с?х тыпа? вырабляюцца спажывецк?м? ? прамысловым?. У больш дараг?х батарэях прамысловага класа могуць выкарысто?вацца х?м?каты, як?я забяспечваюць больш высокае ста?ленне магутнасц? да памеру, маюць меншы самаразрад ?, так?м чынам, больш працяглы тэрм?н службы, кал? яны не выкарысто?ваюцца, большую ?стойл?васць да ?цечк? ?, напрыклад, здольнасць вытрымл?ваць высокую тэмпературу ? в?льготнасць.

Па х?м?чным складзе [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У залежнасц? ад выкарысто?ваных матэрыяла?:

• Стандартныя батарэйк? (аснова: цынк-марганец )
  • шчолачна-марганцавая батарэя; нам?нальнае напружанне 1,5 В на ячэйку
  • хларыдна-цынкавыя батарэ?; 1,5 В на элемент (амаль цалкам заменены шчолачна-марганцэвай батарэяй)
  • Цынк-вугальная (цынк-марганцавая) батарэя; 1,5 В на ячэйку

Спецыяльныя батарэ?:

• паветрана-цынкавая батарэя; 1,4 В на ячэйку
• ртутна-цынкавыя батарэ?; 1,35 В на ячэйку
• срэбна-цынкавая батарэя; 1,55 В на ячэйку
• Н?кель-акс?г?дракс?дная батарэя; 1,7 В на ячэйку
• Л?ц?евая батарэя; 1,8 В (FeS ₂ ) ц? 3,7 В (SOCl ₂ ) на ячэйку
• Л?ц?й-жалеза-сульф?дная батарэя; 1,5 В на ячэйку
• алюм?н?ева-паветраны батарэя; 1,2 В на ячэйку
• б?ябатарэя на аснове магн?ю/NaCl /жалеза+мал?бдэна+вальфраму

Тыпы батарэй як?я не прымяняюцца:

• Медна-ок?сны гальван?чны элемент (Эдысан-Лаланд элемент); 0,75 В на ячэйку

Акрамя таго выкарысто?ваюцца давол? экзатычныя гальван?чныя элементы у эксперыментальных ? дэманстрацыйных мэтах. Прынцыпы дзеяння ?х могуць ляжаць у аснове х?м?чнай ак?сляльна-адна?ленчых рэакцы? (напрыклад л?монныя ц? бульбяныя элементы).

Па памерах [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

?снуе мноства назва? тыпапамера? батарэй ? акумулятара?, стандартызаваных IEC ц? ANSI , а таксама шмат неаф?цыйных, асабл?ва для дзевяц? найбольш распа?сюджаных катэгорый.

Гэта азначае, што батарэ? з адным? ? тым?жа ?ласц?васцям? могуць быць пазначаны пад розным? ?мёнам?. Напрыклад, LR6 став?цца да шчолачна-марганцавай батарэ? памеру AA. Гэты памер таксама называецца Mignon ? R6. У той жа час у неаф?цыйных размовах такая батарэя атрымала назву "пальчыкавай", а цыл?ндрычныя батарэ?, вышыня як?х менш ?х агульнага дыяметра атрымала агульную назву "таблетка" (таблетачны элемент).

Абазначэнн? паводле IEC-60086 [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Стандарт IEC 60086 прыводз?ць наступныя абазначэнн?:

	Абазначэнн? па IEC 60086
R	для круглых , г. зн. цыл?ндрычных таблеткавых, батарэй
F	плоск? дызайн
S	квадратны дызайн

Перад л?тарай можа быць яшчэ адна л?тара для ?дэнтыф?кацы? батарэй па ?х х?м?чным складзе, напрыклад LR41.

Л?тара	Матэрыял батарэ? (акумулятара)
с	Марганцава-цынкавы
A	Паветрана-цынкавы
B	Л?ц?й-вуглеродны монафтарыдны
C	Л?ц?й-дыякс?д марганцавы
E	Л?ц?й-тыён?лхларыдны
F	Л?тц?й-сульфидная батарэя з жалеза
G	Л?ц?й-медна-акс?дны
H	Н?кель-метал-г?дрыдны
K	Н?кель-кадм?евы
L	Шчолачна-марганцевы
P	Цынкавая паветраная
S	Срэбна-цынкавая
Z	Н?кель-цынкавы

Характарыстык? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Батарэя - гэта электрычны або гальван?чны элемент ?, так?м чынам, электрах?м?чны назапашвальн?к энерг?? ? Пера?тваральн?к энерг??. Падчас разраду назапашаная х?м?чная энерг?я пера?творыцца ? электрычную энерг?ю з дапамогай электрах?м?чнай ак?сляльна-адна?ленчай рэакцы? . Яго можа, незалежны ад электрасетк? электраэнерг?? спажывец выкарысто?ваць . У якасц? альтэрнатывы яго таксама можна выкарысто?ваць у спажы?ца, як? залежыць ад электрасетк?, для л?кв?дацы? кароткачасовых збоя? у сетк? ?, так?м чынам, забеспячэння бесперабойнага электразабеспячэння.

Ём?стасць [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Ём?стасць - гэта назапашаны ? батарэ? электрычны зарад. Ём?стасць акумулятара выя?ляецца ? вел?чын? электрычнага зарада ? ампер-гадз?нах (Аг ц? Ah), радзей у ампер-секундах (Ас) або кулонах (1 ампер-секунда адпавядае 1 Кл).

Удзельная энэргаём?стасць [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Удзельная энерг?я - аднос?на энерг?? да масы ц? аб'ёму. Адз?нкай удзельнай энерг?? з'я?ляецца Вт/м ³ або Вт/кг (экв?валент Дж/м ³ або Дж /кг).

Прадукцыйнасць [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Магутнасць батарэ? гэта колькасць электрычнай энерг?? спажытай за пэ?ны перыяд часу. Яна паказваецца ? ватах (Вт).

Самаразрад [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Усе гальван?чныя элементы ? акумулятары пры захо?ванн? сх?льныя да самаразраду. Хуткасць самаразряда залежыць, апроч ?ншага, ад тыпу гальван?чнага элемента/акумулятара ? тэмпературы. Чым н?жэй тэмпература захо?вання, тым н?жэй самаразрад.

Утыл?зацыя ? перапрацо?ка [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Солевыя ? шчолачныя батарэ? выкарысто?ваюцца ? побыце л?таральна па?сюль ? у пультах дыстанцыйнага к?равання , у бесправадных мышках ? клав?ятурах , у будз?льн?ках ? г.д. ?х утыл?зацыя ? далейшая перапрацо?ка важная не тольк? з пункту гледжання экалог?? (валяючыся на сметн?ку, яны могуць прывесц? да забруджвання глебы цяжк?м? металам?, гэтаксама яны могуць сам? па сабе загарэцца, што прывядзе да вык?ду ? атмасферу такс?чных рэчыва?), але ? для атрымання кашто?нага сырав?ны (марганца, цынку, ? ?нш.). У кра?нах Е?ропы (таксама ? ? Беларус?) ? крамах ? супермаркетах па?сюдна стаяць кантэйнеры для збору адпрацаваных батарэек

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

1. ↑ Alarco, Jose . The history and development of batteries   (англ.) . phys.org . Праверана 21 студзеня 2024.
2. ↑ "Electrical battery" of Leyden jars - The Benjamin Franklin Tercentenary (нявызн.) . www.benfranklin300.org . Праверана 21 студзеня 2024.
3. ↑ Dingrando 675.
4. ↑ Fink, Ch. 11, Sec. "Batteries and Fuel Cells."
5. ↑ Franklin Leonard Pope , Modern Practice of the Electric Telegraph 15th Edition , D. Van Nostrand Company, New York, 1899, pp. 7?11. Available on the Internet Archive
6. ↑ Alkaline Manganese Dioxide Handbook and Application Manual Арх?вавана 16 снежня 2010. (PDF). Energizer . Retrieved 25 August 2008.