Г?старычная дзяржава
Маско?ская дзяржава
Герб Маско?скай дзяржавы [ крын?ца? ] Сцяг цара маско?скага (1693) [1]
Маско?ская дзяржава ?      1500,      1600 ?      1700.
<   <     > 1478  ? 1721
Стал?ца	Масква (1478?1712) Санкт-Пецярбург (1712?1721)
Мова(ы)	руская
Аф?цыйная мова	царко?наславянская мова ? руская
Рэл?г?я	правасла?е
Грашовая адз?нка	рубель [d]
Плошча	станам на 1547 год ? 3 млн км² канец XVII ст. ? 14,5 млн км²
Насельн?цтва	канец XVI стагоддзя ? 5 млн 1640-я гады ? 7 млн 1670-я гады ? 11 млн 1719 год ? 15 млн
Форма к?равання	сасло?на-прадста?н?чая манарх?я
Дынастыя	3 дынасты? ( Рурыкав?чы , Гадуновы , Раманавы ) 1 к?ра?н?к па-за дынастыям?
Буйнейшыя гарады	Масква , Ярасла?ль , Казань , Но?гарад
Валюта	Рубель
Гасудар / Цар усяе Рус?
? 1478?1505	?ван III Вас?лев?ч (узя? тытул ≪усяе Рус?≫)
? 1547?1584	?ван IV Вас?лев?ч (узя? тытул цара)
? 1682?1721	Пётр I Вял?к? (апошн?, узя? тытул ?мператара )
Пераемнасць
<  Вял?кае Княства Маско?скае
Рас?йская ?мперыя  >
Медыяфайлы на В?к?схов?шчы

Г?сторыя Рас??
Усходн?я славяне , русы
Старажытная К?е?ская дзяржава (IX?XII ст.)
Удзельная Русь (XII?XVI ст.)
На?гародская дзяржава (1136?1478)
Уладз?м?ра-Суздальскае княства (1157?1389)
Маско?скае княства (1263?1478)
Маско?ская дзяржава (1478?1721)
Рас?йская ?мперыя (1721?1917)
Рас?йская рэспубл?ка (1917)
Савецкая Рас?я (1917?1922)
СССР (1922?1991)
Рас?йская Федэрацыя (з 1991)
Назвы | К?ра?н?к? | Храналог?я | Экспанс?я Партал ≪Рас?я≫

Маско?ская дзяржава або Масков?я ( англ. : Muscovy , ням. : Moskowien ) ? дзяржава ва Усходняй Е?ропе ? пазней у Аз?? ? 1478?1721 гадах.

У Вял?к?м Княстве Л?то?ск?м, пазней у Рэчы Паспал?тай ? ?ншых дзяржавах не прызнавал? за вял?к?м? князям? маско?ск?м? тытул ≪Рус?≫, пагато? ≪усяе Рус?≫, а пазней ? царск? тытул ^[2] . Тытул цара бы? самапрыняты, без памазання як належыць цэзару (?мператару) , чыёй сло?най формай ёсць ≪цар≫ ? як паз?цыянавал? сябе вял?к?я княз? маско?ск?я. Традыцыйнай назва дзяржавы вял?к?х князё? маско?ск?х, пасля яе значнага пашырэння за межы Вял?кага Княства Уладз?м?рскага ? Маско?скага , як у Вял?к?м Княстве Л?то?ск?м ? Кароне Польскай, так ? ? ?ншых кра?нах была Маско?ская дзяржава або папросту Масков?я або Масква . Назвы Рускае царства ^[3] ( руск. : Русское царство ) ? яе в?зантыязаваны варыянт Рас?йскае царства ^{[4] [5] [6] [7]} , а таксама проста Русь або Рус?я (р с??), як адны з шэрагу саманазва?, ужывал?ся ? самой Маско?скай дзяржаве. Назвы Руская дзяржава ? Рас?йская дзяржава з’яв?лася ? культывавал?ся ? рас?йскай г?старыяграф?? XVIII?XIX ст., адтуль перайшл? ? савецкую г?старыяграф?ю, дзе з’яв?лася назва Руская цэнтрал?заваная дзяржава . З савецкай г?старыяграф?? назва трап?ла ? нацыянальныя г?старыяграф?? постсавецк?х кра?н, у тым л?ку ? беларускую (напр. гл. ^{[8] [9]} )

У 1547 годзе вял?к? князь маско?ск? ?ван IV каранава?ся ? прыня? по?ны тытул ≪ Вял?к? цар, Божаю л?тасцю цар ? вял?к? князь усяе Рус?, Уладз?м?рск?, Маско?ск?, На?гародск?, Пско?ск?, Разанск?, Цвярск?, Югорск?, Пермск?, Вяцк?, Балгарск? ? ?ншых ≫ ^[10] , пазней, з пашырэннем меж дзяржавы, дадал?ся ≪ цар Казанск?, цар Астраханск? , цар С?б?рск? ≫, ≪ ? ?сяе Па?ночнай кра?ны ?ладар ≫ ^[11] .

Па тытулатуры царству папярэдн?чала Вял?кае Княства Маско?скае , а пераемн?кам была Рас?йская ?мперыя ^{[12] [13] [14]} . У г?старыяграф?? ёсць традыцыя перыядызацы? рускай г?сторы?, паводле якой узн?кненне незалежнай рускай цэнтрал?заванай дзяржавы адносяць да часо? уладарства вял?кага князя маско?скага ?вана III . ?дэя кансал?дацы? зямель старажытнай К?е?скай дзяржавы , у тым л?ку тых, што был? ? складзе Вял?кага Княства Л?то?скага ? Польшчы , пад уладай маско?скага ?ладара прасочваюцца на працягу ?сёй г?сторы? Маско?скай дзяржавы ? перанята Рас?йскай ?мперыяй ^{[15] [16]} .

Тэрыторыя Маско?скай дзяржавы ? канцы XVI ст. складала каля 5,5 млн км² ? на по?начы даходз?ла да Баранцава ? Белага мора?, на па?ночным усходзе ?ключала Урал , на па?ночным захадзе межавала з Нарвег?яй , Швецыяй ? ?нфлянцк?м ордэнам , на захадзе ? па?днёвым захадзе ? з Вял?к?м Княствам Л?то?ск?м , на по?дн? не мела акрэсленых меж. Насельн?цтва каля 9?10 м?льёна? чалавек. Поруч з маско?цам? ? дзяржаве жыл? лапары , ханты , ком? , удмурты , татары , марыйцы , чувашы , мардва , карэлы ? ?ншыя. Падчас война? з Вял?к?м Княствам Л?то?ск?м маско?цы неаднойчы выводз?л? ? палон значныя групы абывацеля? гэтай дзяржавы, у асно?ным продка? беларуса? . Палонныя з Вял?кага княства Л?то?скага зраб?л? вял?к? ?нёсак у разв?ццё рамяства ? духо?най культуры Маско?скай дзяржавы.

Г?сторыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Цэнтрал?заваная руская дзяржава створаная вял?к?м князем маско?ск?м ?ванам III , як? прыня? тытул ≪ государя всея Руси ≫ ? барацьба за земл? старажытнай К?е?скай дзяржавы (Рус?) вызначала г?сторыю Усходняй Е?ропы на працягу XV?XVIII стагоддзя?.

У 1547 годзе ?ван IV каранава?ся як цар. У 1550-я гады ён далучы? Казанскае ? Астраханскае ханствы, у залежнасць ад Масквы трап?л? Вял?кая Нагайская арда ? С?б?рскае ханства , пачалося засваенне маскав?там? С?б?ры . ?ван Грозны распача? ?нфлянцкую вайну (1558?1582), у вын?ку якой Масква страц?ла некаторыя па?но?чна-заходн?я земл?.

Пасля заняцця стальца Фёдарам ?ванав?чам (1584?1598), апошн?м з дынасты? Рурыкав?ча? , у Маско?скай дзяржаве наста? г. зв. Смутны час . Адметнасцю ?ладарства Барыса Гадунова (1598?1605), ?лжэдзм?трыя I (1606) ? Вас?ля Шуйскага (1606?1612) был? вострыя сацыяльныя канфл?кты ? пал?тычная нестаб?льнасць ^[17] . Вайна Рэчы Паспал?тай з Маско?скай дзяржавай (1609?1618), мэтай якой было вяртанне Смаленска ? ?ншых зямель ? падтрымка прэтэндэнта на маско?ск? сталец ?лжэдзм?трыя I, з 1610 года вялася, каб забяспечыць маско?ск? сталец за абвешчаным царом Уладз?славам Вазам . У 1613 годзе на маско?ск? сталец абрал? М?ха?ла Фёдарав?ча (1613?1645), першага ?ладара з дынасты? Раманавых . Вайна Маско?скай дзяржавы з Рэччу Паспал?тай 1632?1634 гадо? скончылася для Масквы ня?дала.

3 пачаткам уладарства Аляксея М?хайлав?ча (1645?1676) маско?ск? ?рад працягну? курс на захоп сучасных беларуск?х ? ?кра?нск?х зямель. Трынаццац?гадовая вайны (1654?1667) мела для Вял?кага княства Л?то?скага катастраф?чны характар ? скончылася стратай Смаленшчыны , Севершчыны , а для Польшчы ? левабярэжнай Укра?ны . Разам з тым яна выкл?кала ? Маско?скай дзяржаве рэзкае пагаршэнне сацыяльна-эканам?чнага станов?шча ( сялянская вайна 1670?1671 гадо? на чале з Раз?ным , шматл?к?я па?станн?, у тым л?ку ? Маскве) ^[18] .

Адметнасцю ?ладарства Фёдара Аляксеев?ча (1676?1682), Соф’? Аляксее?ны (1682?1689), ?вана V Аляксеев?ча (1682?1696), Пятра I (1682?1725) было ?змацненне намагання? атрымаць выхад да Чорнага мора , спын?ць агрэс??ную пал?тыку Крымскага ханства ? Асманскай ?мперы? . Пасля сканчэння Вял?кай Па?ночнай вайны (1700?1721), у вын?ку якой да Маско?скай дзяржавы адышл? земл? на Балтыйск?м узбярэжжы , фактычна абвешчана Рас?йскай ?мперы? (1721).

22 кастрычн?ка 1721 года ? Пецярбургу ? Тро?цк?м саборы Пятру I паднесены тытул ≪?мператар≫, прынята л?чыць, што ? гэты дзень Маско?скае ≪царства≫ аф?цыйна ператварыл?ся ? Рас?йскую ≪?мперыю≫ ? пача?ся адл?к новага, ?мперскага перыяду ? г?сторы? дзяржавы. ^{[19] [4]}

Дзяржа?ны ? пал?тычны лад [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Дзяржа?на-пал?тычны лад Маско?скай дзяржавы аформ??ся да сярэдз?ны XVI ст. Гэты была феадальная манарх?я з станавым прадста?н?цтвам. Вярхо?ная заканада?чая, судовая ? выкана?чая ?лада належала цару; дарадчы, судовы ? выкана?чы орган ? баярская дума .

У сярэдз?не XVI?XVII стагоддзя? скл?кал?ся станава-прадста?н?чыя Земск?я саборы . Да 1550-х гадо? узн?кл? цэнтральныя органы дзяржа?нага к?равання ? прыказы, у паветах ( руск. : уезд ) намесн?ка? замянял? станавыя органы к?равання ? губныя ? земск?я ?збы.

Ф?ксацыя прававы норм Маско?кай дзяржавы адбылася ? Судзебн?ках 1497 ? 1550 гадо?, Саборным улажэнн? (1649).

Адукацыя ? культура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Першыя сярэдн?я школы адкрыл?ся ? XVII ст. у Маскве, у 1687 годзе заснавана першая вышэйшая навучальная установа ? Славяна-грэка-лац?нскай акадэм?? .

Кн?гадрук узн?к у сярэдз?не XVI ст. у Маскве, 1-ю датаваную кн?гу (≪Апостал≫) у 1564 годзе выдал? выхадцы з Вял?кага княства Л?то?скага ?. Фёдара? ? П. Мсц?славец . Шырокае распа?сюджанне мел? хрон?к? (≪ Л?цавы летап?сны звод ≫, Уваскрасенск? летап?с , Н?кана?ск? летап?с ? ?нш.), стварал?ся г?старычныя аповесц? (≪ Задоншчына ≫, ≪ Сказанне пра Мамаева пабо?шча ≫, творы А. Пал?цына , ?. Ц?мафеева ? ?нш.), пашырал?ся перакладныя творы (≪Александрыя≫, ≪Траянскае сказанне≫ ? ?нш.). Сярод публ?цыста? XVI?XVII стагоддзя? вылучаюцца Ф. Карпа? , ?. Перасвета? , Ермалай-Еразм , Авакум .

Гаспадарка [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Большасць насельн?цтва складала сялянства. Да сярэдз?ны XVII ст. завяршы?ся працэс прававога афармлення прыгону . Буйным? рамесным? прадпрыемствам? был? Гарматны (з канца XV ст.) ? Манетны (заснаваны ? 1534) двары ? Маскве. У канцы XVI ст. узн?кл? першыя мануфактуры (паперн?), у XVII ст. працавал? Хамо?ны (палатняны) двор у Маскве, жалезаапрацо?чыя заводы ? Кашыры ? Туле, шкляны ? парахавы заводы ? Маскве ? ?ншыя.

Арх?тэктура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

?нтэнс??на разв?валася мураваная фартыф?кацыя. У XVI ст. завяршылася ?звядзенне крамлё? у Н?жн?м Но?гарадзе, Туле, Каломне, Зарайску, Смаленску, Серпухаве, пазней ? ? ?ншых гарадах. Абарончае значэнне мел? К?рыла-Белазерск?, Салавецк? ? ?ншыя манастыры.

Крын?цы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Руская цэнтрал?заваная дзяржава // Вял?кае княства Л?то?скае: Энцыклапедыя . У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашко? (гал. рэд.) ? ?нш.; маст. З. Э. Герас?мов?ч. ? Мн. : Беларуская Энцыклапедыя , 2005. ? Т. 2: Кадэцк? корпус ? Яцкев?ч. ? С. 519-521. ? 792 с. ? ISBN 985-11-0378-0 (т. 2), ISBN 985-11-0315-2 .
• Костомаров Н. И. Русская история в жизнеописаниях её главнейших деятелей : (ru). ? М . : Олма-Пресс Образование, 2004. ? 1024 с. ? 60 000 экз.  ? ISBN 5-699-05950-4 .
• Пашуто В. Т. , Флоря Б. Н., Хорошкевич А. Л. Древнерусское наследие и исторические судьбы восточного славянства   (руск.) . ? М .: Наука, 1982.
• Хорошкевич А. Л. Символы русской государственности  (руск.) . ? М .: Издательство МГУ, 1993. ? ISBN 5-211-02521-0 .

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• На В?к?схов?шчы ёсць медыяфайлы па тэме Маско?ская дзяржава