Со?мерсет
, або
Со?мерсетшыр
(
англ.
:
Somerset
,
/?s?m?s?t/
або
/?s?m?s?t/
;
паслухаць
ⓘ
,
корнск.
:
Gwlas an Hav
) ?
цырыман?яльнае
[en]
?
неметрапольнае
[en]
графства Англ??
, размешчанае ?
па?днёва-заходняй частцы кра?ны
. Займаючы тэрыторыю ? 4171 квадратны к?ламетр, Сомерсет мяжуе з
Брысталем
?
Глостэршырам
на по?начы,
У?лтшырам
на ?сходзе,
Дорсетам
на па?днёвым усходзе ?
Дэванам
на па?днёвым захадзе. На по?начы ? захадзе тэрыторыя графства часткова абмежавана
Брыстальск?м зал?вам
? вусцем рак?
Северн
. Стал?цай графства з'я?ляецца горад
Тонтан
, размешчаны ? яго па?днёвай частцы. Насельн?цтва Сомерсета ? 910 тысяч жыхаро? (паводле даных перап?су насельн?цтва 2011 года).
Тэрыторыя графства ?я?ляе сабой гало?ным чынам сельскую моцна пагорыстую мясцовасць. ?снуюць доказы таго, што пачынаючы з эпох?
палеал?ту
? данай мясцовасц? ?снавал? пасел?шчы людзей, як?я захо?вал?ся ? ? першым стагоддз?
нашай эры
падчас
рымскага ?варвання
, ? ? наступнае ранняе
Сярэднявечча
падчас панавання
англасакса?
. Сомерсет адыгра? значную ролю падчас збору с?л супраць в?к?нга?
Альфрэдам Вял?к?м
, а таксама ? пазнейшай
рэвалюцы?
?
па?станн? Монмута
.
Сельская гаспадарка з'я?ляецца асновай эканом?к? графства. Гадо?ля
авечак
?
буйной рагатай жывёлы
, у тым л?ку для
во?ны
?
сыра
(перш за ?сё
чэдэр
), адначасова з'я?ляецца як традыцыйным, так ? сучасным заняткам для рэг?ёна, гэтак жа як ? больш незвычайная дзейнасць па вырошчванн?
вярбы
для пляцення
кошыка?
. Кал?сьц? ? Сомерсеце было мноства
яблыневых
садо?
, ? графства дагэтуль слав?цца сва?м моцным
с?драм
. Узровень беспрацо?я н?жэйшы, чым у сярэдн?м па кра?не. Найбуйнейшым? сектарам? занятасц? з'я?ляюцца
розн?чны гандаль
,
прамысловасць
,
турызм
,
ахова здаро?я
?
сацыяльнае забеспячэнне
. Рост насельн?цтва вышэйшы, чым у сярэдн?м па кра?не.
Назва паходз?ць ад
старажытнаангл?йскага
слова
Sumors?te
, якое ? сваю чаргу з'я?ляецца скарачэннем ад
Sumort?ns?te
, якое азначае ≪людз?, як?я жывуць у
Сомертане
[en]
або як?я залежаць ад яго≫
[1]
. Першае вядомае выкарыстанне назвы
Somersæte
аднос?цца да 845 года, пасля захопу тэрыторы? саксам?
[2]
.
Sumort?n
, а таксама яго сучасны аналаг
Somerton
, можа азначаць ≪летняе пасел?шча≫, фермерск? дом, як? выкарысто?ваецца тольк? ? летн? перыяд
[3]
. Паводле ?ншай верс?? назва паходз?ць ад
Seo-mere-saetan
, што азначае ≪пасяленцы на беразе мора-возера≫
[4]
. Жыхары Сомерсета ?першыню згадваюцца ?
англасаксонск?х хрон?ках
ад 845 года, у змененай форме слова:
Sumursætum
, аднак першыя згадк? графства, як?я адносяцца да 1015 годзе, выкарысто?ваюць прав?льны варыянт. Арха?чная назва графства ?
Somersetshire
? упершыню згадваецца ? хрон?ках за 878 год.
Пячоры ?згорка?
Мендып-Х?лс
[en]
был? заселены ? эпоху палеал?ту
[5]
? на гэты момант з'я?ляюцца археалаг?чным? помн?кам?. Косц? з пячоры
Гоф
[en]
, напрыклад, адносяцца да перыяду 12 000 гадо? да н.э., а цэлы шк?лет, вядомы як
Чалавек з Чэдара
датуецца 7150 годам да н.э. Таксама ? пячорах Сомерсета было знойдзена мноства малюнка? таго часу.
Засяленне прыбярэжных тэрыторый графства, у прыватнасц? старажытнага горада
Гластанберы
? мясцовасц? каля 137-мятровага ?згорка
Брэнт-Кнол
[en]
, таксама мае до?гую г?сторыю, якая бярэ пачатак з першых пасел?шча? паля?н?чых эпох?
мезал?ту
[6]
[7]
. Частыя перамяшчэнн? спрыял? буда?н?цтву
Св?т-Трэка
? адной з найстаражытных дарог у Па?ночнай Е?ропе, якая датуецца 3807-3806 г. да н.э.
[8]
[9]
[10]
Дакладны ?зрост
хенджа
недалёка ад вёск?
Стантан-Дру
[en]
невядомы, але л?чыцца, што збудаванне належыць да эпох?
неал?ту
[11]
. Таксама вядома мноства пасел?шча?
жалезныя вяк?
, некаторыя з як?х з'яв?л?ся па?торна ? ранн?м сярэднявеччы.
У дарымск? час тэрыторыю Сомерсета насялял?
брыцк?я
плямёны
дуратрыга?
, як?я карыстал?ся некаторай а?таном?яй ? ? рымск? час (племянной стал?цай дуратрыга? л?чыцца горад, што знаходз??ся на месцы цяперашняга
?льчэстэра
). Эканам?чнаму разв?ццю тэрыторы? ? яе частковай раман?зацы? ? тыя гады спрыял? здабыча сол?, распрацо?ка св?нцовых руд ? крын?цы, як?я л?чыл?ся свяшчэнным? ? дзякуючы як?м горад
Бат
, цэнтр тэрыторы?, ста? у тыя гады досыць буйным пасел?шчам.
У канцы
IV
стагоддзя рымская адм?н?страцыя ? Брытан?? саслабла, эканам?чныя сувяз? з мацерыком спын?л?ся ? ? Сомерсеце ? на прылеглым да яго па?востраве Корнуал аднав?лася племянное к?раванне ? гэтыя тэрыторы? ?вайшл? ? склад карале?ства
Думнон?я
, пра якое вядома вельм? мала. Сомерсет бы? перыферыяй карале?ства ? ? канцы
VI
стагоддзя (традыцыйная дата ? 577 год) бы? захоплены
Уэсэксам
. У далейшым тэрыторыя, дзякуючы сва?м рэсурсам, была аб'ектам барацьбы пам?ж Уэсэксам ?
Мерс?яй
, пакуль да пачатку X стагоддзя не ператварылася ? апору супрац??лення англасакса? скандынавам. У
973
у Баце бы? каранаваны кароль Англ?? Эдгар.
Пасля нарманскага заваявання ? Сомерсеце была пабудавана вял?кая колькасць умацаваных замка?, як?я служыл? ? якасц? рэз?дэнцый мясцовым баронам. Дзякуючы мяккаму кл?мату ? до?гай г?сторы? аграрнага асваення, Сомерсет з'я?ля?ся важным сельскагаспадарчым рэг?ёнам у Англ??. Пра яго адноснае багацце сведчыць вял?кая колькасць цэрква? ? манастыро?.
Пасля эп?дэм?? чумы ?
XIV
стагоддз? (гл.
Чорная смерць
) насельн?цтва графства скарац?лася прыкладна ?двая, а земляробства з-за недахопу рабочых рук было заменена на авечкагадо?лю ? ? XV?XVI стагоддзя Сомерсет ста? цэнтрам вытворчасц? во?ны. У гэты ж час пачалася здабыча вуглю.
У
XVII
стагоддз? тэрыторыя графства была спустошана падчас
Англ?йскай рэвалюцы?
? па?стання? супраць
Якава II
, мног?я ?дзельн?к? як?х был? пакараны смерцю ц? сасланы. У той жа час Бат ? наваколл? становяцца папулярным месцам правядзення адпачынку арыстакраты?. Падчас
Прамысловай рэвалюцы?
? Англ?? эканам?чнае значэнне Сомерсета паступова памяншаецца ? ?жо да канца
XIX
стагоддзя ён ператвары?ся ? сельскую глыб?нку.
Цяпер важную ролю ? эканом?цы графства адыгрывае турызм.
Большую частку тэрыторы? Сомерсета можна падзял?ць на некальк? тыпа?, вызначаных
геалог?яй
мясцовасц?. Гэта
карставыя
вапняк? на по?начы,
гл?н?стыя
дал?ны ? забалочаныя ?частк? ? цэнтры,
аал?ты
на ?сходзе ? по?дн? рэг?ёна, а таксама
пясчан?к
дэвонскага перыяду
на захадзе
[12]
.
На па?ночны ?сход ад маланаселеных прыбярэжных ра?н?н ? балот размяшчаецца
Мендып-Х?лс
[en]
? шэраг умерана высок?х вапняковых узгорка?. Цэнтральная ? заходняя частк? Мендып-Х?лс уваходзяць у спецыяльны сп?с
значных прыродных аб'екта?
[en]
з 1972 года ? займаюць 198 кв.км. Гало?ным чынам гэтыя ?згорк? з'я?ляюцца пашам?, тольк? невял?кая колькасць выкарысто?ваецца ? якасц? ворных земля?
[13]
.
На па?днёвым захадзе размяшчаюцца ?згорк?
Квантак-Х?лс
[en]
, як?я атрымал? ? 1956 годзе першым? ?
Англ??
статус
выключна прыгожага прыроднага аб'екта
[en]
. Сярод узгорка? можна выяв?ць
верасовыя пустэчы
, дубовыя лясы, старажытныя парк? з ?гл?чным? дрэвам?. Увесь аб'ект займае плошчу ? 99 квадратных к?ламетра?
[14]
.
На тэрыторы? Сомерсета знаходз?цца вял?кая сетка
пячор
, уключаючы напрыклад
Вук?-Хол
[en]
? знакам?тую
пячору Гофа
? помн?к археалог??
каменнага веку
; працякае мноства падземных рэк; адзначана вял?кая колькасць разнастайных цясн?н, так?х як
Эбар
[en]
?
Чэдэр
[en]
[15]
. Апроч падземных рэк, у Сомерсеце значная колькасць звычайных рэк, сярод як?х
Акс
,
Бру
[en]
,
Кэры
[en]
,
Парэт
[en]
,
Шэп?
[en]
,
Тон
[en]
,
Еа
(англ.)
(
бел.
. Менав?та значная колькасць рэк з'я?ляецца гало?най прычынай забалочанасц? заходняга Сомерсета
[16]
. На по?начы графства рака
Ч'ю
[en]
упадае ? буйнейшую раку
Эйван
. Рака
Парэт
[en]
цягнецца амаль да горада
Лэнгпарт
[en]
, на яе берагах захавал?ся сляды двух прычала? часо? рымскага ?варвання
[17]
.
Па?ночная мяжа Сомерсета складаецца з 64
к?ламетра?
берагавой л?н??
Брыстальскага зал?ва
? вусця рак?
Северн
. Па вышын?
прыл?ва?
Брыстальск? зал?? займае другое месца ? свеце. Вышыня прыл?ва? увесну ? асобных месцах дасягае 12
метра?
[18]
. У графстве распрацаваны праект па буда?н?цтве
плац?ны
для выкарыстання гэтай
энерг??
[19]
. Асно?ныя прыбярэжныя гарады з захаду на па?ночны ?сход:
Уэстан-сьюпер-Мэр
,
Майнхед
[en]
,
Уотчэт
[en]
,
Барнем-он-С?
[en]
,
Клеведан
[en]
,
Портысхед
. Прыбярэжная зона пам?ж Майнхедам ? самым усходн?м пунктам у
Брын-Да?н
[en]
з'я?ляецца
нацыянальным прыродным запаведн?кам Англ??
[en]
[20]
.
Таксама як ? ? астатняй
па?днёва-заходняй Англ??
кл?мат
Сомерсета мякчэйшы ? больш в?льготны, чым на тэрыторы? астатняй частк?
Англ??
[21]
. Сярэднегадавая
тэмпература
графства ? 10 °C. Л?пень ? жн?вень з'я?ляюцца самым? цёплым? месяцам? ? годзе з сярэднясутачным? макс?мумам? каля 21 °C. Уз?мку сярэдняя м?н?мальная тэмпература каля 1°
[21]
. Сярэднегадавая колькасць сонечных гадз?н ? 1600, што трох? менш, чым у сярэдн?м па рэг?ёне.
Сярэдняя колькасць ападка?
складае каля 700 мм. Звычайна ? год бывае 8-15 дзён
снегапада
. З л?стапада па сакав?к хуткасць ветру макс?мальная, а з чэрвеня па жн?вень м?н?мальная. Пераважным ветрам з'я?ляецца па?днёва-заходн?.
Кл?мат
|
Паказчык
|
Сту
|
Лют
|
Сак
|
Кра
|
Май
|
Чэр
|
Л?п
|
Жн?
|
Вер
|
Кас
|
Л?с
|
Сне
|
Год
|
Абсалютны макс?мум,
°C
|
8,1
|
8,3
|
10,6
|
12,9
|
16,5
|
19,3
|
21,7
|
21,5
|
18,6
|
14,8
|
11,1
|
9,0
|
14,4
|
Абсалютны м?н?мум, °C
|
1,4
|
1,3
|
2,7
|
3,7
|
6,8
|
9,7
|
11,9
|
11,7
|
9,6
|
6,9
|
3,6
|
2,4
|
6,0
|
Норма ападка?,
мм
|
72,0
|
55,6
|
56,5
|
47,3
|
48,9
|
57,2
|
48,9
|
56,6
|
64,5
|
67,9
|
65,8
|
83,3
|
724,5
|
Крын?ца:
[22]
|
Рэжысёр
Эдгар Райт
зня? ф?льм ≪
A Fistful of Fingers
≫, у як?м дзеянне адбываецца ? горадзе
Уэлсе
, графства Сомерсет, а тэглайн гучыць наступным чынам: ≪Найвял?кшы вестэрн з кал?-небудзь зробленых у… Сомерсеце≫. Таксама ? Сомерсеце адбываецца дзеянне ?ншага ф?льма рэжысёра ≪
Dead Right
≫.
- ↑
Watts, Victor (Ed.) (2004).
The Cambridge Dictionary of English Place-Names
.
Cambridge University Press
.
ISBN
0-521-36209-1
.
- ↑
Somersetshire
(нявызн.)
.
1911 Encyclopaedia Britannica
.
Арх?вавана
з першакрын?цы 21 сакав?ка 2013.
Праверана 21 October 2007.
- ↑
Mesolithic hunters and fishermen
(нявызн.)
(недаступная спасылка)
.
Somerset History
.
Арх?вавана
з першакрын?цы 21 сакав?ка 2013.
Праверана 29 красав?ка 2015.
- ↑
Whitlock, Ralph (1975).
Somerset
. London: B.T. Batsford Ltd.
ISBN
978-0-7134-2905-3
.
- ↑
Introduction
(нявызн.)
. Somerset Government.
Арх?вавана
з першакрын?цы 21 сакав?ка 2013.
Праверана 29 красав?ка 2015.
- ↑
Dunning, Robert (1983).
A History of Somerset
. Chichester: Phillimore & Co.
ISBN
0-85033-461-6
.
- ↑
Somerset
(нявызн.)
.
Camelot Village: Britain's Heritage and History
.
Арх?вавана
з першакрын?цы 21 сакав?ка 2013.
Праверана 29 красав?ка 2015.
- ↑
Anon
.
London's earliest timber structure found during Belmarsh prison dig
(нявызн.)
.
physorg.com News
. PhysOrg.com (12 жн??ня 2009).
Арх?вавана
з першакрын?цы 21 сакав?ка 2013.
Праверана 29 красав?ка 2015.
- ↑
The day the Sweet Track was built
(нявызн.)
.
New Scientist, 16 June 1990
.
Арх?вавана
з першакрын?цы 21 сакав?ка 2013.
Праверана 29 красав?ка 2015.
- ↑
Brunning, Richard (2001). ≪The Somerset Levels.≫ In:
Current Archaeology
,
Vol. XV
, (No. 4), Issue Number 172 (
Wetlands Special Issue
), (February 2001), Pp 139?143.
ISSN 0011-3212
.
- ↑
Stanton Drew Stone Circles
(нявызн.)
. English Heritage.
Арх?вавана
з першакрын?цы 21 сакав?ка 2013.
Праверана 29 красав?ка 2015.
- ↑
Somerset Geology
(нявызн.)
(PDF)
(недаступная спасылка)
.
Good Rock Guide
.
Арх?вавана
з першакрын?цы 4 красав?ка 2013.
Праверана 29 красав?ка 2015.
- ↑
Frequently Asked Questions
(нявызн.)
.
Mendip Hills AONB
.
Арх?вавана
з першакрын?цы 4 красав?ка 2013.
Праверана 10 July 2011.
- ↑
Quantock Hills AONB Service Website
(нявызн.)
.
Quantock Hills AONB
. Somerset County Council.
Арх?вавана
з першакрын?цы 4 красав?ка 2013.
Праверана 20 студзеня 2022.
- ↑
Somerset
(нявызн.)
.
English Nature, Special Sites, Somerset Geology
.
Арх?вавана
з першакрын?цы 4 красав?ка 2013.
Праверана 13 November 2010.
- ↑
Somerset Rivers
(нявызн.)
. Somerset Rivers.
Арх?вавана
з першакрын?цы 4 красав?ка 2013.
Праверана 29 красав?ка 2015.
- ↑
Hadfield, Charles
(1999).
Canals of Southern England. London: Phoenix House Ltd.
- ↑
Coast: Bristol Channel
(нявызн.)
.
BBC
.
Арх?вавана
з першакрын?цы 6 чэрвеня 2013.
Праверана 6 чэрвеня 2013.
- ↑
Fifth periodical report ? Volume 4 Mapping for the Non-Metropolitan Counties and the Unitary Authorities
(нявызн.)
(PDF).
The Boundary Commission for England
.
Арх?вавана
з першакрын?цы 7 чэрвеня 2013.
Праверана 29 красав?ка 2015.
- ↑
Bridgwater Bay NNR
(нявызн.)
.
National Nature Reserves
. Natural England.
Арх?вавана
з першакрын?цы 6 чэрвеня 2013.
Праверана 29 красав?ка 2015.
- ↑
а
б
South West England: climate
(нявызн.)
(недаступная спасылка)
.
Met Office
.
Арх?вавана
з першакрын?цы 6 чэрвеня 2013.
Праверана 29 красав?ка 2015.
- ↑
Yeovilton 1971?2000 averages
(нявызн.)
(недаступная спасылка)
. Met office.
Арх?вавана
з першакрын?цы 6 чэрвеня 2013.
Праверана 29 красав?ка 2015.
|
---|
|
- Падзел паводле закона аб лейтэнанцтве 1997 г.
|