М?трапал?т Пётр
(свецкае ?мя
Пётр Маг?ла
; 31 снежня 1596 (
10 студзеня
1597
), Сучава,
Малда?скае княства
?
1 (11) студзеня
1647
,
К?е?
) ? еп?скап
Канстанц?нопальскай правасла?най царквы
,
М?трапал?т К?е?ск?, Гал?цк? ? ?сяе Рус?
, 3-?
Экзарх Канстанц?нопальскага трону
(28 красав?ка 1632?1647).
Герб Пятра Маг?лы
Выхадзец са старажытнага малда?скага баярскага роду
Маг?ла?
. Нарадз??ся 31 снежня
1596
года ? сям’?
валашскага ? малда?скага гаспадара
Сымона Маг?лы ? Сем?гародскай князё?ны Маргарыты. У
1607
у вын?ку барацьбы за ?ладу бацька хлопца заг?ну?. Пасля смерц? Сымона Маг?лы ? пасля захопу ?
1612
годзе Канцем?рам Мурзай
малда?ска-валашск?х уладання?
, князё?не Маргарыце з сынам прыйшлося пак?нуць
Гаспадарства
? пераехаць на ?кра?нск?я земл?
Рэчы Паспал?тай
, дзе ?х прынял? сваяк? ? плямен?ца Сымона Ра?на Маг?лянка была жонкай князя
М?хала В?шнявецкага
, якому належала амаль што ?ся
Левабярэжная ?кра?на
.
Пачатковую адукацыю Пётр Маг?ла атрыма? у Льво?скай брацкай школе, арган?заванай у
1586
годзе для абароны ? захавання правасла?най веры.
Сям’я Маг?лы
вызнавала правасла?е, мела цесныя сувяз? з
Льво?ск?м брацтвам
, пастаянна дапамагаючы яму сродкам? ? паслугам? ? буда?н?цтве.
Льво?
бы? непадалёк ад тагачасных
малда?ска-валашск?х уладання?
; Льво?скае брацтва, адчуваючы патрэбу ? сродках, часта звярталася да адз?наверных малда?ск?х гаспадаро? з просьбам? пра матэрыяльную дапамогу.
Далейшую адукацыю Пётр Маг?ла атрыма? у е?рапейск?х ун?верс?тэтах: спачатку ? Замойскай акадэм??, пасля вучы?ся ? розных навучальных установах
Галанды?
, а таксама ?
Парыжы
.
Пётр Маг?ла вольна валода? латынню, грэцкай ? польскай мовам?, досыць хутка авалода? багасло?скай навукай, добра веда? асновы катал?цкага багасло?я.
Пасля вяртання ?
Рэч Паспал?тую
бы? адным з прэтэндэнта? на малда?ск? трон. Яго пратэктарам бы?
Стан?сла? Жалке?ск?
. Пазней пайшо? на ваенную службу, удзельн?ча? у Цецорской б?тве
1620
?
Хоц?нскай б?тве
1621
(у падраздзяленн?
Яна Караля Хадкев?ча
), але потым, верагодна пад уплывам к?е?скага м?трапал?та ?ава Барэцкага, вырашы? прыняць духо?ны сан.
Мала вядома пра перыяд жыцця Пятра Маг?лы, пачынаючы ад яго ?дзелу ? Хоц?нскай б?тве ? да пасвячэння ? сан
К?ева-Пячорскага
арх?мандрыта. Пётр Маг?ла пача? часта наведваць
К?е?
, бра? акты?ны ?дзел у справах правасла?най веры. Укра?нск? г?сторык С. Голубе? л?чыць, што, акрамя правасла?нага выхавання, гэтаму паспрыял? частыя сустрэчы Пятра Маг?лы з м?трапал?там ?овам Барэцк?м ? наста?н?кам Маг?лы яшчэ з часо? вучобы ? Льво?скай брацкай школе. Аднос?ны з ?овам канчаткова завяршыл? фарм?раванне погляда? Пятра Маг?лы, вызначыл? к?рунак яго далейшай жыццёвай дзейнасц?.
На працягу 1622-27 гадо? Пётр Маг?ла знаходз??ся на паслухмянстве ? адным з ск?то?
К?ева-Пячэрскай Ла?ры
, размешчанага на тэрыторы? сучаснага сяла М?хайла?ка-Рубежовка пад К?евам. У 1625 годзе ён прыня? манаск? пострыг у К?ева-Пячэрск?м манастыры.
Пасля смерц? 21 сакав?ка 1627 года арх?мандрыта Пячэрскай ла?ры Захара Кап?сценскага, ? снежн? 1627 года бы? прысвечаны на яго пасаду (атрыма? яе пры падтрымцы
к?е?скага ваяводы
Тамаша Замойскага). Арх?мандрыт К?ева-Пячэрскай ла?ры падпарадко?ва?ся не к?е?скаму м?трапал?ту, а напрамую
канстанц?нопальскаму патрыярху
? ме? тытул ≪вял?кага арх?мандрыта≫. У тым жа годзе зацверджаны на гэтай пасадзе каралём
Жыг?монтам III Вазам
. У гэты час яму спо?н?лася 30 гадо?. У так?м узросце абрання на такую ??высокую царко?ную пасаду ажыцця?лялася ц? не ?першыню. В?давочна, гэтаму паспрыяла падтрымка Барэцкага ? ?ншых уплывовых шляхецк?х сем’я? спавяда?шых правасла?ную веру.
Прыклада? усе намаганн?, каб за час яго арх?мандрыцтва К?ева-Пячэрская друкарня заняла выб?тнае месца як сярод ?ншых друкарня?
Укра?ны
?
Беларус?
, так ? ? грамадск?м жыцц? ? цэлым. За пяць з паловай гадо? яго настаяцельства з ла?рскай друкарн? выйшла 15 выдання?; сярод ?х был? кн?г? Пятра Маг?лы. У 1628 годзе у Ла?ры надрукавал? перакладзеныя Пятром Маг?лай з грэцкага ≪Агапита д?акона главизни поучительни≫ ? ≪Тр?одь цв?тная≫, у як?х тлумачыл?ся важнасць ? значэнне царко?ных г?мна?.
У 1629 годзе на К?е?ск?м царко?ным саборы прынял? да выдання ≪Ле?тург?ар?он≫ Пятра Маг?лы. Ён уя?ля? сабой служэбн?к, выпра?лены арх?мандрытам па грэчаск?х крын?цах (адна з самых значных прац Пятра Маг?лы, на працягу больш за дзвесце гадо? не губляла свайго значэння).
Ва ?ласнаручных зап?сах Пятра Маг?лы захава?ся шэраг
канона?
, як?я часткова ?вайшл? ? будучыя Ла?рск?я выданн?: Канон на прычашчэння святаро?, Канон на выхад душы, Канон на стварэнне свету ? плач выгнаных з раю прабацько?, Канон пакаянны, Падзячны спе? у гонар Найсвяцейшай Багародз?цы ? сувяз? з пазба?леннем ёй К?ева-Пячэрскай мясц?ны ад нашэсця ляцк?я войск? (1630) ? ?ншыя. Гэтыя невял?к?я творы, нап?саныя на
царко?на-славянскай мове
, сведчаць пра вял?к? л?таратурны талент Пятра Маг?лы.
Спрабава? даб?цца для К?ева-Пячэрскай друкарн? выключнага права друкавання царко?най багаслужбовай л?таратуры. Таму бы? незадаволены спробай Льво?скага еп?скапа Арсеня Жел?борскага выдаць ?
Львове
≪Служэбн?к≫ ? ≪Намаканон≫ у 1646 годзе.
Жыццё ? царко?ная служба Пятра Маг?лы прыйшл?ся на складаны час у г?сторы?
правасла?най царквы
?
Рэчы Паспал?тай
. У 1596 годзе была падп?сана
Берасцеская ?н?я
, у вын?ку якой большасць правасла?ных еп?скапа? прызнала вяршэнства
Папы Рымскага
, К?е?ская правасла?ная м?трапол?я злучылася з
Рымска-Катал?цкай Царквой
. Тыя правасла?ныя ?ерарх? ? святары, як?я не прызнал? ун??, фактычна апынул?ся па-за законам. Верныя ? большасць манастыро? таксама выступ?л? супраць ун??. Аднак у ажыцця?леннях яе палажэння? была зац?ка?лена свецкая ?лада, таму прыгнёт правасла?ных, як?я не жадал? прызнаваць перавагу
Рыма
, ста? звычайнай з’явай. Пётр Маг?ла л?чы? надзвычай важнай справай прым?рэння ?с?х правасла?ных ? тых, як?я прызнал? ун?ю, ? тых, як?я выступал? супраць яе. Аднак яго дзеянн?, нак?раваныя на прым?рэнне, выкл?кал? неадназначныя ацэнк? сучасн?ка?. Адны л?чыл? Пятра Маг?лу шчырым змагаром адз?нства правасла?я, ?ншыя ? рукой карале?скай улады, якая намагаецца павярнуць правасла?ных у ун?ята?, разарваць сувяз? з
усходн?м? патрыярхам?
?
Масквой
.
29 чэрвеня 1629 года ?
К?еве
бы? скл?каны сабор, прадметам абмеркавання якога пав?нна было стаць пытанне прым?рэння ун?ята? ? правасла?ных. Стано?чых вын?ка? сабор не да?.
Не спо?н?л?ся надзе? Пятра Маг?лы на прым?рэнне цэрква? на Льво?ск?м саборы. Таксама удар па яго надзеях нанесла смерць м?трапал?та ?ава Барэцкага. Вестку пра смерць свайго наста?н?ка Пётр Маг?ла атрыма? 26 студзеня 1631, вяртаючыся ?
К?е?
з асвячэння
Ста?рап?г?йнай царквы
?
Львове
. Царква была пабудавана
Льво?ск?м брацтвам
з немалым? ахвяраванням? Пятра Маг?лы.
Ня?дачы ?с?х спроба? па прым?рэнн? цэрква? спарадз?л? разгубленасць ? безнадзейнасць сярод правасла?ных абодвух плыня? ? тых, хто прызнава? ун?ю, ? тых хто выступа? супраць яе. Пасля азнакамлення з духо?ным завяшчаннем ?ава Барэцкага Пётр Маг?ла ?ступ?? у К?е?скае брацтва, ста? старэйшым братчыкам, апекуном ? заснавальн?кам брацтва, манастыра ? школы; гэта пасада адкрывала яму шлях да занятку м?трапольнай кафедры. Але м?трапал?там тады бы? паста?лены ?сая Кап?нск?.
Пётр Маг?ла прысвяц?? значную частку свайго жыцця разв?ццю правасла?най адукацы? ? Рэчы Паспал?тай. Будучы м?трапал?т згуртава? вакол сябе адукаваных людзей. Увосень
1631
г. на тэрыторы? К?ева-Пячэрскай ла?ры адкры? першую школу. Выкладанне ? Ла?рскай школе вялося на латын? ? польскай мове, стваралася на ?зор вядучых школ таго часу ?
езу?цк?х
калег?й, усяго навучалася больш за 100 вучня?. Пётр Маг?ла добра ?сведамля? значэнне адукацы? ? разв?цц? грамадства, ?мкну?ся заснаваць у К?еве школы, як?я адказвал? б патрэбам часу, н? ? чым не саступал? б падобным е?рапейск?м навучальным установам. Задо?га да адкрыцця школы, клапоцячыся аб дасведчаных выкладчыках, Пётр Маг?ла падб?ра? здольных маладых людзей ? за свой кошт адпра?ля? ?х замяжу на вучобу.
Школьныя справы не давалiся Пятру Маг?лы лёгка ? спачатку Пячэрска-ла?ра?ск?е ?нак? выступ?л? супраць прадаста?лення школе памяшкання?; але вырашыць гэтую праблему ?далося. З пачаткам навучання прац??н?к? Пятра Маг?лы стал? бачыць у ла?рскай школе канкурэнта К?е?скай брацкай школе. К?е?скае брацтва ? казацтва ?знял? пытанне аб аб’яднанн? К?е?скай брацкай школы ? Ла?рскай, ?х падтрыма? новы м?трапал?т
?сая Кап?нск?
. Пётр Маг?ла пагадз??ся аб’яднаць Ла?рскую школу з брацкай, пры ?мове, што будзе ахо?н?кам ? апекуном аб’яднанай ?становы.
Ла?рская школа, аб’яднаная ?
1632
годзе з К?ева-брацкай, была ператворана ? К?е?скую калег?ю, якая была абвешчана правапераемн?цай К?е?скай Акадэм??, заснаванай Яраславам Мудрым.
Калег?ю арган?завал? па ?зорах езу?цк?х навучальных устано?. Студэнты вывучал? тут тры мовы: грэцкую, лац?нскую ? царко?наславянскую, вывучал? багасло?е ? свецк?я навук?. Сярод выпускн?ко? гэтай калег?? была нямала прадста?н?ко? эл?ты тагачаснай Укра?ны ? Беларус?. На ?трыманне калег?? ? кляштара Маг?ла зап?са? дзве ла?ра?ск?е воласц? ? падарава? уласнае сяло, акрамя таго, аказва? грашовую дапамогу як калег??, так ? наста?н?кам ? вучням. Ул?чваючы хутк? рост колькасц? навучэнца? у 1634 годзе адкрыл? ф?л?ял калег?? ?
В?нн?цы
, якую пазней перанесл? ?
Гошчу
на Валын? (пра?снавала да канца 17 стагоддзя), у 1636 годзе Пётр Маг?ла заснава? калег?ю ?
Крамянцы
. З ?мем Пятра Маг?лы звязана разгортванне правасла?най с?стэмы вышэйшай ? сярэдняй адукацы? ? Рэчы Паспал?тай.
У красав?ку
1632
года памёр кароль
Рэчы Паспал?тай
Жыг?монт III Ваза
. Па польск?м звычае пасля смерц? караля ме? сабрацца так званы канвакацыйны
сойм
, на як?м раб?л? агляд дзейнасц? папярэдняга караля, абмярко?вал? розныя меркаванн? ? прапановы адносна будучага карале?ства. Затым зб?ра?ся элекцыйны сойм, на як?м выб?рал? новага караля.
У
Прылуках
скл?кал? вял?кую казацкую Раду, якая абрала на сейм дэлегацыю. Пятра Маг?лу дэлегавал? на сейм ад ?мя м?трапал?та ?са? Кап?нскага ? ?сяго правасла?нага духавенства. На сойме ён патрабава? адмены разнастайных акта?, як?я забаранял? правасла?ным будаваць цэрквы, адкрываць калег??, друкарн?, а таксама вяртання дыяцэз?й, царко?ных маёнтка?. Новы кароль Рэчы Паспал?тай
Уладз?сла? IV
аф?цыйна аднав??
К?е?скую правасла?ную м?трапол?ю
, якая дагэтуль дзейн?чыла без дазволу свецк?х улад, але падпарадкава? яе
Канстанц?нопальскаму патрыярхату
, а не
?ерусал?мскаму
, ? вярну? правасла?ным адмененыя прыв?ле?. Уладз?сла? задавол?? просьбу правасла?нага духавенства, выда?шы дыплом, як?м гарантава? правасла?ным вял?к?я правы ? выгады, як?я был? пазначаны ? ≪Артыкулах для заспакаення рускага народа≫. Гэтым дакументам падавалася по?ная свабода пераходу як з правасла?я ? ун?ю, так ? з ун?? ? правасла?е. К?е?ск? м?трапал?т ме?, як ? раней, быць
экзархам
Канстантынопальскага патрыярха. Правасла?ным м?трапал?там вярнул? Луцкую епарх?ю, увял? новую у
Мсц?славе
, забаранял? раб?ць разнастайныя вобразы правасла?ным людзям. Таксама кароль жада? бачыць К?е?ск?м м?трапал?там Пятра Маг?лу, а не ?саю Кап?нскага, як? бы? ста?лен?кам ?ерусал?ма. Гэта было рашэннем урада Рэчы Паспал?тай як ? раней не прызнаваць ?ерарх?ю ?ерусал?мскай Правасла?най Царквы ? Карале?стве.
12 сакав?ка
1633
года Уладз?сла? зацвердз?? м?трапал?там Пётра Маг?лу. Карале?скай граматай правасла?най м?трапол?? бы? адданы
К?ева-Саф?йск? сабор
, за Пятром захо?ва?ся тытул К?ева-Пячэрскага
арх?мандрыта
, таксама яму бы? даручаны нагляд за Пустынна-Н?кольск?м манастыром. Не?забаве было атрымана блаславенне патрыярха канстанц?нопальскага (патрыярх аказва? новаму м?трапал?ту званне ≪экзарха святога канстанц?нопальскага трона≫).
У красав?ку 1633 года Пётр Маг?ла разасла? верным правасла?ным граматы, запрашаючы бачных прадста?н?ко? суполак прыбыць у Льво? на яго пасвячэнне ? сан м?трапал?та. Горад гэты бы? абраны не выпадкова, тут яго добра ведал? ? паважал?. Пасля двухмесячнага знаходжання ? Львове новы м?трапал?т Пётр Маг?ла ? канцы чэрвеня адправ??ся ? К?е?. Аднак ?сая Кап?нск? не пал?чы? абрання Маг?лы законным, пада? скаргу каралю. Цяжба до?жылася не адз?н год. У лютым
1637
года Пётр Маг?ла запрас?? ?саю ?
Луцк
, там у прысутнасц? шматл?кага духавенства прым?ры?ся з ?м. ?сая зно? выступ?? супраць Пятра Маг?лы, заяв??шы, што той с?лай прымус?? яго да прым?рэння. Да самай сваёй смерц? ?сая Кап?нск? не прызна? прызначэння м?трапал?там Пятра.
Пасля паста?лення м?трапал?там Пётр Маг?ла з новай с?лай разгарну? падзв?жн?цтва ? царко?най, адукацыйнай, буда?н?чай гал?нах ? кн?гадрукаванн?. Уся яго дзейнасць была нак?равана на адна?ленне акты?нага жыцця Правасла?най Царквы. Новы м?трапал?т запатрабава? ад пастыра? суровыя, але справядл?выя патрабаванн?. Тычыл?ся яны найперш за ?се абавязковай агульнай ? багасло?скай адукацы?, стараннага выканання канан?чных прав?ла?. У сва?х граматах ? пасланнях Пётр Маг?ла кожны раз канцэнтрава? увагу святаро? на неабходнасць сва?м жыццём ? дзейнасцю служыць прыкладам для верн?ка?, выконваючы запаведз? Божыя, нястомна клапац?цца аб пастве, добрасумленна засцерагаючы сваю годнасць ад найменшых прав?н.
У ведамства правасла?нага м?трапал?та Маг?лы перайшл? Саф?йск? кафедральны сабор у К?еве ? прып?саныя да яго храмы, Выдуб?цк?, М?хайла?ск?, Пустынна-Н?кольск? манастыры ? ?ншыя манастыры ? храмы. У 1634 годзе пачалося адна?ленне Саф?йскага сабора, якое до?жылася на працягу дзесяц? гадо?. М?трапал?т загада? таксама расчысц?ць з-пад напластавання? зямл? рэштк? Дзясяц?ннай царквы, пад ру?нам? якой знайшл? мошчы святога ро?наапостальнага вял?кага князя Уладз?м?ра. Пётр Маг?ла за свой кошт аднав?? старую Царкву Спаса на Бераставе, для росп?су якой запрас?? мастако? з Крыта, арх?тэктара Актав?яна Манч?н?. Яны аднав?л? таксама Трохсвяц?цельскую ? М?хайла?скую царквы Выдуб?цкага манастыра.
Важным пунктам акты?насц? м?трапал?та Маг?лы было ?парадкаванне богаслужбовай практык? ? выдавецкая дзейнасць. Рэл?г?йныя спрэчк? XVII стагоддзя патрабавал? выразнага ? сучаснага выкладу асно? правасла?най веры. З гэтай мэтай ? 1640 годзе Пётр Маг?ла скл?ка? у К?еве сабор (8-18 верасня), на як? запрас?? духо?ных ? свецк?х асоб, у асно?ным члена? брацтва?. Следствам гэтага сабора стала зацвярджэнне ? новае выданне ≪Рытуала≫ (1646). У царко?ную г?сторыю ён увайшо? як ≪Трэбн?к Пятра Маг?лы≫ як? до?г? час служы? правасла?наму духавенству ?сёй Рэчы Паспал?тай, а затым ? Рас?йскай ?мперы?. У Рытуале был? выкладзены не тольк? мал?твы ? абрады, але таксама да яго был? дададзены тлумачэнн? ? парады, як у тым ц? ?ншым выпадку варта сябе паводз?ць ? паступаць. Пад к?ра?н?цтвам Пятра Маг?лы ажыццяв?л? прагляд ? выданне ?ншых богаслужбовых кн?г. Адна з самых вядомых ? гэта ≪Служэбн?к≫ (1629, 1639)".
Таксама пад яго к?ра?н?цтвам бы? складзены першы правасла?ны катэх?з?с ? ≪Правасла?нае вызнанне веры≫. Для яго зацвярджэння ? 1642 годзе ? Яссах скл?кал? царко?ны сабор. На гэтым саборы, у прысутнасц? прадста?н?ко? Рускай, Грэцкай ? Малда?скай Цэрква? катэх?з?с бы? разгледжаны ? прыняты. Ён бы? выдадзены ? Е?ропе на грэцкай, лац?нскай ? польскай мовах, але тольк? ?жо пасля смерц? Петра Маг?лы. У 1696 годзе яго перадрукавал? ? Маскве, кал? ён ужо заслужы? павагу ?с?х правасла?ных багаслова? заходняга свету. До?г? час катэх?з?с Пятра Маг?лы выконва? ролю по?нага выкладу правасла?най веры.
Памёр Пётр Маг?ла 1 (11 студзеня) 1647 года, кал? яму было ?сяго пяцьдзесят. На пасадзе м?трапал?та ён праслужы? усяго чатырнаццаць гадо?. 3 (19) сакав?ка 1647 цела нябожчыка, згодна з яго вол?, было перанесена ? пакладзена ? Вял?кай царквы К?ева-Пячэрскай ла?ры.
У наш час маг?ла м?трапал?та знаходз?цца злева ад гало?нага ?ваходу ва Успенск? сабор К?ева-Пячэрскай ла?ры. На месцы пахавання ?стано?лена чорная гран?тная пл?та з адпаведным надп?сам пра смерць вядомага м?трапал?та-арх?мандрыта К?ева-Пячэрскай ла?ры.
За некальк? дзён да смерц? м?трапал?т скла? духо?нае завяшчанне, абвяшчаючы
К?ева-Братэрскую калег?ю
першай спадчынн?цай сваёй маёмасц?. Ёй ён завяшча? 81000 злотых, усю сваю нерухомую маёмасць, кашто?насц? ? б?бл?ятэку. На той час б?бл?ятэка Петра Маг?лы была адной з найбуйнейшых у
Рэчы Паспал?тай
. У ёй был? творы
Сенек?
,
Гарацыя
,
Цэзара
,
Цыцэрона
,
Мак?явел?
, трактаты
Ав?цэны
? ?нш. Наро?н? з багасло?скай л?таратурай суседн?чал? польск?я хрон?к?, руск?я летап?сы, дакументальныя зборн?к?, хранографы. У яго б?бл?ятэку таксама ?вайшл? кн?г?, як?я ? свой час завяшча? Маг?ле ?ов Барэцк?.
У
1996
годзе С?нодам
Укра?нскай Правасла?най Царквы Маско?скага патрыярхата
м?трапал?т К?е?ск?, Гал?цк? ? ?сяе Рус? Петр Маг?ла канан?заваны
? л?ку Свяц?целя
як мясцовашанавальны святы
УПЦ МП
.
8 снежня
2005
года Арх?ерэйск?м саборам
Рускай правасла?най царквы
канан?заваны для агульнацарко?нага шанавання.
Таксама ?
1996
годзе незалежна ад Укра?нскай Правасла?най Царквы Маско?скага Патрыярхату канан?заваны неканан?чнай
Укра?нскай Правасла?най Царквой К?е?скага Патрыярхату (УПЦ КП)
.
| |
|---|
| Генеалог?я ? некрапал?стыка
| |
|---|
|