З В?к?педы?, свабоднай энцыклапеды?
?мператар
Актав?ян А?густ
. Бронзавая скульптура з Геркуланума.
Прынцыпат
(
лац.
:
principatus
, ад
princeps
? першы сенатар, сенатар, як? адкрывае паседжанне) ? умо?ны тэрм?н у г?старычнай л?таратуры для абазначэння спецыф?чнай формы манарх??, якая склалася ?
Старажытным Рыме
? перыяд ранняй ?мперы? (
27 да н.э.
?
284
н.э.) ? сумяшчала
манарх?чныя
?
рэспубл?канск?я
рысы. Уладальн?к? вышэйшай улады гало?ным чынам называл?ся тытулам
прынцэпс
, гэтым падкрэсл?ва?ся ?х статус не манарха-самадзержца, а
першага сярод ро?ных
.
У г?старыяграф?? замацава?ся тытул ≪
?мператар
≫, хоць асно?ныя па?намоцтвы глава дзяржавы ме? як
народны трыбун
?
пр?нцэпс
.
С?стэма прынцыпату стала афармляцца пры
А?гусце
, улада якога засно?валася на злучэнн? розных
маг?стратур
. А?густ ? яго пераемн?к?, бы?шы прынцэпсам?
сената
, адначасова засяроджвал? ? сва?х руках вышэйшую грамадзянскую (пажыццёвы народны
трыбун
) ? ваенную ?ладу. Фармальна працягвала ?снаваць рэспубл?канск? лад:
сенат
,
кам?цы?
(народныя зборы),
маг?стратуры
(акрамя цэнзара?). Але гэтыя ?нстытуты страц?л? ранейшае пал?тычнае значэнне, бо выбары ? ?х ? ?х дзейнасць рэгулявал?ся прынцэпсам. Рэальная ?лада была засяроджана ? руках прыцэпса-?мператара ? бл?зк?х да яго людзей, яго асаб?стай канцыляры?, штат якой бесперапынна рос, а сфера дзейнасц? пашыралася.
Тэрм?ну ≪прынцыпат≫ у г?старычнай л?таратуры адпавядае тэрм?н ≪ранняя ?мперыя≫, як? л?чыцца больш дакладным.
На змену прынцыпату прыйшо?
дам?нат
, дзе манарх?чныя рысы бачныя значна больш выразна, а рэспубл?канск?я ?нстытуты большай часткай скасаваны, некаторыя рэарган?заваны ? манарх?чныя.
