Па?станне на Каменшчыне 1754?1756 гадо? ? буйное ?зброенае выступленне сялян у 1750-я гг., якое адбылося на па?днёвым усходзе Беларус?, ва ?ладанн? в?ленскага кап?тула Каменшчына ( Мазырск? павет ). Хваляванн? тут пачал?ся яшчэ ? 1736 г. ? працягвал?ся з перапынкам? больш за два дзесяц?годдз?. Прычынай ?х бы? непас?льны прыгнёт, як? до?г? час трывал? сяляне ад адм?н?страцы? кап?тула. У ходзе па?стання узброеныя атрады сялян супроцьстаял? радз?в?ла?ск?м жа?нерам ? ? рэшце рэшт был? разб?ты.

Першы год па?стання. Проба моцы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У 1754 г. сялянск?я хваляванн? перарасл? ва ?зброенае выступленне. Немалую ролю ? гэтым адыгра? гайдамацк? рух. У 1754 г. па?станне гайдамака? адбылося на Жытом?ршчыне, якая непасрэдна мяжуе з Каменшчынай. Трэба думаць, што невыпадкова ? гэты ж час супраць сва?х прыгнятальн?ка? са зброяй у руках выступ?л? сяляне Камянецкай воласц?.

Самыя ранн?я звестк? аб камянецк?м вытупленн? адносяцца да верасня 1754 г. Пад гэтай датай значыцца загад гетмана аб нак?раванн? ва ?ладанне дзвюх харугва? для пада?лення сялянскага выступлення. Напэ?на, гэта ?м удалося, бо ? снежн? салдаты был? адазваны на папярэдняе месца дыслакацы?.

Друг? год па?стання. Поспех? сялян [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Аднак барацьба ва ?ладанн? не спын?лася. У кастрычн?ку 1755 г. сяляне зно? узял?ся за зброю ? тым жа дзвюм харугвам, як ? год назад, прыйшлося зно? выпра?ляцца ва ?ладанне кап?тула. На гэты раз такой с?лы для ?ц?хам?рвання падданых не хап?ла, бо Радз?в?л праз месяц нак?рава? на Каменшчыну яшчэ чатыры харугвы колькасцю 70 конн?ка? на чале са шляхц?цам Панято?ск?м. Аднак ? такой с?лы для пада?лення выступлення было я?на недастаткова.

Трэц? год па?стання. Параза [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У л?сце Радз?в?лу 8 студзеня 1756 г. Панято?ск? паведамля?, што па?стала ?ся Камянецкая воласць, у якой нал?чваецца звыш 700 сялянск?х дваро?.

Сяляне пры падыходзе харугва? да ?ладання пак?дал? свае вёск? ? нак?ро?вал?ся да мястэчка Славечна, дзе мел? намер згуртавацца ? аказаць узброенае супрац??ленне войску. Так ? адбылося. Сялянск? атрад пераня? карн?ка? яшчэ перад Славечнам. Нечакана для шляхецкага атрада прыгонныя пасля абстрэлу конн?ка? перайшл? ? атаку. Невял?кае злучэнне Панято?скага не здолела вытрымаць нац?ску ? пачало адступаць. Спачатку адступленне мела арган?заваны характар. Адыходзячы, харугвы аказвал? некаторае супрац??ленне, але затым к?нул?ся ва ?цёк?. ?м прыйшлося адысц? да Убарц?, мястэчка, якое размяшчалася на адлегласц? 10 м?ль ад Каменшчыны. Тут яны вырашыл? затрымацца да таго часу, пакуль не падыдзе дапамога ад Радз?в?ла, бо ?жо не мел? ахвоты з ная?най с?лай ?сц? супраць па?ста?шых сялян.

Да сустрэчы радз?в?ла?скага войска рыхтавал?ся ? па?станцы. Яны працягвал? падыходз?ць да Славечна ? стварал? там умацаваны лагер. ?х нал?чвалася некальк? тысяч. Усёй воласцю яны дал? клятву “змагацца да апошняга, хоць ? галовы прыйшлося б пакласц?”.

У лютым 1756 г. да карнага атрада прыбыло 55 карн?ка?, а ? сакав?ку з Нясв?жа падышла пяхота з гарматам?. Акрамя таго, да О?руча па загаду Радз?в?ла была нак?равана гетманская м?л?цыя.

Панято?ск? са сва?м? людзьм? выступ?? з Убарц?, каб злучыцца пад О?ручам з м?л?цыяй, а потым атакаваць лагер па?станца?. Пасля аб’яднання пад яго камандаваннем нал?чвалася ?жо каля 400 чалавек. Гэта был? ? гусары, ? лёгкая конн?ца, ? пяхота з артылерыяй. З гэтай с?лай ён мог разл?чваць на поспех у сутычцы з сялянск?м атрадам, таму адразу нак?рава?ся да Славечна.

Па?станцам была прапанаванаа кап?туляцыя. Але тыя адз?надушна пацвердз?л? сваё рашэнне змагацца да апошняга. Пасля такога адказу камандуючы шляхецкага атрада адда? загад на прыступ замка. Вайско?цы падпал?л? гумны, ? як?х па?станцы зраб?л? засады. Атака была ?мгненнай ? сяляне не вытрымал? нац?ску. Замак бы? захоплены, прычым без страта? з боку нападаючых. Па?станцы ж згуб?л? 60 чалавек. Больш таго, некальк? дзясятка? сялян патанул? ? балотах, як?я суседн?чал? з лагерам. Каля 60 параненых был? ?зятыя ? палон. Аднаго з палонных карн?к? адразу пасадз?л? на палю.

Гэта бы? пачатак жорсткай расправы, якую ?чын?л? пераможцы над па?станцам?. Потым на месца экзекуцы? яны сагнал? ?сё дарослае насельн?цтва Камянецкай воласц? ? пачал? выконваць прысуды: адных удзельн?ка? сялянскага руху карал? смерцю, ?ншых ? б?л? б?зунам?. Перад адыходам з мястэчка Панято?ск? загада? чатырох к?ра?н?ко? па?стання пасадз?ць на пал?, а 10 сялянск?х важако? прывязаць да гармат ? нак?раваць у Нясв?ж на суд да Радз?в?ла.

Прычыны паразы. Вын?к? па?стання [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Так?м чынам, па?станне на Каменшчыне, якое мела лакальны характар, патрывала паразу. У ?м, як ? ? па?станн? сялян Крыча?скага староства , а таксама ? ?ншых узброеных выступленнях прыгонных, праяв?л?ся тыповыя для феадальнай эпох? рысы ? раз’яднанасць сялянскага руху, яго непаслядо?насць, якая вын?кала з рознасц? ?нтарэса? асобных катэгорый сялянскага стану.

Але разам з тым безвын?ковым? сялянск?м? выступленн? назваць нельга, бо пасля ?х станов?шча сялян на некаторы час паляпшалася ? л?кв?давал?ся найбольш жорстк?я праявы феадальнага прыгнёту. Так здарылася ? на Каменшчыне, кал? кап?тул бы? вымушаны пайсц? на паслабленне пав?ннасцей.

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Г?сторыя Беларус?: У 6 т. Т. 3. Беларусь у часы Рэчы Паспал?тай (XVII-XVIII) ? М?нск, 2007. С. 146-148. А?тар: Павел Алегав?ч Лойка

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Нашкрай.?нфа. Па?станне на Каменшчыне Арх?вавана 18 чэрвеня 2019.