Патрыя?рх
(ад
грэч.
πατρι?ρχη?
, ≪пачынальн?к роду≫) ? найвышэйшы
еп?скапск?
тытул у
правасла?най царкве
, к?ра?н?к
памеснай
правасла?най царквы. Таксама тытул старшага еп?скапа ? некаторых ?ншых цэрквах.
У
Старажытнай ??дзе?
патрыярхам называл? старшыню
с?недрыёна
? найвышэйшага калег?яльнага органа ?лады.
У
хрысц?янскай
царкве з IV ст. патрыярх ? к?руючы
еп?скап
некаторых гарадо? ? зямель (
александрыйск?
,
?ерусал?мск?
,
канстанц?нопальск?
,
антыях?йск?
,
рымск?
).
З канца VI ст.
канстанц?нопальск? патрыярх
атрыма? тытул Усяленскага з правам скл?каць
Усяленск?я саборы
? прызначаць
м?трапал?та?
.
Папа Рымск?
разгляда?ся тады як патрыярх заходняй частк?
В?занты?
. Аднак
рымская царква
пасля свайго аддзялення не пагадз?лася з гэтым ? з XIII ст. увяла тытул патрыярха для еп?скапа? асобных старажытных епарх?й у падпарадкаванн? папы.
Тытул патрыярха ?снуе таксама ?
армяна-грыгарыянскай
,
копцкай
у
Ег?пце
,
эф?опскай
? ?ншых
старажытных усходн?х цэрквах
.
Правасла?ная царква на Беларус? з пачатку свайго ?снавання ? да 1596 г. знаходз?лася пад амафорам (апекай) канстанц?нопальскага патрыярха. Са згоды апошняга став?л?ся м?трапал?ты
К?е?скай м?трапол??
, да якой першапачаткова аднос?л?ся ? беларуск?я правасла?ныя епарх??. У 1596 г. канстанц?нопальск? патрыярх нак?рава? свайго экзарха Н?к?фара на правасла?ны сабор у
Берасц?
, як? выступ?? супраць
Берасцейскай ун?? 1596 года
.
У 1620?86 гг. адно?леная правасла?ная царко?ная арган?зацыя Беларус? зно? знаходз?лася пад апекай канстанц?нопальскага патрыярха, у 1686?1700 гг. ? з 1917 г. ? патрыярха маско?скага ? ?сяе Рус?.
Першы маско?ск? патрыярх бы? паста?лены ? 1589 г. (у 1700?1917 патрыярха не было). Ён к?руе царквой сумесна са Свяшчэнным с?нодам ? Арх?рэйск?м саборам, выб?раецца пажыццёва на Памесным саборы (сходзе прадста?н?ко? духавенства ? верн?ка? царквы). За час ?снавання Маско?скага патрыярхата было 16 патрыярха?:
?о?
(1589?1605);
?гнац?й
(1605?06);
Гермаген
(1606?12);
Ф?ларэт
(1619?33);
?аасаф ?
(1634?40);
?ос?ф
(1642?52);
Н?кан
(1652?67), пры як?м патрыяршаства дасягнула найбольшай пал?тычнай магутнасц?;
?аасаф II
(1667?72);
П?ц?рым
(1672?73);
?аак?м
(1674?90);
Адрыян
(1690?1700);
Ц?хан
(1917?25);
Серг?й
(1925?27 ? намесн?к, у 1927?43 ? месцаахо?н?к, 1943?44 ? патрыярх);
Алякс?й
(1945?70);
П?мен
(1970?90);
Алякс?й II
(з 1990), як? ? 1991, 1995 ? 1998 наведва?
Беларусь
.
У наш час патрыярх? ?значальваюць таксама
Канстанц?нопальскую
,
Александрыйскую
,
Антыях?йскую
,
?ерусал?мскую
,
Груз?нскую
(катал?кос-патрыярх),
Сербскую
,
Балгарскую
,
Румынскую
памесныя правасла?ныя цэрквы.