Палац Радз?в?ла?
?
палацава-паркавы ансамбль
размешчаны на левым беразе р.
Змейка
, прытоку р.
Ушы
, у в.
Паланечка
(
Баранав?цк? раён
). Помн?к арх?тэктуры ? садова-паркавага мастацтва канца XVIII ? 1-й паловы XIX стагоддзя?.
Земл? маёнтку належал? ?
1428
г.
Ульяне Гальшанскай
, жонцы вял?кага князя л?то?скага
В?та?та
, у
1567
годзе маёнтак уласнасць
С. Глябов?ча
, затым ?
роду Дусяцк?х-Рудам?на?
, а з канца
XVII ст.
да
1939
г. Паланечка была ва ?ласнасц? магнацкага
роду Радз?в?ла?
, л?н?? ≪графа? на Шыдло?цы≫.
Першым гаспадаром яе ста? князь
Мацей Радз?в?л
(1749?1800),
кашталян в?ленск?
, знакам?ты паэт, публ?цыст, грамадск? дзеяч ? гарачы патрыёт Вял?кага Княства Л?то?скага, павенчаны з
Эльжбетай
з заможнага роду
Хадкев?ча?
. Затым Паланечкай валодал? сын Мацея ?
Канстанц?н
(1793?1869), якога апекавал? да па?налецця Хадкев?чы ? як? бы? стваральн?кам ?снуючага палаца. Канстанц?н Радз?в?л бы? таксама надзвычай адукаваным чалавекам, узначальва? антыпрыгонн?цкае Патрыятычнае Таварыства на Беларус?, бы? звязаны з
дзекабрыстам?
Рас??, шмат здзейсн?? для разв?цця
беларускай культуры
.
Палац на малюнку Н. Орды
Вядома, што ? пры Маце? ?снава? палац, але амп?рны характар будынка сведчыць, што ён бы? створаны ? першай палове
XIX
стагоддзя. Сын Канстанц?на
Мацей Юзаф Радз?в?л
(1842?1927) не жы? у Паланечцы, а ?
Загжэ
каля
Варшавы
, куды адвёз усе кашто?насц? палаца. На працягу некальк?х гадо? палац пустава? да таго часу, кал? ? ?м пасял??ся сын Мацея
Альберт Стан?сла? Радз?в?л
(1858?1927), як? н?чога не змяняючы ? арх?тэктуры, аднав?? палац. У
1917
годзе палац моцна пацярпе? у час ваенных дзеяння?, пасля чаго не адна?ля?ся. Альберт Стан?сла? Радз?в?л выеха? у
Амерыку
, перап?са?шы сядз?бу плямянн?ку
Уладз?славу Радз?в?лу
(1909 г.н.), павенчанаму з князё?най
Ганнай Марыяй Чартарыйскай
. Яны был? апошн?м? гаспадарам? Паланечк?. Пацярпе? палацава-паркавы ансамбль ? ?
1943
годзе. Пасля вайны будынак бы? адно?лены ? прыстасаваны пад сярэднюю школу.
Палац у пач. XX стагоддзя
У
1777
годзе ? гасцях у Мацея Радз?в?ла ? Паланечцы пабыва? рас?йск? сенатар ? знакам?ты сатырык
Дз. Фанв?з?н
, а?тар вядомага ≪Недоросля≫. Да Канстанц?на Радз?в?ла ? Паланечку прыязджа? вядомы п?сьменн?к
Уладз?сла? Сыракомля
. У
1845
г. у маёнтку К. Радз?в?ла знаходз?лася рэдакцыя часоп?са ≪
Народ ? час
≫, як? выдава?
Я. Ф?л?пов?ч
. Выйша? у
1845
г. тольк? першы нумар гэтага часоп?са, а потым ён пераста? ?снаваць. Пад час
па?стання 1863?1864 гг.
тут дзейн?чал? атрады па?станца?.
Паланечка?ск? палацава-паркавы ансамбль пабудаваны ? першай палове XIX стагоддзя ? стыл?
амп?р
, у другой палове XIX стагоддзя адна?ля?ся А. С. Радз?в?лам. Уключа? палац, капл?цу-пахавальню, аранжарэю, уязную браму,
млын
, парк.
Неагатычны з?мовы сад, 1920
Палац ? характэрны ?зор забудовы г?старычнага сядз?бна-паркавага ансамбля з рысам? арх?тэктуры позняга клас?цызму. Мураваны палац мае с?метрычна-восевую трохчасткавую кампаз?цыю. У цэнтры дам?нуе двухпавярховы набл?жаны ? плане да квадрата будынак, да якога з бако? далучаны
галерэям?
квадратныя ? плане аднапавярховыя
фл?гел?
-
пав?льёны
. Да па?днёва-заходняга пав?льёна ? другой палове
XIX ст.
прыбудаваны корпус
з?мовага сада
(
аранжарэя
) у рэтраспекты?ных формах
готык?
(не захава?ся). Будынк? накрыты ярусна ?знятым? пакатым?
шатровым? дахам?
. Цэнтральная частка гало?нага фасада вылучана плоск?м?
п?лястрам?
, дэкарыравана
кап?тэлям?
-
гермам?
(на 2-м паверсе) ? завершана трохвугольным
франтонам
(не захава?ся), на
тымпане
якога знаходз??ся ляпны
герб Радз?в?ла?
, увенчаны
вянком
. Аналаг?чныя апоры-гермы вызначал? рытм бакавых
галерэй
(не захавал?ся). Плоскасныя фасады расчлянёны прамавугольным? аконным? праёмам?, аздобленым? плоск?м?
л?штвам?
з
сандрыкам?
на ф?гурных
кранштэйнах
?
ф?лёнгам?
, размежаваны м?жпаверхавым? паясам?.
Першапачатковая план?ро?ка значна зменена. Асновай унутранай нерэгулярнай план?ро?к? з’я?лялася цэнтральная
бальная
люстэркавая зала. Да яе вяла парадная двухмаршавая
лесв?ца
шырокага
хола
, у як?м па баках был? два
кам?ны
(у далейшым замест схода? зроблены бакавыя лесв?чныя маршы); у бакавых пав?льёнах знаходз?л?ся жылыя ? службовыя памяшканн?.
Сучасны ?нтэр’ер палаца
Паводле сведчання
Р. Афтаназ?
, ≪?нтэр’еры вызначал?ся хутчэй прастатой ? добрым густам, чым багаццем дэталей…≫ Парадныя памяшканн? другога паверха групавал?ся вакол вял?кага холу, абаб?тага
грызайлевым?
шпалерам? з выявам?
грэчаскай арх?тэктуры
? сцэн
танца?
; побач змяшча?ся каб?нет князя Канстанц?на, з белым мармуровым кам?нам. Падлога была пакрыта
арнаментаваным
паркетам
, як? па?тара? узоры з карале?скага замка ? Варшаве, на столях был? ?мацаваны ляпныя
разетк?
, на сценах ? вял?к?я люстэрк? ? залачоных рамах. Гаспадары мэблявал? пако? ? стыл?
амп?р
?
Людов?ка XV
. Пазней большасць мэбл? ? твора? мастацтва ? некальк? этапа? была перавезена гаспадарам? ? ?ншы маёнтак ?
Загжэ
, адкуль, пад час апошняй вайны, трап?ла ?
Плоцк
.
З успам?на?
Э. Хлап?цкага
, як? наведа? сядз?бу ? сярэдз?не
XIX
стагоддзя, ≪б?бл?ятэка абста?лена… проста ? густо?на… у цэнтры стая? стол, укрыты зялёным сукном, а на ?м
карты
,
глобусы
, калекцыя
гравюр
?
медалё?
…≫ (медал? был?
бронзавыя
? залачоных рамках, з выявам?
каралё? Рэчы Паспал?тай
; зн?кл? з сядз?бы ?
1917
г.). Тут таксама размяшчалася маляванае на палатне генеалаг?чнае дрэва Радз?в?ла?. У капл?цы ме?ся абраз Божай Мац?, здабыты
Янам III
пад Венай
, як? потым бы? перададзены ? капл?цу
Нясв?жскага замка
? дра?ляны крыж ≪часо?
ранняга хрысц?янства
≫, прывезены з
?ерусал?мск?х
храма? у
1584
годзе. У зборы мастацк?х твора? знаходз??ся партрэт маладога
Каперн?ка
пэндзля
?тальянскага
Габрыэля Матэ?
?
габелен
≪Наданне М?калаю Радз?в?лу княжацкай годнасц? ?мператарам Карлам V у 1547 годзе≫ памерам 1,5х0,75 м з карэл?цк?х ц? м?рск?х майстэрань. Сямейных партрэта? у
галерэ?
нал?чвалася 38, па вызначэнн? таго ж Э. Хлап?цкага, ≪сярэдняга майстэрства≫. Навейшыя ? найлепшыя вобразы належал? пэндзлю таленав?тых мастако? XVIII?XIX стагоддзя? ?
М. Бачарэл?
, 4 партрэты работы
Я. Хр. Ламп?
,
Ю. Пешк?
,
Я. Рустэма
? адна пастэль
А. Латура
. У б?бл?ятэцы змяшчалася каля 4000 тамо? ун?кальнага кн?газбору.
Парк
Палац акружа? вял?к? парк
пейзажна
-
рэгулярнай план?ро?к?
, як? склада?ся з дзвюх частак. Пейзажная частка (з
сажалкай
) размешчана перад палацам на чатырох
тэрасах
, як?я з невял?к?м? перападам? спускал?ся да рак?. Верхняя прамавугольная тэраса, умацаваная
падпорным? сценкам?
, па перыметры была абсаджана
таполяй чорнай п?рам?дальнай
. На газоне перад палацам ?снава?
сонечны гадз?нн?к
. Алея па падо?жанай вос? палаца ?шла праз парк да
капл?цы
-
пахавальн?
заснавальн?ка сядз?бы Канстанц?на Радз?в?ла. Перад палацам стаяла ?яздная мураваная
брама
з
вазам?
, выкананая ? стыл? амп?р. За палацам бы? разб?ты рэгулярны ≪французск?≫ парк са
шпалерам?
?
баскетам?
.
Зноск?
- Памяць: Г?ст.-дакум. хрон?ка горада Баранав?чы ? Баранав?цкага раёна // Г. К. К?сялё? (гало?ны рэдактар), Р. Б. Венцэль, М. К. Дзём?н ? ?нш. (рэдкал.), М. ?. Бернат (укладальн?к). ? Мн.: БЕЛТА, 2000. ? 736 с.: ?л. ?
ISBN 985-6302-28-5
.
? С. 637?639,716-718.
- Арх?тэктура Беларус?: Энцыклапедычны даведн?к
. ?
Мн.
:
БелЭн
, 1993. ? 620 с. ?
ISBN 5-85700-078-5
.
.
- Несцярчук Л. М. Палацы, парк?, замк? Баранав?цкага раёна. Г?сторыя, стан, перспектывы. Брэст, 1999, стар. 42-45.
- Энцыклапедыя г?сторы? Беларус?
. У 6 т. Т. 5: М ? Пуд / Рэдкал.:
Г. П. Пашко?
(гало?ны рэд.) ? ?нш.; Маст. Э. Э. Жакев?ч. ?
Мн.
:
БелЭн
, 1999. ? С. 380?381. ?
10 000 экз.
?
ISBN 985-11-0141-9
.
- Aftanazy, R.
Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej : w 11 t. / R. Aftanazy. ? Wrocław ? Warszawa ? Krakow : Zaklad im. Ossolinskich Wyd-wo, 1991. ? Cz. 1. Wielkie ksi?stwo Litewskie. Inflanty. Kurlandia. ? T. 2. Wojewodztwa brzesko-litewskie, nowogrodzkie. ? 474 s.