Паланецк? ?н?версал , заканада?чы акт Начальн?ка па?стання 1794 года Т. Касцюшк? , выданы 7 мая 1794 у лагеры каля мястэчка Паланец пад Сандам?рам . Складзены пры ?дзеле Г. Калантая .

Ун?версалам абвяшчалася апека ?рада над сялянам?, сяляне аб'я?лял?ся асаб?ста вольным?, г. зн. адмянялася прыгоннае права, але без зямл?. Пайсц? ад памешчыка селян?н мог тольк? пры ?мове выплаты да?го? ? дзяржа?ных падатка?, а таксама пастав??шы ? вядомасць кам?с?ю ?пра?лення аб тым, куды ён перасяляецца. Устана?л?вал?ся пэ?ныя ?льготы ? адбыванн? паншчыны. Спецыяльным? артыкулам? ≪Ун?версала≫ Касцюшка папярэджва? аб тым, што парушэнне гэтых пастано? памешчыкам? будзе карацца судом ? в?наватыя будуць пакараны як за проц?дзеянне мэтам па?стання.

Сяляне ? сваю чаргу закл?кал?ся старанна адбываць астатн?я дн? паншчыны, слухацца свайго начальства, дбаць пра гаспадарку, не пав?нны был? адма?ляцца наймацца да памешчыка? за адпаведную плату. Духавенству прадп?свалася растлумачваць гэтае распараджэнне з амвона? у касцёлах ? ? царквах на працягу чатырох тыдня?. Кам?с?? ?пра?лення пав?нны был? прызначаць асоб, як?я б аб'язджал? абшчыны ? гучна чытал? гэтае распараджэнне ? вёсках ? прыходах, закл?каючы сялян да таго, каб яны ? падзяку за вял?к?я дабрачыннасц? Рэчы Паспал?тай шчыра стал? на яе абарону.

Ацэнк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

≪Паланецк? ?н?версал≫ не адмяня? цалкам прыгоннага права ? не л?кв?дава? феадальнай эксплуатацы?, але дазваля? сялянам адыходз?ць ад памешчыка?, што было таксама ? ?нтарэсах буржуаз??, якая зараджалася. Гэты акт бы? безумо?на прагрэс??ным, хоць ? палав?нчатым. Ён паслабля? эканам?чны стан памешчыцк?х маёнтка?, абмяжо?ва? паншчыну ? падрыва? значэнне шляхецк?х прыв?лей. Таму памешчык? ?сяляк затрымл?вал? апавяшчэнне ≪Ун?версала≫ ?, баючыся сацыяльнай рэвалюцы?, часта ?шл? на змову з замежным? войскам?. Мног?я палажэнн? Ун?версала не выконвал?ся на месцах ? застал?ся тольк? на паперы. Супраць ажыцця?лення палажэння? ≪Паланецкага ?н?версала≫ выступ?л? вярх? катал?цкага духавенства.

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Л?т. : Юхо Я. А. Каротк? нарыс г?сторы? дзяржавы ? права Беларус?. Вучэб. Дапам. ? Мн.: Ун?верс?тэцкае, 1992. ? 270с.